WSPÓLNY PROJEKT REZOLUCJI w sprawie niszczenia dziedzictwa kulturowego w Górskim Karabachu
9.3.2022 - (2022/2582(RSP))
zastępujący tym samym następujące projekty rezolucji:
B9‑0146/2022 (The Left)
B9‑0147/2022 (Verts/ALE)
B9‑0149/2022 (S&D)
B9‑0150/2022 (Renew)
B9‑0151/2022 (ECR)
B9‑0152/2022 (PPE)
Peter van Dalen, Michael Gahler, Sandra Kalniete, Isabel Wiseler‑Lima, François‑Xavier Bellamy, Tom Vandenkendelaere, Eugen Tomac, José Manuel Fernandes, Gabriel Mato, Paulo Rangel, Luděk Niedermayer, Loránt Vincze, Sara Skyttedal, Tomáš Zdechovský, Janina Ochojska, Christian Sagartz, Loucas Fourlas, Jiří Pospíšil, Peter Pollák, Stanislav Polčák, Elżbieta Katarzyna Łukacijewska, Miriam Lexmann, David Lega, Stelios Kympouropoulos, Seán Kelly, Michaela Šojdrová, Krzysztof Hetman, Ivan Štefanec, Vangelis Meimarakis, Vladimír Bilčík, Romana Tomc, Lefteris Christoforou
w imieniu grupy PPE
Pedro Marques, Andrea Cozzolino, Isabel Santos, Evin Incir
w imieniu grupy S&D
Nathalie Loiseau, Petras Auštrevičius, Malik Azmani, Olivier Chastel, Dacian Cioloş, Vlad Gheorghe, Klemen Grošelj, Bernard Guetta, Svenja Hahn, Dragoş Pîslaru, Michal Šimečka, Ramona Strugariu, Dragoş Tudorache, Hilde Vautmans
w imieniu grupy Renew
Viola Von Cramon‑Taubadel, Hannah Neumann
w imieniu grupy Verts/ALE
Charlie Weimers, Witold Jan Waszczykowski, Carlo Fidanza, Valdemar Tomaševski, Veronika Vrecionová, Assita Kanko, Ladislav Ilčić, Vincenzo Sofo, Elżbieta Kruk, Bert‑Jan Ruissen
w imieniu grupy ECR
Stelios Kouloglou, Emmanuel Maurel
w imieniu grupy The Left
Fabio Massimo Castaldo
Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie niszczenia dziedzictwa kulturowego w Górskim Karabachu
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje poprzednie rezolucje w sprawie Armenii i Azerbejdżanu,
– uwzględniając rezolucję z 16 lutego 2006 r. w sprawie dziedzictwa kulturalnego w Azerbejdżanie[1],
– uwzględniając rezolucję z 17 lutego 2022 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa – sprawozdanie roczne za 2021 r.[2],
– uwzględniając wspólne oświadczenie przewodniczącej delegacji ds. stosunków z Zakaukaziem, stałego sprawozdawcy Parlamentu Europejskiego ds. Armenii i stałego sprawozdawcy Parlamentu Europejskiego ds. Azerbejdżanu z 9 grudnia 2021 r. w sprawie postanowień Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 7 grudnia 2021 r. w sprawach dotyczących stosunków między Armenią i Azerbejdżanem,
– uwzględniając raporty Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji przy Radzie Europy,
– uwzględniając wspólny komunikat Komisji i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa z 18 marca 2020 r. pt. „Polityka Partnerstwa Wschodniego po 2020 r. – Wzmocnienie odporności: Partnerstwo Wschodnie, które służy wszystkim” (JOIN(2020)0007),
– uwzględniając plan gospodarczo-inwestycyjny dla krajów Partnerstwa Wschodniego,
– uwzględniając oświadczenie współprzewodniczących Grupy Mińskiej Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) z 11 listopada 2021 r., w którym przypomniano o konieczności ochrony zabytków i obiektów kultury w regionie,
– uwzględniając postanowienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS) z 7 grudnia 2021 r.,
– uwzględniając konkluzje Rady z 21 czerwca 2021 r. w sprawie podejścia UE do dziedzictwa kulturowego w konfliktach i kryzysach,
– uwzględniając Konwencję UNESCO z 16 listopada 1972 r. w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego,
– uwzględniając Deklarację UNESCO z 17 października 2003 r. dotyczącą celowego niszczenia dziedzictwa kulturowego,
– uwzględniając Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 16 grudnia 1966 r.,
– uwzględniając Europejską konwencję kulturalną, Europejską konwencję o ochronie dziedzictwa archeologicznego (poprawioną) oraz Konwencję ramową o ochronie mniejszości narodowych, których stronami są Armenia i Azerbejdżan,
– uwzględniając Konwencję haską z 1954 r. o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, której stronami są Armenia i Azerbejdżan, oraz protokół do niej, mający zastosowanie do terytoriów okupowanych, a także drugi protokół w sprawie zwiększonej ochrony dóbr kultury, który zakazuje „wszelkich modyfikacji lub zmian przeznaczenia dóbr kultury z intencją ukrycia lub zniszczenia świadectw kultury lub dowodów historycznych albo naukowych”,
– uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka z 10 grudnia 1948 r.,
– uwzględniając Międzynarodową konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 21 grudnia 1965 r.,
– uwzględniając art. 144 ust. 5 i art. 132 ust. 4 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że niszczenie lub profanacja zabytków lub obiektów dziedzictwa kulturowego, religijnego lub narodowego narusza zasady Unii Europejskiej;
B. mając na uwadze, że po zawieszeniu broni z 9 listopada 2020 r. 1456 zabytków, głównie ormiańskich, znalazło się pod kontrolą Azerbejdżanu; mając na uwadze, że podczas wojny w 2020 r. Azerbejdżan wyrządził umyślnie znaczne szkody obiektom dziedzictwa kulturowego Ormian, w szczególności podczas ostrzału kościoła w Gazanchi i katedry Najświętszego Zbawiciela w Szuszy, a także mając na uwadze zniszczenia, zmiany przeznaczenia i niszczenie innych kościołów i cmentarzy podczas konfliktu i po jego zakończeniu, takich jak kościół Najświętszej Maryi Panny w pobliżu miasta Dżyrakan (Dżebraił) i kościół św. Elizeusza w miejscowości Mataghis w Górskim Karabachu; mając na uwadze, że podczas wizyty w dwunastowiecznym ormiańskim kościele w Tsakuri prezydent Alijew obiecał usunąć znajdujące się w nim ormiańskie inskrypcje;
C. mając na uwadze, że zgodnie z Deklaracją UNESCO dotyczącą celowego niszczenia dziedzictwa kulturowego z 2003 r. obiekty dziedzictwa kulturowego to ważny element tożsamości kulturowej społeczności, grup i jednostek, zapewniający spójność społeczną, dlatego ich celowe niszczenie może mieć negatywny wpływ na godność ludzką i prawa człowieka;
D. mając na uwadze, że niszczenie miejsc, artefaktów i obiektów dziedzictwa kulturowego przyczynia się do wzrostu wrogości, wzajemnej nienawiści i uprzedzeń rasowych między społeczeństwami i w ich obrębie;
E. mając na uwadze, że poszanowanie praw mniejszości, w tym ochrona ich dziedzictwa kulturowego, jest częścią europejskiej polityki sąsiedztwa; mając na uwadze, że celem europejskiej polityki sąsiedztwa jest partnerstwo z Armenią i Azerbejdżanem w oparciu o wspólne wartości;
F. mając na uwadze, że ostatni konflikt zbrojny w Górskim Karabachu i jego sąsiedztwie zakończył się po zawarciu przez Armenię, Azerbejdżan i Rosję porozumienia w sprawie całkowitego zawieszenia broni w Górskim Karabachu i jego sąsiedztwie, podpisanego 9 listopada 2020 r. i obowiązującego od 10 listopada 2020 r.;
G. mając na uwadze, że w Górskim Karabachu znajdują się liczne kościoły, meczety, chaczkary i cmentarze;
H. mając na uwadze, że 7 grudnia 2021 r. MTS wskazał w swoim postanowieniu, że Azerbejdżan „powinien podjąć wszelkie niezbędne kroki, aby zapobiec aktom wandalizmu i profanacji obiektów armeńskiego dziedzictwa kulturowego, w tym, ale nie tylko, kościołów i innych miejsc kultu, zabytków, miejsc historycznych, cmentarzy i artefaktów, oraz karać za takie czyny”; mając na uwadze, że MTS nakazał Armenii i Azerbejdżanowi „podjęcie wszelkich niezbędnych działań, aby zapobiegać nawoływaniu do nienawiści rasowej i podżeganiu do niej”; mając na uwadze, że MTS nakazał Azerbejdżanowi „chronić przed przemocą i atakami wszystkie osoby zatrzymane w związku z konfliktem w 2020 r.”; mając na uwadze, że w swych postanowieniach MTS podkreślił, że „obie strony mają powstrzymać się od wszelkich działań, które mogłyby pogłębić lub przedłużyć spór przed Trybunałem lub utrudnić jego rozstrzygnięcie”;
I. mając na uwadze, że UNESCO przypomniało o obowiązku ochrony obiektów dziedzictwa kulturowego, który spoczywa na państwach zgodnie z postanowieniami Konwencji haskiej z 1954 r. o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, i zaproponowało organizację niezależnej misji eksperckiej, aby sporządzić wstępny spis ważnych dóbr kultury, jako pierwszy krok w kierunku skutecznej ochrony dziedzictwa regionu;
J. mając na uwadze, że ochrona obiektów dziedzictwa kulturowego odgrywa decydującą rolę w promowaniu trwałego pokoju, ponieważ sprzyja tolerancji, dialogowi międzykulturowemu i międzywyznaniowemu oraz wzajemnemu zrozumieniu, a także demokracji i zrównoważonemu rozwojowi;
K. mając na uwadze, że dobra kultury mają istotną wartość kulturową, artystyczną, historyczną i naukową oraz muszą być chronione przed bezprawnym przywłaszczeniem, uszkodzeniem i zniszczeniem; mając na uwadze, że ormiańskie kościoły i klasztory to najstarsze chrześcijańskie obiekty sakralne na świecie i stanowią część wspólnego dziedzictwa ludzkości;
L. mając na uwadze, że w postępowaniu przed MTS wysunięto poważne zarzuty dotyczące udziału władz Azerbejdżanu w niszczeniu cmentarzy, kościołów i zabytków historycznych w Górskim Karabachu;
M. mając na uwadze, że długotrwały konflikt ma katastrofalny wpływ na obiekty dziedzictwa kulturowego w Górskim Karabachu i całym regionie; mając na uwadze, że w ciągu ostatnich 30 lat Azerbejdżan nieodwracalnie zniszczył obiekty dziedzictwa religijnego i kulturowego, zwłaszcza w Nachiczewańskiej Republice Autonomicznej, gdzie zdewastowano 89 ormiańskich kościołów, 20 tys. grobów i ponad 5 tys. nagrobków; mając na uwadze, że takie sytuacje miały również miejsce na dawnych obszarach walk zwróconych przez Armenię Azerbejdżanowi, jak prawie całkowite zniszczenie i ograbienie Ağdamu i Füzuli;
N. mając na uwadze, że pierwsza wojna o Górski Karabach doprowadziła do dewastacji lub zniszczenia obiektów azerskiego dziedzictwa kulturowego, w tym miejsc kultury i kultu opuszczonych przez wewnętrznie przesiedlonych azerskich mieszkańców regionu; mając na uwadze, że miejsca te zostały całkowicie lub częściowo zniszczone, zaniedbane lub sprofanowane, ponieważ wykorzystywano je jako obory, przebudowywano, aby usunąć ślady innej kultury, lub rozbierano, aby pozyskać materiał budowlany;
O. mając na uwadze, że ślady ormiańskiego dziedzictwa kulturowego w regionie Górskiego Karabachu usuwa się nie tylko przez uszkadzanie i niszczenie tego dziedzictwa, ale również przez fałszowanie historii i próby przedstawienia go jako tzw. dziedzictwa Albanii Kaukaskiej; mając na uwadze, że 3 lutego 2022 r. minister kultury Azerbejdżanu Anar Karimow ogłosił utworzenie grupy roboczej odpowiedzialnej za usuwanie „fikcyjnych inskrypcji pozostawionych przez Ormian na albańskich świątyniach religijnych”;
1. zdecydowanie potępia prowadzoną przez Azerbejdżan politykę wymazywania i negowania armeńskiego dziedzictwa kulturowego w Górskim Karabachu i jego sąsiedztwie, z naruszeniem prawa międzynarodowego i niedawnej decyzji MTS;
2. dostrzega, że wymazywanie ormiańskiego dziedzictwa kulturowego to część szerszego wzorca systematycznej, państwowej polityki ormianofobii, rewizjonizmu historycznego i nienawiści do Ormian popieranej przez władze Azerbejdżanu, obejmującej dehumanizację, gloryfikację przemocy i roszczenia terytorialne wobec Republiki Armenii, które zagrażają pokojowi i bezpieczeństwu na Zakaukaziu;
3. podkreśla, że dziedzictwo kulturowe ma wymiar uniwersalny jako świadectwo historii nierozerwalnie związanej z tożsamością narodów, i społeczność międzynarodowa musi je chronić i zachować dla przyszłych pokoleń; podkreśla znaczenie bogatego dziedzictwa kulturowego regionu; wzywa wszystkie państwa, aby podjęły niezbędne środki gwarantujące ochronę niematerialnego dziedzictwa kulturowego na terytoriach pod ich kontrolą; ubolewa, że konflikty w regionie Górskiego Karabachu doprowadziły do niszczenia, plądrowania i grabieży wspólnego dziedzictwa kulturowego, co jeszcze bardziej pogłębia brak zaufania i podsyca animozje;
4. przypomina, że rewizjonizm historyczny oraz niszczenie i burzenie dziedzictwa kulturowego lub religijnego są sprzeczne z postanowieniem MTS z 7 grudnia 2021 r., a także z rezolucją Parlamentu z 20 maja 2021 r.[3];
5. uznaje, podobnie jak Biuro Prokuratora MTS, że dziedzictwo kulturowe jest wyjątkowym i ważnym świadectwem kultury i tożsamości narodów oraz że degradacja i niszczenie dziedzictwa kulturowego, materialnego i niematerialnego, stanowi stratę dla społeczności, których to dotyczy, a także dla całej społeczności międzynarodowej;
6. z zadowoleniem przyjmuje centralną rolę UNESCO w ochronie dziedzictwa kulturowego i promowaniu kultury jako instrumentu zbliżania ludzi i wspierania dialogu;
7. z zadowoleniem przyjmuje propozycję UNESCO, aby wysłać niezależną misję ekspertów, i apeluje o jej bezzwłoczne wysłanie; podkreśla, że Azerbejdżan musi zapewnić nieograniczony dostęp do wszystkich obiektów dziedzictwa kulturowego, aby misja mogła sporządzić na miejscu ich spis i sprawdzić, co się z nimi stało;
8. zdecydowanie nalega, aby Azerbejdżan umożliwił UNESCO dostęp do obiektów dziedzictwa na terytoriach znajdujących się pod jego kontrolą w celu przeprowadzenia inwentaryzacji, a także aby zapewnił ich ochronę; wzywa Azerbejdżan, aby dopilnował, żeby ormiańskie obiekty dziedzictwa kulturowego nie zostały przed misją oceniającą UNESCO w żaden sposób naruszone oraz żeby przed jakimikolwiek działaniami związanymi z tymi obiektami konsultowano się z ormiańskimi i międzynarodowymi ekspertami ds. dziedzictwa kulturowego, a także by byli oni ściśle zaangażowani w te działania; apeluje o pełną odbudowę tych i innych zburzonych obiektów oraz o większe zaangażowanie społeczności międzynarodowej, zwłaszcza UNESCO, w ochronę obiektów dziedzictwa światowego znajdujących się w regionie;
9. wzywa UE, aby aktywnie uczestniczyła w działaniach mających chronić zagrożone dziedzictwo kulturowe w Górskim Karabachu, zwłaszcza aby wprowadziła mechanizmy ułatwiające misję informacyjną UNESCO; popiera wszelkie inicjatywy, w tym prywatne, które służą zachowaniu tego dziedzictwa; proponuje, by wykorzystać Centrum Satelitarne UE (Satcen) do dostarczania zdjęć satelitarnych, które pomogłyby ocenić zewnętrzny stan zagrożonego dziedzictwa w regionie;
10. podkreśla, że do ochrony dziedzictwa historycznego i kulturowego trzeba podchodzić w szerszym kontekście rozstrzygnięcia konfliktu między Armenią a Azerbejdżanem oraz ostatecznego zdefiniowania statusu Górskiego Karabachu; w związku z tym wzywa Azerbejdżan, aby zrezygnował z maksymalistycznych celów, militarystycznego podejścia i roszczeń terytorialnych wobec Armenii oraz przystąpił w dobrej wierze do negocjacji pod auspicjami Grupy Mińskiej OBWE w sprawie ostatecznego statusu Górskiego Karabachu;
11. podkreśla, że środki wskazane w postanowieniu MTS z 7 grudnia 2021 r. muszą zostać podjęte niezwłocznie; podkreśla, że społeczność międzynarodowa powinna natychmiast zajmować się wszelkimi nowymi przypadkami niszczenia lub modyfikacji dziedzictwa kulturowego;
12. wzywa Azerbejdżan, aby w pełni wykonał tymczasową decyzję MTS, w szczególności „powstrzymał się od prześladowania osób używających języka armeńskiego, niszczenia ormiańskiego dziedzictwa kulturowego lub eliminowania w inny sposób historycznej obecności kulturalnej Armenii lub utrudniania Ormianom dostępu do kultury i korzystania z niej” oraz „odbudował lub zwrócił wszelkie armeńskie budynki i obiekty, artefakty lub przedmioty kulturalne i religijne”; podkreśla, że społeczność międzynarodowa powinna natychmiast zajmować się wszelkimi nowymi przypadkami niszczenia lub modyfikacji dziedzictwa kulturowego;
13. ponawia apel do UE o włączenie klauzuli dotyczącej ochrony stanowisk archeologicznych i obiektów historycznych do planów działania leżących u podstaw partnerstwa między UE a Armenią i Azerbejdżanem, gdyż oba państwa uczestniczą w europejskiej polityce sąsiedztwa;
14. podkreśla, że poszanowanie praw mniejszości, w tym dziedzictwa historycznego, religijnego i kulturowego, jest podstawowym warunkiem skutecznej realizacji europejskiej polityki sąsiedztwa oraz stworzenia warunków sprzyjających odbudowie powojennej, prawdziwemu pojednaniu i stosunkom dobrosąsiedzkim między Armenią a Azerbejdżanem;
15. wzywa rządy Azerbejdżanu i Armenii, aby przy wsparciu społeczności międzynarodowej prowadziły skuteczne dochodzenia w sprawie wszystkich zarzutów dotyczących naruszeń prawa międzynarodowego, w tym ochrony dziedzictwa kulturowego;
16. wzywa UE i państwa członkowskie, aby nadal wspierały prace organizacji międzynarodowych mające na celu ochronę dziedzictwa kulturowego i religijnego;
17. wzywa UE i państwa członkowskie, aby nadal wspierały świadczenie pilnej pomocy humanitarnej;
18. wzywa UE i państwa członkowskie, aby wspierały organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Armenii i Azerbejdżanie, które rzeczywiście przyczyniają się do pojednania;
19. wzywa UE, UNESCO, Radę Europy i OBWE, aby wspólnie popierały i wspierały działania mające na celu ochronę dziedzictwa kulturowego i religijnego;
20. wzywa Komisję, aby wykorzystała wszystkie dostępne środki nacisku do zapobiegania aktom wandalizmu, niszczeniu lub modyfikacji dziedzictwa kulturowego w Górskim Karabachu;
21. podkreśla, że wysiłki społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego mają zasadnicze znaczenie dla stworzenia podstaw trwałego pokoju w regionie;
22. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącemu Komisji Europejskiej / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, rządowi i prezydentowi Armenii, rządowi i prezydentowi Azerbejdżanu, sekretarz generalnej Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, sekretarz generalnej Rady Europy, dyrektor generalnej UNESCO oraz sekretarzowi generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych.
- [1] Dz.U. C 290 E z 29.11.2006, s. 421.
- [2] Teksty przyjęte, P9_TA(2022)0039.
- [3] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 20 maja 2021 r. w sprawie jeńców wojennych pojmanych w czasie ostatniego konfliktu między Armenią i Azerbejdżanem (Dz.U. C 15 z 12.1.2022, s. 156).