Odpowiedź udzielona przez komisarz Mariję Gabriel w imieniu Komisji Europejskiej
8.12.2020
Komisja od lat zdecydowanie popiera politykę otwartego dostępu, między innymi poprzez programy ramowe w zakresie badań naukowych. W ramach programu „Horyzont 2020” nałożono wymóg zapewnienia otwartego dostępu do wyników badań, a ewentualne koszty ich publikacji są uznawane za koszty kwalifikowalne. W ramach programu „Horyzont Europa” prawa i obowiązki dotyczące otwartego dostępu zostaną jeszcze bardziej wzmocnione.
Komisja jest świadoma rosnących kosztów publikacji naukowych oraz trudności finansowych, jakie dla niektórych instytucji wiążą się z przejściem z systemu subskrypcji na system płatnego otwartego dostępu dla wszystkich. Kwestię tę poruszono w sprawozdaniu grupy ekspertów na temat przyszłości publikacji naukowych i komunikacji naukowej przedłożonym Komisji w 2019 r.[1]
Za pośrednictwem konsorcjum cOAlition S[2] Komisja uczestniczy w dyskusjach zainteresowanych stron poświęconych opracowaniu tzw. porozumień na rzecz transformacji, mających wspierać przejście na zrównoważony system publikacji zapewniający pełny otwarty dostęp. Ustalenia umowne i ceny są jednak negocjowane na szczeblu krajowym – przez instytucje naukowe lub konsorcja krajowe – bezpośrednio z wydawcami publikacji naukowych. Komisja nie bierze udziału w tych negocjacjach, ale popiera zasadę przejrzystości, którą instytucje i same państwa członkowskie powinny starać się utrzymać w zawieranych umowach. W przypadku wydawców publikacji akademickich powszechne jest stosowanie w umowach klauzul poufności i instytucje bardzo często je akceptują. Ogranicza to niestety w dużej mierze możliwość prowadzenia otwartej publicznej debaty na temat praktyk cenowych stosowanych przez wydawców.
Komisja będzie nadal śledzić rozwój sytuacji i oceni, czy konieczne jest wprowadzenie stosownych środków. W kontaktach z partnerami w państwach członkowskich oraz na forach takich jak cOAlition S Komisja będzie nadal zdecydowanie opowiadać się za przejrzystością cen.