Pełne sprawozdanie z obrad

Środa, 6 października 2010 r. - Bruksela

9. Uroczyste posiedzenie –Timor Wschodni

  Przewodniczący. – Panie prezydencie! Witamy w Parlamencie Europejskim, witamy ponownie po 18 latach.

Kolejnym punktem porządku dziennego jest wystąpienie prezydenta Demokratycznej Republiki Timoru Wschodniego José Ramosa-Horty.

Jest dla mnie wielkim zaszczytem i przyjemnością powitać prezydenta José Ramosa-Hortę. Niektórzy z państwa na tej sali pamiętają jego wizytę 18 lat temu. Zabrał wtedy głos na temat sytuacji w Timorze Wschodnim w naszej Podkomisji Praw Człowieka. Wolny Timor Wschodni był ciągle jeszcze w sferze planów i tylko niektóre odważne osoby, szefowie opozycji, mogli głosić tak wizjonerskie plany. Jako przedstawiciel i aktywny członek opozycji przedstawił się tutaj w Parlamencie Europejskim jako główny propagator i wizjoner wolnego Timoru. To był pięciopunktowy plan pokojowy: wycofanie wojsk indonezyjskich, przywrócenie praw człowieka, wypuszczenie więźniów politycznych, także stacjonowanie sił Organizacji Narodów Zjednoczonych i wreszcie referendum zaplanowane na 1999 rok. Społeczność demokratyczna uznała ten wielki plan. W roku 1996 pan prezydent José Ramos-Horta oraz Carlos Felipe Ximenes Belo otrzymali nagrodę Nobla, a 3 lata później obecny premier Timoru Wschodniego Xanana Gusmão otrzymał naszą nagrodę im. Sacharowa.

W 1999 roku referendum w Timorze Wschodnim wypadło pozytywnie dla niepodległości Timoru. Rozpoczęła się trudna droga walki z ubóstwem, pojednania w Timorze Wschodnim, co nie było łatwe, a także tworzenia wiarygodnych instytucji i wreszcie pracy na rzecz obywateli, tworzenia społeczeństwa obywatelskiego. Parlament Europejski bardzo sprzyjał działaniom prezydenta i władz Timoru Wschodniego. Pełne prawa wolnościowe zostały przywrócone trzy lata potem, w roku 2002. Wizja i doświadczenie pana prezydenta są ważne nie tylko w Timorze Wschodnim. Dzisiaj pan prezydent jeździ i odwiedza wiele krajów rozwijających się na wielu kontynentach i pokazuje, że jest droga, jest wyjście dla biednych krajów, które mogą na nowo zapewnić obywatelom lepsze życie i lepszą przyszłość.

Panie prezydencie! Z ogromną przyjemnością gorąco witam pana prezydenta i zapraszam do zabrania głosu.

  José Ramos-Horta, Prezydent Demokratycznej Republiki Timoru Wschodniego. – Panie przewodniczący, szanowni państwo! Zacznę od wygłoszenia uwag w języku angielskim, po czym przejdę na portugalski, a następnie z powrotem na angielski.

Mógłbym przemawiać do państwa w pięciu językach europejskich, ale tego nie uczynię, żeby się nie pomylić, zatem pozostanę przy dwóch, czyli angielskim i portugalskim.

Cieszę się, że mam zaszczyt zwracać się do tej dostojnej instytucji, uosabiającej bogatą różnorodność kulturową Europy i jej demokratyczną kulturę polityczną oraz demokratyczne instytucje. Mój podziw dla Europy i instytucji, które państwo stworzyli, dla drogi, którą państwo przebyli, począwszy od braku jedności, rywalizacji i wojen, a skończywszy na jedności, partnerstwie i pokoju, demokracji, integracji i dobrobycie, jak też dla państwa głębokiej wiary w solidarność międzyludzką, doprowadził do tego, że jako laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 2008 roku nominowałem do tej nagrody Unię Europejską i Komisję Europejską.

Na krańcu świata odczuwa się przytłaczający wpływ i poświatę jedynego ostałego supermocarstwa. Na drugim krańcu jest Azja, pozostająca w cieniu dwóch powstających gigantów zagrażających pozostałej części regionu. Po środku może być europejski most – most, który mógłby łączyć całość w formie nowego partnerstwa na rzecz pokoju i dobrobytu. Ta integrująca Europa rozciąga się od pięknego wybrzeża Atlantyku po kraniec starego kontynentu w miejscu, w którym zaczyna się Azja.

Przemawiając tu, chcę wyrazić szczególną wdzięczność tej zacnej instytucji, jej szacownym posłom, Komisji Europejskiej, a zwłaszcza jej przewodniczącemu i zarazem naszemu przyjacielowi – panu José Manuelowi Durão Barroso, który wspierał nas przez trzy dekady w naszej długiej pogoni za wolnością.

Jako młody polityk i dyplomata, początkowo sekretarz stanu, a później premier Portugalii, José Manuel Durão Barroso był rozsądnym i namiętnym sprzymierzeńcem Timoru Wschodniego, Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej.

Zaniedbałbym jednak mój obowiązek, jeżeli nie podziękowałbym wielu innym posłom do Parlamentu Europejskiego, choć niektórych z nich już tu nie ma wskutek nieodwracalnego procesu starzenia się, którego nikt z nas nie uniknie.

To co znaleźliśmy w tej instytucji bez względu na zapatrywania, tak ze strony lewicy, jak i ugrupowań prawicowych, to miejsce publicznych wystąpień, kiedy nikt inny nie dawał nam prawa głosu.

Na przykład to portugalscy posłowie do Parlamentu Europejskiego ze wszystkich ugrupowań w 1990 roku przekazali część swoich własnych poborów osobie, która dzisiaj pełni funkcję naszego Ministra Spraw Zagranicznych, dr Zacariasowi da Costa. Przebywał tu przez pięć lat jako przedstawiciel timorskiego ruchu oporu i co miesiąc otrzymywał od portugalskich posłów do Parlamentu Europejskiego, tak prawicowych, jak i lewicowych, pomoc finansową na prowadzenie naszego biura w Brukseli.

To również ta instytucja była pierwszą na świecie, od której po raz pierwszy otrzymaliśmy przepustkę, legitymację do reprezentowania, aby bronić sprawy Timoru Wschodniego w Parlamencie.

Wracam tu zatem, aby wyrazić ogromną wdzięczność wszystkim z państwa.

Proszę pozwolić, że teraz będę mówił po portugalsku i w tym języku poruszę sprawę milenijnych celów rozwoju, naszych działań na szczeblu krajowym oraz naszych oczekiwań w stosunku do społeczności międzynarodowej, jeśli chodzi o pomoc nam i innym.

(PT) Timor Wschodni w 2000 roku nie był niepodległym państwem i planowane do realizacji cele przedstawiliśmy dopiero w naszym sprawozdaniu na temat milenijnych celów rozwoju z 2004 roku.

W ostatnich trzech latach w Timorze faktycznie panował pokój, który umożliwił solidny wzrost gospodarczy wynoszący ponad 12 % rocznie; obniżenie poziomu ubóstwa o 9 % w ostatnich dwóch latach; zmniejszenie śmiertelności noworodków i dzieci poniżej piątego roku życia oraz osiągnięcie celów ustalonych w tym obszarze na 2015 rok; wzrost liczby zapisów do szkół z 65 % w roku 2007 do 83 % w latach 2009-2010; oraz stopniowe eliminowanie analfabetyzmu wśród dorosłych za sprawą wspólnego programu Timoru Wschodniego i Kuby.

W ciągu dwóch lub trzech lat od chwili obecnej planujemy wykorzenić analfabetyzm w Timorze Wschodnim. Około 30 % budżetu krajowego przeznacza się na zdrowie publiczne i edukację. Taka zamiana na lepsze to wynik szeroko zakrojonego finansowania publicznego programów socjalnych, takich jak bezpośrednie przekazy pieniężne dla osób starszych, wdów, niepełnosprawnych i weteranów, jak również zdecydowane wysiłki na rzecz zwiększenia obszarów uprawnych i produkcji żywności.

Finalizujemy plan działania dla naszego strategicznego planu rozwoju na lata 2010-2030, który pomoże nam uwolnić naszych obywateli od doświadczanego przez całe wieki ubóstwa, jak też podnieść ich standard życia do 2030 roku do poziomu wyższej klasy średniej.

W kwestii zarządzania naszymi złożami ropy, miło mi państwa poinformować, że w sprawozdaniu z dnia 1 lipca 2010 r. Inicjatywa Branży Wydobywczej na rzecz Przejrzystości sklasyfikowała Timor Wschodni na pierwszym miejscu w Azji i na trzecim na świecie, jeśli chodzi o zalety, przejrzystość i skuteczność zarządzania zyskami pochodzącymi z wydobycia gazu i ropy.

Około 30 % posłów w naszym Parlamencie to kobiety. W strukturach wykonawczych kobiety pełnią funkcje szefów kluczowych ministerstw, takich jak ministerstwa finansów, sprawiedliwości, solidarności społecznej itd., a naczelnym prokuratorem Republiki jest również kobieta. Mamy stały Parlament Młodzieży, w którym zasiada 130 posłów wybranych niedawno we wszystkich regionach kraju. Młodzież wybrana do tego Parlamentu jest w wieku od 12 do 17 lat. Zawsze chcieliśmy zapewnić równowagę płci w Parlamencie Młodzieży. Rzeczywistość jednak przerosła nasze oczekiwania: w Parlamencie Młodzieży zasiada 68 posłanek i 62 posłów.

Timor Wschodni szczyci się przyjęciem jednej z najbardziej humanitarnych konstytucji na świecie, w której zakazuje się kary śmierci, a maksymalny wyrok pozbawienia wolności to 25 lat: nie ma u nas dożywocia. Ratyfikowaliśmy wszystkie podstawowe międzynarodowe pakty w obszarze praw człowieka. Przedłożyliśmy już odpowiednim instytucjom dwa sprawozdania w sprawie tych paktów i zamierzamy podejmować dalsze wysiłki na rzecz jeszcze większego przestrzegania praw człowieka, wolności i poszanowania godności wszystkich jednostek. W naszej konstytucji uznaje się pierwszeństwo prawa międzynarodowego nad ustawodawstwem krajowym; mówiąc inaczej, nasze ustawodawstwo musi być zgodne z prawem międzynarodowym.

Jeżeli państwo pozwolą, to przejdę teraz na język angielski.

Chciałbym poruszyć sprawę zmiany klimatu, oczywiście bardzo powierzchownie z uwagi na ograniczenia czasowe.

Chociaż prawdą jest, że najbardziej do pogorszenia się stanu środowiska na świecie przyczynili się bogaci i wpływowi, to przyznajemy, że postęp w obszarze nauki, technologii i przemysłu przez ostatnie dwieście lat wszystkim przyniósł ogromne korzyści, nawet jeżeli korzyści te nierównomiernie się rozłożyły.

W rozwijającym się świecie nie powinniśmy jednak zrzucać całej winy za szkody wyrządzone naszej planecie na bogatych i wpływowych. Musimy przyznać, że również ponosimy odpowiedzialność za niszczenie naszych lasów, jezior, rzek i mórz. Azja na równi z USA i Europą odpowiada za wyeliminowanie tej plagi klimatycznej. Stanowimy blisko połowę całej ludności na świecie. Już to świadczy o naszej ogromnej presji na grunty, minerały, lasy i zasoby wodne. Aby zmodernizować nasze gospodarki i poprawić warunki życia setek milionów ubogich w Azji, wykorzystujemy coraz więcej energii pochodzącej z naszej planety Ziemi. Wiele wschodzących potęg przemierza również oceany w poszukiwaniu energii gdzie indziej – w Afryce, Ameryce Łacińskiej.

W związku z tym Timor Wschodni – we współpracy z Malediwami, czyli dwa najmniejsze kraje Azji – apelują o stworzenie azjatyckiego wspólnego programu na rzecz zrównoważonego rozwoju w powiązaniu z ochroną i naprawą środowiska, gospodarowaniem gruntami i zasobami wodnymi, zdrowiem i edukacją dla wszystkich oraz z eliminowaniem ubóstwa i analfabetyzmu.

Mam apel do bogatych i wypływowych. Bogaci i wpływowi powinni zadać sobie pytanie, czy deklarowali coś przed kamerami telewizyjnymi oraz czy ich dotychczasowa polityka była skuteczna, jeśli chodzi o rozwiązanie problemu zacofania i skrajnego ubóstwa.

Liderów krajów rozwijających się zbyt często wini się za brak poprawy życia naszych obywateli, mimo hojnej pomocy rozwojowej, którą podobno otrzymaliśmy od bogatych.

Darczyńcy powinni jednak dokonać również uczciwej i krytycznej analizy polityki. Wiemy o prawdziwym poczuciu solidarności ze strony mężczyzn i kobiet na ulicach – w USA, Europie i Japonii – z ludźmi z biedniejszych regionów świata, ale darczyńcy muszą też usprawnić długotrwałe, uciążliwe, zbyteczne, nieekonomiczne, przestarzałe i biurokratyczne prace papierkowe, które zagłuszają i zniechęcają każdego w naszych krajach.

(Oklaski)

Darczyńcy muszą inwestować z każdego darowanego dolara więcej w rozwój obszarów wiejskich, rolnictwo, bezpieczeństwo żywnościowe, wodę i sieci kanalizacyjne, drogi, zdrowie i edukację. Aby wzmocnić demokratycznie wybranych liderów, darczyńcy muszą zapewnić większe bezpośrednie wsparcie budżetowe dla poszczególnych sektorów w celu umożliwienia im świadczenia usług oraz rozwoju na rzecz obywateli.

To przygnębiające, że zaledwie garstka bogatych krajów zrealizowała cel polegający na 0,7 % produktu krajowego brutto na pomoc rozwojową. Jednocześnie w dużym stopniu zapomniano o hojnych deklaracjach składanych w jupiterach międzynarodowych konferencji – ramię w ramię z gwiazdami filmowymi i rocka – zapomniano o nich z chwilą opuszczenia kurtyn i wygaszenia świateł Hollywoodu.

Jeszcze bardziej przygnębia widok dziesiątek miliardów dolarów, które tak szybko i łatwo się znajdują, aby ratować upadłe banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, nieuczciwe agencje nieruchomości oraz przestarzałe branże samochodowe, jak też widok dziesiątek milionów dolarów wypłacanych w ramach premii niekompetentnym i kanciarzom odpowiedzialnym za finansowe fiasko – a dotychczasowe apele do bogatych o zwiększenie zagranicznej pomocy zewnętrznej napotykają na tak duży opór.

Uważamy, że jedynym rozsądnym i uczciwym sposobem zapewnienia pomocy krajom cierpiącym z powodu konsekwencji krachu finansowego jest umorzenie długu krajom najsłabiej rozwiniętym oraz małym rozwijającym się państwom wyspiarskim, które stoją w obliczu ogromnych wyzwań wewnętrznych i zewnętrznych – takich jak niestabilność, zmiana klimatu i ekstremizm – w wielu zakątkach świata, zwłaszcza w Azji Południowej i w regionie Wielkich Jezior Afrykańskich.

Timor Wschodni jest w uprzywilejowanej sytuacji, gdyż nie mamy nawet centa zagranicznego długu, a zatem nasz apel do państwa nie jest podyktowany własnym interesem. Jeżeli faktycznie zajrzą państwo do roczników statystycznych gospodarki za 2010 rok – do ich wersji kieszonkowej – zobaczą państwo w nich bardzo ciekawe dane. Timor Wschodni ma na dzień dzisiejszy najwyższą na świecie nadwyżkę w stosunku procentowym do PKB i nie ma nawet centa długu zagranicznego. Czujemy jednak solidarność z krajami, które przez dziesięciolecia zadłużały się i teraz nie są w stanie spłacić tych długów, przez co w pułapce znalazło się setki milionów ludzi na świecie. Jeżeli można było uruchomić w niemalże jedną noc miliardy dolarów na ratowanie upadłych banków i towarzystw ubezpieczeniowych, to obowiązek moralny i polityczny rozsądek nakazują też znaleźć dużo mniejszą kwotę, aby wypełnić obowiązki krajów rozwiniętych wobec biednych trzeciego świata i usankcjonować w ten sposób wszechobecne w dzisiejszym świecie nierówności.

Wyrażając dzisiaj ogromną wdzięczność Parlamentowi Europejskiemu, europejskim przywódcom i wszystkim naszym partnerom w obszarze rozwoju, chciałbym również z pokorą przyznać się do naszych własnych błędów i ograniczeń. W Timorze Wschodnim oraz w dużej mierze w rozwijającym się świecie nie powinniśmy zamieniać ról, nauczając Zachód – w odwecie za to, że przez całe dziesięciolecia Zachód nauczał nas – ale powinniśmy przyjrzeć się również samym sobie i zgodnie z sumieniem odpowiedzieć na nasze własne pytania. Co możemy uczynić, aby wydobyć setki milionów naszych obywateli ze skrajnego ubóstwa? Możemy coś uczynić. Wszyscy możemy zapewnić sobie lepszy byt, tak w Timorze Wschodnim, jak i w każdym innym miejscu na świecie.

W ostatnich trzech latach dokonaliśmy ogromnego postępu. Nasz kraj cieszy się niepodległością zaledwie od ośmiu lat. Przytaczałem państwu niektóre liczby, ale jest wiele obszarów, w których odnieśliśmy niepoliczalne sukcesy. Nie można ich zmierzyć, ale są równie ważne. Zdołaliśmy uzdrowić rany naszego społeczeństwa, pogodzić odrębne społeczności oraz uzdrowić stosunki z Indonezją, z którą dzielimy 24-letnią tragiczną historię. Dzisiaj Timor Wschodni i Indonezja utrzymują możliwie najlepsze stosunki, jakie może utrzymywać dwóch sąsiadów. Zdołaliśmy wypracować powiązania z całym regionem. Nawiązaliśmy stosunki dyplomatyczne z ponad setką krajów. To są osiągnięcia, których nie da się policzyć ani zmierzyć. Nasi obywatele, mimo głębokich ran odniesionych wskutek 24-letniej okupacji, nie czują rozgoryczenia.

Takie są nasze przekonania i takie jest nasze zdanie. Jesteśmy zdecydowani spełniać oczekiwania naszych obywateli i prowadzić ich ku przyszłości, którą będzie cechował pokój i dobrobyt.

Niech nam wszystkim Bóg Miłosierny i Litościwy błogosławi.

(Oklaski)

  Przewodniczący. – Panie prezydencie! Dziękuję bardzo.

Osiemnaście lat temu, jako lider opozycji w Timorze Wschodnim, wykazał się pan wielką odwagą i zdolnością przewidywania. Dzisiaj jest pan prezydentem wolnego, demokratycznego i niepodległego państwa.

Gratuluję panu, panie prezydencie, i życzę wszystkiego najlepszego pańskiemu krajowi i jego obywatelom. Dziękuję za wystąpienie.

(Oklaski)

PRZEWODNICZY: ROBERTA ANGELILLI
Wiceprzewodnicząca