Pełne sprawozdanie z obrad

Poniedziałek, 4 kwietnia 2011 r. - Strasburg

22. Efektywność i skuteczność finansowania UE w dziedzinie likwidacji elektrowni jądrowych w nowych państwach członkowskich (krótka prezentacja)

  Przewodnicząca – Kolejnym punktem porządku obrad jest sprawozdanie sporządzone przez pana posła Marinescu, w imieniu Komisji Kontroli Budżetowej, dotyczące efektywności i skuteczności finansowania UE w dziedzinie likwidacji elektrowni jądrowych w nowych państwach członkowskich (2010/2054(INI)) (A7-0054/2011).

  Marian-Jean Marinescu, sprawozdawca – (RO) Pani Przewodnicząca! W traktatach akcesyjnych trzech państw członkowskich – Słowacji, Bułgarii i Litwy – znalazł się wymóg likwidacji pewnej liczby reaktorów jądrowych, które nie spełniają już wymogów bezpieczeństwa i których nie da się w opłacalny sposób zmodernizować. Celem pomocy finansowej udzielanej przez Unię Europejską nie było pokrycie całości kosztów likwidacji. Pomoc była przeznaczona na działania w zakresie likwidacji, utrzymania i monitorowania reaktorów po wyłączeniu, przetwarzania odpadów, składowania i oczyszczania odpadów i zużytego paliwa oraz prac rozbiórkowych, a także w sektorze energetyki (w celu zastąpienia mocy wytwórczych zlikwidowanych instalacji, zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii oraz efektywności energetycznej, a także na inne działania przyczyniające się do niezbędnej restrukturyzacji i modernizacji infrastruktury energetycznej) oraz na przeciwdziałanie skutkom społecznym (udzielenie wsparcia pracownikom instalacji przy utrzymywaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa po zamknięciu oraz ponowne przeszkolenie pracowników w zakresie nowych zadań związanych z likwidacją).

Ponieważ decyzję o pomocy finansowej podjęto bez wskazania jakiegokolwiek jej pułapu, a sytuacja taka utrzymała się nawet po sporządzeniu planów i strategii likwidacji, możliwe było zapewnienie nowego, dodatkowego wsparcia finansowego. Unia Europejska przeznaczyła znaczne kwoty środków na finansowanie tych działań, które od 1999 roku do chwili obecnej osiągnęły 2,8 miliarda euro.

W sprawozdaniu wzywa się do wyjaśnienia w przyszłych ocenach, które ma przeprowadzić Komisja Europejska i Trybunał Obrachunkowy Unii Europejskiej, następujących zagadnień: czy środki przekazane przez Unię Europejską wykorzystano na zapewnienie bezpieczeństwa likwidacji; czy proces likwidacji gwarantuje bezpieczne składowanie odpadów promieniotwórczych; czy między trzema istniejącymi programami istniała wystarczająca koordynacja, zapewniająca skuteczne wykorzystanie zdobytego doświadczenia oraz czy postępowano zgodnie ze wzorem, w oparciu o projekty przygotowane i sfinansowane uprzednio w celu zmniejszenia kosztów; czy obecne plany i strategie są kompletne czy też nadal istnieje możliwość dodania nowych działań i zapewnienia w późniejszym okresie dodatkowych środków; czy konieczne jest przeznaczenie dodatkowych środków na projekty energetyczne lub czy należy skupić uwagę na projektach likwidacyjnych; i czy nadal istnieje konieczność finansowania tych działań ze środków UE.

  Miroslav Mikolášik (PPE) – (SK) Pani Przewodnicząca! Przedwczesna likwidacja reaktorów jądrowych w trzech państwach kandydujących do UE – Litwie, Słowacji oraz Bułgarii – uniemożliwiła stworzenie odpowiednich funduszy krajowych w celu pokrycia wszystkich kosztów wynikających z likwidacji elektrowni, dlatego pomoc wspólnotowa była niezbędna do sprostania znacznemu obciążeniu finansowemu i gospodarczemu.

Jednakże analizy specjalistów pokazują, że koszty wyłączenia elektrowni z eksploatacji przekroczyły już poziom planowanej pomocy ze strony UE, a prawdopodobnie również pierwotne założenia, chociaż jest to dopiero wstępna faza procesu faktycznej likwidacji. Z tego względu, Panie i Panowie, proces likwidacji będzie musiał być kontynuowany nawet po zakończeniu perspektywy finansowej obejmującej okres do 2013 roku; dlatego, moim zdaniem, należy zastanowić się nad zapewnieniem dodatkowych środków na projekty likwidacji tych trzech elektrowni jądrowych.

  Silvia-Adriana Ţicău (S&D) – (RO) Pani Przewodnicząca! W Unii Europejskiej działają 143 reaktory jądrowe, a według danych opublikowanych przez DG ds. Energii w marcu 2010 roku energia jądrowa stanowi około 28 % koszyka energetycznego w Unii Europejskiej.

Wydarzenia w Japonii stanowiły sygnał ostrzegawczy przed zagrożeniami związanymi z elektrowniami jądrowymi. Przedwczesne wyłączenie reaktorów jądrowych i ich likwidacja to ogromne obciążenie finansowe i gospodarcze. Właśnie dlatego Unia Europejska może zapewnić pomoc finansową poszkodowanym państwom członkowskim, przez co mam na myśli Litwę, Słowację i Bułgarię. Brak środków na działania likwidacyjne spowoduje opóźnienie tego procesu, co może zagrażać środowisku naturalnemu i zdrowiu ludzkiemu.

Wzywamy właściwe władze krajowe do ukończenia ich szczegółowych planów likwidacji, a także Komisję do informowania o tym procesie, jasnego opisania zakresu finansowania UE w tych przypadkach oraz zapewnienia szczegółowego, długofalowego planu finansowego dotyczącego projektów likwidacyjnych.

  Zigmantas Balčytis (S&D) – (LT) Pani Przewodnicząca! Chciałbym pogratulować mojemu koledze i podziękować mu za współpracę przy opracowywaniu tego ważnego sprawozdania. Przystępując do Unii Europejskiej, trzy państwa członkowskie złożyły skomplikowaną – pod względem tak gospodarczym, jak i społecznym – obietnicę: zamknięcia po raz pierwszy swoich elektrowni jądrowych, bez wymaganych środków finansowych i doświadczenia. Unia Europejska naprawdę okazała solidarność zobowiązując się do zapewnienia potrzebnej pomocy finansowej, przeznaczonej nie tylko na sfinansowanie likwidacji, ale również na wsparcie procesu rozwoju alternatywnych projektów energetycznych i łagodzenie negatywnych skutków społecznych wynikających z likwidacji. Zgadzam się, że niektóre kwestie nadal wymagają rozstrzygnięcia, na przykład rozdział środków na przeprowadzenie konkretnych prac likwidacyjnych czy złożone struktury administracyjne państw członkowskich, które być może uniemożliwiają efektywną absorpcję przewidzianych środków finansowych. Uważam, że Komisja Europejska powinna aktywniej uczestniczyć w koordynacji celem zapewnienia terminowego i bezpiecznego wyłączenia tych reaktorów jądrowych, zapewnienia przejrzystości w zakresie wykorzystania tych środków oraz zachęcania wspomnianych krajów do rozwoju energii alternatywnej i tworzenia nowych miejsc pracy.

  João Ferreira (GUE/NGL) – (PT) Pani Przewodnicząca! Na terytorium blisko połowy państw członkowskich Unii Europejskiej działają elektrownie jądrowe. Wiele spośród działających reaktorów jest stosunkowo starych, czego efektem jest pilna potrzeba likwidacji niektórych z nich ze względów bezpieczeństwa oraz obrony i ochrony zdrowia publicznego i środowiska naturalnego. Co się tyczy nowych państw członkowskich, stających w obliczu konieczności likwidacji szeregu elektrowni, naszym zdaniem to dość słuszne, że mogą one oczekiwać uzyskania pomocy UE w celu odpowiedniego i bezpiecznego ukończenia procesu likwidacji tych elektrowni. Te procesy powinny obejmować: niezbędne utrzymanie i nadzór po zamknięciu; przetwarzanie, składowanie i oczyszczanie odpadów; modernizację instalacji z korzyścią dla środowiska naturalnego; oraz wsparcie procesu zastępowania mocy wytwarzania energii zlikwidowanych elektrowni, co powinno się koncentrować w szczególności na zrównoważonym charakterze w zakresie ochrony środowiska oraz na efektywności energetycznej.

Jak słusznie stwierdza się w sprawozdaniu, konieczne jest pełne uwzględnienie skutków społecznych tego procesu, gwarantujące zabezpieczenie miejsc pracy pracowników, wraz z przestrzeganiem wszystkich wymogów bezpieczeństwa przed likwidacją, w jej trakcie i po jej zakończeniu.

  Jaroslav Paška (EFD) – (SK) Pani Przewodnicząca! Sprawozdanie pana posła Marinescu dotyczy efektywności i skuteczności środków finansowych UE przeznaczonych na likwidację reaktorów jądrowych, w których wykorzystuje się technologię radziecką. Po katastrofie w Czarnobylu Republika Słowacji całkowicie przebudowała swoją elektrownię jądrową w Jaslovskich Bohunicach, stosując najnowocześniejsze instalacje bezpieczeństwa wyprodukowane przez przedsiębiorstwa francuskie i niemieckie.

Po zakończeniu szeroko zakrojonej modernizacji inspektorzy Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej stwierdzili, że elektrownia jądrowa w Jaslovskich Bohunicach będzie w stanie bezpiecznie pracować przez ponad 30 lat. Niemniej jednak dla spokoju ducha obywateli sąsiedniej Austrii, negocjując przystąpienie do UE, Republika Słowacji zgodziła się na wczesną likwidację reaktorów V1 i V2 w Jaslovskich Bohunicach, których technologia spełniała najwyższe standardy.

Uważam, że symboliczny wkład UE w pokrycie kosztów wyłączenia tych reaktorów jest jedynie próbą przynajmniej częściowej rekompensaty strat poniesionych przez Republikę Słowacji, którą pozbawiono potężnego i wydajnego źródła czystej energii, a nie prawdziwym wkładem na rzecz likwidacji tej elektrowni.

  Viviane Reding, wiceprzewodnicząca Komisji – Pani Przewodnicząca! Komisja z dużym zadowoleniem przyjmuje sprawozdanie Parlamentu z inicjatywy własnej, dotyczące efektywności i skuteczności finansowania UE w dziedzinie likwidacji elektrowni jądrowych w nowych państwach członkowskich. Bezpieczeństwo jądrowe jest i pozostanie bezwzględnym priorytetem UE, i właśnie dlatego Komisja przywiązuje ogromną wagę do wysiłków ułatwiających bezpieczną likwidację bloków jądrowych, które uznano za nienadające się do modernizacji umożliwiającej osiągnięcie niezbędnych norm bezpieczeństwa.

Na wstępie chciałabym powiedzieć, że podzielam wiele opinii Parlamentu wyrażonych w przedmiotowym sprawozdaniu. Zgadzamy się, że państwa członkowskie powinny przedstawić szczegółowe plany likwidacji, a także rozsądne długofalowe plany finansowe. Za niezbędne uważamy też przeznaczenie środków – największej ich części – na działania likwidacyjne oraz odgrywanie przez Komisję istotnej roli w procesie ścisłego monitorowania wykorzystania tych środków.

Komisja wierzy w ścisłe przestrzeganie zasady „zanieczyszczający płaci”, dlatego zgadzamy się z opinią Parlamentu, że obowiązkiem operatorów elektrowni jądrowych jest zapewnienie przeznaczenia środków finansowych na likwidację już w trakcie okresu działania elektrowni. Proces likwidacji musi być możliwie jak najbezpieczniejszy, a kluczowe znaczenie w tym procesie ma rzetelne, przejrzyste i nadzorowane zarządzanie środkami przeznaczonymi na likwidację.

Można jednak zauważyć, że sprawozdanie koncentruje się na efektywności i skuteczności finansowania UE w zakresie likwidacji. Komisja z zadowoleniem dostrzegła w różnych częściach sprawozdania, że w pełni uznaje się, iż głównym celem finansowania UE było przede wszystkim zapewnienie zamknięcia reaktorów jądrowych i utrzymania tego stanu ze względów bezpieczeństwa. Uważamy, że realizacja tego celu jest zasadniczym elementem, który należy wziąć pod uwagę przy ocenie efektywności i skuteczności finansowania UE.

W opinii Komisji istotne jest wyjaśnienie, że wsparcie UE nigdy nie miało pokryć pełnych kosztów likwidacji, ani też nie miało zrekompensować wszystkich skutków gospodarczych. Celem wsparcia UE był raczej wkład w rekompensatę za wcześniejsze etapy zamknięcia.

Komisja Europejska podkreśla również, że to państwo członkowskie ponosi pełną odpowiedzialność za likwidację swoich instalacji jądrowych. Zapewnienie szczegółowych planów długofalowych jest zadaniem państw członkowskich, które są odpowiedzialne również za opracowanie szczegółowego harmonogramu i szacunku kosztów zakończenia procesu likwidacji.

Chciałabym podziękować sprawozdawcy i Parlamentowi za przeprowadzenie w odpowiedniej chwili tej debaty na temat, który stał się aktualniejszy w kontekście wydarzeń w Fukushimie. Bezpieczna i całkowita likwidacja to kluczowy element bezpieczeństwa jądrowego, w zakresie którego dążymy do najwyższych standardów. Sprawozdanie Parlamentu stanowi cenny wkład w dyskusje, jakie Komisja będzie prowadzić z tymi trzema państwami członkowskimi, służące ocenie możliwego wsparcia finansowego UE po 2013 roku.

  Przewodnicząca – Zamykam debatę.

Głosowanie odbędzie się we wtorek, 5 kwietnia 2011 r.

Oświadczenia pisemne (art. 149 Regulaminu)

  Georgios Stavrakakis (S&D) , na piśmie – (EL) Zagrożenie jądrowe, będące jednym ze skutków straszliwego trzęsienia ziemi w Japonii i tsunami, które po nim nastąpiło, sprawia, że debata nad sprawozdaniem Komisji Kontroli Budżetowej jest niezwykle aktualna. Jednakże jednocześnie uwypukla to fakt, że UE monitoruje niezbędne wysiłki na rzecz likwidacji elektrowni jądrowych oraz udziela im praktycznego wsparcia w formie pomocy finansowej. Celem tych wysiłków jest zapewnienie właściwego i bezpiecznego funkcjonowania elektrowni jądrowych, tak byśmy nigdy nie byli świadkami kolejnej awarii rodem z Czarnobyla czy Fukushimy, a jednocześnie byśmy mogli stawić czoła skutkom zamknięcia i likwidacji poprzez realizację potrzeb energetycznych krajów, w których one działają. Te wysiłki, którym na Litwie, Słowacji i w Bułgarii towarzyszy znaczne wsparcie finansowe, pokazują poważne podejście UE do kwestii bezpieczeństwa jądrowego. To szczegółowo opracowany program zainicjowany w 1999 roku. Celem tego wsparcia finansowego jest również ułatwienie działań na rzecz środowiska naturalnego oraz modernizacji wytwarzania, przesyłania i dystrybucji energii, a także wzmocnienie bezpieczeństwa dostaw energii. Ocena zwrotu z udostępnionych środków oraz przestrzeganie rzetelnego i przejrzystego zarządzania nimi to czynniki, które zapewnią realizację celu.

  Csanád Szegedi (NI), na piśmie – (HU) Klęska żywiołowa w Japonii i awaria jądrowa, która po niej nastąpiła, zwróciła uwagę na znaczenie tego zagadnienia. Podobnie jak to miało miejsce w przypadku Czarnobyla, skutki katastrofy mogą być odczuwalne przez wiele dziesięcioleci, stanowiąc smutne, niechciane dziedzictwo dla przyszłych pokoleń. Ten przypadek pokazał również, że konieczne jest ograniczenie marnotrawstwa energii oraz stopniowe położenie nacisku na energię odnawialną. W dzisiejszym sprawozdaniu na kilka sposobów krytykuje się nowe państwa członkowskie w zakresie przejrzystości i wykonania. Moim zdaniem oprócz wyłączenia wskazanych w sprawozdaniu elektrowni jądrowych niezwykle istotne jest też skontrolowanie wszystkich europejskich elektrowni jądrowych oraz – o ile to konieczne – zwiększenie ich bezpieczeństwa w celu zapobieżenia powtórzeniu się w przyszłości analogicznej katastrofy. Również z tego względu zwracam się do moich koleżanek i kolegów o omówienie projektu rezolucji, przedłożonego niedawno przeze mnie wraz z moim austriackim kolegą, dotyczącego bezpieczeństwa jądrowego w regionie Dunaju, będącego elementem współpracy europejskiej i zgodnego z jej zakresem.