Πληρη πρακτικα των συζητησεων

Τρίτη 20 Οκτωβρίου 2009 - Στρασβούργο

13. Υποστήριξη της δημοκρατικής διακυβέρνησης στο πλαίσιο των εξωτερικών σχέσεων (συζήτηση)

  Πρόεδρος. – Η ημερήσια διάταξη προβλέπει την προφορική ερώτηση (O-0093/2009) των Gabriele Albertini και Heidi Hautala, εξ ονόματος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, και της Eva Joly, εξ ονόματος της Επιτροπής Ανάπτυξης, προς το Συμβούλιο σχετικά με την οικοδόμηση της δημοκρατίας στο πλαίσιο των εξωτερικών σχέσεων (B7-0213/2009).

  Heidi Hautala, συντάκτρια. – (FI) Κυρία Πρόεδρε, χαίρομαι ιδιαίτερα που, κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της, η Σουηδία έχει καταστήσει σημαντικό θέμα τη στήριξη της δημοκρατίας στις εξωτερικές σχέσεις. Από την πλευρά της Υποεπιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, θα ήθελα να τονίσω ότι η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι αδιαχώριστα μεταξύ τους. Αυτό καθίσταται προφανές από τους διάφορους υπάρχοντες ορισμούς της δημοκρατίας, και θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας στο γεγονός, για παράδειγμα, ότι τα Ηνωμένα Έθνη επιχείρησαν να ορίσουν τη δημοκρατία το 2005. Ο ορισμός περιέχει έναν μακρύ κατάλογο στοιχείων, από το πλουραλιστικό πολιτικό σύστημα έως το κράτος δικαίου, την κυβερνητική διαφάνεια, την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και ούτω καθεξής. Αυτό μας δείχνει καθαρά ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορούν να διαχωριστούν από τη δημοκρατία.

Εάν προτίθεται να τα χρησιμοποιήσει, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει στη διάθεσή της ένα ευρύτατο σύνολο μέσων για την προώθηση της δημοκρατίας στον κόσμο. Ολόκληρη η αναπτυξιακή πολιτική και η κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας καλύπτουν το σύνολο αυτού του φάσματος. Τα μέσα που διαθέτουμε είναι ο διάλογος με τις άλλες χώρες, τα διάφορα χρηματοδοτικά μέσα, η συμμετοχή σε διεθνή φόρουμ και η παρατήρηση εκλογών, τα οποία είναι προφανώς πολύ σημαντικά για εμάς.

Υπάρχουν επίσης καταστάσεις όπου οφείλουμε να εξετάσουμε διάφορα αρνητικά μέτρα. Θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή της κ. Malmström στο γεγονός ότι την επόμενη εβδομάδα το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και Εξωτερικών Σχέσεων ετοιμάζεται να συζητήσει την άρση της απαγόρευσης εξαγωγής όπλων στο Ουζμπεκιστάν. Πιστεύω πως όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι αυτό είναι το πλέον εσφαλμένο μήνυμα που μπορούμε να στείλουμε, καθώς το Ουζμπεκιστάν δεν έχει πραγματικά εισακούσει τα αιτήματα της διεθνούς κοινότητας. Η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζήτησε από το εν λόγω κράτος να διεξαγάγει ανεξάρτητη, διεθνή έρευνα για τα τραγικά και συνταρακτικά γεγονότα που συνέβησαν την άνοιξη του 2005 στο Andizhan, όταν η δημοκρατία κατεστάλη πλήρως. Θα ήθελα επίσης να ακούσω τη γνώμη της κ. Malmström σχετικά με αυτήν την κατάσταση. Πώς μπορούμε να προωθήσουμε τη δημοκρατία όταν ορισμένα κράτη μέλη επιθυμούν τώρα να άρουν αυτήν την απαγόρευση της εξαγωγής όπλων;

Θα ήθελα επίσης να πω ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να εξαχθεί. Δεν είναι προϊόν προς εξαγωγή. Δεν λειτουργεί ως κάτι εκ των έξωθεν, και γι’ αυτό θα ήθελα να υπογραμμίσω τη σημασία της συμπερίληψης της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία, διότι με αυτόν τον τρόπο η δημοκρατία αναπτύσσεται οργανικά, ούτως ειπείν: από τη βάση της κοινωνίας.

Θα ήθελα να αναφέρω ότι η Ρωσία είναι ένας εταίρος συνεργασίας που αρνείται συστηματικά να συναινέσει στη συμμετοχή των ΜΚΟ στον διάλογο για τα ανθρώπινα δικαιώματα μεταξύ αυτής και της Ένωσης. Κατά τη γνώμη μου, δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αποδεχόμαστε αυτήν την κατάσταση στο μέλλον.

Τέλος, θα ήθελα να πω ότι η στήριξη της δημοκρατίας θα έπρεπε να βρίσκεται υψηλότερα στην ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας, καθώς και της αναπτυξιακής πολιτικής της Ένωσης. Επίσης, η στήριξη αυτή χρειάζεται περισσότερους πόρους. Για παράδειγμα, το ευρωπαϊκό μέσο για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα διαθέτει πολύ περιορισμένους πόρους και θα πρέπει να αυξήσουμε τη χρηματοδότησή του.

  Eva Joly, συντάκτρια. – (FR) Κυρία Πρόεδρε, κυρία Malmström, κύριε Επίτροπε, κυρίες και κύριοι, η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Μόνο μέσω του σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες μπορεί να αναγνωριστεί τελικά ένα δημοκρατικό καθεστώς.

Οφείλουμε, συνεπώς, να χαιρετίσουμε το γεγονός ότι, στις 19 Μαΐου, το Συμβούλιο επεσήμανε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να υιοθετήσει μια συνεπέστερη προσέγγιση στη δημοκρατική διακυβέρνηση.

Οι προσπάθειες ως εκείνη τη στιγμή ήταν κατά μείζονα λόγο ανεπαρκείς. Η ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού. Παρότι η αποστολή που εστάλη προκειμένου να παρακολουθήσει τις παλαιστινιακές εκλογές του 2006 αναγνώρισε τη νομιμότητα του αποτελέσματός τους, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της επέλεξαν να μποϊκοτάρουν την εκλεγμένη κυβέρνηση, ακριβώς όπως μποϊκοτάρισαν την κυβέρνηση εθνικής ενότητας που σχηματίστηκε στη συνέχεια για να δώσει λύση στο αδιέξοδο.

Πού είναι η συνέπεια και η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης όταν οι ίδιες οι αποφάσεις της έρχονται σε τόσο οξεία αντίθεση με τις περιλάλητες αρχές της; Και τι μπορούμε να πούμε για τα κράτη μέλη που αρνούνται να προσεπικυρώσουν την έκθεση Goldstone; Τα συμπεράσματά της είναι δίκαια και ισορροπημένα, και η καθολική υποστήριξή τους θα αποτελούσε ένα βήμα προς την ειρήνη.

Αυτήν την ελπίδα καταστρέφουν οι μεγάλες δυνάμεις, και την καταστρέφουν λόγω έλλειψης θάρρους και λόγω έλλειψης πίστης στις ίδιες τις αρχές τους.

Η οργάνωση αποστολών παρατήρησης εκλογών, επομένως, δεν αρκεί, ειδικά όταν ορισμένοι αρνούνται κατόπιν να αναγνωρίσουν το αποτέλεσμα. Οφείλουμε να μένουμε πιστοί στον λόγο μας και να υιοθετούμε μια σφαιρική προσέγγιση σε αυτά τα θέματα.

Το Συμβούλιο πρέπει να εγκρίνει άμεσα ένα πρόγραμμα δράσης σε αυτήν την κατεύθυνση, καταρτίζοντας μια αληθινή στρατηγική για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που θα είναι επιτακτική σε όλα τα επίπεδα της ΕΕ. Χρειάζεται να προσδιορίσουμε σαφώς τις προτεραιότητες μας και να τις ενσωματώσουμε επισήμως σε όλα μας τα μέσα: εξωτερική πολιτική, πολιτική για τα ανθρώπινα δικαιώματα και αναπτυξιακή πολιτική.

Τι είδους παρακολούθηση θα πραγματοποιούμε στις τρίτες χώρες όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρεί τις εκλογές προκειμένου να διασφαλιστεί ο σεβασμός του πολιτικού πλουραλισμού και η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών μακροπρόθεσμα;

Ποιες είναι οι αξιώσεις μας όσον αφορά την εγκαθίδρυση ανεξάρτητου δικαστικού συστήματος και θεσμικών οργάνων διαφανών και υπόλογων στους πολίτες τους;

Η διαρκής ασάφεια σχετικά με τη θέση που κατέχουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στις πολιτικές μας είναι κατακριτέα και αντιπαραγωγική. Είναι καιρός να διασαφηνιστεί το θέμα, εάν επιθυμούμε να λαμβάνεται περισσότερο σοβαρά η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι πλέον θεμελιώδεις αξίες της σε διεθνές επίπεδο.

  Cecilia Malmström, Προεδρεύουσα του Συμβουλίου. – (SV) Κυρία Πρόεδρε, αξιότιμοι βουλευτές, στην ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη για την ανάπτυξη, ο όρος «φτώχεια» προσδιορίζεται σε μια σειρά διαστάσεων. Φτώχεια σημαίνει έλλειψη ισχύος, ευκαιριών και ασφάλειας. Η ανάπτυξη παρεμποδίζεται εάν δεν υπάρχει ελευθερία, και η ελευθερία περιορίζεται χωρίς δημοκρατία. Είναι δύσκολο να έχουμε ειρήνη χωρίς δημοκρατία. Συνεπώς, δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη χωρίς ειρήνη. Και οι δύο απαιτούν απόλυτο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτές οι έννοιες είναι αλληλένδετες και χρειαζόμαστε ένα συνεκτικό γενικό πλαίσιο για την ορθότερη χρήση των υφιστάμενων πολιτικών και μέσων με σκοπό την υποστήριξη της οικοδόμησης της δημοκρατίας.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το μεγάλο ενδιαφέρον και τη στήριξή του προς αυτό το έργο. Μετά από επτά έτη ως βουλευτής του ΕΚ, διατελώντας και μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, γνωρίζω πάρα πολύ καλά την ολόψυχη αφοσίωση και την πραγματική συνεισφορά του Κοινοβουλίου στην οικοδόμηση της δημοκρατίας στο πλαίσιο των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ.

Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, που ξεκίνησε από την τσεχική και τη σουηδική Προεδρία, έχει συζητηθεί εδώ αρκετές φορές στο παρελθόν, και με τη συνάδελφό μου, κ. Carlsson.

Το σημείο εκκίνησης της πρωτοβουλίας είναι ότι η οικοδόμηση της δημοκρατίας αποτελεί βασικό παράγοντα όχι μόνο για την αναπτυξιακή συνεργασία της ΕΕ, αλλά και για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. Πρόκειται για κάτι αδιαμφισβήτητο. Ωστόσο, στόχος είναι να προχωρήσει η πρωτοβουλία ένα βήμα πιο πέρα. Ως παγκόσμιος παράγοντας με 27 κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και ως ο μεγαλύτερος χορηγός βοήθειας, η ΕΕ έχει να διαδραματίσει καίριο ρόλο όσον αφορά την υποστήριξη της οικοδόμησης της δημοκρατίας στις εξωτερικές της σχέσεις. Υπάρχει μια συμβολική διάσταση σε αυτό, καθώς ελπίζουμε ότι οι εσωτερικές επιτυχίες μας θα αποτελέσουν έμπνευση για τις χώρες εταίρους μας σε όλον τον κόσμο. Ωστόσο, προβλέπεται επίσης ότι η πρωτοβουλία θα αποδώσει σε πρακτικό και λειτουργικό επίπεδο. Ο στόχος είναι να διασφαλίσουμε την πλήρη αξιοποίηση των μέσων που διαθέτουμε στο νομικό και πολιτικό πλαίσιο της ΕΕ, καθώς και των θεσμικών μας οργάνων με συντονισμένο, αποτελεσματικό τρόπο.

Δεν αρχίζουμε από το μηδέν. Έχουμε ήδη επιτύχει αρκετά. Έχουμε πείρα στην υποστήριξη της οικοδόμησης της δημοκρατίας στο πλαίσιο των εξωτερικών μας σχέσεων. Πρόκειται για τομέα προτεραιότητας στις σχέσεις μας με τις χώρες ΑΚΕ –περιλαμβάνεται στη συμφωνία Κοτονού− και με άλλες περιοχές όπως η Ασία, η Λατινική Αμερική και η Ανατολική Ευρώπη. Διαθέτουμε ισχυρούς κανόνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που περιλαμβάνουν διάλογο με τρίτες χώρες και επτά κοινές ευρωπαϊκές στρατηγικές.

Οπωσδήποτε, ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Μπορούμε να κάνουμε περισσότερα. Μπορούμε να τα κάνουμε καλύτερα. Η ουσία της δημοκρατίας απαιτεί ένα νέο πολιτικό πλαίσιο και η τρέχουσα κατανομή του έργου μεταξύ των διαφόρων πυλώνων δεν αντιστοιχεί απαραίτητα στις υπάρχουσες ανάγκες. Διάφορα μέσα χρησιμοποιούνται παράλληλα και ορισμένες φορές χωρίς ιδιαίτερη συνέπεια. Αυτό υπονομεύει τον αντίκτυπο όσων κάνουμε. Μπορεί επίσης να επηρεάζει την προβολή και την αξιοπιστία μας και να περιορίζει τις ευκαιρίες μας για αποδοτική συνεργασία. Χωρίς λοιπόν να εφεύρουμε νέα εργαλεία ή μοντέλα, θέλουμε απλώς να αποκτήσουμε μεγαλύτερο συντονισμό και συνοχή στην προσπάθειά μας για στήριξη της δημοκρατίας.

Πώς θα το επιτύχουμε αυτό; Ανακαλύπτοντας συγκεκριμένους τρόπους αποτελεσματικότερης χρήσης των μέσων της ΕΕ εντός ενός ενιαίου πλαισίου.

Μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση από προηγούμενες επιτυχίες μας. Η παρέμβασή μας στα Δυτικά Βαλκάνια είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Συνδυάζει μέσα του πρώτου και του τρίτου πυλώνα και, συγχρόνως, προσανατολίζεται στη στήριξη πολιτικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένης της οικοδόμησης θεσμών. Γι’ αυτό και εξελίσσεται σε ένα σταθερό περιβάλλον για τη δημοκρατία. Οι δύο ρόλοι που κατέχει ο ειδικός εκπρόσωπος της ΕΕ συμβάλλουν στον καλύτερο συντονισμό και τη συνοχή μεταξύ των διαφόρων μέσων της ΕΕ. Πρέπει, παρόλα αυτά, να είμαστε ταπεινοί. Αντιμετωπίζουμε σημαντικές προκλήσεις στην περιοχή.

Θέλω να γίνω σαφής. Ορισμένοι –ίσως όχι όσοι είστε παρόντες εδώ− ανησυχούν ότι αυτή η πρωτοβουλία θα εισαγάγει νέες προϋποθέσεις στην αναπτυξιακή βοήθεια. Φυσικά, αυτό είναι ένα ευαίσθητο θέμα. Ωστόσο, η συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία με χώρες εταίρους δεν μπορεί ποτέ να περιλαμβάνει προϋποθέσεις.

Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε σήμερα; Οι σχετικές ομάδες εργασίας έχουν αρχίσει συζητήσεις επί των προτάσεων σχετικά με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου, που βασίζονται σε διάφορες εισηγήσεις. Συνεχίζουμε το έργο που άρχισε η τσεχική Προεδρία, η οποία πραγματοποίησε ειδική διάσκεψη σχετικά με την ΕΕ και την οικοδόμηση της δημοκρατίας.

Έχω διαβάσει επίσης μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση από το Διεθνές Ινστιτούτο για τη Δημοκρατία και την Εκλογική Βοήθεια, η οποία αντιπαραβάλλει τις προθέσεις μας όταν επιδιδόμαστε στην οικοδόμηση της δημοκρατίας με τον τρόπο που τις αντιλαμβάνονται οι εταίροι μας.

Είναι πολύ νωρίς για να αξιολογήσουμε την πρωτοβουλία, όμως θέλω να υπογραμμίσω ότι η διαδικασία ήδη προσφέρει προστιθέμενη αξία. Οι αρμόδιοι για τα θέματα ανάπτυξης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεργάζονται στενότερα μεταξύ τους. Στις ομάδες εργασίας του Συμβουλίου για την ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα διεξάγονται συζητήσεις παράλληλα ή σε κοινές συνεδριάσεις. Αυτό και μόνο αποτελεί προστιθέμενη αξία και ένα σημαντικό σημείο της όλης πρωτοβουλίας. Εργαζόμαστε για την έγκριση των συμπερασμάτων του Συμβουλίου στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και Εξωτερικών Σχέσεων τον Νοέμβριο.

Μία από τις προτάσεις που συζητούνται είναι η ανάγκη για ειδικές προσεγγίσεις ανά χώρα, οι οποίες θα βασίζονται σε μια εις βάθος ανάλυση της κατάστασης της εκάστοτε χώρας και θα προάγουν την οικοδόμηση της δημοκρατίας σε επίπεδο ΕΕ, επηρεάζοντας την επιλογή του κατάλληλου μέσου.

Μια άλλη πρόταση αφορά την αναγκαιότητα μιας αληθινής εταιρικής σχέσης, βασιζόμενης στον διάλογο και τις διαβουλεύσεις, στο πλαίσιο της οποίας η στήριξη της δημοκρατίας θα αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστό θέμα και ο διάλογος θα είναι περισσότερο συνεκτικός και συντονισμένος.

Η στήριξη των εκλογικών διαδικασιών ανά τον κόσμο από την ΕΕ είναι σημαντική. Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι κατά κύριο λόγο της ίδιας άποψης ως προς αυτό. Συμμεριζόμαστε την ανησυχία που νιώθει κάποιες φορές το Κοινοβούλιο όσον αφορά την ανάγκη «να δούμε πέρα από τις εκλογές». Η στήριξη των εκλογών πρέπει να καταστεί μέρος μιας συνεχιζόμενης διαδικασίας που θα περιλαμβάνει την παρακολούθηση των πολιτικών εξελίξεων για μακρά χρονική περίοδο. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να εστιάζουμε σε ό,τι συμβαίνει στο διάστημα πριν από τις εκλογές, κατά τις εκλογές και μεταξύ των εκλογών προκειμένου να διασφαλίσουμε την ύπαρξη λειτουργούντων μηχανισμών για την απαίτηση ευθυνών.

Δεν θα μπορούσα να παραλείψω να υπογραμμίσω τον σημαντικότατο ρόλο των διαφόρων κοινοβουλίων –δηλαδή τον ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εθνικών κοινοβουλίων− στη διαδικασία οικοδόμησης της δημοκρατίας. Είναι απαραίτητη η πλήρης συμμετοχή τους στις δράσεις της ΕΕ.

Ελπίζω πως η Συνθήκη της Λισαβόνας θα τεθεί σε ισχύ στο εγγύς μέλλον. Αυτοί οι νέοι «κανόνες του παιχνιδιού» για την Ένωση θα διαμορφώσουν μια περισσότερο δημοκρατική και αποτελεσματική ΕΕ. Η Συνθήκη θα συντελέσει επίσης στην ανάδειξη της Ευρώπης ως ισχυρότερου παράγοντα στην παγκόσμια σκηνή με τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης. Η ιδέα πίσω από αυτό είναι, άλλωστε, να επιτευχθεί μεγαλύτερη συμφωνία στις εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ και να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ του έργου της Επιτροπής και του Συμβουλίου ώστε οι πολιτικές να κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, το πολιτικό πλαίσιο για τη στήριξη της οικοδόμησης της δημοκρατίας θα βελτιωθεί, ώστε να μπορεί η ΕΕ να υποστηρίζει ακόμη καλύτερα τις εξελίξεις σε διάφορα μέρη του κόσμου.

Η υποστήριξη της ΕΕ όσον αφορά την οικοδόμηση της δημοκρατίας είναι απίστευτα σημαντική. Η αδυναμία ενός δημοκρατικού κράτους να ικανοποιήσει τις βασικές ανάγκες των πολιτών του και να ενθαρρύνει την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη θα επιφέρει δυσαρέσκεια για τον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας. Η κυβέρνηση τότε κινδυνεύει να απολέσει τόσο τη νομιμότητα όσο και την πολιτική στήριξή της.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που προώθησαν αυτό το θέμα. Συνεισφέρετε μέσω της αφοσίωσής σας, μέσω της νομοθεσίας, μέσω των σχέσεων και των επαφών σας με κοινοβούλια ανά τον κόσμο και μέσω της συμμετοχής σας στις αποστολές παρατήρησης εκλογών της ΕΕ. Για αυτόν τον λόγο, αποτελείτε βασική δύναμη στην οικοδόμηση της δημοκρατίας και ελπίζω ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα συνεχίσει να επιτελεί αυτόν τον ρόλο για πολύ καιρό ακόμη.

  Véronique De Keyser, εξ ονόματος της Ομάδας S&D. – (FR) Κυρία Πρόεδρε, πώς μπορεί κανείς να φέρει τη δημοκρατία σε μια χώρα; Στηριζόμενος στην κοινωνία των πολιτών και ενισχύοντάς την, καταπολεμώντας τη φτώχεια και τον αποκλεισμό, και χειραφετώντας τις γυναίκες.

Η Ευρώπη δεν είναι τόσο αφελής ώστε να πιστεύει πως μπορεί να φέρει τη δημοκρατία με βόμβες και τανκς, έστω κι αν ορισμένα κράτη μέλη έχουν ίσως παγιδευτεί σε αυτήν την παρανόηση. Ως εκ τούτου, η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει τον ρόλο της ως ήπια δύναμη. Είναι ένας ρόλος χωρίς αναγνώριση, ένας δύσκολος ρόλος. Διαθέτει ένα ευρωπαϊκό μέσο για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, το οποίο σήμερα μοιάζει με νεογέννητο βρέφος. Είναι εύθραυστο, αλλά πολλά υποσχόμενο εάν λάβει την κατάλληλη φροντίδα. Οι ΜΚΟ μπορούν να υποβάλλουν σχέδια σε αυτό χωρίς την υποστήριξη της κυβέρνησης της χώρας τους, και αυτό είναι σημαντικό.

Ωστόσο, από τον πολύ περιορισμένο προϋπολογισμό για το μέσο αυτό χρηματοδοτούνται και οι αποστολές παρακολούθησης εκλογών. Πρόκειται για κρίσιμης σημασίας αποστολές οι οποίες, σε διάστημα δέκα περίπου ετών, έχουν κατορθώσει να αποδείξουν την αξία τους, αλλά για τις οποίες το Κοινοβούλιο έχει ήδη ζητήσει περισσότερους πόρους και οπωσδήποτε περισσότερη δράση παρακολούθησης –ευχαριστώ, κυρία Malmström−, αλλά και μεγαλύτερη πολιτική συνέπεια όσον αφορά τον τρόπο που παρακολουθούμε τη νομιμότητά τους, και στο σημείο αυτό στηρίζω απόλυτα τα όσα ανέφερε η κ. Joly σχετικά με ορισμένες αποστολές μας. Δεν είναι φυσιολογικό μια χώρα που ξεκινά τη δημοκρατική εκλογική διαδικασία να μην υποστηρίζεται για τη σταθεροποίησή της.

Όσοι υιοθετούν μια βραχυπρόθεσμη οπτική αναμφίβολα θεωρούν τη δημοκρατία δαπανηρή. Είναι λιγότερο δαπανηρή από τον πόλεμο, αυτό είναι βέβαιο, και τα δεδομένα αυτά θα τα λάβει σίγουρα υπόψη η Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης κατά την εκτέλεση των επιχειρήσεών της.

ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΟΥ κ. ROUČEK
Αντιπροέδρου

  Charles Goerens, εξ ονόματος της Ομάδας ALDE. – (FR) Κύριε Πρόεδρε, μπορεί να υπάρξει δημοκρατία χωρίς ελευθερία; Όχι. Μπορεί να υπάρξει ελευθερία χωρίς δικαιώματα; Φυσικά και όχι. Έτσι, επανερχόμαστε στην έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αυτήν τη συζήτηση.

Ο Joseph Ki-Zerbo, ένας σπουδαίος λόγιος από την Μπουρκίνα Φάσο, έδωσε την εξής απάντηση σε αυτό το ερώτημα: «Εκείνος που ζει στην απόλυτη φτώχεια δεν έχει ελευθερία, διότι δεν μπορεί να διαλέξει μεταξύ πολλών επιλογών». Η φτώχεια, επομένως, είναι συνώνυμη της έλλειψης ελευθερίας. Υπάρχει, επομένως, μια στενή σχέση μεταξύ της ελευθερίας, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Δεν προκαλεί έκπληξη, λοιπόν, η παρουσία πολλών σχετικών αναφορών στα βασικά κείμενα που διέπουν τις σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτων χωρών, αρχίζοντας από τη συμφωνία Κοτονού, που περιλαμβάνει, ειδικότερα, μια ρήτρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου με τις χώρες ΑΚΕ. Η προώθηση της δημοκρατίας, επομένως, εγείρει θεμελιώδη ζητήματα που συνδέονται με την ευφυή συνομολόγηση των όρων.

Με βάση αυτές τις λίγες παρατηρήσεις, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η δημοκρατία δεν είναι αφετηρία της ανάπτυξης, αλλά πολύ συχνά το αποτέλεσμα αυτής. Οι εταιρικές σχέσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τρίτων χωρών δεν μπορούν να αγνοήσουν αυτό το γεγονός. Δεν πρόκειται να σημειώσουμε πρόοδο χωρίς αποφασιστικότητα, αλλά δεν πρόκειται να σημειώσουμε πρόοδο ούτε και χωρίς υπομονή. Σήμερα, σημαντικός αριθμός χωρών ξεκινά τη δημοκρατική διαδικασία. Η Ευρώπη μπορεί να λάβει τα εύσημα για το γεγονός ότι υποστήριξε αυτές τις διαδικασίες χάρη σε μια στρατηγική που ενσωματώνει τις επιταγές της καταπολέμησης της φτώχειας, της κωδικοποίησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της προώθησης των δημοκρατικών αρχών και του κράτους δικαίου. Παρά τις επικρίσεις που δέχθηκε προηγουμένως η πολιτική και τις οποίες συμμερίζομαι, παραμένω ωστόσο πεπεισμένος πως ό,τι αποδείχθηκε αποτελεσματικό στο παρελθόν θα πρέπει να κατευθύνει και τις μελλοντικές μας ενέργειες.

  Richard Howitt (S&D). – (EN) Κύριε Πρόεδρε, ο εκδημοκρατισμός συμβάλλει στην ειρηνική ενασχόληση με την πολιτική, στην πολιτική αλλαγή και τη διαχείριση της εξουσίας στην κοινωνία, καθώς και στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η στήριξη της δημοκρατίας ενισχύει τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής μας που αφορούν την αποτροπή των συγκρούσεων και τη μείωση της φτώχειας. Γι’ αυτό και κατέθεσα με χαρά την τροπολογία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ζητώντας κοινή ευρωπαϊκή αντίληψη για τον εκδημοκρατισμό και θα ήθελα να συγχαρώ τη σουηδική Προεδρία για τη σχετική πρωτοβουλία της.

Πιστεύω ακράδαντα ότι ο εκδημοκρατισμός πρέπει να καθορίζει όλες τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι σε τρίτες χώρες. Πρέπει να δηλώσω ότι καταδικάζω την Ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών που αντιτίθεται στην παράγραφο 10 του κειμένου μας και μοιάζει να υπαινίσσεται ότι η Ευρώπη μπορεί να λέει ορισμένα πράγματα για τη δημοκρατία και να πράττει άλλα σε σχέση με τις μη δημοκρατικές χώρες όταν αυτό τη βολεύει. Όχι.

Τέλος, όπως είπε και η κ. Malmström, η οικοδόμηση της δημοκρατίας αφορά πολύ περισσότερα από τις εκλογές: αφορά τη δημιουργία μιας πλουραλιστικής κοινωνίας πολιτών. Γι’ αυτό η Ευρώπη πρέπει να χρηματοδοτεί τις ΜΚΟ που αυξάνουν τη συμμετοχή των πολιτών, υποστηρίζουν την ενσωμάτωση των περιθωριοποιημένων ομάδων, παρέχουν κατάρτιση σε νομικούς, προωθούν την ελευθερία της έκφρασης και του συνεταιρίζεσθαι, και ενισχύουν τα πολιτικά κόμματα στο κοινοβούλιο. Αυτό σημαίνει υποστήριξη της δυναμικής των πολιτών.

  Laima Liucija Andrikienė (PPE). – (EN) Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να αναφερθώ στο θέμα της οικοδόμησης της δημοκρατίας σε σχέση με τους ανατολικούς μας γείτονες. Τα τελευταία έτη παρατηρείται μια στασιμότητα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, οπισθοδρόμηση όσον αφορά τα δημοκρατικά πρότυπα σε αυτές τις χώρες. Οι εξελίξεις στη Γεωργία και τη Μολδαβία εγείρουν τις μεγαλύτερες ανησυχίες.

Το θεμέλιο οποιασδήποτε δημοκρατικής πολιτείας, μια κοινωνία πολιτών που λειτουργεί σωστά –και τονίζω το «σωστά»−, ουσιαστικά απουσιάζει από όλους τους ανατολικούς μας γείτονες. Θα ήθελα να συγχαρώ τη Σουηδία, τη σημερινή προεδρεύουσα χώρα, διότι ήταν μεταξύ των πρωτοστατών στην κατάρτιση της πολιτικής για την ανατολική εταιρική σχέση. Η εν λόγω πολιτική έχει τη δυνατότητα να φέρει τους ανατολικούς μας γείτονες πιο κοντά στην ΕΕ. Ωστόσο, από πολλές απόψεις, η ανατολική εταιρική σχέση δεν κατορθώνει να προσφέρει πραγματικά σημαντικά κίνητρα σε αυτές τις χώρες, ώστε να αρχίσουν επίπονες και μακρόχρονες μεταρρυθμίσεις.

Το πρόσθετο ερώτημά μου είναι το εξής: ποια η θέση του Συμβουλίου σχετικά με το θέμα; Με άλλα λόγια, ποιες ενέργειες έχουν δρομολογηθεί; Σκοπεύουμε να ενεργήσουμε πιο δυναμικά προκειμένου να διασφαλίσουμε την ενίσχυση της δημοκρατίας σε αυτήν και σε πολλές άλλες ταραγμένες και ευπαθείς περιοχές;

  Heidi Hautala (Verts/ALE). – (FI) Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα, εν τέλει, να πω στην κ. Malmström ότι, κατά τη γνώμη μου, ως Ένωση έχουμε δύο αδυναμίες όσον αφορά τις προσπάθειες προώθησης της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά τον κόσμο. Τα κράτη μέλη έχουν συχνά πολύ αντικρουόμενες και διαφέρουσες προσδοκίες. Η απαγόρευση της εξαγωγής όπλων στο Ουζμπεκιστάν μοιάζει να είναι μια τέτοια περίπτωση: δεν έχουν όλα τα κράτη μέλη την ίδια άποψη. Πώς μπορούμε να ακολουθήσουμε έτσι μια κοινή πολιτική;

Δεύτερον, θα ήθελα να πω ότι το Ουζμπεκιστάν συνιστά επίσης χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας που μας δηλώνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει τίποτα να της διδάξει για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, διότι η Ένωση έχει τις δικές της ατέλειες και προβλήματα. Πώς μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτά τα διττά πρότυπα; Έχουμε τη συνήθεια να δασκαλεύουμε τους άλλους, αλλά δεν είναι απαραίτητο ότι θα εφαρμόσουμε στην πράξη αυτά που κηρύσσουμε. Πιστεύω επίσης πως η ιδέα που αναφέρατε σχετικά με τον απολογισμό της δημοκρατίας ενός οργανισμού επικέντρωσε την προσοχή σε αυτά τα διττά πρότυπα.

  Cecilia Malmström, Προεδρεύουσα του Συμβουλίου. – (SV) Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους βουλευτές του ΕΚ που ενέκυψαν στο θέμα. Συμφωνούμε απόλυτα για την ανάγκη ενίσχυσης της δημοκρατίας στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ. Σήμερα, σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μην παραβλεφθεί αυτή η διάσταση. Γνωρίζουμε ότι πολλές αναπτυσσόμενες χώρες πλήττονται πολύ σοβαρά από την κρίση. Η ύφεση επιφέρει δυσαρέσκεια και κοινωνική αναταραχή. Αν σε μια τέτοια κατάσταση δεν υπάρχουν δημοκρατικοί θεσμοί που λειτουργούν σωστά, τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ άσχημα. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να υπάρχουν ασφαλείς δημοκρατικοί θεσμοί και μια ισχυρή κοινωνία πολιτών ικανή να αντιμετωπίσει παρόμοιες κρίσεις.

Η ανατολική εταιρική σχέση είναι ένα πολύ σημαντικό μέσο, ιδίως για την ενίσχυση της δημοκρατίας. Εργαζόμαστε εντατικά γι’°αυτό. Θα διεξαχθεί συνάντηση των υπουργών εξωτερικών τον Δεκέμβριο και ελπίζουμε να μπορέσουμε να θέσουμε σε εφαρμογή πολλά συγκεκριμένα μέτρα στις αρχές του 2010. Η ανατολική εταιρική σχέση είναι ένα σημαντικό μέσο για την ενίσχυση της δημοκρατίας μεταξύ των άμεσων γειτόνων μας.

Η κ. Hautala έθιξε το ζήτημα του Ουζμπεκιστάν. Πρόκειται, σαφώς, για ένα πολύ σοβαρό θέμα. Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκεί δεν είναι καθόλου ικανοποιητική. Όπως γνωρίζει η κ. Hautala, η επέκταση των κυρώσεων απαιτεί ομοφωνία στο Συμβούλιο. Επί του παρόντος, το Συμβούλιο δεν είναι ομόφωνο. Συμφωνούμε, ωστόσο, ως προς τον στόχο, που είναι η ενίσχυση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ουζμπεκιστάν. Ελπίζουμε πως ο τρόπος επίτευξής του είναι μέσω ισχυρότερης δέσμευσης. Ελπίζουμε πως θα μπορέσουμε να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους ενίσχυσης της δημοκρατίας, αξιολογώντας διαρκώς την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εξετάζοντας τι είδους σχέσεις θα πρέπει να έχουμε με το Ουζμπεκιστάν. Υπάρχουν άλλοι τρόποι να ασκήσουμε επιρροή, οι οποίοι μπορεί να είναι αποτελεσματικότεροι από ένα εμπάργκο όπλων. Πολύ λίγες χώρες εμπορεύονται όπλα με το Ουζμπεκιστάν, οπότε ένα εμπάργκο όπλων μπορεί να είναι περισσότερο μια συμβολική κίνηση παρά οτιδήποτε άλλο. Ίσως μπορούμε να βρούμε άλλους τρόπους. Όπως ανέφερα, ωστόσο, απαιτούμε καταρχάς ομοφωνία στο Συμβούλιο και δεν την έχουμε επί του παρόντος.

Εφόσον η ΕΕ επιθυμεί να είναι αξιόπιστη στις σχέσεις της με τον έξω κόσμο στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας, πρέπει επίσης να είμαστε ισχυροί εντός της ΕΕ. Αδυναμίες υπάρχουν. Ίσως δεν είναι συγκρίσιμες με τις τρομερές αδικίες που διαπράττονται σε άλλες χώρες, όμως υπάρχουν εσωτερικές αδυναμίες στην ΕΕ. Πρέπει να επαγρυπνούμε διαρκώς αν επιθυμούμε να είμαστε αξιόπιστοι στις συναλλαγές μας με τον έξω κόσμο.

Εν κατακλείδι, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για αυτήν τη συζήτηση και επίσης για το εξαιρετικό ψήφισμα υποβλήθηκε από το Κοινοβούλιο. Δεν έχω καταφέρει ακόμα να μελετήσω όλες τις τροπολογίες, αλλά νομίζω ότι το υποβληθέν ψήφισμα είναι πολύ καλό. Συμφωνεί απόλυτα με τις φιλοδοξίες της σουηδικής Προεδρίας. Όπως αναφέρθηκε, ελπίζουμε να μπορέσουμε να εγκρίνουμε τα συμπεράσματα του Συμβουλίου στη συνάντηση με το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων και Εξωτερικών Σχέσεων τον Νοέμβριο. Ανυπομονούμε λοιπόν να συνεχίσουμε τις συζητήσεις με το Κοινοβούλιο για το θέμα αυτό.

  Πρόεδρος. – Η συζήτηση έληξε.

Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί την Πέμπτη, 22 Οκτωβρίου, στις 11.00.

Γραπτές δηλώσεις (άρθρο 149 του Κανονισμού)

  Proinsias De Rossa (S&D), γραπτώς. – (EN) Στηρίζω πλήρως αυτήν την έκκληση για ένα πιο συνεκτικό και αποτελεσματικό πλαίσιο όσον αφορά τη στήριξη της ΕΕ για την οικοδόμηση της δημοκρατίας, την προαγωγή των δημοκρατικών αξιών και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι θεμελιωμένη στις αξίες της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πράγματι, τα κριτήρια της Κοπεγχάγης που διέπουν τις προϋποθέσεις ένταξης στην ΕΕ απαιτούν από τα υποψήφια μέλη «σταθερότητα των θεσμών που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα δικαιώματα του ανθρώπου και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων». Επιπλέον, η Συνθήκη της Λισαβόνας ενισχύει τη δέσμευση της Ένωσης για τη συνέχιση της εξωτερικής της δράσης σύμφωνα με τις ιδρυτικές της αρχές. Μάλιστα, ένας βασικός στόχος της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας είναι η παγίωση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ζητώ μετ’ επιτάσεως την ταχεία δημιουργία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) όχι μόνο για την ενίσχυση της οικοδόμησης της δημοκρατίας, αλλά και ως μια δημοκρατικά υπόλογη υπηρεσία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η δημοκρατία είναι μια καθολική αξία. Ο εκδημοκρατισμός και η χρηστή διακυβέρνηση δεν είναι μόνο αυτοσκοπός αλλά και ζωτικής σημασίας για τη μείωση της φτώχειας, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ειρήνη και τη σταθερότητα. Πράγματι, η δημοκρατία, η ανάπτυξη και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτισμικών δικαιωμάτων, αλληλοεξαρτώνται και αλληλοενισχύονται.