Volledig verslag van de vergaderingen

Dinsdag 15 februari 2011 - Straatsburg

5. Rechtsstaat in Rusland (debat)

  De Voorzitter. – Aan de orde is de verklaring van de vicevoorzitter van de Commissie en hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid over de rechtsstaat in Rusland.

Ik zou mevrouw Győri willen uitnodigen het woord te nemen namens de vicevoorzitter van de Commissie/hoge vertegenwoordiger.

  Enikő Győri, fungerend voorzitter van de Raad. − (EN) Mijnheer de Voorzitter, op verzoek van barones Ashton treedt het Hongaarse voorzitterschap van de Raad gedurende dit debat op namens de hoge vertegenwoordiger en vicevoorzitter van de Commissie. Zoals u wellicht weet, maakt barones Ashton deze week een rondreis door Noord-Afrika en het Midden-Oosten.

Ik wil u bedanken voor het feit dat u de kwestie van de situatie van de mensenrechten en de rechtsstaat in Rusland aan de orde heeft gesteld. Ondanks een aantal zeer positieve signalen van president Medvedev vorig jaar blijft de situatie met betrekking tot de mensenrechten in Rusland, en in het bijzonder in de Noordelijke Kaukasus, in de praktijk buitengewoon zorgwekkend. Geweld, pesterijen en intimidatie tegen activisten, juristen en onafhankelijke journalisten baren ons grote zorgen.

Het aantal voorbeelden hiervan is onaanvaardbaar hoog. De brute aanslagen op de Russische journalisten Oleg Kashin en Anatoly Adamchuk en milieuactivist Konstantin Fetisov zijn enkele van de jongste voorbeelden van het klimaat van onveiligheid en intimidatie waar journalisten, activisten en voorvechters van de mensenrechten bij hun dagelijkse werk mee te maken hebben.

Ondanks verzekeringen op de hoogste niveaus worden de daders zelden berecht en veroordeeld. De vraag of plegers van geweld en intimidatie tegen voorvechters van de mensenrechten – en ik noem de zaken van mevrouw Estemirova, mevrouw Politkovskaja, mevrouw Barburova en de heer Markelov en vele anderen – ter verantwoording worden geroepen, blijft een belangrijke test voor de onafhankelijkheid en doelmatigheid van de rechterlijke macht in Rusland. Zo lang deze misdaden onopgelost blijven, zal er een klimaat van straffeloosheid blijven heersen.

Er zijn echter ook positieve ontwikkelingen. Ik noem hier het besluit van de gemeenteraad van Moskou om toestemming te geven voor vreedzame en ordelijke demonstraties, die tot vorig jaar verboden waren, zoals die voor artikel 31 of bijeenkomsten ter gelegenheid van persdag. Wij hebben dit besluit verwelkomd. Tegelijkertijd bereiken ons nog altijd berichten over willekeurige arrestaties van vreedzame demonstranten, onder wie oppositieleiders, tijdens diezelfde goedgekeurde demonstraties, en ook bij andere demonstraties overal in het land. Dit baart ons grote zorgen.

Vrijheid van meninguiting en vrijheid van vergadering en vereniging zijn basisvoorwaarden voor de ontwikkeling van een moderne samenleving. Al deze vrijheden zijn verankerd in de grondwet van de Russische Federatie. Zij behoren ook tot de verplichtingen die Rusland is aangegaan als lid van de Verenigde Naties, de OVSE en de Raad van Europa. De EU dringt er bij Rusland op aan dat het zijn verplichtingen nakomt en dit recht voor zijn burgers garandeert.

President Medvedev heeft zijn presidentiële raad voor mensenrechten gevraagd de zaken van Chodorkovski, Lebedev en Magnitski te onderzoeken. Wij juichen dit besluit van harte toe. De EU heeft haar ernstige zorgen over de wijze waarop deze zaken zijn behandeld nooit onder stoelen of banken gestoken.

President Medvedev heeft zich vaak duidelijk uitgesproken tegen wat hij noemt het juridisch nihilisme dat in Rusland heerst. De EU staat klaar om Rusland te helpen bij zijn pogingen hier een eind aan te maken, om te beginnen door de hervorming van zijn rechtssysteem. Het is onze stellige overtuiging dat werkelijke modernisering in de eerste plaats inhoudt dat de rechtsstaat en de rechtvaardige en eerlijke toepassing daarvan worden geëerbiedigd, en daarom hebben wij de rechtsstaat tot de kern van ons partnerschap voor modernisering gemaakt.

In dit verband merk ik op dat er al concrete activiteiten zijn voorbereid, zoals de instelling, in nauwe samenwerking met de president en zijn regering en de Raad van Europa, van een beroepsprocedure voor burgerlijke en strafzaken in Rusland. Wij zijn bereid met Rusland samen te werken, zowel op dit terrein als aan nieuwe projecten op het gebied van corruptie en de Verdragen van Den Haag.

De situatie in de Noordelijke Kaukasus is buitengewoon zorgwekkend en vraagt om dringende maatregelen. Wij zijn blij met de nieuwe strategie voor economische en sociale ontwikkeling en de inspanningen van vicepremier Chloponin, maar er moet nog veel meer gebeuren om ervoor te zorgen dat er een definitief einde komt aan de barbaarse terroristische daden tegen burgers. De voortdurende immuniteit en straffeloosheid van de veiligheidstroepen die in Tsjetsjenië opereren, wakkert de wraakgevoelens en de angst in de regio aan en vervult ons met diepe bezorgdheid.

Wij willen ons respect betuigen voor al diegenen die zijn omgekomen en aan hen die het slachtoffer zijn geworden van agressie vanwege hun beroep of overtuiging, en ook aan de dappere mensen die zich door dit onveilige klimaat niet laten afschrikken en zich blijven inzetten voor een rechtvaardige samenleving.

Over het geheel genomen is het jongste verslag niet bepaald positief. Toch zijn er op het gebied van de mensenrechtensituatie in Rusland wel positieve tekenen. Deze worden vaak weer tenietgedaan door negatieve ontwikkelingen en zij zijn in het algemeen niet voldoende om werkelijke verbeteringen te realiseren, maar wij mogen ons niet laten ontmoedigen.

De uitvoerige jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens betekent een belangrijke stimulans voor de ontwikkeling van de Russische wetgeving inzake de eerbiediging van de mensenrechten. Wij zijn nu serieus in gesprek met Rusland over de mensenrechten. Rusland accepteert dit en gebruikt het uiteraard ook om kritiek te leveren op wat het ziet als onvolmaaktheden in de EU. Wij zullen die dialoog voortzetten. Een alternatief is er niet.

  György Schöpflin, namens de PPE-Fractie. – (EN) Mijnheer de Voorzitter, diegenen die Rusland kennen, weten dat wat daar voor een rechtssysteem doorgaat, niet voldoet aan de normale criteria van de rechtsstaat.

Dit is schadelijk voor de relaties van Rusland met de rest van de wereld en ook voor die met zijn eigen burgers. Het gevolg is dat de Europese Unie bij haar contacten met Rusland rekening moet houden met een scala van niet-juridische factoren, zoals politieke inmenging, corruptie en soms ook geweld.

De verhouding tussen Rusland en het Westen wordt dan ook gekenmerkt door onzekerheid, om niet te zeggen door een compleet gebrek aan transparantie en verantwoordingsplicht. Het leven van de eigen burgers van Rusland wordt meer beheerst door willekeur en geweld dan te rijmen valt met het grote belang dat de Europese Unie hecht aan de universele rechten van de mens.

Pogingen om in Rusland veranderingen tot stand te brengen, hebben gefaald, dus de Europese Unie kan niet anders dan leven met de botsende belangen van haar eigen goed functionerende rechtsorde en de disfunctionele rechtsorde van Rusland.

  Adrian Severin, namens de S&D-Fractie. – (EN) Mijnheer de Voorzitter, de machtsverhouding tussen de staat en de leden van de maatschappij bepaalt de inhoud van politieke besluiten, terwijl de voorspelbaarheid van het besluitvormingsproces en de correcte uitvoering van die besluiten wordt gegarandeerd door de eerlijkheid, professionaliteit en onafhankelijkheid van de rechterlijke macht.

De Europese Unie en Rusland kunnen alleen samen zaken doen als er sprake is van compatibiliteit tussen hun modellen van machtsdeling, hun besluitvormingsmechanismen en hun rechtssystemen. De realisering van een dergelijke compatibiliteit is een oefening in partnerschap en samenwerking, in consensus, vertrouwen en vergroting van de interoperabiliteit, niet in het elkaar voor de rechter slepen, elkaar de les lezen en met de vinger wijzen.

Rusland is volwaardig lid van de Raad van Europa en ondertekenaar van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De Raad van Europa is dan ook de bevoegde instantie om het functioneren van de democratie en de rechtsstaat in Rusland te onderzoeken. De Europese Unie moet het dan ook aan de Raad van Europa overlaten om, samen met Rusland, een gemeenschappelijke ruimte van vrijheid, democratische veiligheid en rechtvaardigheid te realiseren.

Bovendien moet de Europese Unie, aangezien zij zelf bezig is toe te treden tot het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, haar toekomstige status als partij bij dat verdrag gebruiken om de convergentie en interoperabiliteit met Rusland op het gebied van de democratie en de rechtsstaat te versnellen.

Jaren geleden, toen het Europees Parlement nauwelijks meer macht had dan een militante ngo, was zijn enige instrument de retoriek van het publiekelijk aan de schandpaal nagelen. Vandaag de dag, na Lissabon, zijn wij een machtige politieke instelling. Dit dwingt ons tot meer verantwoordelijkheid, pragmatisme en zelfbeheersing. Wij mogen ons niet laten leiden door emoties. Wij mogen ook niet nonchalant omgaan met onze waarden. Wij mogen niet tegelijk aanklager en rechter zijn. Wij mogen niet handelen alleen op basis van beschuldigingen, geruchten of allerlei belangengroepen en lobbygroepen. Onze geloofwaardigheid, die wij hebben opgebouwd door onze eerlijke en weloverwogen benadering en door onze ferme standpunten en openheid, is het beste wapen dat wij hebben in onze dialoog met Rusland in een tijd dat onze burgers ons hebben opgedragen een strategisch partnerschap met Rusland te ontwikkelen, niet een nieuwe Koude Oorlog te beginnen.

  Kristiina Ojuland, namens de ALDE-Fractie. – (EN) Mijnheer de Voorzitter, wij beschouwen Rusland als een belangrijke partner van de Europese Unie. Daarom verwachten wij van Rusland dat het zijn internationale verplichtingen nakomt en de grondwettelijke rechten van zijn eigen burgers uitvoert.

Het is een feit dat schendingen van de mensenrechten, burgerlijke vrijheden en de rechtsstaat in Rusland tegenwoordig haast normaal zijn geworden. Wetteloosheid en wijdverbreide corruptie hebben ertoe geleid dat alleen al vorig jaar 300 000 burgers uit Rusland zijn geëmigreerd. In een dergelijk klimaat zijn zowel buitenlandse als binnenlandse investeringen niet bepaald vanzelfsprekend.

De manier waarop Russische autoriteiten de rechtsstaat vormgeven, is duidelijk ongrondwettelijk. De situatie in de Noordelijke Kaukasus is daar een van de smerigste voorbeelden van. De Russische grondwet voorziet in een basis voor een meerpartijenstelsel, maar in de praktijk is het een eenpartijstelsel met een gemarginaliseerd parlement geworden.

Ik wil de vertegenwoordiger van de Raad vragen welke strafmaatregelen en sancties zullen worden opgelegd aan de Russische functionarissen die direct verantwoordelijk zijn voor schendingen van de mensenrechten en een gecorrumpeerde uitvoering van de rechtsstaat.

De Europese Unie moet in haar beleid met betrekking tot derde landen consequent zijn. Het zou de Europese Unie in diskrediet brengen als wij sommige ernstige vergrijpen in sommige landen door de vingers zouden zien terwijl we andere landen voor dezelfde vergrijpen sancties opleggen. Wij kunnen geen normale betrekkingen met Rusland blijven onderhouden als daar geen concrete verbeteringen worden doorgevoerd. Wij moeten de waarheid onder ogen zien.

  Werner Schulz, namens de Verts/ALE-Fractie. – (DE) Mijnheer de Voorzitter, dames en heren, de Russische Federatie is ondanks de onberispelijke grondwet nog steeds geen rechtsstaat. Het constitutioneel recht en de constitutionele werkelijkheid liggen ver uit elkaar. Helaas ontbreken de elementaire voorwaarden voor een goed functionerende rechtsstaat, namelijk een onafhankelijk rechtswezen en een vrije pers. Zoals iemand eens sarcastisch heeft opgemerkt: "De beste Russische rechtbank bevindt zich in Straatsburg". Het is een feit dat ongeveer een derde van de bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens binnenkomende klachten uit Rusland komt. De Russische burgers hebben geen vertrouwen in hun eigen rechtbanken waar hun zelden recht wordt gedaan. Dat blijkt ook uit het dalende aantal beroepszaken.

Hoewel met president Medvedev en premier Poetin twee juristen aan het hoofd van de staat staan die herhaaldelijk hebben aangekondigd dat ze het juridisch nihilisme willen bestrijden, blijkt uit hun woorden die door tegenovergestelde daden gevolgd worden eerder een juridisch cynisme. Geen rechtbank in Rusland durft zonder ruggespraak met de hogere instanties uitspraken te doen. Door deze telefoonjustitie zijn rechters gecreëerd die zich meer zorgen maken om hun eigen veiligheid en hun eigen levensonderhoud dan om het recht. Dat toont ook de zaak-Chodorkovski aan. Een rechterlijk medewerker heeft net gezegd dat de uitspraak van rechter Danilkin van bovenaf gedicteerd is. Met de herhaalde veroordeling van Chodorkovski en Lebedev is ook de Russische rechtsstaat in de Goelag gebleven. Net als in de Sovjettijd was de veroordeling al van tevoren door de politieke leiding bepaald.

Zo gaat de gecontroleerde democratie hand in hand met de gecontroleerde justitie. Hoewel het Russische juridische systeem vooral een belichaming van de straffende staat is, laat het het volledig afweten als het gaat om het oplossen, vervolgen en veroordelen van politiek gemotiveerde misdaden. Door de aanvallen en moorden op journalisten is een klimaat van angst en onderdrukking gecreëerd.

Ook de situatie in Russische gevangenissen is verschrikkelijk. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het geval van Sergei Magnitski, een advocaat die een corruptiezaak aan het licht heeft gebracht en daarvoor door een ongekende willekeur in de gevangenis belandde, waar hij door gebrek aan medische bijstand op een vreselijke wijze om het leven is gekomen.

Een moderniseringsovereenkomst tussen de EU en Rusland zal alleen tot resultaat leiden indien ze in de kern ook een moderniseringsovereenkomst tussen de Russische leiding en de eigen bevolking. Dat betekent dat eindelijk de door de grondwet gegarandeerde burgerrechten worden gerespecteerd en dat aan de in de OVSE en de Raad van Europa overeengekomen verplichtingen wordt voldaan.

Rusland moet van een gecontroleerde democratie overgaan in een zich ontwikkelende democratie. Een absolute voorwaarde hiervoor zijn vrije en correct verlopende verkiezingen voor de Doema en het presidentschap, de toelating van politieke partijen volgens vereenvoudigde en Europese normen en een eerlijkere verkiezingsstrijd waarbij alle kandidaten gelijke kansen en toegang tot de officiële media krijgen.

  Charles Tannock, namens de ECR-Fractie. – (EN) Mijnheer de Voorzitter, Rusland is op vele terreinen een belangrijke partner voor de EU, maar wij mogen niet net doen alsof Rusland een echte democratie met een rechtsstaat is. Onopgeloste moorden op journalisten en voorvechters van de mensenrechten en politiek gemotiveerde showprocessen met inschikkelijke rechters spreken mijns inziens voor zich. Waarom wordt Rusland dan toch getolereerd als lid van de Raad van Europa? Dat is een heel goede vraag.

Ongetwijfeld koestert het Kremlin deze internationale legitimering van een regering die in de recent door WikiLeaks gelekte e-mails van Amerikaanse diplomaten wordt omschreven als praktisch een maffiastaat.

Anderzijds wordt de Raad van Europa in diskrediet gebracht door zijn voortdurende toegeeflijke houding ten opzichte van de autoritaire regering van Rusland. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft een achterstand van 27 000 zaken alleen al uit Rusland, maar toch kan een Russische rechter die aan het hof verbonden is, de Britse regering opdragen Britse gevangenen stemrecht te geven. Dit toont niet alleen de absurditeit van het Russische lidmaatschap van de Raad van Europa aan, maar het maakt ook in één klap duidelijk waarom de Raad van Europa naar mijn mening internationaal steeds meer wordt genegeerd. Helaas zijn als gevolg hiervan nu veel Britten, met inbegrip van politici, van mening dat het tijd is dat het Verenigd Koninkrijk zijn lidmaatschap van deze organisatie en haar zeer bemoeizuchtige hof herziet.

  Bruno Gollnisch (NI) . – (FR) Mijnheer de Voorzitter, het Parlement denkt Rusland een lesje te kunnen leren op het gebied van mensenrechten. We zouden beter ons eigen straatje, dat van de Europese Unie, schoon kunnen vegen. De heer Tannock had het bijvoorbeeld over de heer Julian Assange, een dissident, journalist en oprichter van de website WikiLeaks, van wie ik de acties overigens niet steun. Hij wordt al enkele weken vastgehouden in Groot-Brittannië wegens een zeer afschuwelijk en belachelijk uitleveringsverzoek van Zweden, dat gezien kan worden als een mogelijke stap voor zijn uitlevering aan de Verenigde Staten.

De heer Assange wordt namelijk beschuldigd van het verkrachten van twee jonge vrouwen. Een van de vrouwen heeft aangifte gedaan wegens het scheuren van een condoom tijdens seksuele handelingen waarmee zij had ingestemd. De andere vrouw zou in haar slaap zijn verrast na eerdere seksuele handelingen waarmee zij ook had ingestemd. Wie houden ze nu voor de gek? Het is duidelijk dat wanneer deze twee jongen vrouwen niet door de heer Assange 'verkracht' hadden willen worden, ze niet naakt bij hem in bed hadden moeten gaan liggen. Ze zijn niet onteerd, ze zijn geëerd! Dit is goed voorbeeld van de mate waarin extreme vrijheid ...

(Spreker wordt door de Voorzitter onderbroken, maar de spreker gaat verder zonder microfoon)

  De Voorzitter. - Waarde collega, dit is een debat over Rusland. Op de agenda staat de situatie in Rusland. Het spijt me, maar we kunnen niet middenin de discussie van onderwerp veranderen.

  Ria Oomen-Ruijten (PPE). - Het debat van vandaag is ook ontstaan omdat de Russische leiders zelf, president Medvedev voorop, het belang van de rechtsstaat voor de modernisering van Rusland al zo vaak heeft onderstreept.

Maar tegelijk stellen wij vast dat er veel concrete voorbeelden te geven zijn van zaken die juist een rem zetten op die modernisering. Als ik bijvoorbeeld kijk naar de corruptie, die volgens bronnen alleen maar toeneemt, ofschoon er ook goede, nieuwe corruptiewetgeving is, of naar de Yukos-zaak. Of het telkens weer oppakken van oppositieleden en verdedigers van mensenrechten die onze Sacharov-prijs gekregen hebben.

Voorzitter, de ernst met de modernisering die in Rusland wordt beleden heeft nog niet zijn beslag gekregen. En als wij dan met Rusland samen bezig zijn met het partnerschap voor modernisering, en we aan het onderhandelen zijn over het EU-Rusland-akkoord, dan vind ik het ongelooflijk naar dat in het voortgangsrapport over het partnerschap voor modernisering slechts vijf zinnen gewijd worden aan de modernisering van die rechtsstaat. Ik denk dat wij ook zelf meer expertise in huis moeten hebben.

Wat ik wil doen, en wij zullen dat ook samen doen in het verslag dat het Parlement over Rusland gaat opstellen, is oproepen om die rechtsstaat te bevorderen.

  Knut Fleckenstein (S&D). – (DE) Mijnheer de Voorzitter, beste collega's, ik betreur het dat ons huidige debat zo kort van tevoren op de agenda is gezet dat de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid hier niet aanwezig kan zijn. Catherine Ashton heeft de afgelopen maanden met de Raad gewerkt aan de verbetering van de interne coördinatie van de EU voor de samenwerking met onze strategische partners, waaronder Rusland. Met het oog op haar inspanningen om een gecoördineerd standpunt te bereiken, had haar aanwezigheid bij dit debat mij zinvol geleken.

Op grond van geografische factoren en historische ervaringen hebben we met geen enkele andere strategische partner van de EU zulke nauwe banden als met Rusland. Daarom hebben we veel belangstelling voor de binnenlandse politieke ontwikkelingen in dat land. Ik wil hier nadrukkelijk wijzen op het werkprogramma dat gezamenlijk door de coördinatoren van het partnerschap voor modernisering, zowel van Russische zijde als van onze zijde, is ontwikkeld. Dit gemeenschappelijk werkprogramma voor modernisering bevat belangrijke en juiste maatregelen voor een daadkrachtige ondersteuning van de ontwikkeling van de rechtsstaat in Rusland. Het is ook de juiste weg als we willen zorgen dat ons partnerschap daadwerkelijk van nut is, en dan vooral heel concreet nut voor de burgers. Met zijn initiatief voor de modernisering van Rusland heeft de Russische president zijn internationale partners de mogelijkheid van een vruchtbare samenwerking met Rusland geboden. Laten we hier dan ook gebruik van maken!

Mijn collega's hebben al gezegd dat we niet alleen een technologische modernisering moeten nastreven, indien we willen dat deze duurzaam is. Een gemoderniseerde Russische economie is gebaseerd op de betrouwbare principes van de rechtsstaat. Pas als burgers en ondernemers kunnen vertrouwen op het kader van de rechtsstaat, zullen ze ook de moed voor innovatie en investeringen hebben. Laten we dus de toegestoken hand pakken en Rusland helpen om deze modernisering tot stand te brengen.

  Jacek Protasiewicz (PPE). - (PL) Mijnheer de Voorzitter, net als vele van onze collega's die voor mij het woord voerden, ga ik ook akkoord met de overduidelijke stelling dat Rusland voor de Europese Unie een strategische partner is, zowel op geopolitiek en economisch gebied als op het gebied van internationale veiligheid. Het is dan ook niet vreemd dat we erg geïnteresseerd zijn in de situatie bij onze belangrijkste buur. Het blijkt immers dat er in dit land erg verontrustende trends zijn waar te nemen. Ik wil hier recent maatschappelijk onderzoek aanhalen, dat aantoont dat slechts 3 procent van de Russen vindt dat ze een invloed op het politieke leven van hun land hebben. 61 procent meent dat ze hun eigen rechten niet doeltreffend kunnen verdedigen, en 82 procent is van mening dat staatsambtenaren de Russische wetgeving niet naleven. Dit is een somber beeld van de situatie in een land waarvan de ontwikkeling ons nauw aan het hart ligt, en daarom mogen we de betrekkingen Europa-Rusland niet beperken tot economische ontwikkeling en modernisering. De mensenrechten en de rechtsstaat zijn ook belangrijke kwesties waarop we ons moeten concentreren, net zoals bij onze andere buurlanden, denk maar aan Wit-Rusland.

  Michael Gahler (PPE). – (DE) Mijnheer de Voorzitter, beste collega's, naast het brede gebied van de samenwerking op economisch gebied, maar ook ten aanzien van de mondiale uitdagingen, acht ik het van belang – en dat is hier ook naar voren gekomen – dat we de situatie van de rechtsstaat in Rusland ook in gesprekken steeds opnieuw op de agenda zetten.

We hebben de laatste weken zeer veel over stabiliteit in het Middellandse Zeegebied gesproken en vastgesteld wat niet bijdraagt tot stabiliteit, namelijk autoritaire structuren. Tegelijkertijd betekent dat echter ook voor Rusland dat stabiliteit niet gebaseerd kan zijn op politieke invloed op rechtbanken en op vervolging van journalisten en mensen die zich voor de mensenrechten inzetten. Daarom is het volgens mij altijd goed om deze kwestie te bespreken.

Ik hoop dat we in de operationele betrekkingen die we de komende tijd met dit land zullen aangaan, Rusland duidelijk kunnen maken dat het zijn eigen toekomst op het spel zet, indien het er niet voor zorgt dat de rechtsstaat in het land wordt ingesteld.

VOORZITTER: DIANA WALLIS
Ondervoorzitter

  Tunne Kelam (PPE). - (EN) Mevrouw de Voorzitter, er zijn in Rusland tientallen onafhankelijke journalisten en burgeractivisten vermoord, bijvoorbeeld Politkovskaja, Estemirova en Magnitski, maar geen enkele misdaad is opgehelderd en geen enkele moordenaar is voor de rechter gebracht. Het regime in het Kremlin kan, vanwege zijn weigering om gerechtigheid en transparantie te realiseren, als medeplichtig aan deze misdaden worden beschouwd.

Gisteren maakte een jonge medewerkster van de rechter, Natalja Vasiljeva, korte metten met het netwerk van leugens rond het proces tegen Chodorkovski door te verklaren dat het vonnis niet is geschreven door de rechters, maar dat dat hun van hogerhand is gedicteerd.

Een concrete maatregel om te laten zien dat het wat de verbetering van de rechtsstaat en de transparantie in Rusland betreft de EU werkelijk ernst is, is de uitvaardiging van een visumverbod voor de functionarissen die verantwoordelijk zijn voor de zaak Magnitski en andere zaken. Het feit dat de Russische autoriteiten zo nerveus zijn geworden over alleen al het idee van een visumverbod toont aan wat een geweldige mogelijkheden de EU in feite heeft om de situatie te veranderen.

  Graham Watson (ALDE). - (EN) Mevrouw de Voorzitter, velen van ons in dit Parlement beschouwen Rusland als lid van de grote familie van Europese volken, en hadden gehoopt dat Rusland na de val van de Berlijnse muur dichter naar de Europese Unie toe zou opschuiven. Helaas is dat niet gebeurd. De huidige Russische leiders hebben hun eigen weg gekozen, en dat is een weg die diegenen van ons die vrijheid en democratie en de rechtsstaat voor het Russische volk willen, met grote zorg vervult.

De commissaris die hier vandaag is, heeft meer ervaring dan de meesten van ons met het onderhandelen met Rusland, en hij zal daar ongetwijfeld nog meer ervaringen opdoen, maar ik hoop dat de Commissie druk zal uitoefenen op de hoge vertegenwoordiger om een nieuw beleid te voeren met betrekking tot ieder land waarvan de leiders de waarden die voor ons belangrijk zijn, voortdurend met voeten treden. Laten wij met hen praten en handelscontacten met hen aanknopen, want dat is nodig. Laten wij proberen met hen te praten over mensenrechten, want dat is nodig. Maar laten wij niet toestaan dat hun leiders hun geld witwassen via Europese banksystemen, hun kinderen naar onze scholen of universiteiten sturen of hun vakanties doorbrengen in onze vakantieoorden. Als we deze regel consequent zouden toepassen op alle autoritaire leiders in de wereld, zouden wij een begin maken met wat je een ethisch buitenlands beleid zou kunnen noemen.

  Heidi Hautala (Verts/ALE). - (EN) Mevrouw de Voorzitter, ik sluit mij aan bij de collega's die zeggen dat wij slimme maatregelen moeten treffen om autoritaire regimes die de mensenrechten schenden, aan te pakken.

Ik wil de hier aanwezige vertegenwoordigers van de Raad en de Commissie vragen of zij bereid zijn maatregelen te treffen tegen schenders van de mensenrechten, op de manier zoals beschreven in de resolutie van het Parlement van 16 december 2010, waarin wij aandrongen op bevriezing van activa en visumverboden voor de zestig functionarissen die betrokken zijn geweest bij de zaak van de heer Magnitski, die helaas in de gevangenis in Rusland is overleden.

Zouden er een of twee moedige ministers van Buitenlandse Zaken zijn, of misschien zelfs wel vertegenwoordigers van mevrouw Ashton, die dit initiatief willen oppakken? En als zou blijken dat rechter Viktor Danilkin het vonnis van Chodorkovski en Lebedev inderdaad heeft geschreven op basis van rechtstreekse orders van de Moskouse Stadsrechtbank, zou deze rechter dan op hun lijst komen te staan?

  Jaroslav Paška (EFD). - (SK) Mevrouw de Voorzitter, Rusland is een van de belangrijkste en meest stabiele partners van de Europese Unie. Het is een land met een korte democratische traditie en we zouden kunnen stellen dat Rusland nog steeds moet wennen aan een democratisch bestuur. We moeten ook beseffen dat het een land is dat voortdurend te kampen heeft met moslimextremisme en daarom is de maatschappelijke positie van de veiligheidsdiensten hoger dan bij ons. Vanuit dat oogpunt moeten we regelmatige afwijkingen van onze gebruikelijke normen voor het functioneren van een democratische staat principieel en tactvol beoordelen. Het is goed om met onze Russische vrienden stevig te discussiëren over alle zaken die ons storen aan de wijze waarop de Russische autoriteiten het land besturen. Deze dialoog moet echter altijd zakelijk zijn, vriendschappelijk en gestoeld op een streven om het functioneren van het democratische systeem in Rusland te verbeteren en niet op een neiging tot belerendheid van een zelfbenoemde bewaker van de democratie in de wereld. Laten we met Rusland onderhandelen als met een vriend, op een correcte, open en beleefde manier. We zijn tenslotte allebei gebaat bij rust, vrede en voorspoed in Europa.

  Indrek Tarand (Verts/ALE). - (EN) Mevrouw de Voorzitter, naar mijn oordeel heeft de heer Schulz een resolutie opgesteld die zeer goed onderbouwd is met argumenten en waarin de juiste conclusies worden getrokken. Ik ben er echter niet zeker van of ik het punt van de heer Fleckenstein goed heb begrepen. Als het Reglement mij niet toestaat nog een vraag te stellen, zou ik hem toch graag deze vraag willen voorleggen. Stelde hij nu voor dat wij deze resolutie niet moeten steunen, of bedoelde hij juist het tegenovergestelde en pleitte hij ervoor dat de sociaaldemocraten deze resolutie nu direct onverdeeld steunen?

  Knut Fleckenstein (S&D). - (EN) Mevrouw de Voorzitter, het spijt mij, ik zat even niet op te letten.

(Spreker verklaart zich bereid een "blauwe kaart"-vraag krachtens artikel 149, lid 8 van het Reglement te beantwoorden)

  Indrek Tarand (Verts/ALE). - (EN) Mevrouw de Voorzitter, ik was er niet helemaal zeker van of de heer Fleckenstein voorstelde deze resolutie van de heer Schulz en anderen te steunen, of dat hij ons er juist toe opriep dat niet te doen in deze vergaderperiode.

  Knut Fleckenstein (S&D). - (EN) Mevrouw de Voorzitter, ik zal voor de resolutie stemmen.

  Enikő Győri, fungerend voorzitter van de Raad. – (EN) Mevrouw de Voorzitter, allereerst wil ik alle afgevaardigden bedanken voor de relevante zaken die zij tijdens het debat aan de orde hebben gesteld.

Ik deel in hoge mate de zorgen die velen van u hier hebben uitgesproken. Ik geloof dat de Europese Unie als geheel deze zorgen op alle niveaus ter sprake moet blijven brengen bij onze Russische gesprekspartners. We moeten niet schromen ons direct uit te spreken als we echte en concrete problemen aan de orde willen stellen. Als we als strategische partners willen optreden – en ik vind dat wij strategische partners van Rusland zijn – moeten we ook bereid zijn om lastige vraagstukken aan te pakken.

Twee zaken hebben mij in deze discussie bijzonder verheugd. Ten eerste heeft niemand in twijfel getrokken dat Rusland een belangrijke strategische partner voor de Europese Unie is. Ten tweede bestond in deze zaal algemene consensus over het feit dat de modernisering en de vestiging van een volwaardige democratie en rechtsstaat in Rusland nog niet voltooid zijn en dat daar veel problemen bestaan met de werking van de democratie.

Ik zal alle genoemde punten beslist onder de aandacht brengen van de hoge vertegenwoordiger om er een vervolg aan te geven met de verschillende middelen die ons ter beschikking staan. Ik weet zeker dat het aanstaande bezoek van de Russische regering aan Brussel op 24 februari een goede gelegenheid vormt om onze zorgen opnieuw uit te spreken.

Rusland is een vast punt op de agenda van de Raad Buitenlandse Zaken. Zoals u misschien weet, wordt sinds vorig jaar geregeld een vergadering van de Europese Raad besteed aan discussies met onze strategische partners. Dit is voor het eerst – en tot nu toe voor het laatst – gebeurd in september 2010 en volgens mij gaat de heer Van Rompuy in de loop van dit jaar hetzelfde doen.

Ik zal nu ingaan op enkele specifieke vragen die mij door afgevaardigden zijn gesteld. Ten eerste wil ik er naar aanleiding van de vraag van mevrouw Hautala over de mensenrechten op wijzen dat de hoge vertegenwoordiger de resolutie van het Parlement van december 2010 zeer serieus neemt. De omstandigheden rond de dood in voorarrest van Sergei Magnitski en Vera Trifonova moeten naar behoren worden onderzocht en de Raad Buitenlandse Zaken zal daar vanzelfsprekend speciale aandacht aan besteden. We blijven deze en andere zorgen op alle niveaus aan de orde stellen, niet alleen tijdens het halfjaarlijkse mensenrechtenoverleg maar tot op topniveau, en eisen dat Rusland zijn internationale verplichtingen nakomt. Het zou aan de Raad zijn om besluiten te nemen over beperkende maatregelen. Dergelijke instrumenten moeten verstandig gebruikt worden op basis van duidelijk bewijsmateriaal. Allereerst blijven we Rusland oproepen ervoor te zorgen dat er passend onderzoek wordt verricht.

Ik zou tot mevrouw Oomen-Ruijten willen zeggen dat de mensenrechten centraal staan in de onderhandelingen over de nieuwe overeenkomst en dat ze op verschillende fronten zullen worden aangepakt. We kunnen u verzekeren dat de verplichtingen van de EU en van Rusland om de mensenrechten te handhaven, met inbegrip van die van mensen die tot minderheden behoren, zeer prominent in deze overeenkomst aanwezig zullen zijn en zelfs een essentieel onderdeel van de toekomstige overeenkomst zullen uitmaken.

Tot besluit zal ik kort enkele van mijn eerdere punten samenvatten. De rechtsstaat en de onafhankelijkheid van de rechtspraak moeten een integraal onderdeel blijven van de moderniseringsinspanning die momenteel in de Russische Federatie wordt verricht. De Europese Unie moet klaarstaan om Rusland bij deze inspanningen te steunen. De vrijheden van meningsuiting, vereniging en vergadering zijn fundamenten waarop alle westerse democratieën zijn gebouwd. Rusland moet de wettelijke verplichtingen nakomen die het is aangegaan als lid van de Raad van Europa, de Verenigde Naties en de OVSE.

De Noordelijke Kaukasus blijft voor ons een bron van diepe bezorgdheid. Wij moeten Rusland aanmoedigen om een duurzame oplossing voor dit wijdverspreide probleem in de regio na te streven. Het is belangrijk om in gedachten te houden dat er, ondanks de vele zorgen die we hebben en het aantal uitdagingen waarmee Rusland momenteel wordt geconfronteerd, ook een aantal positieve ontwikkelingen zijn. We moeten president Medvedev op zijn woord geloven en een serieuze dialoog met Rusland over de mensenrechten blijven voeren. Dus als er schendingen zijn, moeten we gealarmeerd zijn en zeer nauwgezet volgen wat er in Rusland gebeurt.

Dank u zeer voor uw waardevolle opmerkingen. De hoge vertegenwoordiger zal naar behoren op de hoogte worden gebracht van uw mening.

  De Voorzitter. - Het debat is gesloten.

De stemming vindt op donderdag 17 februari 2011 om 12.00 uur plaats.

(De vergadering wordt om 11.45 uur onderbroken en om 12.00 hervat)

Schriftelijke verklaringen (artikel 149)

  Cristian Dan Preda (PPE), schriftelijk. – (RO) De internationale pers heeft ruime aandacht gegeven aan het geval van Michail Chodorkovski en het lijkt er inderdaad op dat het om een politiek proces gaat. De recente verklaringen van de persofficier van rechter Danilkin geven duidelijk aan dat justitie in Rusland niet onafhankelijk is. Aan de andere kant is het belangrijk erop te wijzen dat het niet gaat om een geïsoleerd geval. Integendeel: de ngo's die in Rusland actief zijn, signaleren regelmatig een gebrek aan respect voor het recht op een eerlijk proces in dit land. Sterker nog: in september 2010 heeft de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa de autoriteiten in Moskou gevraagd om hervormingen door te voeren voor een onafhankelijke justitie, en een eind te maken aan het lastigvallen van advocaten. Tot slot is het van belang dat we de aandacht vestigen op de kritieke situatie in de Noordelijke Kaukasus, een regio waarin een klimaat van straffeloosheid heerst en waar, erger nog, slachtoffers ervoor vrezen zich te verdedigen om zichzelf niet nog meer in gevaar te brengen. Het is duidelijk dat, indien de Russische autoriteiten geloofwaardig willen zijn in hun aangekondigde intentie om de rechtsstaat te respecteren, zij zich meer moeten inspannen dan tot nu toe het geval is.

  Traian Ungureanu (PPE), schriftelijk. – (EN) De staat van dienst van president Medvedev en premier Poetin is niet verenigbaar met de rechtsstaat. Meer dan tien jaar lang hebben Poetin en Medvedev een afschuwelijk aantal schendingen en misdrijven getolereerd en waarschijnlijk afgeschermd, inclusief showprocessen, persbreidel en politieke moord.

Het verschrikkelijke vertoon van wetteloosheid in Rusland is geen kwestie van particuliere misdadigheid. Het echte probleem is de door de staat bevorderde wetteloosheid. De Russische rechterlijke macht is, net als de Russische staat, nooit opgetreden tegen misdrijven gericht op journalisten, pleitbezorgers van de mensenrechters en klokkenluiders in het leger of de rechtspraak. De wetteloosheid in Rusland is te lang beschouwd als een incident of als een probleem dat buiten de macht van de staat stond.

Het EU-beleid moet de Russische autoriteiten verantwoordelijk houden voor hun heimelijke samenwerking met criminele elementen. Recente ontwikkelingen lijken erop te duiden dat het tweede proces tegen Chodorkovski is gevoerd op aandringen van prominente politici. Het wederrechtelijk optreden van de Russische staat is al een traditie. Het beleid van de EU moet rekening houden met deze betreurenswaardige praktijk.

De gebruikelijke softe retoriek van de EU is misplaatst. Deze moet worden vervangen door een resoluut beleid, met geloofwaardige waarschuwingen dat toekomstige samenwerking met Rusland een directe verbetering van de Russische rechtshandhaving vereist.

  Krzysztof Lisek (PPE), schriftelijk. – (PL) Aan het begin van zijn ambtstermijn beloofde Dmitri Medvedev de Russen een "dictatuur van het recht" en volledige democratie. De Russische president is er zich volgens mij wel van bewust dat zijn land problemen heeft met de opbouw van een democratische rechtstaat en de ontwikkeling van een moderne economie die de globale uitdagingen kan aangaan. De recente gebeurtenissen in Rusland, in het bijzonder de talrijke aanvallen op journalisten en vertegenwoordigers van onafhankelijke non-gouvernementele organisaties, en het vonnis in de zaak van Michail Chodorkovski doen de vraag rijzen of aan de mooie beloftes echt begrip voor de mensenrechten en de fundamentele vrijheden ten grondslag ligt. Ook de vraag of Rusland zijn internationale verplichtingen naleeft, kan heel wat controverse oproepen. De onopgeloste conflicten in de regio's Nagorny Karabach, Transnistrië, Abchazië en Zuid-Ossetië moeten zo snel mogelijk worden beëindigd met respect voor het internationaal recht en de door Rusland aangegane verplichtingen. Rusland moet onvoorwaardelijk alle bepalingen van het akkoord van 2008 tussen Rusland, de Europese Unie en Georgië vervullen. In het bijzonder moet er aan de vertegenwoordigers van de Waarnemingsmissie van de Europese Unie in Georgië (EUMM Georgië) onbeperkte toegang worden verzekerd tot de Georgische regio's Abchazië en Zuid-Ossetië om in deze gebieden vrede en stabiliteit te waarborgen.

  Indrek Tarand (Verts/ALE), schriftelijk. – (EN) Het probleem van onafhankelijke rechters en de zogenaamde democratie, vrije meningsuiting en rechtsstaat lijkt door een brede groep te worden begrepen. Tenslotte moet de EU weten hoe ze zo'n probleem herkent. Toch lijkt het bizar dat sommige lidstaten tegelijkertijd het gezonde verstand en zelfs overeenkomsten, zoals Gemeenschappelijk Standpunt 2008/944/GBVB van de EU, willen negeren. Ceterum censeo – Frankrijk heeft besloten een Mistral-oorlogsschip aan Rusland te verkopen; wij geloven dat het zijn daad hartgrondig zal betreuren.

VOORZITTER: ROBERTA ANGELILLI
Ondervoorzitter