Volledig verslag van de vergaderingen

Donderdag 17 september 2009 - Straatsburg

9.2. Kazachstan: de zaak Evgeniy Zhovtis

  De Voorzitter. − Ik heb vijf ontwerpresoluties⁽¹⁾ ontvangen over Kazachstan: de zaak Evgeniy Zhovtis (artikel 122).

  Heidi Hautala, auteur. - (FI) Mijnheer de Voorzitter, ik wil nog een laatste opmerking maken over het zojuist gevoerde debat en zeggen dat ik als voorzitter van de Subcommissie mensenrechten onlangs een brief heb gestuurd naar de Conferentie van voorzitters, waarin ik vroeg te overwegen om deze debatten naar een eerder tijdstip te verplaatsen, zodat het Parlement voltallig is en ook de Raad een prominentere rol in het debat kan spelen. Ik hoop dat mijn collega’s in de verschillende fracties hierover met de voorzitters van hun fracties zullen spreken, omdat het prestige van het Parlement voortdurend wordt aangetast doordat wij hier steeds met zo weinigen zijn.

Nu dus de zaak Zhovtis. Kazachstan is een belangrijk Centraal-Aziatisch land, dat volgend jaar voorzitter wordt van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Het is dus helemaal niet om het even hoe misdaden worden berecht in het land dat de democratische aspiraties gaat leiden van alle landen in een groot Europa. Wij moeten daarom onze aandacht richten op de zaak van mensenrechtenactivist Evgeniy Zhovtis. Hij is onder zeer duistere omstandigheden schuldig bevonden aan doodslag en veroordeeld tot vier jaar open inrichting voor het overrijden van een voetganger in juli van dit jaar.

Wij moeten rekening houden met het feit dat ook de OVSE zich heeft afgevraagd of de procedure waar Zhovtis aan onderhevig was mogelijk in strijd was met het beginsel van een eerlijk proces, dat in de grondwet van Kazachstan wordt gewaarborgd. Het Europees Parlement moet dit debat ook aangaan met de Raad en de Commissie, zodat zij deze zaak ter sprake brengen en een eerlijk proces eisen.

Mijnheer de Voorzitter, het Europees Parlement kan veel invloed uitoefenen op de mate waarin de landen in Centraal-Azië het beginsel van de rechtsstaat versterken door deze afzonderlijke zaken in de gaten te houden, en de zaak van Evgeniy Zhovtis is daar zonder twijfel een van.

  Justas Vincas Paleckis, auteur. − (LT) Nu het tijdstip naderbij komt waarop Kazachstan het voorzitterschap van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa zal overnemen, distantieert dit land zich helaas van verbintenissen om zich aan Europese normen aan te passen. Zich ten onrechte beroepend op zijn unieke en speciale karakter toont het land geen enkele consideratie voor de aanbevelingen van de OVSE inzake kieswetten en persvrijheid. Herhaalde schendingen van mensenrechten en de rechtstreekse vervolging van mensenrechtenverdedigers doen steeds meer twijfels rijzen over de geschiktheid van dit land om een organisatie voor te zitten die strijdt voor de tenuitvoerlegging van democratische grondbeginselen. We doen een dringend beroep op Astana om concrete vooruitgang te boeken op het gebied van democratisering, bescherming van mensenrechten, de rechtsstaat en de persvrijheid. Kazachse wetten die zijn gebaseerd op internationaal recht, dienen op passende en transparante wijze te worden toegepast in processen tegen de mensenrechtenactivisten Evgeniy Zhovtis, Yesingepov en Dubanov. We moeten hopen en verlangen dat gerechtelijke uitspraken onpartijdig zijn en dat de betrokkenheid van gevangenen bij de mensenrechtenbeweging niet van invloed is op het vonnis. We dringen er bij de Raad op aan de kwestie van de rechtszaken tegen deze mensenrechtenverdedigers tijdens de eerstvolgende bijeenkomst in het kader van de mensenrechtendialoog EU-Kazachstan in oktober aanhangig te maken. We roepen de Europese Commissie op Kazachstan intensieve steun te bieden bij zijn voorbereiding op het voorzitterschap van de OVSE om ervoor te zorgen dat deze belangrijke internationale organisatie niet in opspraak wordt gebracht.

  Renate Weber, auteur. − (EN) Mijnheer de Voorzitter, allereerst zou ik mijn medeleven willen uitdrukken met de familieleden van de slachtoffers van het auto-ongeluk waarbij de heer Zhovtis betrokken was. Een menselijke tragedie die helaas heeft plaatsgevonden en waarbij een man het leven heeft gelaten. Tegelijk zou ik mijn bezorgdheid willen uitdrukken over de huidige situatie van de heer Evgeniy Zhovtis.

Het lijdt geen twijfel dat eenieder die een strafbaar feit pleegt, moet accepteren dat er wettelijke sancties aan verbonden zijn zonder onderscheid te maken tussen personen. De heer Zhovtis weet dit als voornaam mensenrechtenadvocaat beter dan wie ook. Tegelijkertijd willen wij ook zorgen dat de Kazachse autoriteiten deze onfortuinlijke gebeurtenis niet aangrijpen om de heer Zhovtis te straffen voor iets anders dan het auto-ongeluk waarbij hij was betrokken. De heer Zhovtis mag niet worden gestraft voor zijn mensenrechtenactiviteiten en omdat hij een kritisch stemgeluid laat horen over de Kazachse regering.

Daarom denk ik dat het van het allergrootste belang is dat de Kazachse justitiële autoriteiten direct en met volledig respect voor de rechtsorde en de transparantie van de rechtsgang, een tweede volledig en eerlijk onderzoek verrichten naar de omstandigheden met betrekking tot het ongeval, en daarbij eventueel de veroordeling en straf van de heer Zhovtis herzien.

  Elisabeth Jeggle, auteur. − (DE) Mijnheer de Voorzitter, mevrouw de commissaris, geachte dames en heren, ten eerste wil ik zeggen dat het mijn fractie enigszins verbaasde dat de juridische beoordeling van een dramatisch auto-ongeluk als urgentieresolutie over mensenrechtenkwesties in de agenda is opgenomen.

Voor de Fractie van de Europese Volkspartij (Christen-Democraten) is het daarom belangrijk om vast te stellen dat wij vonnissen die door een onafhankelijke rechtbank zijn uitgesproken in principe niet in twijfel trekken, tenzij het om duidelijke showprocessen gaat die geen enkel elementair rechtsbeginsel respecteren. Dit is wat we onlangs in Iran hebben gezien. Hier moet een duidelijke grens worden getrokken. Voor ons is een onafhankelijk rechtssysteem een essentieel element van iedere democratische rechtsorde. Dat gezegd zijnde moeten we het vonnis in kwestie eerst bestuderen.

Verder moeten we als feit erkennen dat iemand bij een auto-ongeluk om het leven is gekomen – dit is uiteraard betreurenswaardig en wij betreuren dit ook ten zeerste – maar we moeten ook erkennen dat er een rechterlijke toetsing heeft plaatsgevonden. Het feit dat Evgeniy Zhovtis, een bekende burgerrechtenactivist, bij deze zaak betrokken is, heeft geleid tot wereldwijde aandacht voor de zaak en tot de reacties op grond waarvan wij de zaak vandaag behandelen.

De Fractie van de Europese Volkspartij (Christen-Democraten) erkent de inspanningen en vooruitgang van Kazachstan op de weg naar democratie en de rechtsstaat. Wij verzekeren Kazachstan van onze uitdrukkelijke steun en moedigen het land aan om deze weg vastberaden verder te volgen. Wat betreft deze concrete zaak roepen wij de Kazachse autoriteiten in hun eigen belang op om zo uitvoerig mogelijke informatie openbaar te maken en hun visie op de gebeurtenissen te geven, en om ervoor te zorgen dat de heer Zhovtis in staat wordt gesteld een eerlijke procedure van beroep of cassatie te voeren in overeenstemming met het rechtsstaatbeginsel.

Kazachstan zou voorzitter van de OVSE moeten worden. Dat wordt nog een heel bijzondere uitdaging!

  Struan Stevenson, namens de ECR-Fractie. – (EN) Mijnheer de Voorzitter, ik sluit mij helemaal aan bij mevrouw Jeggle. Ook mij verbaast het ten zeerste dat wij hier in Straatsburg ten overstaan van het volledige Parlement een urgent debat hebben over een verkeersongeval in Kazachstan, ook al gaat het hier om een ongeval waarbij iemand op tragische wijze om het leven is gekomen en waarbij de bestuurder een mensenrechtenactivist blijkt te zijn die op rechtmatige wijze door de rechtbank is veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar – en dan gaat het ook nog eens om een laagbeveiligde gevangenis, die in de woorden van de resolutie plotseling is veranderd in een “werkkamp”. Ik ben bang dat als wij dit soort zaken in het Parlement gaan bespreken, wij de reputatie van dit instituut in diskrediet brengen. Dat betekent weer dat als wij inderdaad gaan praten over verkeersongevallen, het goede werk dat wij doen ten aanzien van de mensenrechten wordt gedevalueerd.

Wordt hier nu echt gesuggereerd dat de Kazachse regering een burger onder de wielen van de auto van een mensenrechtenactivist heeft gegooid? Wordt hier nu echt gesuggereerd dat de straf veel te hoog is voor iemand die veroordeeld is voor doodslag? Wij kunnen toch niet doorgaan met het belasteren van Kazachstan, al is het alleen maar om politieke redenen. Willen wij vooruitlopend op het voorzitterschap van Kazachstan van de OVSE komend jaar, de reputatie van het land bij voorbaat aantasten? Dit is politiek gemotiveerd, en het is een schande dat dit op de agenda staat. Ik hoop dat het Parlement deze resoluties verwerpt en de amendementen steunt.

  Janusz Wojciechowski (ECR). - (PL) Mijnheer de Voorzitter, ik heb dezelfde twijfels als de vorige spreker, de heer Stevenson. Kazachstan is een belangrijk land. Het levert grote inspanningen op de weg naar democratie. Op dit moment is het natuurlijk geen toonbeeld van democratische vrijheden, maar de burgerrechtensituatie in dat land – en ik ken Kazachstan een beetje, want ik ben er een aantal keer geweest – is aanzienlijk beter dan in de meeste aangrenzende landen in de regio en het heeft gelukkig niet het soort problemen dat Rusland heeft, waar we het zojuist over hebben gehad.

Ik ben het met de heer Stevenson eens dat het Europees Parlement niet al zijn autoriteit moet aanwenden om zijn standpunt over één enkele, dramatische rechtszaak duidelijk te maken. Het is misschien zo dat er in dit geval enige opheldering nodig is, maar zeker geen resolutie van het Europees Parlement. Dat zou de waarde van de resolutie ondermijnen en ervoor zorgen dat mensen niet meer naar het Europees Parlement luisteren als het zich laat afleiden door kwesties die geen algemeen debat of parlementaire resolutie waard zijn.

  Eija-Riitta Korhola (PPE). - (FI) Mijnheer de Voorzitter, Kazachstan speelt in Centraal-Azië een belangrijke rol op het gebied van het veiligheidsbeleid en de economie, en de samenwerking van het land met de Europese Unie is toegenomen. Het was verheugend te horen dat de minister van Buitenlandse Zaken van Kazachstan, Marat Tashin, in aanloop naar het voorzitterschap van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa vorig jaar en nogmaals in mei van dit jaar verbeteringen in de mensenrechtensituatie van het land beloofde. Ondanks internationale aandacht is de controle op de media toch verscherpt en is er weinig godsdienstvrijheid. Daarnaast hebben wij gehoord van verscheidene gevallen van willekeurige arrestaties van mensenrechtenactivisten.

Ook het vonnis van mensenrechtenactivist Evgeniy Zhovtis roept vragen op, en het is in het belang van de regering van Kazachstan dat deze twijfels worden weggenomen. Dat is beslist ook in het belang van de volgende termijn van de OVSE. Wij hopen op het beste en dat deze zaken worden opgelost.

  Bernd Posselt (PPE). − (DE) Mijnheer de Voorzitter, als eerste wil ik graag zeggen dat het me verheugt dat Heidi Hautala weer terug is. Zij is echter enige jaren weggeweest en in deze periode hadden we de Raad steeds op donderdagmiddag hier. Het Tsjechische en het Duitse voorzitterschap waren hier op donderdagen. Ik vind niet dat we het debat moeten verplaatsen, aangezien we niet alles op woensdag kunnen doen. Dat is de reden waarom we hier moeten zijn en de Raad moeten dwingen hier op donderdagmiddagen ook te zijn. Dat is de oplossing, in plaats van de hele agenda op de woensdag te proppen.

Dit is inderdaad een zeer moeilijke zaak, maar juist omdat we de regering in Kazachstan wat betreft het rechtsstaatbeginsel nog niet volledig kunnen vertrouwen, moeten we erop staan dat de zaak objectief wordt onderzocht. Op dit punt heeft mevrouw Jeggle mijn volledige steun en daarom hebben wij de resolutie ondertekend. Deze kwestie moet objectief worden onderzocht en daarbij mogen geen dingen worden verdoezeld of zonder consequenties blijven.

  Meglena Kuneva, lid van de Commissie. − (EN) Mijnheer de Voorzitter, de Commissie heeft met bezorgdheid kennis genomen van de berichten inzake procedurele schendingen tijdens het proces van de Kazachse mensenrechtenverdediger de heer Evgeniy Zhovtis, die beschuldigd is van doodslag naar aanleiding van een dodelijk verkeersongeval. Zoals u weet, hebben de Kazachse autoriteiten de beschuldiging dat de veroordeling van de heer Zhovtis politieke motieven heeft, naast zich neergelegd.

De Commissie geeft haar volledige steun aan de verklaring van het EU-voorzitterschap over deze zaak bij de Permanente Raad van de OVSE van 10 september. Gelet op de ernst van de vermeende gebreken in het onderzoek en de rechtszaak, roepen wij Kazachstan als aanstaand voorzitter van de OVSE op te zorgen dat het beroep wordt afgehandeld met volledig respect voor de nationale wetgeving en de internationale standaarden. De Commissie zal deze zaak nauwlettend bijhouden.

  De Voorzitter. − Het debat is gesloten.

De stemming vindt na afloop van de debatten plaats.

(1) Zie notulen.