Volledig verslag van de vergaderingen

Maandag 17 mei 2010 - Straatsburg

18. Nieuwe ontwikkelingen bij overheidsopdrachten (korte presentatie)

  De Voorzitter. – Aan de orde is de korte presentatie van het verslag (A7-0151/2010) van Heide Rühle, namens de Commissie interne markt en consumentenbescherming, over nieuwe ontwikkelingen bij overheidsopdrachten [2009/2175 (INI)].

  Heide Rühle, rapporteur. − (DE) Mijnheer de Voorzitter, ik zou alle schaduwrapporteurs willen bedanken voor de goede samenwerking, en voor het voorlopige resultaat dat we in de commissie hebben bereikt. Ik zou nogmaals kort willen ingaan op de belangrijkste punten in mijn verslag.

Alle betrokken personen hebben meer rechtszekerheid nodig, de opdrachtgevers en de opdrachtnemers. Dat bedoelen we met betere regelgeving. In mijn verslag wijs ik erop hoe belangrijk overheidsopdrachten juist in crisistijden geweest zijn. Ik bekritiseer echter ook dat er een complexe relatie bestaat tussen de Europese wetgeving en de omzetting daarvan in de lidstaten. Daardoor hebben we ons doel van de herziening in 2004 niet bereikt, we wilden de overheidsopdrachten eenvoudiger en minder bureaucratisch maken. In tegendeel, dit leidt tot zwaardere lasten, hoge kosten voor juridisch advies door derden en moeizame procedures. Helaas gaat dit ten koste van de innovatie en de kwaliteit. Dat blijkt uit allerlei onderzoek. Omdat de juridische situatie niet duidelijk is wordt maar al te vaak het goedkoopste bod genomen, in plaats van het beste bod.

De Commissie reikt al de helpende hand bij de green procurement, maar daarvan is geen sprake bij sociaal verantwoorde aanbestedingen, fair trade of het bevorderen van de innovatie door het juiste aanbestedingsbeleid. Daar moet de Commissie dringend iets aan doen.

Het is ook de hoogste tijd voor een betere coördinatie binnen de Commissie. Het Europees Hof van Justitie heeft in de afgelopen tijd in meerdere arresten juridische vragen beantwoord, en de rol van de openbare opdrachtgevers bevestigd. Het Hof heeft er bijvoorbeeld op gewezen dat de richtlijnen niet mogen worden toegepast op onderwerpen die buiten hun toepassingsgebied vallen, zoals de planologie. Die arresten zijn geen blanco cheque voor openbare opdrachtgevers, maar ze schetsen wel een duidelijk kader voor hun werk. Ook dit moest ik in mijn verslag nog eens duidelijk zeggen.

Dan blijft er nog één punt over: de kwestie van de concessieovereenkomsten voor diensten. Daarover bestonden in de commissie grote meningsverschillen. Mijn standpunt daarover is niet nieuw. De wetgever heeft de concessieovereenkomsten voor diensten bewust niet opgenomen in de richtlijn inzake overheidsopdrachten, om juist hier meer flexibiliteit te garanderen en rekening te houden met culturele verschillen. Alle belanghebbenden met wie ik heb gesproken staan daar ook achter, de overkoepelende organisaties van de gemeentes, de openbare ondernemingen, vooral de drinkwaterbedrijven, maar ook de industriefederaties, de vakbonden en zeker ook de ngo's. Ook dat heb ik in mijn verslag nogmaals duidelijk willen maken.

Dan blijft er nog één belangrijk punt over: openbare aanbestedingen mogen er niet toe leiden dat de gekozen instellingen hun democratische rechten verliezen. We stellen vast dat in veel gemeentes intussen wordt besloten dat fair trade een belangrijk criterium moet zijn voor de openbare aanbestedingen, en ik vind dat we dat moeten ondersteunen, of het nu gaat om de aankoop van koffie of om andere producten. Het is werkelijk belangrijk dat de Commissie de gemeentes in dergelijke gevallen helpt, en advies geeft wanneer ze fouten maken. In plaats daarvan heeft de Commissie een nieuwe inbreukprocedure tegen Nederland ingesteld, waar precies vanwege dergelijke fouten een bezwaarprocedure is geopend. Dat is volgens mij contraproductief, dat doorkruist de politieke besluiten van politieke instanties.

  De Voorzitter. – Ik zie dat er meerdere mensen willen reageren. Denk eraan dat u allen slechts één minuut hebt.

  Frank Engel (PPE). – (FR) Mijnheer de Voorzitter, ik wilde allereerst een compliment maken aan de rapporteur voor haar grondige werk en luisterende oor. Het was een genoegen samen met haar aan dit verslag te werken. Ik denk dat dit werk een evenwichtig verslag heeft opgeleverd waarmee wordt gestreefd naar meer rechtszekerheid. Het gaat er nu dus niet om tegen elke prijs meer wetgeving voor te stellen, maar om de toegankelijkheid en begrijpelijkheid ervan te vergroten.

Een specifiek punt dat ik wil benadrukken – mevrouw Rühle heeft het al gedaan – is dat van concessieovereenkomsten voor diensten. Dit is een gevoelig punt dat ook binnen de Commissie enige controverse heeft veroorzaakt. Wetende dat ze van plan is op dit punt met nieuwe wetgevingsvoorstellen te komen wil ik de Commissie nogmaals wijzen op de noodzaak om de werking van de interne markt te verbeteren. Op dit moment kan niets anders grote wetgevingsinitiatieven in dezen rechtvaardigen.

  Evelyne Gebhardt (S&D) . – (DE) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, mijn fractie had eigenlijk graag voor het verslag van mevrouw Rühle willen stemmen, omdat er heel veel positieve elementen in zitten.

Helaas zijn er drie punten die ontbreken, of waarmee we zo niet kunnen instemmen. Ten eerste kon mevrouw Rühle niet accepteren dat we werkelijk een juridisch kader nodig hebben voor de diensten van algemeen economisch belang. Ten tweede heeft ze ook niet duidelijk gezegd dat het met name bij de sociale diensten om meer rechtszekerheid gaat. Dat is een tekortkoming van dit verslag, en wij betreuren dat natuurlijk zeer.

Er is één punt waarmee we helemaal niet kunnen instemmen, en wel het feit dat de rapporteur de concessieovereenkomsten voor diensten niet wil opnemen. Het is onaanvaardbaar dat we gewoon zeggen dat we dit niet willen. Het Hof van Justitie heeft dit allemaal al geregeld. Dit is helemaal geen politieke kwestie. Het is heel belangrijk dat we duidelijk zeggen wat we willen, want we weten dat de Europese Commissie al een wetstekst voorbereidt. We moeten de Europese Commissie verzoeken om de duidelijke uitspraak van het Hof van Justitie over deze kwestie werkelijk over te nemen, en voor rechtszekerheid te zorgen. Dat is onze eis, en daarom hebben we een alternatieve resolutie ingediend. We verzoeken onze collega’s om in te stemmen met deze alternatieve resolutie.

  Cristian Silviu Buşoi (ALDE) . – (RO) Mijn gelukwensen aan mevrouw de rapporteur met het geleverde werk voor dit verslag, en ik ben het geheel eens met de noodzaak tot vereenvoudiging van de Europese regels voor overheidsopdrachten en het vergroten van de transparantie. Ik maak mij zorgen over het grote aantal rechtszaken op het terrein van openbare aanbestedingen in vele lidstaten.

In Roemenië, bijvoorbeeld, leidt het uitzonderlijk complexe wettelijk kader tot procedurefouten, en de onjuiste toepassing van de regels bij overheidsopdrachten kunnen een obstakel vormen voor gebruik van de structuurfondsen. Daarom hebben wij een eenvoudiger en helderder wettelijk kader nodig, waardoor bij alle partijen de werkzaamheden worden vergemakkelijkt.

Ik wil ook graag een opmerking maken over de kwestie van de laagste prijs. Ik deel de mening dat een overheidsopdracht niet moet worden gegund uitsluitend vanwege de laagste prijs, en ik ben het met de rapporteur eens dat de prijs-/kwaliteitverhouding en het economisch belang van de offerte de belangrijkste elementen moeten zijn, niet uitsluitend de prijs. De wetgevingsherziening moet hiermee rekening houden en een grotere flexibiliteit inbouwen voor de aanbestedende overheidsorganisatie. Dit moet echter zeer voorzichtig gebeuren, want zonder heldere criteria wordt er een ware doos van Pandora geopend en lopen we het risico van nieuwe juridische onzekerheid en zelfs corruptie.

  Malcolm Harbour (ECR). – (EN) Mijnheer de Voorzitter, als schaduwrapporteur voor mijn fractie, maar ook als voorzitter van de verantwoordelijke commissie, wil ik mij aansluiten bij de dank aan Heide Rühle voor het werkelijk belangrijke verslag. Het is een schande dat op grond van de nogal merkwaardige regels van dit Parlement het debat over een dergelijk belangrijk verslag over een wezenlijk aspect van de interne markt en het overheidsbeleid tot interventies van slechts één minuut wordt beperkt.

Ik ben blij dat de heer Tajani hier is, omdat ik hem wil zeggen dat overheidsopdrachten een wezenlijk instrument vormen voor het stimuleren van innovatief ondernemen in de hele Europese Unie. We weten dat mijnheer Barnier nu van plan is naar de strategie te gaan kijken en ik hoop dat hij veel van deze dingen oppakt.

Maar collega’s, de kern van het probleem is dat we een regime hebben dat, zoals in dit verslag wordt gesteld, verwarrend en complex is en dat door veel overheidsinstanties niet als een kans, maar als een bureaucratische last wordt beschouwd. Commissaris, we kunnen overheidsopdrachten gebruiken om gebieden zoals kleine en middelgrote ondernemingen vooruit te helpen en voor kansen op innovatie en groene producten en diensten, en zeker ook als steun voor de hele innovatie-agenda. Dat is wat we moeten bereiken, maar het vereist een gezamenlijke inspanning van alle diensten van de Commissie om de aanbevelingen in dit verslag uit te voeren.

  Jaroslav Paška (EFD). - (SK) Dankzij openbare aanbestedingen kunnen overheden op een doeltreffende manier tegen redelijke prijzen producten en diensten aankopen en kan het risico op corruptie worden verminderd. Het zou goed zijn om naar de toekomst toe het hele proces rond overheidsopdrachten te vereenvoudigen en aldus ook de ermee verband houdende besluitvorming te versnellen.

Dit is denk ik de richting die we in principe op moeten. Verder heeft de praktijk uitgewezen dat het nuttig is contracten voor overheidsopdrachten op het internet te publiceren. Op deze manier kan het brede publiek er namelijk uitgebreid kennis van nemen en kan het worden overtuigd van het nut en de juistheid ervan. Dat is in ieder geval gebleken bij overheidsinstellingen waar burgers nauwlettend toezagen op de eigendomstransacties. Toen deze alle contracten op internet begonnen te publiceren, steeg de tevredenheid over en het vertrouwen in die overheidsinstellingen aanzienlijk.

  Zuzana Roithová (PPE). - (CS) Ik twijfel er niet aan dat dit verslag over overheidsopdrachten – met absolute meerderheid goedgekeurd door de Commissie interne markt en consumentenbescherming – voor de Europese Commissie een goede leidraad zal zijn bij de herziening van de richtlijn. Het gaat er ons om overheidsopdrachten beduidend toegankelijker te maken voor het midden- en kleinbedrijf (KMO’s) en om overheidsaanbestedingen beduidend minder bureaucratisch te maken en daardoor mede beter controleerbaar. Het leeuwendeel van de uit Europese fondsen gefinancierde overheidsopdrachten heeft betrekking op bouwprojecten waar vaak de verdenking – of soms nog erger – van corruptie over hangt.

Het spijt me dat we met de stemming over dit verslag niet tevens een stem uitbrengen over mijn voorstel voor een door de Commissie in te richten openbaar portaal waar men zou kunnen zoeken naar mogelijke prijsverschillen tussen de winnende offerte en de daadwerkelijke uiteindelijke prijs voor het bouwproject. Met een dergelijk portaal zouden verdachte prijsverschillen tussen de lidstaten van bijvoorbeeld een kilometer nieuwe snelweg vrij eenvoudig kunnen worden gedetecteerd. Voor mij staat namelijk buiten kijf dat het MKB (KMO’s) pas echt goed aan openbare aanbestedingen kan meedoen wanneer de huidige corruptie op dit gebied uit de wereld wordt geholpen.

  Silvia-Adriana Ţicău (S&D). - (RO) De markt voor overheidsopdrachten vertegenwoordigt 16 procent van het bruto nationaal product van de Unie. De interne markt veronderstelt dat iedere Europese onderneming toegang heeft tot de aanbestedingen in iedere lidstaat. De Dienstenrichtlijn garandeert dat iedere Europese onderneming diensten mag leveren in iedere lidstaat, ook via elektronische weg.

De interne markt heeft behoefte aan interoperabiliteit tussen de systemen voor elektronische overheidsdiensten en daarmee ook tussen systemen voor elektronische ondertekening en elektronische aanbestedingssystemen. Ik verwelkom het PEPPOL-proefproject van de Europese Commissie voor elektronische openbare aanbestedingen, de beslissing met betrekking tot de lijst van geaccrediteerde leveranciers van certificeringsdiensten en het Europees plan betreffende de oprichting van een Europese dienst voor het valideren van elektronische handtekeningen.

Ik wijs erop dat de regeringen van de lidstaten zich in 2005 hebben verplicht om uiterlijk in 2015 de helft van de Europese aanbestedingen via elektronische weg te organiseren. Roemenië heeft al in 2002 een elektronisch systeem voor openbare aanbestedingen geïntroduceerd, hetgeen tot lagere overheidskosten heeft geleid, tot een grotere transparantie en tot een betere toegang voor KMO’s tot de markt voor overheidsopdrachten.

  Andreas Schwab (PPE). – (DE) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, ook ik zou mevrouw Rühle en de schaduwrapporteurs hartelijk willen bedanken voor dit degelijke verslag. De PPE-Fractie is tevreden met heel veel punten in het verslag. Bij bepaalde punten hebben we compromissen moeten sluiten, maar zo gaat dat in dit Parlement, niemand krijgt ooit helemaal zijn zin. Al met al is dit verslag een goede basis voor de verdere discussie met de Europese Commissie over een hele serie onderwerpen.

Mevrouw Rühle heeft al gesproken over de hulp die we aanbestedende instanties, diensten en overheden kunnen bieden wanneer ze bij de aanbesteding rekening willen houden met sociale criteria, maar zich toch willen houden aan de beginselen van de interne markt. Ten tweede is de vraag – en dat heeft de heer Engel al genoemd – hoe we de concessieovereenkomsten voor diensten dusdanig kunnen regelen dat ze ook op de lange termijn compatibel blijven met de interne markt.

Ik ben het helemaal eens met de heer Engel en mevrouw Rühle dat we nieuwe wetgeving alleen maar kunnen aanvaarden wanneer die een duidelijk voordeel oplevert voor de interne markt. In dat opzicht hebben we een goed compromis gesloten, en ik hoop natuurlijk dat de sociaaldemocraten uiteindelijk ook voor dit verslag kunnen stemmen.

  Elena Băsescu (PPE). - (RO) In de context van de wereldwijde economische en financiële crisis is de regering van mijn land gedwongen geweest de salarissen van ambtenaren, de pensioenen en de werkloosheidsuitkeringen te verminderen en te snijden in de subsidies. Bij deze bijzonder harde maatregelen is het nodig dat openbare aanbestedingen zo transparant en zo snel mogelijk worden afgewikkeld om te zorgen dat overheidsgeld op correcte en efficiënte wijze wordt besteed.

Daarnaast moet het gebruik van elektronische aanbestedingssystemen worden aangemoedigd. Deze verminderen namelijk de corruptie en fraude in het stelsel van openbare aanbestedingen. De bestaande bureaucratische procedures, het complexe en verwarrende juridische regime en de noodzaak tot verheldering van de mogelijkheden voor het toekennen van overheidsopdrachten hebben geleid tot blokkering van de uitvoering van een aantal belangrijke contracten. Na overleg met het IMF heeft de Roemeense regering de wet op de openbare aanbestedingen gewijzigd. De gewijzigde wet zal voor 1 juni in werking treden.

  Lara Comi (PPE). - (IT) Mijnheer de Voorzitter, mijnheer de commissaris, dames en heren, de economische en financiële crisis heeft duidelijk gemaakt dat overheidsopdrachten die tot doel hebben grootschalige werken te ontwikkelen, de innovatie te stimuleren en de interne en externe concurrentie op Europees niveau aan te moedigen, een sleutelrol spelen.

Wij menen dat we niet heen kunnen om vereenvoudiging van regelgeving en meer rechtszekerheid. Dat zou zeker de transparantie met betrekking tot de samenstelling en de werkzaamheden van het raadgevend comité voor overheidsopdrachten, waarvoor de Commissie verantwoordelijk is, verbeteren.

Wij staan positief tegenover de rol van het geïnstitutionaliseerde publiek-private partnerschap dat de toegang van kleine en middelgrote ondernemingen, die de ruggengraat vormen van onze economie, vergemakkelijkt. Wij moeten onze inspanningen vergroten teneinde de frequente gevallen van discriminatie van KMO’s in Europa te voorkomen. Ik feliciteer de collega’s met hun werk en morgen kunnen zij op mijn steun rekenen.

  Seán Kelly (PPE). – (EN) Mijnheer de Voorzitter, bij het zoeken naar oorzaken voor onze huidige economische recessie denk ik dat er terecht met de vinger wordt gewezen naar bankiers, toezichthouders, speculanten, enzovoorts. Maar ik denk dat ook het terrein van overheidsopdrachten tot veel problemen heeft geleid in die gevallen dat er sprake was van vriendjespolitiek, gebrek aan transparantie en gebrek aan integriteit. De contracten gingen de hele tijd onvermijdelijk naar dezelfde mensen, die natuurlijk telkens opnieuw tijd en begroting overschreden, maar nooit een boete kregen.

Ik ben blij met deze nieuwe ontwikkelingen waarmee we tot de grootst mogelijke transparantie in het proces kunnen komen. Maar we moeten ook waarborgen dat degenen die over deze contracten oordelen over de meeste expertise en de grootste onafhankelijkheid beschikken en niet door gevestigde macht worden benoemd.

Ten slotte wil ik zeggen dat vereenvoudiging natuurlijk van vitaal belang is, omdat het zinloos is te veel tijd en te veel geld te steken in een heel belangrijke, maar per slot van rekening slechts eerste exercitie.

  Antonio Tajani , vicevoorzitter van de Commissie. – (FR) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, de Commissie, en met name commissaris Barnier die ik hedenavond vervang, hebben de opstelling van het ontwerpverslag van het Parlement over nieuwe ontwikkelingen bij overheidsopdrachten en het overleg over de amendementen zeer aandachtig gevolgd.

Zoals mevrouw Ţicău, mevrouw Comi en de heer Harbour hebben gezegd, is strakke discipline als het gaat om overheidsopdrachten van wezenlijk belang om overheidsgeld optimaal te gebruiken ten behoeve van burgers en van kleine en middelgrote ondernemingen, vooral met het oog op de huidige begrotingskrapte.

We zullen terdege rekening houden met de in het verslag geformuleerde opmerkingen bij het voorbereiden van nieuwe initiatieven. Sommige initiatieven die inspelen op deze opmerkingen zijn reeds in gang gezet. De diensten van de Commissie hebben een begin gemaakt met een ex-post evaluatie van de richtlijnen inzake overheidsopdrachten. Een mededeling is in de maak om te verduidelijken hoe openbare aanbestedingen worden ingezet om duurzame ontwikkeling, sociale insluiting en innovatie te bevorderen. Daarnaast wordt ook de jurisprudentie van het Hof inzake publiek/publieke partnerschappen momenteel geanalyseerd, en op basis van deze analyse zullen we het toepassingsgebied van de publiek/publieke partnerschappen kunnen afbakenen, die al dan niet binnen de werkingssfeer van het Europees recht inzake overheidsopdrachten valt.

Wat een eventueel initiatief inzake de concessieovereenkomsten betreft, neemt de Commissie de bewijslast op zich en werkt ze aan een impactstudie die in 2010 zal worden afgerond. Deze beoordeling vormt een eerste vereiste voor elk wetgevingsinitiatief op dit punt. Indien blijkt dat het huidige juridische kader de economische ontwikkeling of de ontwikkeling van een nieuwe en betere dienst van algemeen belang afremt, dan moeten we waarschijnlijk ingrijpen door te zorgen voor meer transparantie, rechtszekerheid en duidelijkheid van de geldende regels.

Op internationaal vlak doen we er alles aan om de markt voor overheidsopdrachten van de grootste economieën ter wereld open te stellen. Om het concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven te waarborgen staat wederkerigheid centraal in al onze onderhandelingen. Wij willen nauw samenwerken met het Parlement, en wij nodigen u uit het overleg op constructieve en open wijze te blijven benaderen.

  De Voorzitter. – Het debat is gesloten.

De stemming vindt morgen (dinsdag 18 mei 2010) plaats.