Pełne sprawozdanie z obrad

Środa, 10 listopada 2010 r. - Bruksela

23. Realizacja programów ramowych w zakresie badań naukowych (krótka prezentacja)

  Przewodniczący. – Kolejnym punktem porządku obrad jest sprawozdanie pani Marii Da Graça Carvalho, w imieniu Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii na temat uproszczenia realizacji programu ramowego dotyczącego badań naukowych (2010/2079(INI)) (A7–0274/2010).

  Maria Da Graça Carvalho, sprawozdawczyni. – (PT) Nauka, edukacja i innowacje stanowią filary wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Europa musi więcej inwestować w naukę, rozwijać systemy badań naukowych, popierać wolny przepływ pracowników naukowych, wspierać i umacniać jakość. W rzeczywistości dzisiejszy świat staje się we wszystkich dziedzinach – także jeśli chodzi o naukę – coraz bardziej wielobiegunowy. Już kilka danych liczbowych pozwala dostrzec ten fakt: na przykład, w skali światowej 80 % pracowników naukowych pracuje poza Europą i poza Europą zarejestrowanych jest 69 % patentów.

Europa inwestuje w naukę i innowacje mniej niż Japonia, Korea Południowa czy USA, a różnica ta wynika przede wszystkim z inwestycji sektora prywatnego. Nasz system nauki i innowacji ma wady, które należy usunąć, począwszy od niedofinansowania, poprzez fragmentaryzację, a skończywszy na braku warunków do rozwijania innowacji i nadmiernej biurokracji. Europejski system naukowy musi być bardziej skuteczny, poczynając od uproszczenia zasad jego finansowania. W sytuacji, jaką przedstawiłam powyżej, miałam zaszczyt zostać wybraną na sprawozdawczynię w zakresie uproszczenia zasad uczestnictwa w bieżących i przyszłych europejskich programach w dziedzinie nauki i innowacji.

To sprawozdanie może odegrać kluczową rolę w Europie i pojawia się we właściwym momencie, ponieważ rozpoczynamy właśnie przegląd siódmego programu ramowego i jesteśmy w trakcie przygotowań do ósmego programu. Jako sprawozdawczyni zdecydowałam się zainicjować debatę na ten temat i odbyć publiczne konsultacje. Wysłałam ponad 8 tysięcy zaproszeń do różnych środowisk. Spotkały się one z ogromnym odzewem, który świadczy o tym, że nasze społeczeństwa i instytucje przywiązują do tego tematu dużą wagę.

W sprawozdaniu zaproponowano uproszczenie monitorowania finansowego i kontroli oraz wzmocnienie oceny technicznej i naukowej za pomocą wzajemnej oceny opartej na kryteriach doskonałości. Celem sprawozdania jest zwiększenie poziomu tolerancji ryzyka, uproszczenie biurokratycznych mechanizmów kontrolnych i wzbudzenie większego zaufania dla świata nauki i biznesu. Jednak sprawozdanie to stanowi dopiero początek procesu, który nie jest łatwy. Komisja będzie odpowiedzialna za realizację zaleceń i jeśli ma skutecznie zrealizować to zadanie, potrzebować będzie kontroli i poparcia politycznego ze strony Parlamentu i Rady.

W przyszłości proces upraszczania można będzie rozszerzyć na inne programy europejskie, zwłaszcza fundusze strukturalne. Programy oparte na prostszych zasadach, będą równocześnie bardziej przejrzyste i skuteczne. Chciałabym podziękować także moim kolegom, prezydencji belgijskiej, Komisji i tym wszystkim, którzy uczestniczyli w konsultacjach społecznych, za ich pomoc. Uproszczenie dostępu do funduszy na badania naukowe i rozwinięcie oceny opartej na partnerskim zaufaniu wszystkich zainteresowanych jest konieczne dla wzmocnienia badań naukowych i innowacji w Europie, tak by stała się ona atrakcyjna, by w niej żyć, pracować i być szczęśliwym.

  Ilda Figueiredo (GUE/NGL). – (PT) Chciałabym na wstępie podziękować sprawozdawczyni za jej pracę, ponieważ uproszczenie realizacji programów ramowych w zakresie badań naukowych jest konieczne, i jak podkreśliła sprawozdawczyni, jest to tylko jedna z wielu reform, które są niezbędne do usprawnienia finansowania badań naukowych w UE, tak by były one bardziej skuteczne i pomocne we wspieraniu rozwoju i postępu społecznego.

Sprawozdanie zawiera propozycję rozszerzenia zakresu pierwotnego wniosku Komisji, co naszym zdaniem jest słuszne, zwłaszcza jeśli chodzi o tak ważne aspekty, jak uregulowania dotyczące finansowania oraz przedstawienie konkretnych propozycji uproszczenia obliczania średnich kosztów personelu i zniesienie mechanizmów rejestracji czasu pracy, w tym kart zegarowych. Równie ważne jest, by Komisja zezwoliła na zwracanie kosztów poniesionych po złożeniu wniosku, o ile zostanie on przyjęty, co umożliwi zapewnienie udziału partnerów z przemysłu, a przede wszystkim małych i średnich przedsiębiorstw.

Jeżeli nauka, innowacje i edukacja mają być filarami wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, należy bezwzględnie uwzględnić propozycje zawarte w tym sprawozdaniu i w większym stopniu skoncentrować się na nauce i badaniach naukowych.

  Jean-Pierre Audy (PPE). – (FR) Panie przewodniczący! Chciałbym podziękować pani poseł Carvalho, która wykonała wspaniałą pracę, jak również Komisji Europejskiej. Chciałbym również prosić pana komisarza o przekazanie moich podziękowań pani komisarz Geoghegan-Quinn, która zrozumiała proces upraszczania i komunikacji. Musimy upraszczać przyszłość, ale również rozliczyć się z przeszłością. Audytorzy Komisji nie powinni byli stosować surowszych zasad niż obowiązujące, i to właśnie dlatego, panie komisarzu, musimy rozliczyć się z przeszłością.

Ledwie uniknęliśmy katastrofy w stosunkach z instytutami badawczymi, które odnosiły się podejrzliwie do Unii Europejskiej. Dziś, kierując się mądrością i poszanowaniem dobrego zarządzania oraz dopuszczając większe ryzyko błędu, ale także biorąc pod uwagę możliwość ponownego przeprowadzenia niezależnych audytów, a jeśli to się nie uda – zgodnie z moim wnioskiem, który przyjęto – poprzez sprowadzenie niezależnego mediatora, musimy odzyskać zaufanie wszystkich naszych instytutów badawczych, oczywiście przy zapewnieniu odpowiedniej kontroli i europejskiego finansowania. Wówczas, opierając się na zaufaniu między państwami członkowskimi a Unią Europejską, będziemy mogli rozpocząć negocjowanie następnej perspektywy finansowej, z myślą o lepszym zorganizowaniu naszych centrów badawczych i ich większym zeuropeizowaniu.

  Marisa Matias (GUE/NGL). – (PT) Przede wszystkim chciałabym pogratulować pani poseł Carvalho doskonałego sprawozdania, które nam dzisiaj przedstawiła, a także bardzo demokratycznego podejścia do tego tematu zarówno w Parlamencie, jak i poza nim. Uważam, że należą jej się słowa uznania i pragnę jej gorąco podziękować.

Siódmy program ramowy jest największym i najbardziej kompleksowym programem, jaki realizujemy w dziedzinie badań naukowych na poziomie globalnym, a zatem zaproponowane przez Komisję uproszczenia są bardzo pożądane. Jednak wniosek przedstawiony tutaj przez Parlament niezwykle wzmacnia propozycję Komisji, ponieważ stwierdzono w nim, że samo uproszczenie nie wystarczy, dokonując wyraźnego i istotnego rozróżnienia pomiędzy badaniami a innowacją, doceniając różne obszary badań, zwiększając jasność, przejrzystość, udział i demokrację, zapewniając równy dostęp do finansowania, optując za modelem, który jest mniej skoncentrowany na biurokracji i biurokratycznej kontroli, a bardziej ukierunkowany na dążenie do doskonałości badań naukowych, dostrzegając znaczenie różnych dziedzin nauki oraz opowiadając się za tym, by dobór partnerów i tworzenie porozumień odbywały się na równych warunkach.

Panie przewodniczący, chciałabym zakończyć swoje wystąpienie stwierdzeniem, że realizacja tego wniosku przyczyni się do poprawy warunków pracy wszystkich pracowników naukowych w Europie, a także podniesienia prestiżu i dalszej poprawy warunków prowadzenia badań w Europie. Oto, dlaczego pragniemy współdziałać.

  Seán Kelly (PPE). – Panie przewodniczący! Kawał niewątpliwie dobrej roboty wykonanej przez Unię Europejską ulega zaprzepaszczeniu w wyniku zbyt licznych zgłaszanych komplikacji, czyli przypadków, kiedy osoby starające się o dofinansowanie, pomimo olbrzymich wysiłków, na przykład utrzymywania przez wiele miesięcy od momentu złożenia wniosku pracowników na pełnym etacie, w końcu tego finansowania nie otrzymują. Słyszałem wiele podobnych historii.

To samo dotyczy wniosków o finansowanie w ramach programów wspierających kulturę czy edukację. Jeśli możemy zrobić jedną rzecz, to powinniśmy docelowo do 2020 roku ograniczyć biurokrację o 25 %. Na dobrą sprawę, cel ten powinien zostać ustalony na poziomie 50 %, ponieważ, jak już powiedziałem, zarówno jeśli chodzi o składanie wniosków, jak i kontrole, duża część dobrej roboty, którą wykonaliśmy, jest zaprzepaszczana w wyniku zgłaszanych problemów związanych z nadmiernym skomplikowaniem procedur.

Uproszczenie to droga naprzód.

  Cecilia Malmström, komisarz – Panie przewodniczący! Chciałabym pogratulować pani poseł Carvalho bardzo kompleksowego sprawozdania. Zwróciła w nim uwagę na główne uciążliwości występujące w obszarze europejskich badań naukowych: kwestię zawiłości zasad dla beneficjentów i dużych obciążeń administracyjnych.

W kwietniu bieżącego roku Komisja przyjęła komunikat w tej sprawie, przedstawiając długą listę krótko- i długoterminowych możliwości uproszczeń. Wywołało to ważną międzyinstytucjonalną debatę. Komisja jest bardzo wdzięczna, że Parlament nadał tej sprawie tak wysoki priorytet. Komisja jest również bardzo zadowolona, że w sprawozdaniu poparto większość wniosków, a nawet zawarto w nim własne rozwiązania Parlamentu, które są bardzo interesujące.

Podobnego poparcia udzieliła Rada i w oparciu o ten szeroki międzyinstytucjonalny konsensus powinniśmy teraz podjąć działania. Jesteśmy zdecydowani wprowadzić uproszczenia i trzymać się ściśle zasad upraszczania określonych w pani sprawozdaniu: prostota, przejrzystość, pewność prawna, spójność, doskonałość, i jak powiedział pan poseł Audy, okazywanie większego zaufania w stosunku do naszych instytucji badawczych, stanowią oczywiście ważną wytyczną dla zarządzania działalnością badawczą i naukową.

Niektóre propozycje znajdujące się w pani sprawozdaniu oraz we wnioskach Komisji mogą zostać zrealizowane za pomocą obecnych ram regulacyjnych. Służby Komisji poszukują teraz rozwiązań, które będą mogły być szybko wprowadzone w życie. Rozważamy rozwiązania na rzecz rozszerzenia zakresu możliwej do przyjęcia metodologii obliczania średnich kosztów i uelastycznienia podejścia do odsetek od płatności zaliczkowych, a także wprowadzenie możliwości ryczałtowego rozliczania kosztów osobowych ponoszonych przez właścicieli-menedżerów ŚMP.

Bardzo poważnie podchodzimy również do obaw związanych z niejednolitą interpretacją zasad i procedur przez różne służby w trakcie realizacji siódmego programu ramowego. Pracujemy intensywnie nad przepisami wykonawczymi, które zapewnią bardziej jednolitą interpretację i stosowanie zasad.

Zajmiemy się również dalszym zmniejszaniem opóźnień w przekazywaniu dotacji i płatności. Nie możemy zapominać, że najbardziej radykalne zmiany będą wymagały zmiany rozporządzenia finansowego i jego przepisów wykonawczych. Dopiero wtedy będziemy mogli rzeczywiście usunąć niektóre z większych ograniczeń.

Obecna strategia kontroli wydatków na badania naukowe była ukierunkowana na wykrywanie i poprawianie błędów, w celu obniżenia poziomu błędu resztowego poniżej 2 %. Komisja zgadza się, że jest to kosztowne i stanowi ogromne obciążenie administracyjne zarówno dla beneficjentów, jak i Komisji. A więc wyższe akceptowalne ryzyko błędów, o którym wspomina pani w swoim sprawozdaniu, mogłoby pozwolić Komisji dostosować działania kontrolne, zoptymalizować efektywność kosztów i utrzymywać równowagę pomiędzy potrzebą skutecznej kontroli, a nawiązaniem z pracownikami naukowymi relacji opartych na zaufaniu.

Bardzo dziękuję pani oraz wszystkim osobom, które wzięły udział w przygotowaniu sprawozdania. Dało one dobre podwaliny dla dobrej i ważnej pracy w przyszłości.

  Przewodniczący. – Zamykam debatę.

Głosowanie odbędzie się jutro, w czwartek, 11 listopada 2010 r. o godz. 12.00

Oświadczenia pisemne (art. 149 Regulaminu)

  Luís Paulo Alves (S&D), na piśmie. – (PT) Innowacje i badania naukowe są dziś dla naszego kontynentu kluczowymi elementami nowej strategii rozwoju: strategii UE 2020. Zaangażowanie na rzecz badań naukowych i rozwoju przekłada się w sposób konkretny na działalność gospodarczą, ponieważ tylko innowacje gwarantują wysoką wartość dodaną przyszłej produkcji, a tym samym zwiększenie liczby nowych miejsc pracy i konkurencyjności Unii Europejskiej na poziomie międzynarodowym. Zawsze byłem zdania, że szczebel regionalny jest najlepiej przystosowany do wspierania badań naukowych i innowacji z uwagi na to, że sprzyja on lepszej współpracy uczelni, publicznych instytucji badawczych, dużych przedsiębiorstw, MŚP oraz publicznych władz lokalnych i regionalnych, szczególnie w ramach klastrów. W moim regionie, na Azorach, widać to doskonale na przykładzie badań morskich i oceanicznych prowadzonych przez Wydział Oceanografii i Rybołówstwa Uniwersytetu Azorów. Wspieranie innowacji na poziomie regionalnym przyczynia się również do niwelowania społecznych i regionalnych nierówności, sprawiając, że dla polityki spójności kluczową sprawą jest dalsze finansowanie tej działalności w najbardziej oddalonych regionach, takich jak Azory.

  Roberta Angelilli (PPE), na piśmie. – (IT) W związku ze śródokresowym przeglądem siódmego programu ramowego w zakresie badań i opracowywaniem zasad kolejnego programu ramowego, musimy zastanowić się i znaleźć rozwiązania umożliwiające wyeliminowanie pewnych przeszkód, które utrudniają zainteresowanym dostęp do unijnego finansowania.

Jeśli mamy stworzyć gospodarkę europejską opartą na wiedzy i innowacjach, powinniśmy inwestować w badania naukowe, umożliwiając tym samym MŚP, uczelniom, publicznym instytucjom badawczym oraz lokalnym i regionalnym władzom korzystanie ze środków finansowych udostępnianych przez UE.

Jednak dostęp do finansowania w sektorze badawczym wymaga dużej bazy technicznej i pogłębionej wiedzy na temat procedur administracyjnych i finansowych. Przy tym typowe jest faworyzowanie projektów uzależnionych od wyników, co oznacza niski poziom tolerancji ryzyka, a tym samym zniechęca do wdrażania bardzo nowatorskich projektów.

Sytuacja ta zniechęca sektor prywatny do udziału i powoduje, że świat badań naukowych sprowadza się praktycznie do kolekcjonowania nieciekawych projektów, zmniejszając tym samym konkurencyjność Europy w globalnej gospodarce.

Popieram przedstawione w sprawozdaniu propozycje wzywające Komisję Europejską do zachęcania do przyjęcia podejścia sprzyjającego użytkownikowi, zapewniającego większy dostęp do finansowania i wytycznych, które powinny zostać zebrane w podręczniku i przetłumaczone na urzędowe języki UE, oraz do obdarzenia społeczności naukowców i przedsiębiorców większym zaufaniem.

  Ioan Enciu (S&D), na piśmie. – (RO) Badania naukowe i innowacyjność to dwa elementy tworzące podstawy strategii Europa 2020, mającej na celu stymulowanie konkurencyjności, promowanie trwałego wzrostu gospodarczego i tworzenie nowych miejsc pracy. W tym kontekście należy poprawić wdrażanie siódmego programu ramowego, zwłaszcza poprzez przyśpieszenie i uproszczenie zawiłych procedur administracyjnych, skrócenie czasu oczekiwania i usprawnienie rozpatrywania wniosków.

Chciałbym jednak podkreślić, że jeśli chodzi o nowe państwa członkowskie, to niedoskonałości programu ramowego wykraczają poza zwykłe kompetencje w zakresie administracji i zarządzania. Główny problem w tych krajach polega na braku infrastruktury badawczej, co czyni uzyskanie dostępu do środków z tego programu z gruntu rzeczy niemożliwym. W związku z tym w przyszłej propozycji uproszczenia Komisja powinna uwzględnić również pewne szczególne środki na rzecz stworzenia i rozwoju infrastruktury badawczej w nowych państwach członkowskich, dając im tym samym równe szanse na uzyskanie dostępu do programów badawczych.

  Edit Herczog (S&D), na piśmie. – (HU) Niedawno wraz z moimi koleżankami i kolegami posłami, przegłosowaliśmy przytłaczającą większością głosów rezolucję przedstawioną przez panią poseł Marię da Graça Carvalho w sprawie uproszczenia zasad finansowania ramowych programów badawczych. Rezolucja podejmuje kroki w bardzo dobrym kierunku, ale potrzebujemy działań jeszcze bardziej zdecydowanych. Poziom przygotowania biurokratycznego wymagany przez nasz obecny system regulacyjny jest tak duży, że wyklucza całkowicie inicjatywy IT, małe i średnie przedsiębiorstwa i mniejsze instytuty badawcze z grona podmiotów mogących pozyskać źródła finansowania. Dlatego finansowe wsparcie nie jest kierowane do najlepszych placówek naukowych, ale raczej do instytutów, które mają najlepszych księgowych. Wydaje się, że nadzór finansowy nie jest obecnie w stanie zaakceptować żadnego ryzyka, co jest niedopuszczalne w przypadku badań i rozwoju, które często wymagają inwestycji o niepewnym wyniku końcowym. Ryzykiem należy zarządzać, a nie go unikać. Są na to odpowiednie rozwiązania regulacyjne, które bezwzględnie należy stosować. Jednak przepisy, które są strukturalnie niezgodne z naturą badań muszą zostać zreformowane. Inną, równie poważną wadą, jest asymetria geograficzna w dystrybucji środków ramowego programu badawczego. Szanse na uzyskanie funduszy przez pracowników naukowych mieszkających w nowych państwach członkowskich w porównaniu do pracowników ze starych państw członkowskich są znikome. Tak długo, jak celem ramowego programu badawczego Unii Europejskiej jest danie szansy na osiągnięcie doskonałości wszystkim europejskim talentom, tak długo nie można pozwolić na takie zróżnicowanie w realizacji programu.

  Richard Seeber (PPE), na piśmie. – (DE) W dzisiejszym społeczeństwie opartym na wiedzy, fachowość ma do odegrania kluczową rolę, szczególnie z uwagi na najpoważniejszy kryzys gospodarczy w najnowszej historii. Badania naukowe, rozwój i innowacje są niezwykle ważne, aby utrzymać pozycję Europy jako światowego partnera gospodarczego, a także jej konkurencyjność. Europejskie inicjatywy finansowania programów badawczych z funduszy publicznych są nadal zbyt zbiurokratyzowane i wiążą się z wysokimi kosztami administracyjnymi. Uproszczenie siódmego programu ramowego, największego obecnie programu finansowania badań i rozwoju technologicznego z funduszy publicznych, jest niezbędne właśnie dlatego, by stworzyć wystarczającą zachętę dla badań naukowych. Finansowanie badań powinno się opierać na większym zaufaniu oraz większej tolerancji ryzyka w stosunku do uczestników, by umożliwić postrzeganie nawet bardziej ryzykownych projektów jako atrakcyjne i umożliwić prowadzenie nowatorskich badań.