Pełne sprawozdanie z obrad

Czwartek, 17 września 2009 r. - Strasburg

9.2. Kazachstan: sprawa Evgnriya Zhovtisa

  Przewodniczący. − Otrzymałem pięć projektów⁽¹⁾ rezolucji dotyczących Kazachstanu:
sprawy Evgnriya Zhovtisa (art. 122)

  Heidi Hautala, autor. − (FI) Panie przewodniczący! Chciałabym przedstawić ostatnią uwagę na temat debaty, którą właśnie odbyliśmy. Mianowicie jako Przewodnicząca Podkomisji Spraw Człowieka niedawno wystosowałam pismo do Konferencji Przewodniczących Komisji z prośbą o rozważenie przeniesienia tych dyskusji na wcześniejszy termin, aby w Parlamencie była pełna frekwencja, a także po to, żeby Rada mogła tutaj odgrywać poważniejszą rolę w dyskusji. Mam nadzieję, że moje koleżanki i koledzy posłowie z różnych grup przedyskutują tę sprawę z przewodniczącymi swoich grup, bo to, że tak niewielu z nas jest to obecnych w tej chwili trwale narusza autorytet Parlamentu.

A teraz przejdźmy do sprawy Zhovtisa. Kazachstan jest ważnym państwem Azji Środkowej, a w przyszłym roku obejmie przewodnictwo Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Nie jest więc obojętne, jak osądza się przestępstwa w kraju, który będzie przewodził demokratycznym aspiracjom wszystkich krajów na ogromnym obszarze Europy. W związku z tym powinniśmy skupić uwagę na sprawie obrońcy praw człowieka, Evgnriya Zhovtisa. Uznano go winnym zabójstwa w bardzo podejrzanych okolicznościach i skazano na cztery lata w zakładzie karnym o złagodzonym rygorze za przejechanie pieszego w lipcu tego roku.

Musimy wziąć pod uwagę fakt, że OBWE zastanawiała się, czy postępowanie w sprawie Zhovtisa mogło naruszać zasadę uczciwego procesu zagwarantowanego w konstytucji Kazachstanu. Również Parlament Europejski musi prowadzić w tej sprawie otwartą dyskusję z Radą, a także z Komisją, aby mogły one zabierać głos w tej sprawie i żądać uczciwego procesu.

Panie przewodniczący! Parlament Europejski może mieć ogromny wpływ na zakres przestrzegania zasady praworządności w państwach Azji Środkowej poprzez rejestrowanie takich poszczególnych przypadków, a sprawa Evgnriya Zhovtisa niewątpliwie do nich należy.

  Justas Vincas Paleckis, autor. − (LT) W miarę zbliżania się terminu objęcia przez Kazachstan przywództwa Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, państwo to niestety w coraz większym stopniu nie dotrzymuje swoich obietnic dostosowania się do standardów Europejskich. Bezzasadnie odwołując się do swojego niepowtarzalnego i szczególnego charakteru, kraj ten nie zważa na zalecenia OBWE dotyczące praw wyborczych i wolności prasy. Powtarzające się przypadki naruszania praw człowieka i prześladowania wymierzone bezpośrednio przeciwko obrońcom tych praw rodzą coraz większe wątpliwości, czy to państwo nadaje się na przywódcę organizacji walczącej o wdrożenie zasad demokracji. Wzywamy Astanę do poczynienia konkretnych postępów w dziedzinie demokratyzacji, ochrony praw człowieka, rządów prawa i wolności prasy. W postępowaniach prawnych przeciwko obrońcom praw człowieka – Evgnriya Zhovtisa, Yesingepova i Duwanowa – muszą być odpowiednio i przejrzyście stosowane kazachskie ustawy oparte na prawie międzynarodowym. Musimy oczekiwać i żądać, by wyroki były bezstronne, a zaangażowanie zatrzymanych w działania ruchu obrony praw człowieka pozostawało bez wpływu na wyrok. Wzywamy Radę do poruszenia spraw tych obrońców praw człowieka w październiku, na następnym spotkaniu w ramach dialogu w sprawach praw człowieka między UE a Kazachstanem. Wzywamy Komisję Europejską do zaoferowania Kazachstanowi intensywnego wsparcia w jego przygotowaniach do przewodnictwa OBWE, aby dopilnować, że nie narazi to tej ważnej organizacji międzynarodowej na kompromitację.

  Renate Weber, autorka. − Panie przewodniczący! Po pierwsze chcę wyrazić swoje współczucie dla rodziny ofiar wypadku samochodowego, w którym uczestniczył pan Evgnriy Zhovtis. Miała, niestety, miejsce ludzka tragedia, w której zginął człowiek. Jednocześnie jednak proszę pozwolić mi wyrazić moje obawy dotyczące obecnego położenia pana Evgnriya Zhovtisa.

Niewątpliwie każda osoba, która popełnia przestępstwo musi pogodzić się z tym, że sankcje prawne będą stosowane bez dyskryminacji, a pan Zhovtis, jako wybitny prawnik zajmujący się prawami człowieka wie o tym lepiej, niż ktokolwiek inny. Jednak równocześnie chcemy dopilnować, aby władze kazachskie nie wykorzystały tej nieszczęsnej sytuacji do ukarania pana Zhovtisa za coś innego niż wypadek samochodowy, w którym uczestniczył. Nie wolno pana Zhovtisa karać za jego działalność w dziedzinie praw człowieka i za bardzo zdecydowaną krytykę rządu Kazachstanu.

Dlatego uważam za szczególnie ważne, aby kazachskie władze sądownicze niezwłocznie i z pełnym poszanowaniem przejrzystości i praworządności przeprowadziły drugie, pełne i uczciwe dochodzenie dotyczące okoliczności wypadku oraz poddały rewizji skazanie pana Zhovtisa i wydany wyrok.

  Elisabeth Jeggle, autorka. − (DE) Panie przewodniczący, pani komisarz, panie i panowie! Chciałabym zacząć od tego, że moja grupa była nieco zaskoczona umieszczeniem na porządku dziennym jako pilnej rezolucji w dziedzinie praw człowieka sądowego rozpatrzenia tragicznego wypadku samochodowego.

Dla grupy Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańskich Demokratów) ważne jest zatem stwierdzenie, że z zasady nie chcemy kwestionować wyroków wydanych przez niezależny sąd, chyba, że mówimy o oczywistym procesie pokazowym niezgodnym z żadnymi zasadami prawa. Takie widzieliśmy już w Iranie. Trzeba tutaj wytyczyć wyraźną granicę. Jeżeli chodzi o nas, to niezależny system sądownictwa stanowi kluczowy element każdego porządku demokratycznego. Jeżeli tak jest, to po pierwsze musimy uwzględnić wydany wyrok.

Musimy również uznać fakt, że w wypadku samochodowym zginął człowiek – co powinno nas zasmucić i faktycznie nas smuci – ale również, że przeprowadzono kontrolę sądową. Fakt, że w sprawę tę zamieszany jest Evgnriy Zhovtis, znany obrońca praw człowieka, spowodował zainteresowanie świata i reakcję, ze względu na którą omawiamy dzisiaj tę sprawę na tym forum.

Grupa PPE docenia wysiłki Kazachstanu i postępy tego państwa na drodze do demokracji i rządów prawa. Chcielibyśmy zapewnić Kazachstan o naszym wyraźnym poparciu i zachęcić, aby dalej, energicznie zmierzał w tym kierunku. W odniesieniu do tej konkretnej sprawy wzywam władze kazachskie, w ich własnym interesie, do przedstawienia społeczeństwu możliwie najszerszych informacji i swojego poglądu na te wydarzenia oraz umożliwienia przeprowadzenia uczciwego postępowania apelacyjnego lub rewizyjnego dotyczącego pana Zhovtisa zgodnie z zasadami praworządności.

Kazachstan ma przewodniczyć OBWE. Będzie to nie lada wyzwanie!

  Struan Stevenson, w imieniu grupy ECR. – Panie przewodniczący! Muszę się zgodzić z panią poseł Jeggle. Ogromnie zdumiewa mnie, że tutaj, w Strasburgu, przed całym Parlamentem, odbywamy pilną debatę na temat wypadku samochodowego w Kazachstanie, nawet jeżeli ktoś poniósł w nim tragiczną śmierć, a kierowcą samochodu okazał się obrońca praw człowieka, który został prawidłowo skazany w sądzie prawa na cztery lata pozbawienia wolności, i to w więzieniu o złagodzonym rygorze, które jednak w sformułowaniu rezolucji stało się nagle „obozem pracy”. Boję się, że przedstawianie tego rodzaju sprawy na forum tej Izby naraża na szwank jej reputację i oznacza dewaluację dobrej roboty, jaką staramy się wykonać w dziedzinie praw człowieka, bo zaczynamy rozmawiać o wypadkach samochodowych.

Czy my naprawdę sugerujemy, że rząd Kazachstanu wepchnął cywila pod koła samochodu obrońcy praw człowieka? Czy rzeczywiście sugerujemy, że wyrok jest zbyt surowy dla kogoś, kogo skazano za zabójstwo? Nie możemy dalej jedynie ze względów politycznych zniesławiać państwa takiego jak Kazachstan i próbować psuć mu reputacji, zanim w przyszłym roku obejmie przewodnictwo OBWE. To jest umotywowane politycznie i to hańba, że sprawa ta znalazła się na porządku dziennym. Mam nadzieję, że Izba odrzuci te rezolucje i poprze poprawki.

  Janusz Wojciechowski (ECR). - (PL) Panie przewodniczący! Mam podobne wątpliwości, jak mój przedmówca, pan poseł Stevenson. Kazachstan jest ważnym krajem, Kazachstan robi duże wysiłki w stronę demokratyzacji. Oczywiście, póki co, wzorem demokratycznych swobód nie jest, ale stan swobód obywatelskich w tym kraju – znam trochę ten kraj, bo kilkakrotnie w nim byłem – jest znacznie lepszy niż w większości sąsiednich państw w tym regionie i nie ma tam na szczęście aż takich problemów, jakie na przykład istnieją w Rosji, o czym mówiliśmy przed chwilą.

Podzielam pogląd pana Stevensona, że Parlament Europejski nie powinien angażować całego swojego autorytetu dla wyrażania stanowiska w kwestii jednej, dramatycznej sprawy sądowej. Być może jakieś wyjaśnienia byłyby w tej sprawie potrzebne, ale na pewno nie rezolucja Parlamentu, bo dewaluujemy wartość rezolucji i po prostu głos Parlamentu przestanie być słuchany, jeżeli będzie rozdrabniał się na sprawy, które nie zasługują aż na generalną debatę i na rezolucję parlamentarną.

  Eija-Riitta Korhola (PPE). - (FI) Panie przewodniczący! Kazachstan ma w Azji Środkowej do odegrania ważną rolę, zarówno gospodarczą jak i w zakresie polityki bezpieczeństwa, a współpraca tego państwa z Unią Europejską zacieśnia się. Miło było słuchać, jak w zeszłym roku w związku z nadchodzącym przewodnictwem Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a następnie w maju tego roku, Minister Spraw Zagranicznych Kazachstanu Marat Tashin obiecywał poprawę sytuacji praw człowieka w tym kraju. Jednak mimo międzynarodowego zainteresowania, wzmocniono kontrolę nad mediami, a standardy w dziedzinie wolności religii są kiepskie. Ponadto słyszeliśmy o kilku przypadkach arbitralnego aresztowania działaczy zajmujących się prawami człowieka.

Zastanawiający jest również wyrok wydany na działacza praw człowieka, Evgnriya Zhovtisa, więc we własnym interesie rządu Kazachstanu leży rozwianie tych wątpliwości pod każdym względem, co jest niewątpliwie ważne ze względu na nadchodzący okres przewodnictwa OBWE przez ten kraj. Mamy nadzieję, że wszystko skończy się dobrze i oczekujemy wyjaśnienia tych spraw.

  Bernd Posselt (PPE). – (DE) Panie przewodniczący! Po pierwsze chciałbym powiedzieć, że cieszę się widząc tutaj znowu panią poseł Hautala. Jednak nie było jej tu przez kilka lat, a w tym czasie Rada uczestniczyła w posiedzeniach w czwartki po południu. Przedstawiciele prezydencji czeskiej i niemieckiej byli tu obecne w czwartki. Nie uważam, że powinniśmy przesunąć debatę, bo nie jesteśmy w stanie wszystkiego załatwić w środę, więc musimy być tutaj obecni i musimy również zmusić Radę do obecności tutaj w czwartkowe popołudnia. Rozwiązaniem jest właśnie to, a nie wciskanie całego porządku obrad w środę.

Faktycznie jest to bardzo trudna sprawa. Jednak właśnie dlatego, że nie możemy jeszcze w pełni zaufać rządowi Kazachstanu w kwestii przestrzegania rządów prawa, musimy nalegać na zbadanie tej sprawy w obiektywny sposób. Pod tym względem w pełni popieram panią poseł Jeggle. Z tego powodu podpisaliśmy rezolucję. Tę sprawę trzeba obiektywnie zbadać i niczego nie można ukrywać ani tuszować.

  Meglena Kuneva , komisarz. − Panie przewodniczący! Komisja z zaniepokojeniem przyjęła doniesienia o naruszeniach procedury w czasie procesu kazachskiego obrońcy praw człowieka, pana Evgnriya Zhovtisa, skazanego za zabójstwo w następstwie wypadku drogowego ze skutkiem śmiertelnym. Jak pan wie, władze kazachskie odrzuciły zarzuty, jakoby wyrok przeciwko panu Zhovtisowi wynikał ze względów politycznych.

Komisja w pełni popiera oświadczenie prezydencji UE w tej sprawie przedstawione 10 września na forum Stałej Rady OBWE. Ze względu na powagę zarzucanych błędów w czasie śledztwa i procesu sądowego wzywamy Kazachstan, będący następnym przewodniczącym OBWE. aby dopilnował prowadzenia apelacji z pełnym poszanowaniem prawa krajowego i standardów międzynarodowych. Komisja będzie nadal bacznie śledzić tę sprawę.

  Przewodniczący. – Zamykam debatę.

Głosowanie odbędzie się na zakończenie debat.

(1) Patrz protokół.