Volledig verslag van de vergaderingen

Donderdag 11 februari 2021 - Brussel

5. Veiligheid van de kerncentrale in Ostrovets (Belarus) (voortzetting van het debat)

  Puhemies. – Jatkamme nyt keskustelua Cristian-Silviu Buşoin teollisuus-, tutkimus- ja energiavaliokunnan puolesta komissiolle laatimasta suullisesti vastattavasta kysymyksestä Valko-Venäjällä sijaitsevan Astravetsin ydinvoimalan turvallisuudesta (O-000004/2021 - B9-0003/21) (2021/2511(RSP)).

  Georg Mayer (ID). – Frau Präsidentin! Wir haben ja – menschheitsgeschichtlich gesehen – in einem relativ kurzen Zeitraum schon unsere leidlichen Erfahrungen mit Atomreaktoren gemacht.

Da war die Katastrophe 1986 von Tschernobyl – an die wir uns, denke ich, noch alle gut erinnern können. Da war aber natürlich auch die Katastrophe in Japan, in Fukushima 2011. Das alles sind Erfahrungen – ich glaube, darauf können wir uns einigen –, die wir alle nie mehr machen möchten. Von beiden Katastrophen spüren wir – die Menschen in Europa als auch die Menschen in Japan – heute noch die Nachwirkungen.

Besonders Tschernobyl zeigt natürlich in Europa, wie langwierig derartige Vorfälle und Katastrophen und wie langwierig deren Auswirkungen vor Ort sind. Wie langwierig deren Auswirkungen auch auf die menschheitliche Gesundheit sind. Jetzt einmal eine Zahl, die natürlich besonders verblüfft: erst im April im Jahr 101 986 wird die Radioaktivität vor Ort in Tschernobyl vollständig abgebaut sein.

Die Rate der Krebserkrankungen in Europa ist seit 1986 rapide in die Höhe gegangen. Mediziner glauben, dass das auch eine Auswirkung des Vorfalls von 1986 ist. Es ist überheblich zu glauben, geschätzte Kollegen, wir hätten die Atomspaltung völlig unter Kontrolle. Der gegenständliche Reaktor, um den es hier gerade geht, entspricht etwa nicht den Empfehlungen der Internationalen Atomenergieorganisation. Zudem steht ja auch im Raum, dass Vorfälle vor Ort einfach nicht gemeldet werden.

Wir haben jetzt auch in meiner Region – in Slowenien – einen veralteten Reaktor – der Reaktor von Krsko –, der den Großraum Slowenien, Kroatien und Österreich auch durch eine etwaige Katastrophe gefährden würde. Von Atomreaktoren geht schlicht immer ein Sicherheitsrisiko aus. Mit dem Green Deal wird ja die Anzahl der Reaktoren in Europa sich noch erheblich steigern.

Ich darf hier mit Goethe schließen, der ja sagt: „Die ich rief, die Geister, werd ich nun nicht los.“ Vielleicht eines noch: Es gab im Rahmen dieser uns heute vorliegenden Entschließung eine Einflussnahme, die so, glaube ich, nicht stattfinden sollte. Es gab Einflussnahme vonseiten der Kommission, wo auf den Berichterstatter Einfluss genommen wurde, aber auch vom Betreiber dieses Atomkraftwerks. Ich denke, wir können selbst unsere Entscheidungen treffen und so etwas brauchen wir im Haus nicht.

  Viola Von Cramon-Taubadel (Verts/ALE). – Frau Präsidentin! Kolleginnen und Kollegen! Kommissarin! Dass wir Grünen die Inbetriebnahme eines AKW ablehnen, dürfte hier nicht überraschen.

Aber die Ablehnung von Astrawez hat nichts mit einer ideologischen Verblendung, sondern mit harten Fakten, ungelösten Sicherheitsfragen und mit sehr viel Verantwortung zu tun. Der Standort ist risikobehaftet. Wissenschaftlerinnen und Wissenschaftler hatten gewarnt, dass die Anlage in einer tektonisch aktiven Zone mit Erdbebenrisiko liegt.

Verstöße gegen internationale Konventionen, Berichte über zahlreiche Mängel, nicht gelöste Sicherheitsprobleme, immer wieder verschobene Inspektionen, nicht abgeschlossene Arbeiten für ein Atommülllager. All das spricht klar gegen die Inbetriebnahme.

Um sein Prestigeobjekt schnell ans Netz zu bringen, will Lukaschenka seine eigene Bevölkerung und die der Nachbarländer, insbesondere Litauens, dem Risiko eines atomaren Supergaus aussetzen. Er nimmt sogar das Risiko eines Staatsbankrotts in Kauf. Das zu neunzig Prozent mit russischen Krediten finanzierte AKW erhöht nicht nur die finanzielle Abhängigkeit von Russland, sondern Lukaschenka macht Belarus dadurch endgültig zu einem wehrlosen, erpressbaren Vasallenstaat.

Und wäre das nicht alles schon tragisch genug, fehlt es ebenso an Mehrwert für das eigene Land. Die EU-Nachbarn wollen die Stromüberschüsse nicht abnehmen. Damit fehlen wichtige Einnahmen.

Für den Umstieg auf Strom bei Mobilität und Wärmeerzeugung fehlt wiederum das Geld. Die teuer erkaufte Energieunabhängigkeit durch Atomstrom wird den Spielraum für die kommenden Generationen stark einschränken, wenn diese im Sinne einer nachhaltigen Energieaußenpolitik auf erneuerbare Quellen umsteigen wollen.

Für uns steht natürlich die nukleare Sicherheit – explizit die unserer Nachbarn – an oberster Stelle. Da ist kein Raum für Kompromisse. Nuklearsicherheit ist nicht verhandelbar.

  Izabela-Helena Kloc (ECR). – Pani Przewodnicząca! Pani Komisarz! Elektrownia atomowa w Ostrowcu na Białorusi przynajmniej z dwóch powodów stanowi poważne zagrożenie dla Unii Europejskiej. Po pierwsze, w krótkim czasie doszło tam do dwóch awaryjnych wyłączeń reaktora. Pamiętając o katastrofie w Czarnobylu, nie możemy przejść obok takich informacji obojętnie i wierzyć w oficjalne zapewnienia, że to tylko usterki techniczne.

I druga, poważniejsza sprawa, to kontekst polityczny tej inwestycji. Elektrownia w Ostrowcu jest projektem białorusko-rosyjskim, co oznacza, że kluczowe decyzje zapadają na Kremlu. To kolejna dźwignia dla politycznych interesów Rosji, nie tylko na Białorusi, ale także w krajach bałtyckich i innych. Moskwa ćwiczyła ten scenariusz już przy budowie gazociągu Nord Stream 2.

Pani Komisarz! Jeśli mamy zaprotestować w sprawie elektrowni atomowej w Ostrowcu, to musimy dostrzec szerszy kontekst i wystąpić także przeciwko Nord Stream 2. To koń trojański, którego nie możemy zaakceptować. Wszyscy też wiemy, że w naszym regionie jest tylko jedno państwo, które jest w stanie przyblokować Nord Stream 2 i położyć tamę rosyjskim próbom dyskredytowania i rozbijania Unii Europejskiej. I czas to zrobić.

  Clare Daly (The Left). – Madam President, as a lifelong anti-nuclear campaigner, I’m really glad that we’re discussing this issue.

I fully support the Lithuanians and Belarusians who oppose the Ostrovets plant. They’ve every right to unbiased scientific and transparent information about this plant, and we’ve every right to discuss it because radioactive fallout knows no borders. It is an international issue. In that sense, I’m a bit surprised at some of the comments around this because it is being treated more as a geopolitical issue. We’ve heard some arguments that Belarus – shock, horror – might generate a surplus energy from this, and that they might stay linked to the Russian grid and not have to buy European liquefied natural gas. Seriously, that’s not a concern for me.

Meanwhile, on the western boundary of the EU, there’s another country with several nuclear plants close to the EU. It’s the UK. They’ve just unilaterally left Euratom and we say nothing. They now police themselves and, just like Belarus, the UK has breached our House and the Espoo Conventions. Leaked internal reports show most of their nuclear plants are at risk of coastal flooding, raising the possibility of a Fukushima-style disaster. The UK trade agreement facilitates continued energy flow over connectors without really having sufficient commitments in this regard. Colleagues, I hope all the concern about this plant will be transferred when we discuss the UK agreement because otherwise, is the next Chernobyl going to be in Hinkley Point in Somerset?

We should be talking about not just Russian and Belarussian plants, but UK and French ones as well.

  Elżbieta Katarzyna Łukacijewska (PPE). – Pani Przewodnicząca! Pani Komisarz! Oczywiście ważna jest niezależność energetyczna. Natomiast nie może ona być nadrzędna i przysłaniać troski o bezpieczeństwo obywateli Europy. Elektrownie atomowe budziły i będą budziły wiele obaw, wątpliwości, zwłaszcza właśnie w tym aspekcie bezpieczeństwa, i nie zapominajmy, że tam, gdzie rządzi reżim, tam nie ma przestrzegania standardów europejskich i dbałości o życie i bezpieczeństwo mieszkańców tego kraju czy sąsiadów.

Ja pamiętam, bo mieszkam w województwie, które sąsiaduje z Ukrainą, pamiętam katastrofę nuklearną w Czarnobylu i pamiętam te wszystkie kłamstwa, którymi byliśmy karmieni. Pamiętam te skutki, które często do dzisiaj są i które odczuwają mieszkańcy tej części Polski, gdzie przeszła chmura radioaktywana, nie mówiąc już o mieszkańcach Ukrainy, o śmierci setek ludzi, o nowotworach, o skażeniu wielu setek hektarów i wyłączeniu olbrzymich terenów z możliwości zamieszkania. Dlatego kluczowe jest zachowanie pełnej zgodności z najwyższymi standardami, z normami bezpieczeństwa, ochrony środowiska, prawnymi czy zdrowotnymi, ale podkreślę jeszcze raz: tam, gdzie jest reżim, tam gdzie jest próba łamania demokracji, tam zapomnijmy o europejskich czy światowych normach i standardach.

Mamy też świadomość, że w tej elektrowni, która jeszcze nie została do końca uruchomiona, doszło już do kilku incydentów, które wzbudzają uzasadnioną wątpliwość. I tutaj absolutnie solidaryzuję się z moimi koleżankami i kolegami, mieszkańcami Litwy, krajów nadbałtyckich i mam nadzieję, że Komisji uda się odpowiedzieć na wszystkie wątpliwości, pytania, a także, że użyje wszystkich możliwych narzędzi dyplomatycznych, aby rozwiązać ten problem.

  Robert Biedroń (S&D). – Pani Przewodnicząca! Pani Komisarz! Większość z nas tutaj należy do pokolenia radzieckiej coca-coli, czyli płynu Lugola, który musieliśmy pić po wybuchu w elektrowni atomowej w Czarnobylu w 1986 r. I nie bądźmy naiwni: elektrownia atomowa w rękach ostatniego dyktatora Europy, człowieka nieobliczalnego, który podniósł rękę na własny naród, to niebezpieczeństwo nie tylko dla Białorusi, to niebezpieczeństwo dla krajów nadbałtyckich i całej Europy. I to nie jest problem tylko i wyłącznie bezpieczeństwa – finansowego i ekologicznego – ale również problem geopolityczny. Dlatego zwracam się do Komisji Europejskiej: nie bądźcie naiwni!

Chodzi o hybrydową aneksję nie tylko Białorusi, ale całego regionu. Dlatego ważne jest, żebyśmy w tej sprawie byli solidarni i mieli jasne stanowisko. To wojna Putina i Łukaszenki przeciwko naszemu europejskiemu bezpieczeństwu.

  Engin Eroglu (Renew). – Frau Präsidentin, sehr geehrte Frau Kommissarin Simon, sehr geehrte Damen und Herren, sehr geehrte Damen und Herren zu Hause an den Bildschirmen! Vor ca. zwei Tagen habe ich eine Nachricht bekommen. Ich zitiere aus dieser Nachricht und ich bin mir sicher, der Absender schaut heute zu: Atomkraftwerke wären sicher. Es werden die besten Fachleute in Weißrussland beauftragt. Es würde international beaufsichtigt werden, und man würde nicht verstehen in Weißrussland, warum es heute auf der Tagesordnung stehen würde, denn die Technik würde beherrscht werden.

Ich bin mir sicher, dass es gleiche Aussagen schon mal gab, damals bei Tschernobyl in der Ukraine und auch von Japan, einem Hochtechnologiestaat, zu den Atomkraftwerken in Fukushima.

Leider, und das ist nun mal eindeutig, gibt es keine hundertprozentige Sicherheit bei Atomenergie – die gibt es nun mal nicht. Und was kein Fachmann und niemand auf dieser Welt unter Kontrolle hat, sind Naturkatastrophen. Daher ist es folgerichtig, dass sich nach der Katastrophe in Fukushima international mehr und mehr Länder zusammengefunden haben, um gegen Atomkraft vorzugehen. Deswegen ist es folgerichtig, dass wir alles tun, um dieses Atomkraftwerk in Weißrussland zu verhindern.

Diese Gefahr für jegliches Leben, die von Atomkraftwerken ausgeht, ist nicht nur eine Gefahr, die an der Grenze Litauen betrifft, sondern es ist eine Gefahr, die auch uns hier in Deutschland betrifft oder auch die deutsche Bevölkerung. Denn auch wir sind bedroht, sei es das Atomkraftwerk Tihange in Belgien oder Fessenheim in Frankreich, an der Grenze zu Rheinland-Pfalz.

Bitte stellen Sie sich zusammen, seien wir vernünftig, verabschieden wir uns von der Kernenergie und versuchen alles zu machen, um nicht wieder zuzulassen, dass ein Atomkraftwerk in die Brüche geht.

  Jutta Paulus (Verts/ALE). – Frau Präsidentin! Liebe Kolleginnen und Kollegen! Es ist ein bisschen wie ein Déjà-vu. Wieder geht es um einen Reaktor, sehr weit im Osten, aber direkt an der Grenze zu unserer Europäischen Union. Der Reaktor Astrawez steht gerade mal zwanzig Kilometer von der Grenze zu Litauen entfernt.

Dieses AKW ist errichtet worden ohne Beteiligung von Bürgerinnen und Bürgern, ohne Umweltverbände. Das ist ein klarer Bruch der Espoo-Konvention, und das ist auch schon so bestätigt worden.

Die Finanzierung läuft über sehr merkwürdige Kanäle. Wir wissen, dass es ein russisches Darlehen gibt. Das heißt, das ursprüngliche Ziel, mit diesem Reaktor die Abhängigkeit Belarus von Russland zu verringern, ist gerade ins Gegenteil umgeschlagen. Diese Abhängigkeit ist noch gewachsen.

Und es gibt sehr große Sicherheitsbedenken. Pikanterweise hat Herr Lukaschenka bei der Einweihung des AKW gesagt, naja, wenn er jetzt so viel gelernt hätte bei den ganzen Fehlern, die beim Bau passiert sind, würde er am liebsten noch eins bauen, um es diesmal besser zu machen.

Ich finde das nicht beruhigend. Und ich finde es erst recht nicht beruhigend, dass erst diese Woche – nach monatelangem Druck und Blockade durch Belarus – Expertinnen und Experten aus der Europäischen Union überhaupt nach Belarus reisen konnten, um die Anlage zu inspizieren.

Der Bericht wird erst in einigen Monaten erwartet. Und was wir fordern, ist ein Vorabbericht, damit wir wenigstens schon mal wissen, womit wir zu rechnen haben. Und wir fordern, dass die internationale Atomenergie-Organisation sich diesen Bau sehr genau anschaut, damit die Gefahr für EU-Bürgerinnen und -Bürger abgewendet wird.

  Grzegorz Tobiszowski (ECR). – Pani Przewodnicząca! Wielu ekspertów podkreśla i zwraca uwagę na to, iż Rosja liczy, że spodziewany w perspektywie najbliższych kilku lat deficyt mocy produkcyjnych energii elektrycznej w krajach Europy Środkowej, w szczególności w Polsce, który pojawi się poprzez wzrost konsumpcji energii, jak też zmniejszenia mocy produkcyjnych wynikających z restrykcyjnej polityki klimatycznej, skłoni europejskich decydentów do zmiany strategii blokowania prądu pochodzącego z kontrowersyjnej białoruskiej instalacji, co stworzy szansę na eksport nadwyżek energii elektrycznej do państw Europy Środkowo-Wschodniej i tym samym na uzyskanie kolejnej dźwigni nacisków politycznych na Europę Środkową. Wydaje się, że to jest bardzo ważny moment, abyśmy w kontekście kryzysu związanego z covidem oraz w kontekście planów inwestycji w energetykę w Europie i solidarności energetycznej, którą chcemy budować, zwrócili również uwagę na tę rzecz, która może spowodować bardzo negatywne skutki dla Europy Środkowej.

  Nicolás González Casares (S&D). – Señora presidenta, señora comisaria, en primer lugar, quería expresar mi solidaridad con las preocupaciones de mis compañeros de los países bálticos. Tal como se ha comentado, el proyecto ya empezó incumpliendo la Convención de Espoo sobre las posibles ubicaciones. La mejor manera de dar seguridad y tranquilidad es que los procesos técnicos de evaluación sean rigurosos y transparentes. Y si no es así, tomar medidas. Y yo creo que en este caso no se está cumpliendo ni con la seguridad ni con la transparencia.

No podemos obviar tampoco la componente geopolítica. Es evidente que aquí hay presiones e intentos geopolíticos. Me avergüenza ver a diputados de este Parlamento defendiendo al régimen bielorruso que quiere molestar a sus vecinos bálticos.

Está claro que no debemos tampoco mezclar totalmente el debate técnico con el político. Ni es el momento, creo yo, este, de debatir sobre la energía nuclear. Para eliminar dudas es necesaria una cooperación plena de las autoridades bielorrusas con el ENSREG, y así tener claridad sobre este problema.

Por último, vemos que sucesos como estos ponen de relieve la importancia estratégica de acelerar la sincronización de la red eléctrica de los países bálticos con toda la red europea. Pongámonos a ello, señora comisaria.

  Jakop G. Dalunde (Verts/ALE). – Fru talman! Alla som kan sin historia och vet vad som hände i Tjernobyl borde reagera med bestörtning över vad som nu utspelar sig i Belarus. Vi vet vad som kan hända när en antidemokratisk och genomkorrupt regim försöker hasta igenom ett kärnkraftverk. Det kan leda till en fullskalig katastrof.

Att Astravjets inte lever upp till säkerhetsrekommendationerna är ett faktum som inte går att blunda för. EU-kommissionen måste agera och se till att de belarusiska myndigheterna skjuter upp starten av Astravjets tills dess att alla åtgärderna har genomförts. Det finns alltför många politiker i den här kammaren som ständigt lyfter kärnkraften som en del av klimatomställningen, men även ni måste ju reagera på vad som nu händer, bara kilometer från Europas gräns.

Under byggfasen av Astravjets inträffade åtta kända säkerhetsincidenter. Under 2020 inträffade haveri i fyra spänningstransformatorer och funktionsfel i kylsystemet. Detta är fullständigt oacceptabelt. Det är inte en fråga bara om klimatet, utan även en säkerhetspolitisk angelägenhet. Vi måste bli av med detta beroende från ryskt inflytande i kärnkraftverk både innanför och utanför Europas gränser.

  Beata Szydło (ECR). – Pani Przewodnicząca! Szanowna Pani Komisarz! Szanowni Państwo! Ta inwestycja, o której dzisiaj rozmawiamy (podkreślali to wszyscy moi przedmówcy), dotyczy szeroko rozumianego bezpieczeństwa mieszkańców Europy, szczególnie tych państw, które graniczą z Białorusią. Martwimy się, boimy się, dlatego że ta inwestycja niesie ze sobą szereg różnego rodzaju zagrożeń. I Komisja Europejska musi dołożyć wszelkich starań, by monitorować przebieg realizacji tej inwestycji, również tego, jak ona funkcjonuje.

Ale chcę podkreślić przede wszystkim w tym momencie jeszcze jeden wymiar – bardzo istotny – dotyczący tego, kto realizuje tę inwestycję. Była tu również o tym mowa. To jest inwestycja, która jest realizowana wspólnie przez Putina i przez Łukaszenkę. Co to oznacza? Oznacza to kłopoty, które czekają nas wszystkich, i musimy mieć tego świadomość. I nie można zamiatać tej sprawy pod dywan, tak jak jest to niestety robione w Unii Europejskiej z Nord Stream 2 i chociażby nierozważnymi wypowiedziami takimi jak w ostatnich dniach wypowiedź prezydenta Niemiec, świadcząca o zupełnym niezrozumieniu sytuacji i kontekstu, w którym znajduje się Unia Europejska.

  Łukasz Kohut (S&D). – Pani Przewodnicząca! Elektrownia jądrowa w Ostrowcu na Białorusi zaczęła wytwarzać energię elektryczną na początku listopada zeszłego roku. Została faktycznie uruchomiona mimo braku koncesji i mimo wielu obaw dotyczących bezpieczeństwa. Nie wiadomo było też, w jakim stopniu białoruskie władze wdrożyły zalecenia Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Przeciwko elektrowni jądrowej w Ostrowcu protestują białoruscy obywatele. Członkowie organizacji pozarządowych, którzy interesują się instalacją, są prześladowani i zastraszani. Elektrownia jest zlokalizowana w bliskiej odległości od sąsiadujących z Białorusią państw członkowskich: Litwy, Łotwy i Polski. Od Wilna dzieli ją tylko 50 kilometrów.

Energia jądrowa to zawsze duże ryzyko, a tam gdzie nie ma należytej dbałości o środki bezpieczeństwa, to pomysł katastrofalny. Unijne instytucje nie mogą pozostawić tej sprawy samej sobie. Musimy naciskać na białoruskie władze w tej kwestii, a dla energii elektrycznej wytwarzanej w Ostrowcu nie powinno być miejsca na unijnym rynku energii.

  Grace O’Sullivan (Verts/ALE). – Madam President, there are good reasons why no nuclear power plants have been built on or near European soil since Fukushima. There are good reasons why nuclear accidents at Fukushima and Chernobyl are described as disasters. There are good reasons why EU Member States have been raising concerns about Ostrovets, the Belarus nuclear power plant, due to open next month, just 20 kilometres from the EU border.

Ostrovets is another nuclear disaster waiting to happen. It violates international conventions, having been built with a total lack of independent oversight of rigorous safety standards. We must learn from the past. Clean, renewable and safe energy sources are available, so it’s time to say a resounding ‘no’ to nuclear.

  Beata Mazurek (ECR). – Pani Przewodnicząca! Pani Komisarz! Szanowni Państwo! Wszyscy w Unii Europejskiej zgadzamy się, że kwestie zapewnienia bezpieczeństwa energetyki jądrowej są sprawą fundamentalną. Stąd tak ważne jest przestrzeganie najwyższych standardów oraz budowanie i utrzymanie wyjątkowej kultury bezpieczeństwa i bezpieczeństwa w tym sektorze. Temu służą standardy przyjęte w Unii Europejskiej, ale i w ramach Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej.

Dlatego chciałabym zapytać, czy oprócz współpracy z krajowymi organami regulacyjnymi ds. bezpieczeństwa jądrowego, Międzynarodową Agencją Energii Atomowej, organami i władzami Białorusi Komisja gromadzi i analizuje informacje z innych źródeł na temat stanu technicznego kluczowych elementów elektrowni w Ostrowcu?

Przypominam, że polska instytucja właściwa w sprawach bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, tj. Państwowa Agencja Atomistyki prowadzi regularny dialog ze swoim odpowiednikiem na Białorusi. Popieramy też inicjatywę Estonii, Grecji, Włoch, Łotwy, Litwy i Polski w sprawie standardów i międzynarodowych rekomendacji w zakresie bezpieczeństwa jądrowego w elektrowni Ostrowiec.

  Robert Hajšel (S,D). – Madam President, Ostrovets nuclear power plant didn’t pass the EU stress test, but it’s fully functioning as we are speaking. Ostrovets lies about 20 kilometres from the Lithuanian border. Such proximity can also be found in other Member States, such as nuclear power plants in my country, Slovakia, which are located only some dozens of kilometres from Hungary or Austria – but they have been upgraded to the highest possible safety standards.

In this case, deep concerns have been expressed in Member States like Poland or Lithuania, which we should not only understand but support. Even if I am not against electricity produced by nuclear plants, nuclear safety should be a key priority, both within and beyond external borders. Even if we cannot forget about the risk related to the deepening of energy poverty, especially in the post—pandemic recovery, we can’t accept lowered safety nuclear standards. We need stronger and more effective cooperation with the current regulatory authority in Belarus to ensure that Belarusian operators do not only apply a selective application of standards. We have to call on the Belarusian authorities to have more transparency and respect for international nuclear and environmental safety standards.

  Vilija Blinkevičiūtė (S&D). – Gerbiama Pirmininke, Komisare, kolegos, pirmiausia aš noriu iš visos širdies padėkoti šiandien kalbėjusiems kolegoms už jų supratimą ir palaikymą. Kokią didelę grėsmę Astravo atominė elektrinė kelia mūsų Lietuvos žmonėms! Tačiau Astravo atominė elektrinė tą grėsmę kelia ne tik Lietuvai, bet ir visai Europos Sąjungai. Ir todėl čia reikia mūsų labai stiprių ir vieningų veiksmų, nes šitas geopolitinis projektas de facto pradėjo veiklą dar praėjusiais metais, net neturėdamas oficialios eksploatavimo licencijos ir neatitikdamas jokių tarptautinių standartų. Ir netrukus, kitą mėnesį, planuojama pradėti komercinę elektros gamybą. Ir tai kelia dar didesnį susirūpinimą bei kartu reikalauja imtis skubių veiksmų iš Europos Sąjungos pusės ir iš Europos Komisijos pusės, siekiant sustabdyti elektrinės paleidimo procesą tol, kol ši elektrinė atitiks visus tarptautinius saugos ir saugumo standartus. Baltijos šalys susitarė solidariai nutraukti komercinius elektros mainus su Baltarusija. Ir šiandien labai kviečiu visus kolegas būti vieningiems ir kovoti prieš Astravo atominę elektrinę.

PRZEWODNICTWO: EWA KOPACZ
Wiceprzewodnicząca

  Carmen Avram (S&D). – Doamnă președintă, la 35 de ani de la tragedia de la Cernobîl, ale cărei efecte sunt resimțite și azi de milioane de oameni, pericolul se apropie din nou de Uniunea Europeană și, din nou, sursa lui, chiar și indirectă, este Rusia.

De aceea, salut rezoluția ITRE și apelul ferm către Comisie de a se asigura că centrala din Belarus nu va porni înainte ca toate măsurile de siguranță să fie la standarde internaționale, căci această centrală poate deveni nu doar un risc pentru statele vecine Belarusului, dar și o permanentă sursă de disconfort și de presiune asupra cetățenilor europeni.

În același timp, însă, cred că ar fi regretabil ca acest incident să devină pretextul unei campanii anti-energie nucleară curată pe teritoriul Uniunii. Statele membre trebuie să facă tranziția spre o energie curată și, din cauza specificului național, unele nu pot crea mixul energetic fără energie nucleară. Ultimul lucru pe care ni l-am dori ar fi ca Uniunea Europeană să devină și mai dependentă de importul de energie rusească, eventual, și, ironic, chiar energie nucleară.

  Kadri Simson, Member of the Commission. – Madam President, I thank the honourable Members for the question and recommendations. I heard alarm about this power plant and about its risks and I can assure you that the Commission will not spare any efforts to avoid any risks for our citizens from this project. We are as concerned as this Parliament is.

You raised many topics, among them the issue of electricity trade. The three Baltic states decided already in August 2020 that commercial exchanges with electricity from Belarus will be stopped as soon as the Ostrovets nuclear power plant becomes operational, and commercial exchanges with Belarus have effectively stopped on 3 November last year when the nuclear power plant was connected to the grid. We do not have evidence that would confirm that the electricity sold to the Baltic market by Russia would have been bought from Belarus, but we are looking closely at all information available on trade flows and we will continue following the developments.

On the other hand, physical flows are unavoidable as the three Baltic states are still connected to the grid with Russia and Belarus. That is why we need the rest of this programme through the synchronisation process with the EU continental grid, and the Commission is committed and contributes to it with EUR one billion. Moreover, the European Council conclusions from December 2020 have raised the issue of EU-level measures to prohibit electricity from nuclear power plants from third countries which do not fulfil EU-recognised nuclear safety standards, and the Commission services are carrying out analyses on whether obligations under international law and national prerogatives on nuclear energy leave scope for measures at EU level concerning electricity imports from third countries.

The Commission is also working closely with the Baltic states to explore whether specific measures could be put in place in the meantime before synchronisation takes place in 2025. Such measures include, for instance, robust investigations on the origin of electricity imported from third countries or defining a grid use tariff also for import flows.

Some of you also stressed the importance of implementing all the safety recommendations, and indeed the Commission insists on that. Yet the definition of key recommendations has not been made by the Commission but by the European Nuclear Safety Regulators Group (ENSREG), and I fully trust the expertise of ENSREG on this matter.

Some of you also asked me if we have a second opinion other than our ENSREG experts group. Belarus is party to the relevant International Atomic Energy Agency (IAEA) nuclear safety conventions, including the Convention on Nuclear Safety, and is bound by their requirements. Belarus has recently hosted a IAEA peer review mission and an integrated regulatory review services follow-up mission foreseen in the third quarter of this year. In any case, the Commission will not stop making any efforts to ensure the nuclear safety of the Ostrovets nuclear power plant based on the outcomes of this week’s peer review mission, and we know that a second mission must take place to look at all the other recommendations.

We make every effort that is needed to ensure the continuation of the voluntary cooperation between Belarus on nuclear safety. We will also continue to work on the follow-up to the December European Council conclusions and to promote joint action of the Baltic states and electricity trade issues, and on the progress of the synchronisation project. I count on your support on this.

  Przewodnicząca. – Otrzymałam jeden projekt rezolucji złożony zgodnie z art. 136 ust. 5 Regulaminu*.

Zamykam debatę.

Głosowanie odbędzie się w czwartek 11 lutego 2021 r. _____________

*Patrz protokół posiedzenia

Oświadczenia pisemne (art. 171)

  Valdemar Tomaševski (ECR), raštu. – Šiandien svarstome Astravo atominės elektrinės klausimą, kuris yra svarbus Lietuvos ir kaimyninių šalių saugumui. Jos vieta neramina, nes elektrinė pastatyta apie 50 km nuo Vilniaus ir netoli kitų ES šalių, tokių kaip Lenkija, Latvija, Estija. Atsidūrėme aklavietėje, to galėjome išvengti. Klaida tapo priverstinis efektyvios jėgainės Ignalinoje uždarymas; be to, konkrečių praeities EK ir Lietuvos valdžios institucijų veiksmų trūkumas praeityje dėl elektrinės vietos taip pat mums nepalankus. Tai pagreitino Baltarusijos sprendimą statyti elektrinę Astrave, siekiant parduoti energiją Lietuvai. Dar 2011 m. specialiame EP pareiškime perspėjau ir paraginau Komisiją sustiprinti derybas su Baltarusija dėl planuojamos naujos elektrinės statybų, sudaryti dvišalę darbo grupę, kad būtų sukurti bendri aukšti branduolinės energijos saugumo standartai ir būtų sutarta dėl saugios būsimos elektrinės vietos. Jei tada mano balsas būtų išgirstas, Astravo elektrinės problema greičiausiai neegzistuotų. Ką mes galime padaryti šiandien, kad sumažintume pavojų gyventojams, kai gamykla jau veikia? EK turėtų skubiai pradėti derybas su Baltarusija, geriausiai iki 2021 m. kovo, kai Baltarusijos valdžios institucijos planuoja pradėti komercinę elektrinės veiklą, kad paskatintų Baltarusiją glaudžiai bendradarbiauti sustabdant paleidimo procesą iki tol, kol visos rekomendacijos, kylančios iš ES testų ekstremaliausiomis sąlygomis, bus įgyvendintos ir visi saugumo patobulinimai įvykdyti. Komisija turi peržiūrėti galiojančią teisinę ir reguliavimo sistemą dėl branduolinių įrenginių saugos ES ir už jos ribų, nes Astravo elektrinės sauga yra prioritetas.