WSPÓLNY PROJEKT REZOLUCJI w sprawie ciągłego zwalczania społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka w Rosji: przypadek organizacji praw człowieka Memoriał
15.12.2021 - (2021/3018(RSP))
zastępujący tym samym następujące projekty rezolucji:
B9-0604/2021 (Verts/ALE)
B9-0605/2021 (S&D)
B9-0606/2021 (Renew)
B9-0607/2021 (ECR)
B9-0608/2021 (PPE)
Željana Zovko, Andrius Kubilius, Michael Gahler, David McAllister, Sandra Kalniete, Andrzej Halicki, Paulo Rangel, Radosław Sikorski, Jerzy Buzek, Rasa Juknevičienė, Isabel Wiseler-Lima, Traian Băsescu, Eugen Tomac, Sara Skyttedal, Miriam Lexmann, Tomáš Zdechovský, Inese Vaidere, Krzysztof Hetman, Christian Sagartz, Antonio López-Istúriz White, Adam Jarubas, José Manuel Fernandes, Elżbieta Katarzyna Łukacijewska, Peter Pollák, Eva Maydell, Tom Vandenkendelaere, David Lega, Arba Kokalari, Stanislav Polčák, Loránt Vincze, Jiří Pospíšil, Benoît Lutgen, Ivan Štefanec, Andrey Kovatchev, Vladimír Bilčík, Seán Kelly, Michaela Šojdrová, Luděk Niedermayer, Janina Ochojska
w imieniu grupy PPE
Pedro Marques, Andrea Cozzolino, Evin Incir, Raphaël Glucksmann
w imieniu grupy S&D
Petras Auštrevičius, Olivier Chastel, Vlad Gheorghe, Klemen Grošelj, Bernard Guetta, Svenja Hahn, Martin Hojsík, Karin Karlsbro, Ilhan Kyuchyuk, Nathalie Loiseau, Karen Melchior, Javier Nart, Dragoş Pîslaru, Michal Šimečka, Nicolae Ştefănuță, Ramona Strugariu, Dragoş Tudorache
w imieniu grupy Renew
Sergey Lagodinsky
w imieniu grupy Verts/ALE
Anna Fotyga, Jan Zahradil, Jacek Saryusz-Wolski, Alexandr Vondra, Elżbieta Kruk, Jadwiga Wiśniewska, Ryszard Czarnecki, Bogdan Rzońca, Evžen Tošenovský, Dace Melbārde, Adam Bielan, Roberts Zīle, Angel Dzhambazki, Raffaele Fitto, Witold Jan Waszczykowski, Assita Kanko, Hermann Tertsch
w imieniu grupy ECR
Fabio Massimo Castaldo
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie ciągłego zwalczania społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka w Rosji: przypadek organizacji praw człowieka Memoriał
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje i sprawozdania w sprawie Rosji,
– uwzględniając międzynarodowe zobowiązania w zakresie praw człowieka, których Rosja zobowiązała się przestrzegać jako członek Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), a także jako sygnatariusz innych traktatów dotyczących praw człowieka,
– uwzględniając europejską konwencję praw człowieka i protokoły do niej, w szczególności art. 10 tej konwencji dotyczący prawa do wolności wyrażania opinii oraz jej art. 11 dotyczący prawa do wolności zgromadzeń i stowarzyszania się,
– uwzględniając opinie Komisji Weneckiej w sprawie rosyjskiej ustawy o „zagranicznych agentach”,
– uwzględniając oświadczenie wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z 13 listopada 2021 r. w sprawie kroków prawnych przeciwko organizacji pozarządowej Memoriał,
– uwzględniając oświadczenie sekretarz generalnej Rady Europy Mariji Pejčinović Burić z 12 listopada 2021 r. oraz pismo komisarz Rady Europy ds. praw człowieka Dunji Mijatović do Prokuratora Generalnego Federacji Rosyjskiej z 30 listopada 2021 r.,
– uwzględniając art. 144 ust. 5 i art. 132 ust. 4 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że Memoriał jest nie tylko jedną z najstarszych i najbardziej szanowanych organizacji praw człowieka w Rosji, ale także międzynarodowym wzorem dla organizacji zajmujących się historycznym upamiętnianiem represji politycznych i obroną praw człowieka; mając na uwadze, że od dziesięcioleci Memoriał opowiadał się za żywą, humanistyczną kulturą pamięci o zbrodniach reżimu sowieckiego przeciwko własnemu narodowi oraz innym narodom Związku Radzieckiego i innych krajów, a także za aktywnym, obywatelskim zaangażowaniem na rzecz praw człowieka oraz ochrony ofiar i grup szczególnie wrażliwych; mając na uwadze, że Memoriał nadal wnosi nieoceniony wkład w ujawnianie prawdy o zbrodniach sowieckich, historyczną ocenę i rehabilitację osób prześladowanych politycznie i niesprawiedliwie skazanych, a także jest symbolem nieustającej walki o wolność, demokrację i prawa człowieka na obszarze poradzieckim i poza nim;
B. mając na uwadze, że Parlament Europejski nazwał Nagrodę im. Sacharowa na rzecz Wolności Myśli imieniem współzałożyciela i pierwszego przewodniczącego organizacji Memoriał Andrieja Sacharowa i przyznał nagrodę za rok 2009 tej organizacji, reprezentowanej przez Ludmiłę Aleksiejewą, Siergieja Kowaliowa i Olega Orłowa;
C. mając na uwadze, że obu podmiotom prawnym Memoriału – stowarzyszeniu Memoriał i Centrum Praw Człowieka Memoriał – grozi obecnie likwidacja; mając na uwadze, że 11 listopada 2021 r. stowarzyszenie Memoriał zawiadomiono o wszczęciu postępowania przez prokuratora generalnego Federacji Rosyjskiej, który domaga się zamknięcia organizacji w związku z rzekomymi powtarzającymi się naruszeniami krajowych przepisów dotyczących „zagranicznych agentów”, a w szczególności w związku z nieoznakowaniem niektórych publikacji etykietą „zagraniczny agent”; mając na uwadze, że 12 listopada 2021 r. Centrum Praw Człowieka Memoriał zawiadomiono o podobnym postępowaniu wszczętym przez prokuraturę miasta Moskwy, opartym na dodatkowych zarzutach, że artykuły Centrum rzekomo usprawiedliwiały działalność organizacji terrorystycznych i ekstremistycznych w związku z publikacją na jego stronie internetowej list więźniów politycznych oraz oświadczeń m.in. w obronie praw człowieka Tatarów krymskich i Świadków Jehowy; mając na uwadze, że postępowanie sądowe zostało otwarte 23 listopada 2021 r. w odniesieniu do Centrum Praw Człowieka Memoriał oraz 25 listopada 2021 r. w odniesieniu do stowarzyszenia Memoriał; mając na uwadze, że następna rozprawa w sprawie Centrum Praw Człowieka Memoriał odbędzie się 16 grudnia 2021 r., a w sprawie stowarzyszenia Memoriał – 28 grudnia 2021 r.;
D. mając na uwadze, że 12 listopada 2021 r. nawet rosyjska Prezydencka Rada ds. Społeczeństwa Obywatelskiego i Praw Człowieka określiła postępowanie jako nieproporcjonalne, argumentując, że w ciągu poprzednich 14 miesięcy nie wykryto ani jednego naruszenia prawa ze strony stowarzyszenia Memoriał, a Centrum Praw Człowieka Memoriał dopuściło się jedynie dwóch drobnych naruszeń;
E. mając na uwadze, że próba likwidacji tych prominentnych organizacji pozarządowych następuje po latach prześladowań obu organizacji; mając na uwadze, że w 2014 i 2016 r. organizacje te uznano za „zagranicznych agentów” i nałożono na nie wygórowane grzywny za rzekome nieprzestrzeganie ustawy o „zagranicznych agentach” oraz wszczęto arbitralne postępowania karne wobec ich pracowników, którzy byli również obiektem ataków i nękania; mając na uwadze, że ataki te, takie jak zabójstwo działaczki Centrum Praw Człowieka Memoriał Natalii Estemirowej w 2009 r., nie zostały odpowiednio zbadane, a sprawcy nadal pozostają bezkarni; mając na uwadze, że Ojub Titiew, szef biura Centrum Praw Człowieka Memoriał w Czeczenii, i Jurij Dmitriew, szef karelskiego oddziału stowarzyszenia Memoriał, zostali uwięzieni na podstawie zarzutów o podłożu politycznym; mając na uwadze, że ostatnio, 14 października 2021 r., biuro stowarzyszenia Memoriał w Moskwie zostało napadnięte przez agresywny tłum, a następnie wtargnęła do niego policja;
F. mając na uwadze, że prześladowanie Memoriału odbywa się w kontekście powtarzających się i systematycznych prób rządu rosyjskiego, aby napisać historię na nowo i ograniczyć wolną debatę na temat oceny zbrodni i wydarzeń historycznych, zwłaszcza tych związanych z rządami sowieckimi; mając na uwadze, że władze fałszują fakty historyczne, aby zaprzeczyć ustaleniom Centrum Praw Człowieka Memoriał w sprawie represji i prześladowań w okresie stalinowskim;
G. mając na uwadze, że próby zastraszenia, uciszenia i w końcu zamknięcia Memoriału są symbolem coraz bardziej represyjnej polityki władz rosyjskich i dodają tym samym nowy rozdział do historii represji politycznych w Rosji; mając na uwadze, że w latach 1987–1992 Memoriał został utworzony specjalnie w celu dokumentowania, badania, upamiętniania i nauczania tematów związanych z represjami w przeszłości i tragiczną spuścizną historyczną kraju;
H. mając na uwadze, że aktywne społeczeństwo obywatelskie jest kluczowym aspektem demokratycznego i otwartego społeczeństwa, oraz ma zasadnicze znaczenie dla ochrony praw człowieka i praworządności; mając na uwadze, że organizacje pozarządowe odgrywają kluczową rolę w nowoczesnych społeczeństwach demokratycznych i dlatego muszą mieć możliwość swobodnego działania bez nadmiernej ingerencji ze strony władz publicznych; mając na uwadze, że postępowanie przeciwko organizacji Memoriał stanowi najnowszy przykład prześladowania przez władze rosyjskie społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka, a w ostatecznym rozrachunku szkodzi interesom narodu rosyjskiego oraz możliwości prowadzenia otwartego i swobodnego dialogu;
I. mając na uwadze, że rosyjska ustawa o „zagranicznych agentach” została przyjęta w 2012 r., a w ubiegłym roku rozszerzona przez parlament rosyjski tak, aby móc dotyczyć każdego krytyka lub działacza publicznego; mając na uwadze, że w ostatnich miesiącach drastycznie wzrosła liczba organizacji i osób, które władze uznały za „zagranicznych agentów”; mając na uwadze, że władze rosyjskie wykorzystują wspomnianą ustawę do łatwiejszego zwalczania niezależnego społeczeństwa obywatelskiego działającego w Rosji, biorąc na cel organizacje pozarządowe, obrońców praw człowieka, dziennikarzy, prawników, działaczy na rzecz praw kobiet i praw osób LGBTIQ+ oraz aktywistów ekologicznych; mając na uwadze, że ta ustawa, jak również przepisy dotyczące „niepożądanych organizacji” i „przeciwdziałania działalności ekstremistycznej” naruszają konstytucję Rosji i międzynarodowe zobowiązania w zakresie praw człowieka, w szczególności dotyczące wolności zrzeszania się i wypowiedzi, prawa do prywatności, prawa do udziału w sprawach publicznych i zakazu dyskryminacji; mając na uwadze, że przykład Memoriału wyraźnie pokazuje, jak te ustawy są wykorzystywane przez władze rosyjskie jako narzędzie zastraszania i uciszania krytyków i niezależnych głosów;
1. potępia powtarzające się prześladowania i ostatnie politycznie umotywowane próby zamknięcia stowarzyszenia Memoriał i Centrum Praw Człowieka Memoriał; wzywa władze rosyjskie do natychmiastowego wycofania wszystkich zarzutów wobec organizacji Memoriał i zadbania, aby Memoriał mógł nadal bezpiecznie wykonywać swoją ważną pracę bez ingerencji państwa; domaga się, by władze zapewniły w międzyczasie pełną ochronę i dostęp do wszystkich materialnych i niematerialnych dóbr Memoriału, w tym do jego archiwów, a także do przedstawień i prac niezależnych teatrów, dziennikarzy i artystów;
2. przyjmuje z zadowoleniem pismo z 30 listopada 2021 r. skierowane przez komisarz Rady Europy ds. praw człowieka do prokuratora generalnego Federacji Rosyjskiej; podkreśla, że wnioski o likwidację nie mają żadnego rozsądnego uzasadnienia prawnego; wzywa przewodniczących Komisji i Rady oraz państwa członkowskie UE do wydania otwartych deklaracji poparcia z żądaniem, by władze rosyjskie zapewniły Memoriałowi bezpieczeństwo i uniewinnienie od wszelkich zarzutów; wzywa delegaturę UE i przedstawicielstwa państw członkowskich w Rosji do publicznego okazania solidarności z Memoriałem;
3. wzywa wiceprzewodniczącego / wysokiego przedstawiciela do nałożenia sankcji w ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka na urzędników rosyjskich zaangażowanych w bezprawne represje wobec Memoriału oraz w postępowania sądowe przeciwko jego organizacjom i członkom;
4. wzywa Rosję do zaprzestania represji wobec społeczeństwa obywatelskiego, obrońców praw człowieka i niezależnych mediów poprzez uchylenie przepisów dotyczących „zagranicznych agentów” i „niepożądanych organizacji”, zaniechanie tworzenia specjalnych przepisów lub nadużywania istniejących przepisów prawa karnego lub administracyjnego w celu zwalczania dysydentów w kraju lub za granicą oraz dostosowanie ustawodawstwa do zobowiązań, które dobrowolnie podjęła na mocy prawa międzynarodowego i własnej konstytucji, w tym poprzez pełne przywrócenie wolności zrzeszania się i wypowiedzi, a także wolności mediów i internetu; wzywa władze rosyjskie, aby zapewniły wprowadzenie środków restytucyjnych i zadośćuczynienia w celu rozwiązania problemu naruszeń popełnionych w procesie wdrażania przepisów dotyczących „zagranicznych agentów” i „niepożądanych organizacji”;
5. wyraża solidarność z narodem rosyjskim i wzywa władze rosyjskie do zaprzestania prześladowania organizacji Memoriał, jej personelu i wszystkich innych organizacji pozarządowych, obrońców praw człowieka, dziennikarzy, prawników, naukowców, historyków, działaczy na rzecz praw kobiet i osób LGBTIQ+ oraz działaczy ekologicznych w Rosji; ponownie wyraża poparcie dla rosyjskiego społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka oraz wzywa Rosję do ustanowienia jasnych ram prawnych i bezpiecznych warunków działania dla społeczeństwa obywatelskiego zgodnie z międzynarodowymi standardami praw człowieka; podkreśla potrzebę zagwarantowania skutecznych i wydajnych procedur odwoławczych podmiotom społeczeństwa obywatelskiego, których swoboda pracy została zagrożona;
6. podkreśla, że swobodna i niezależna praca organizacji społeczeństwa obywatelskiego i mediów jest podstawą demokratycznego społeczeństwa opartego na praworządności; w związku z tym wzywa Komisję, Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ) i państwa członkowskie, aby zwiększyły wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego, niezależnych organizacji pozarządowych, obrońców praw człowieka, historyków i niezależnych mediów działających w Rosji, w tym trwałego i elastycznego wsparcia finansowego i pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych, a także by zachęcały do większego międzynarodowego wsparcia dla tych podmiotów i ich szerszego włączenia do międzynarodowych sieci społeczeństwa obywatelskiego; odwołuje się do poczucia odpowiedzialności rosyjskiego środowiska akademickiego w celu zapewnienia tym naukowcom i historykom odpowiednich i bezpiecznych możliwości prowadzenia działalności akademickiej;
7. pochwala znaczący wkład Memoriału w dokumentację, badania i edukację w zakresie represji politycznych w Związku Radzieckim i podkreśla, że tymi pracami ustanowiono międzynarodowe standardy; wyraża uznanie dla niestrudzonej pracy tej organizacji na rzecz obrony praw człowieka w dzisiejszej Rosji i poza jej granicami; w szczególności wyraża uznanie dla jej inicjatyw takich jak wniosek o wszczęcie postępowania karnego przeciwko członkom Wagner Group w imieniu ofiar w Syrii oraz stałe wysiłki na rzecz ścigania przestępstw i naruszeń praw człowieka w Czeczenii; podkreśla, że likwidacja stowarzyszenia Memoriał i Międzynarodowego Centrum Praw Człowieka Memoriał miałaby zatem poważne negatywne konsekwencje dla całego społeczeństwa obywatelskiego, a w szczególności dla ochrony praw człowieka w Rosji;
8. podkreśla, że likwidacja tych organizacji oznaczałaby również koniec unikatowych baz danych i zbiorów dokumentów Memoriału, oraz uważa, że dokumenty te stanowią wyjątkowe dziedzictwo ludzkości; podkreśla, że niezwykle ważne jest, aby je zachować i ochronić oraz by były one nadal dostępne dla wszystkich zainteresowanych, w tym dla studentów, badaczy i rodzin ofiar; w związku z tym zwraca się do Komisji i ESDZ o sporządzenie, wraz ze społeczeństwem obywatelskim i rosyjskimi ekspertami w dziedzinie praw człowieka, kompleksowego sprawozdania na temat wspomnień milionów ofiar terroru politycznego w Związku Radzieckim, które opierałoby się na zeznaniach świadków i bazach danych zgromadzonych przez Memoriał;
9. potępia politykę rewizjonizmu historycznego i gloryfikacji stalinizmu promowaną przez rząd i władze rosyjskie, przejawiającą się nie tylko w obecnych próbach likwidacji Centrum Praw Człowieka Memoriał, ale również w wielu innych przypadkach, takich jak odkrycie masowych grobów w Sandarmoch w Republice Karelii, a następnie politycznie umotywowany wyrok więzienia oparty na sfabrykowanych zarzutach dla lokalnego przywódcy Memoriału Jurija Dmitriewa, a także konfiskatę książki Agnes Haikary dotyczącej tragicznego losu norweskich i fińskich kolonistów na Półwyspie Kolskim; podkreśla, że upamiętnienie ofiar totalitarnych i autorytarnych reżimów oraz uznanie wspólnego europejskiego dziedzictwa zbrodni komunizmu, nazizmu i innych dyktatur są kluczowe dla zapewnienia jedności Europy oraz budowania odporności na współczesne zagrożenia dla demokracji, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń;
10. wzywa delegaturę UE i krajowe przedstawicielstwa dyplomatyczne w Rosji do dokładnego monitorowania sytuacji i procesów związanych z Memoriałem na miejscu, zapewnienia widoczności tych wysiłków oraz zaoferowania im wszelkiego potrzebnego wsparcia, w tym bezpośredniej pomocy finansowej na opłacenie prawników i ekspertów, a także wsparcia psychospołecznego i medycznego dla pracowników, którzy są teraz pod ogromną presją;
11. wzywa państwa członkowskie UE, aby dalej wspierały oddziały Memoriału w swoich krajach; wzywa państwa członkowskie, aby rozważyły udzielenie schronienia organizacjom pozarządowym z Rosji, które są zagrożone lub których działalności zakazano, oraz aby umożliwiły im w razie potrzeby prowadzenie działalności z terytorium UE, a także aby przyznały nadzwyczajne wizy pracownikom organizacji Memoriał i innym zagrożonym aktywistom, tak aby mogli oni opuścić Rosję i znaleźć chwilową przystań w UE;
12. wzywa wiceprzewodniczącego / wysokiego przedstawiciela i państwa członkowskie do podjęcia skoordynowanych działań z krajami o podobnych poglądach w celu zwiększenia międzynarodowej kontroli nad restrykcyjnymi przepisami, strategiami politycznymi i działaniami Rosji oraz do stałego podnoszenia i potępiania ograniczeń podstawowych wolności i praw człowieka przez władze rosyjskie, w tym poprzez interwencje na wysokim szczeblu i interwencje publiczne, skoordynowane działania, stałą kontrolę na międzynarodowych i regionalnych forach praw człowieka oraz regularne oceny wpływu na prawa człowieka w celu zapewnienia, aby współpraca z Rosją nie podważała celów w zakresie praw człowieka ani nie przyczyniała się bezpośrednio lub pośrednio do łamania praw człowieka;
13. zachęca ambasadorów UE i państw członkowskich w Rosji do przeprowadzenia wspólnej, nagłośnionej wizyty solidarnościowej w biurze stowarzyszenia Memoriał i Centrum Praw Człowieka Memoriał po zakończeniu rozpraw sądowych;
14. wzywa ESDZ, aby nadal poruszała kwestię zwalczania przez Rosję społeczeństwa obywatelskiego, obrońców praw człowieka i niezależnych mediów, zwłaszcza niedawnego przypadku organizacji Memoriał, oraz aby zainicjowała procedury monitorowania i oceny na wszystkich odpowiednich forach, takich jak Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Rada Europy i Rada Praw Człowieka ONZ, a w szczególności by dodała kwestię niesłabnących represji wobec społeczeństwa obywatelskiego w Rosji do programu kolejnej sesji Rady Praw Człowieka ONZ, która rozpocznie się w lutym 2022 r.;
15. wzywa ESDZ i Komisję, aby na bieżąco uważnie monitorowały wpływ ustawy o „zagranicznych agentach”, w szczególności w celu prowadzenia szczegółowego rejestru organizacji i osób uznanych za „zagranicznych agentów” i podlegających sankcjom jako takie, a także aby oceniły zmiany w prawie i ich wpływ na rosyjskie społeczeństwo obywatelskie; wzywa UE i jej państwa członkowskie do systematycznego zajmowania się obawami dotyczącymi ustawy o „zagranicznych agentach” i innych restrykcyjnych przepisów dotyczących społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka podczas wszystkich spotkań z przedstawicielami Rosji oraz wzywa Rosję do natychmiastowego uchylenia ustawy o „zagranicznych agentach” i dostosowania przepisów do międzynarodowych zobowiązań i międzynarodowych standardów praw człowieka;
16. wzywa Radę, ESDZ i Komisję, aby uwzględniały kwestię praw człowieka i konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim we wszystkich dialogach i obszarach współpracy między UE, jej państwami członkowskimi i Rosją oraz aby wywiązywały się z zobowiązania do uwzględniania aspektu płci;
17. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich, Radzie Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, stowarzyszeniu Memoriał i Centrum Praw Człowieka Memoriał oraz prezydentowi, rządowi i Dumie Państwowej Federacji Rosyjskiej.