Volledig verslag van de vergaderingen

Maandag 20 september 2010 - Straatsburg

24. Preventie van natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen (korte presentatie)

  De Voorzitter. – Aan de orde is het verslag (A7-0227/2010) van João Ferreira, namens de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid, over de mededeling van de Commissie: Een communautaire aanpak van de preventie van natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen (COM(2009)0082 - 2009/2151(INI)).

  João Ferreira, rapporteur. − (PT) Mijnheer de Voorzitter, commissaris, dames en heren, het afgelopen jaar was de opening van kranten en journaals verschillende keren gewijd aan stormen, overstromingen, hittegolven, branden en andere rampen. Al die rampen hebben ingrijpende gevolgen gehad voor de bevolking, het territorium, de economie en het milieu.

Rampen zijn echter niet alleen een verschijnsel van het afgelopen jaar. Tijdens de eerste zes jaar van het bestaan van het Solidariteitsfonds van de Europese Unie heeft de Commissie 62 aanvragen voor financiële steun van 21 verschillende landen ontvangen. Daarvan valt ongeveer een derde onder de rubriek “grote rampen”. Andere rampen leidden niet tot aanvragen voor steun uit het fonds, ofschoon ook die rampen ernstige en in veel gevallen blijvende effecten hadden voor de getroffen bevolking, het milieu en de economie.

Rampen zijn volledig onrechtvaardig. Rampen treffen bijna altijd landen en mensen die minder middelen hebben om zich te beschermen. Om die reden stel ik in dit verslag dat bij de communautaire aanpak van rampenpreventie de vermindering van de bestaande ongelijkheid op dit terrein tussen regio’s en landen een centrale plaats moet innemen. Daarom moeten we de regio’s en lidstaten die in sterke mate blootgesteld zijn aan dergelijke risico’s en over minder economische middelen beschikken, helpen bij het verbeteren van de preventie.

Natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen des te meer kunnen en moeten voorkomen worden.

Vaak worden de effecten van rampen versterkt ten gevolge van beleid dat zorgt voor een scheve verhouding tussen de mens en de hem omringende natuur.

In het verslag wordt erkend dat sommige beleidsterreinen van de Europese Unie (bijvoorbeeld het gemeenschappelijk landbouwbeleid) ertoe hebben geleid dat bepaalde regio’s en hun bevolking meer gevaar lopen om aan rampen lopen te worden blootgesteld. Ik doel daarbij op het bevorderen van het beëindigen van de productie en de daaruit voortvloeiende leegloop van het platteland.

Daarom is het noodzakelijk dat beleid te corrigeren en te veranderen. Het bevorderen van een verstandig gebruik van het territorium en een samenhangende economische en sociale ontwikkeling in evenwicht met de natuur is een doorslaggevende factor voor rampenpreventie.

Dit verslag bevalt vele richtsnoeren en aanbevelingen. Het debat in de verschillende commissies, het overleg met de schaduwrapporteurs en de rapporteurs voor advies en alle voorstellen van de collega’s voor de definitieve versie van het verslag hebben daar een belangrijke bijdrage aan geleverd. Ik dank iedereen voor zijn inzet en de getoonde belangstelling en voor de open opstelling bij deze discussie die zeer grondig en verrijkend is geweest.

Ik zou enkele aanbevelingen van het verslag er willen uitlichten: het opzetten van een passend financieel kader voor rampenpreventie waarmee de bestaande financiële instrumenten versterkt moeten worden en beter op elkaar afgestemd; het vastleggen van een pakket acties gericht op speciale steun voor de lidstaten om risicosituaties te elimineren; de versterking van de systemen voor vroegtijdige waarschuwing van de lidstaten en de totstandbrenging en verbetering van de koppeling tussen de verschillende systemen voor vroegtijdige waarschuwing; het invoeren van een openbare Europese landbouwverzekering; het oprichten van een Europees Waarnemingscentrum voor droogte en woestijnvorming; en een speciaal initiatief op het gebied van bossen en brandpreventie.

Ten slotte is met het oog op preventie en de ervaring die is opgedaan met recente rampen, een herziening van de verordening betreffende het Solidariteitsfonds hard nodig zodat dit instrument op flexibeler basis en sneller beschikbaar kan worden gesteld.

Mijnheer de Voorzitter, commissaris, dit Parlement heeft over de problematiek van rampen al verscheidene resoluties opgesteld. Enkele aanbevelingen in dit verslag maakten al deel uit van die resoluties. Dat maakt de urgentie alleen maar groter en daarom is het noodzakelijk op adequate wijze gevolg te geven aan die aanbevelingen door ze in de praktijk te brengen. Helaas is er op dit vlak nog erg weinig gedaan en de Commissie draagt voor die vertraging een bijzondere verantwoordelijkheid.

Ik spoor de Commissie aan de brede consensus voor dit verslag bij de behandeling en stemming in de commissie – die naar ik hoop bij de stemming in de plenaire vergadering zal worden bevestigd – op te vatten als een duidelijk signaal dat deze resolutie serieus moet worden genomen en dat de aanbevelingen ervan in de praktijk moeten worden gebracht.

  Maria do Céu Patrão Neves (PPE). - (PT) Mijnheer de Voorzitter, commissaris, dit verslag is van groot belang, met name nu natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen steeds vaker voorkomen en de menselijke, sociaaleconomische en ecologische kosten steeds hoger zijn. We moeten snel en efficiënt optreden, met name op het vlak van preventie, die centraal staat in dit verslag.

Ik heb het advies van de Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling voor dit verslag mogen opstellen en maak van de gelegenheid gebruik om de heer Ferreira te feliciteren. Ik heb met hem effectief kunnen samenwerken, en een deel van het advies van onze commissie maakt nu deel uit van het verslag-Ferreira.

De belangrijkste zorgen van de Landbouwcommissie betreffen de effecten van overstromingen, droogte en branden voor de land- en bosbouwproductie. We wijzen erop dat Portugal dit jaar door dit soort gebeurtenissen is geteisterd: overstromingen op Madeira, waar de materiële schade 1,3 miljard euro bedroeg, en bosbranden deze zomer, waarbij de geraamde schade 385 miljoen euro beloopt.

In dit verband vinden wij naast de in dit verslag genoemde preventiemaatregelen ook een gemeenschappelijke verplichte Europese verzekering en onderlinge waarborgfondsen voor de landbouw urgent, evenals de hervorming van het Solidariteitsfonds van de Europese Unie.

  Petru Constantin Luhan (PPE). – (RO) In de Europese Unie zijn de ernst en het aantal van de natuurrampen significant gestegen. De overstromingen en bosbranden van deze zomer zijn hier het bewijs van. Naast het verlies aan mensenlevens hebben deze rampen aanzienlijke schade veroorzaakt in vele lidstaten. De (economische) infrastructuur is getroffen, maar ook landbouwgrond en natuurlijke en culturele rijkdommen.

Ik wil benadrukken hoe belangrijk de rol is van het cohesiebeleid bij het voorkomen van natuurrampen. Ik ben van mening dat we moeten proberen de bestaande verschillen tussen Europese regio’s te verkleinen, vooral door preventie te helpen verbeteren in de regio’s en lidstaten die kwetsbaar zijn voor risico’s en minder financiële middelen hebben. EU-geld is de enige oplossing waardoor deze staten de schade van rampen kunnen beperken.

  Seán Kelly (PPE). – (EN) Mijnheer de Voorzitter, zoals gezegd is het aantal natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen de afgelopen jaren exponentieel toegenomen, met als gevolg een enorm verlies van eigendommen en uiteraard van mensenlevens. In mijn land zijn overstromingen nog nooit zo rampzalig geweest als vorig jaar, en ik wil commissaris Barnier en de Commissie bedanken voor hun flexibiliteit in het beschikbaar stellen van middelen uit het Solidariteitsfonds aan ons: 13 miljoen euro.

Helaas waren sommige Ierse autoriteiten minder flexibel In Bandon is bijvoorbeeld algemene overeenstemming bereikt dat er onmiddellijk tijdelijke maatregelen moesten worden getroffen door de rivier uit te baggeren, zodat in geval van een soortgelijke overstroming dit jaar dezelfde schade kan worden voorkomen. De autoriteiten voor binnenvisserij hebben echter bezwaar gemaakt, waardoor het gebied bij een nieuwe overstroming nu opnieuw risico loopt.

Uit dit alles blijkt hoezeer het noodzakelijk is dat, zoals de rapporteur heeft gezegd, de Commissie haar spierkracht, haar macht en haar invloed gebruikt om te zorgen voor maatregelen waarmee deze rampen in de toekomst in toom worden gehouden. Ik hoop dat zulke rampen zich niet opnieuw voordoen.

  De Voorzitter. – De boodschap is: “laat Bandon niet in de steek’”!

  Miroslav Mikolášik (PPE). - (SK) In de loop van het afgelopen jaar zijn veel lidstaten ernstig getroffen door diverse natuurrampen, die niet alleen serieuze materiële schade hebben veroorzaakt, maar ook verliezen die niet in geld zijn uit te drukken, namelijk verliezen van mensenlevens.

Gezien het feit, dat de schade die natuurrampen veroorzaken uitstijgt boven de capaciteiten van individuele lidstaten om die op te vangen, wil ik opnieuw benadrukken hoe belangrijk het is om het Solidariteitsfonds te moderniseren. Het gaat er concreet om de transparantie te verhogen, de criteria aan te passen en een snellere mobilisatie van middelen mogelijk te maken. Juist bij de herziening van de voorwaarden voor de gebruikmaking van dit Solidariteitsfonds moeten we rekening houden met het regionale aspect, zodat niet paradoxaal genoeg juist de regio’s die de hulp extra nodig hebben worden uitgesloten van financiële hulp. Aangezien de natuurelementen zich niet houden aan staatsgrenzen, wil ik ook opmerken dat het belangrijk is om ervaringen uit te wisselen en de coördinatie en samenwerking te verbeteren, in het bijzonder in grensgebieden.

  Peter Jahr (PPE). – (DE) Mijnheer de Voorzitter, ik wil erop wijzen dat mijn opmerkingen als aanvulling op de vorige spreker moeten worden gezien. Naast de financiële voorwaarden die we nodig hebben om een einde te maken aan schade door overstromingen en om preventieve maatregelen te nemen, hebben wij in het gebied waar ik vandaan kom – de Vrijstaat Saksen – waar onlangs ook overstromingen plaatsvonden, ook gemerkt dat het vooral van belang is om de samenwerking tussen de lidstaten aanzienlijk te verbeteren. Het gaat er eenvoudigweg om dat de preventieve maatregelen op elkaar worden afgestemd. Het heeft geen zin als aan de benedenloop van de rivier alles in orde is, terwijl de overstromingsmaatregelen aan de bovenloop niet kunnen worden uitgevoerd. Het is ook van belang dat de communicatie effectief verloopt.

We moeten ons daarom vooral richten op een grensoverschrijdende samenwerking, want natuurrampen stoppen niet bij de grens. Alleen door gezamenlijk op te treden, kunnen we deze effectief bestrijden.

  Antigoni Papadopoulou (S&D). - (EL) Mijnheer de Voorzitter, als rapporteur van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken zou ik aan wat is gezegd willen toevoegen wat wij in ons advies hebben geschreven.

Onze bijdrage houdt int dat wij, naast alles wat is gezegd over vroegtijdige-waarschuwingssystemen, solidariteitsfondsen, operationele samenwerking, bijzondere betekenis hebben toegekend aan het feit dat bij het verlenen van hulp het non-discriminatiebeginsel toegepast moet worden.

Dat wil zeggen dat hulp aan getroffen gebieden moet worden gegeven op basis van de bestaande behoeften, zonder dat er onderscheid wordt gemaakt op basis van ras, huidskleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere opvattingen, nationale of maatschappelijke herkomst, vermogen, afkomst of andere kenmerken van de ontvangers die slachtoffer zijn van dergelijke door de mens veroorzaakte of natuurlijke catastrofes.

Eveneens wijzen wij erop dat bij rampen of in noodsituaties fundamentele mensenrechten gevaar lopen en dat deze moeten worden beschermd.

  De Voorzitter. – Hartelijk dank. We zijn u tevens dankbaar voor het Griekse woord “catastrofe”.

  Michel Barnier, lid van de Commissie. – (FR) Mijnheer de Voorzitter, namens mijn collega en vriendin mevrouw Georgieva, die hier vanavond niet aanwezig kan zijn, bedank ik de heer Ferreira voor de kwaliteit en het volledige en zeer evenwichtige karakter van dit verslag, dat precies op een goed moment komt.

Zoals u allen hebt gezegd, en in het bijzonder zojuist de heer Mikolášik, hebben we een toename gezien van rampen buiten Europa – in het bijzonder in Pakistan, en ook Haïti – maar ook bij ons, op Europees grondgebied, in het bijzonder in Midden-Europa. En ook zoals in de verschillende interventies naar voren kwam in Madeira, Ierland, Portugal en, mijnheer Jahr, de overstromingen in Saksen. Maar ik ben ook de overstromingen van 2002 niet vergeten, die mij destijds, toen ik commissaris voor regionaal beleid was, hebben aangezet tot het bedenken en uiteindelijk voorstellen, met de steun van de heer Prodi, van de instelling van het Solidariteitsfonds, waarvan sinds de instelling veel gebruik is gemaakt.

Door dat alles worden wij eraan herinnerd dat we niet zelfingenomen moeten zijn en voortdurend de procedures moeten verbeteren en onze capaciteit versterken om te reageren op rampen, en preventief beleid stimuleren – voorkomen is altijd beter dan genezen – om de tragische gevolgen van dergelijke rampen te verminderen.

De Commissie zet zich in om deze evenwichtige aanpak, die gericht is op zowel preventie, herstel als reactie, te continueren. Mijnheer Ferreira, u benadrukt het belang van gemeenschappelijke financiële instrumenten om de maatregelen van de lidstaten op het gebied van preventie te ondersteunen.

De heer Luhan heeft gesproken over de regionale fondsen, die eveneens nationale preventiemaatregelen kunnen ondersteunen. We hebben het Solidariteitsfonds, waarvan de heer Kelly het belang heeft vermeld, en waarvan ik denk te kunnen zeggen, mevrouw Papadopoulou, dat het op objectieve wijze wordt beheerd, hoewel we de regels voor het gebruik ervan altijd kunnen evalueren. Dit Solidariteitsfonds, dat ik goed ken, ondersteunt ook spoedeisende maatregelen om het publiek schadeloos te stellen.

De Commissie is bezig met het evalueren van de doeltreffendheid van alle huidige instrumenten. We werken aan een catalogus van preventieve maatregelen, die lidstaten zouden kunnen overwegen met het oog op communautaire financiering. Ons doel is ook om het aantal aanspraken op deze fondsen te vergroten, zoals mevrouw Patrão Neves wil, denk ik.

Het is noodzakelijk om te investeren in preventie, en nogmaals, daarmee kunnen de kosten voor herstel en wederopbouw worden verminderd. Zoals u hebt benadrukt, mijnheer Ferreira, moeten we een methode ontwikkelingen voor het in kaart brengen van de risico's.

We werken aan de vaststelling van richtsnoeren gebaseerd op bestaande nationale initiatieven en het overnemen van de beste praktijken, zodat een gemeenschappelijke Europese aanpak voor specifieke risico's kan worden vastgesteld. Ik denk aan de bosbranden die Griekenland, Portugal en Spanje hebben getroffen de afgelopen jaren, en aan grote klimaatrampen. We moedigen de lidstaten aan om voor het einde van 2012 preventieve maatregelen te nemen die zijn gebaseerd op goede praktijken.

We hebben dit jaar ook een groenboek aangenomen over de bosbescherming en we stellen een waarnemingscentrum in om onderzoek te doen naar de droogtes die de Europese Unie treffen.

Tot slot wordt er momenteel veel gedaan om onze kennis van rampen en de gevolgen daarvan te verbeteren. We zullen vervolgens de gelegenheid hebben om in de toekomst verder te debatteren over dit onderwerp.

Zoals u weet zal de Commissie – en haar voorzitter, die me overigens al in 2004 heeft gevraagd om te werken aan het idee van een Europese civiele beschermingsmacht, naar aanleiding en ter onderzoek van de gevolgen van de tsunami en andere rampen –, onder gezag van mevrouw Georgieva binnenkort voorstellen presenteren om het reactievermogen van de Europese Unie bij rampen te versterken.

We blijven ook werken aan voorstellen om de preventie te versterken. Daarom denk ik dat wat de Commissie zal doen, wat zij u en de lidstaten zal voorstellen, tegemoet zal komen aan de zorgen, mijnheer Ferreira, die op bruikbare en doeltreffende wijze worden benadrukt in uw verslag naar aanleiding van al deze rampen.

  De Voorzitter. – Hiermee is dit agendapunt afgerond.

De stemming vindt morgen (dinsdag, 21 september 2010) om 12.00 uur plaats.

Schriftelijke verklaringen (artikel 149)

  Luís Paulo Alves (S&D), schriftelijk. – (PT) Ik steun dit verslag omdat ik deze materie met name van groot belang acht voor de inwoners van landen als Portugal en voor regio’s als Madeira en de Azoren, waar ik vandaan kom, die vaak worden getroffen door rampen als branden, stormen en aardbevingen. Voor de inwoners van dergelijke regio’s zijn betere bescherming op basis van degelijker verzekeringsvoorwaarden, effectievere hulpverlening door een permanente Europese interventiemacht en betere steunverlening door de flexibiliteit van het Solidariteitsfonds te vergroten zeer belangrijke stappen vooruit.

Het pakket preventiemaatregelen moet eveneens worden verruimd en speciale steun voor de bossen, de kuststrook en de landbouwactiviteiten in de gebieden waar de bevolking wegtrekt en het risico op natuurrampen bestaat dient er deel van uit te maken. Met het oog daarop roep ik de Commissie op wetsvoorstellen in te dienen voor de bescherming van bossen, de preventie van branden en aardbevingen en het opzetten van een Europese publieke landbouwverzekering waar de boeren zich bij kunnen aansluiten. Het is tevens noodzakelijk de verordening betreffende het Solidariteitsfonds van de EU te herzien en flexibeler te maken ten behoeve van regio’s die met bijkomende problemen te kampen hebben, zoals de ultraperifere regio’s. De ramp op Madeira heeft die noodzaak op treffende wijze aangetoond.

  Edite Estrela (S&D), schriftelijk. – (PT) Het verslag over de “preventie van natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen”, waar ik schaduwrapporteur voor was, is de weerslag van een brede consensus over de noodzaak van een proactieve en veelomvattende aanpak van de verschillende sectoren en actoren die betrokken zijn bij de preventie van natuurrampen. In het verslag is de uitwisseling van goede praktijken bepaald, evenals de versterking van de samenwerking op basis van het solidariteitsbeginsel. Ofschoon de verantwoordelijkheid voor de preventie van natuurrampen in eerste instantie bij de lidstaten ligt, bevat het verslag een reeks essentiële maatregelen die ten dele al stonden in mijn verslag dat het Parlement eerder heeft aangenomen. Ik noem het maken van risicokaarten, de versterking en de onderlinge afstemming van de financiële instrumenten, de herziening van de verordening betreffende het Solidariteitsfonds, onderzoek en ontwikkeling van systemen voor vroegtijdige waarschuwing en de oprichting van het Waarnemingsentrum voor droogte en woestijnvorming. Ik zou ook willen wijzen op het belang van de voorstellen die de Fractie van de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten in het Europees Parlement heeft ingediend. Die omvatten onder meer het voorstel een ontwerprichtlijn in te dienen ten behoeve van de totstandkoming van een Europees beleid voor waterschaarste, droogte en aanpassing aan de klimaatveranderingen, evenals wetsvoorstellen betreffende de bescherming van bossen en brandpreventie.

  Rovana Plumb (S&D), schriftelijk. – (RO) In de afgelopen jaren heeft zich in de EU-lidstaten een aanzienlijk aantal rampen voorgedaan. Het resultaat was een aantal van 62 aanvragen voor financiële steun van 21 verschillende landen. De schade is bijna altijd moeilijk te meten, met name vanwege het verlies aan mensenlevens. De lidstaten zijn in eerste instantie en met name verantwoordelijk voor het beschermen van hun burgers en het voorkomen van rampen. Daarom is een betere samenwerking op het gebied van preventie volledig gerechtvaardigd is, net als een betere coördinatie van de inspanningen, meer solidariteit en wederzijdse steun, vooral omdat de rampen meestal diegenen treffen die de grootste moeilijkheden hebben en niet in staat zijn om zichzelf, hun families of hun bezittingen te beschermen.

Ik ben voor samenwerking tussen nationale, regionale en lokale autoriteiten op basis van het nemen van verantwoordelijkheid voor rampenbeheer, ruimtelijke ordening en het in kaart brengen en beheren van risico’s. Daarnaast ben ik voor een netwerk dat een forum biedt voor het uitwisselen van ervaringen en preventiemaatregelen, waarbij ook het maatschappelijk middenveld betrokken wordt. Tegelijkertijd is het relevant en noodzakelijk om een passend financieel kader in te stellen op EU-niveau, voor de preventie van natuurlijke en door de mens veroorzaakte rampen. Dit kader zal bestaande instrumenten verstevigen en aan elkaar koppelen, waaronder die op de beleidsterreinen van cohesie, regionale en plattelandsontwikkeling.

  Georgios Stavrakakis (S&D), schriftelijk. – (EL) Om te beginnen wil ik de heer Ferreira feliciteren met zijn voortreffelijke verslag. Zijn uitvoerige behandeling van de vitale rol die de lokale en regionale overheden spelen in de rampenbeheercyclus, is zeer belangrijk, aangezien zij bij het uitbreken van rampen de zwaarste klappen opvangen. Ik wil eveneens de speciale vermelding van de behoeften van de berg- en eilandgebieden verwelkomen, en van de noodzaak om de ongelijkheden tussen de regio’s te verminderen wat betreft het vermogen om hun bevolking te beschermen. Laten we niet vergeten dat op alle niveaus van deze sector ervaring is opgedaan en initiatieven zijn ontwikkeld: lokaal, regionaal, nationaal en Europees. Wat nu nodig is, is intensivering van de samenwerking tussen instellingen en coördinatie van het beleid. In dit kader – en dat heb ik onderbouwd met de wijzigingen die ik heb ingediend bij de Commissie regionale ontwikkeling – vereist verbetering van de preventie onder andere:

- het benutten van de waardevolle ervaring die is opgedaan in het kader van het communautaire initiatief Interreg;

- het verder versterken en benutten van de structuren van transnationale, grensoverschrijdende en interregionale samenwerking;

- volledig gebruik maken van het gemeenschappelijke Europese alarmnummer “112”;

- vereenvoudiging van de beheersvoorschriften en grotere flexibiliteit van het Solidariteitsfonds van de EU. Wij allen moeten accepteren dat wij er verantwoordelijkheid voor dragen dat de voorstellen van het verslag in daden worden omgezet.

  Dominique Vlasto (PPE) , schriftelijk. – (FR) Natuurrampen en door de mens veroorzaakte rampen in Europa zijn de laatste jaren toegenomen in aantal en intensiteit en veroorzaken aanzienlijke menselijke en materiële schade. Dat vereist een verbetering van het Europese preventiesysteem. Het is met name van essentieel belang om zo snel mogelijk de risicozones vast te stellen om te weten wat de kans op een overstroming is, welke mensen daardoor getroffen zouden kunnen worden en wat de mogelijke schade zou zijn. Door een dergelijke benadering, waarin wordt voorzien in de richtlijn over beoordeling en beheer van overstromingsrisico's, zullen we het rampenbeheer doeltreffender kunnen maken. Het noodweer in het departement Var op 15 juni 2010 bewijst dat we het reactievermogen van de Europese Unie in noodsituaties nog moeten verbeteren. Ik denk met name aan het Solidariteitsfonds van de Europese Unie, dat is bestemd voor hulp aan slachtoffers van natuurrampen, waarvan de flexibiliteit en het reactievermogen nog veel te wensen over laat. De voorwaarden voor de inwerkingtreding van het fonds zijn hoog en zeer streng, zodat de getroffen bevolking lang in onzekerheid verkeert of zelfs noodzakelijke hulp moet ontberen. Het is absoluut noodzakelijk om de voorwaarden vast te stellen, zodat de Europese solidariteit sneller en op grote schaal ten goede kan komen aan de getroffen mensen en gebieden.