GEZAMENLIJKE ONTWERPRESOLUTIE over de moord op Aleksej Navalny en de noodzaak van EU-maatregelen ter ondersteuning van politieke gevangenen en het onderdrukte maatschappelijk middenveld in Rusland
28.2.2024 - (2024/2579(RSP))
ter vervanging van de volgende ontwerpresoluties:
B9‑0147/2024 (Verts/ALE)
B9‑0150/2024 (Renew)
B9‑0152/2024 (PPE)
B9‑0154/2024 (S&D)
B9‑0155/2024 (ECR)
Michael Gahler, Andrius Kubilius, Rasa Juknevičienė, Željana Zovko, Sandra Kalniete, Inese Vaidere
namens de PPE-Fractie
Pedro Marques, Tonino Picula, Włodzimierz Cimoszewicz, Thijs Reuten
namens de S&D-Fractie
Bernard Guetta, Petras Auštrevičius, Malik Azmani, José Ramón Bauzá Díaz, Fabio Massimo Castaldo, Vlad Gheorghe, Michael Kauch, Karin Karlsbro, Moritz Körner, Ilhan Kyuchyuk, Nathalie Loiseau, Jozef Mihál, Jan‑Christoph Oetjen, Urmas Paet, Dragoş Pîslaru, María Soraya Rodríguez Ramos, Frédérique Ries, Ramona Strugariu, Dragoş Tudorache, Hilde Vautmans, Guy Verhofstadt
namens de Renew-Fractie
Sergey Lagodinsky
namens de Verts/ALE-Fractie
Anna Fotyga, Angel Dzhambazki, Ryszard Czarnecki, Jacek Saryusz‑Wolski, Bogdan Rzońca, Joachim Stanisław Brudziński, Elżbieta Rafalska, Assita Kanko, Beata Mazurek, Adam Bielan, Roberts Zīle, Hermann Tertsch, Anna Zalewska
namens de ECR-Fractie
Malin Björk, Nikolaj Villumsen, Silvia Modig
Ontwerpresolutie van het Europees Parlement over de moord op Aleksej Navalny en de noodzaak van EU-maatregelen ter ondersteuning van politieke gevangenen en het onderdrukte maatschappelijk middenveld in Rusland
Het Europees Parlement,
– gezien zijn eerdere resoluties over Rusland, en met name die over Aleksej Navalny en de mensenrechtensituatie in het land,
– gezien de verklaring van de Conferentie van voorzitters van het Europees Parlement van 21 februari 2024,
– gezien de verklaring van de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid namens de Europese Unie van 19 februari 2024 over de dood van Aleksej Navalny,
– gezien de gezamenlijke verklaring van de voorzitter van de Commissie en de vicevoorzitter van de Commissie / hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid van 16 februari 2024 over de dood van Aleksej Navalny,
– gezien de grondwet van de Russische Federatie en de internationale verplichtingen op het gebied van de mensenrechten die Rusland heeft onderschreven,
– gezien de Universele Verklaring van de rechten van de mens, het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten,
– gezien het verslag van de speciale VN-rapporteur voor de mensenrechtensituatie in de Russische Federatie, Mariana Katzarova, van 15 september 2023, getiteld “Situation of human rights in the Russian Federation” (Situatie van de mensenrechten in de Russische Federatie),
– gezien de verklaring van de speciale VN-rapporteur voor de mensenrechtensituatie in de Russische Federatie van 22 februari 2024,
– gezien het verslag van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten van 11 juli 2023, getiteld “Protecting human rights defenders at risk: EU entry, stay and support” (Bescherming van bedreigde mensenrechtenverdedigers: binnenkomst, verblijf en ondersteuning in de EU),
– gezien artikel 132, leden 2 en 4, van zijn Reglement,
A. overwegende dat Aleksej Navalny, een prominente Russische politieke figuur en winnaar van de Sacharovprijs voor de vrijheid van denken 2021, om het leven is gekomen in een Siberische strafkolonie ten noorden van de poolcirkel, waar hij een ongegronde, politiek gemotiveerde gevangenisstraf uitzat; overwegende dat de moord op Aleksej Navalny opnieuw een teken is van de toenemende en systematische onderdrukking in Rusland; overwegende dat de volledige verantwoordelijkheid voor zijn dood bij de Russische staat ligt, met name bij president Vladimir Poetin, die ter verantwoording moet worden geroepen;
B. overwegende dat de Russische autoriteiten nog geen informatie hebben verstrekt over de exacte oorzaken en omstandigheden van zijn dood, en dat zijn lichaam pas op 24 februari 2024 aan de familie is vrijgegeven voor een medisch onderzoek en zijn begrafenis; overwegende dat er geen onafhankelijke autopsie of onderzoek naar de doodsoorzaak is uitgevoerd;
C. overwegende dat Aleksej Navalny gevangen zat sinds 17 januari 2021, de dag waarop hij was teruggekeerd naar Rusland na zijn medische revalidatie als gevolg van een door de staat gesteunde moordaanslag met het internationaal verboden zenuwgas novitsjok; overwegende dat hij eerder al vele malen was gearresteerd en gevangengezet en op valse en politiek gemotiveerde gronden was veroordeeld tot lange gevangenisstraffen, in een duidelijke poging een einde te maken aan zijn politieke activiteiten en anticorruptiecampagnes; overwegende dat hij tijdens zijn gevangenschap in verschillende beruchte gevangenissen en strafkolonies werd onderworpen aan psychologische druk, willekeurige straffen, ernstige mishandeling en foltering; overwegende dat de gezondheid van Aleksej Navalny was achteruitgegaan als gevolg van mishandeling en een gebrek aan passende medische zorg;
D. overwegende dat Aleksej Navalny de belichaming was van de strijd voor vrijheid en democratie met zijn droom van een “mooi Rusland van de toekomst”; overwegende dat de voortdurende evolutie in zijn standpunten over de Russische politiek en de rol van Rusland in de wereld met respect is ontvangen; overwegende dat Navalny met zijn werk de onrechtmatigheden en corruptie heeft blootgelegd die kenmerkend zijn voor het Russische regeringssysteem; overwegende dat Navalny zijn strijd vanuit de gevangenis onvermoeibaar en moedig heeft voortgezet, waaruit zijn inzet bleek voor de beginselen van democratie en rechtvaardigheid; overwegende dat de advocaten van Navalny worden lastiggevallen en dat drie van hen sinds oktober 2023 in voorlopige hechtenis zitten;
E. overwegende dat volgens sommige berichten Russische burgers in steden en dorpen in heel Rusland hulde brengen aan Aleksej Navalny, dat velen van hen wegens deze vreedzame acties in hechtenis zitten en dat sommigen van hen doelgericht zijn opgeroepen voor militaire dienst; overwegende dat onder meer de EU-ambassadeur in Rusland, Roland Galharague, en vele van zijn tegenhangers uit de lidstaten, het VK en de VS Aleksej Navalny hebben herdacht bij de Solovetski-gedenksteen in Moskou;
F. overwegende dat het politieke systeem in Rusland wordt gecontroleerd door een geconsolideerd autoritair regime dat verwikkeld is in ongebreidelde corruptie; overwegende dat het regime vervalste verkiezingen gebruikt om de schijn van democratie op te houden en alle macht in handen van Vladimir Poetin concentreert; overwegende dat de regering elke afwijkende mening onderdrukt met de steun van loyalistische veiligheidstroepen, een onderdanige rechterlijke macht, gecontroleerde media en een wetgevende macht die bestaat uit een regeringspartij en volgzame oppositiepartijen;
G. overwegende dat de dood van Aleksej Navalny geen geïsoleerd incident is, maar het hoogtepunt in het patroon van geweld, onderdrukking van dissidentie en intimidatie van politieke tegenstanders en activisten uit het maatschappelijk middenveld, dat eigen is aan het Kremlinregime; overwegende dat tal van democratische rechten en burgerlijke vrijheden die in de Russische grondwet zijn gewaarborgd in de praktijk onbestaande zijn; overwegende dat de Russische Federatie voortdurend het internationaal recht schendt en haar verbintenissen niet nakomt;
H. overwegende dat de hardhandige onderdrukking van een onafhankelijk maatschappelijk middenveld in Rusland – gericht tegen niet-gouvernementele organisaties, mensenrechtenverdedigers, journalisten, advocaten, historici, verdedigers van de rechten van vrouwen en lhbtiq+-personen, milieuactivisten en personen die opkomen voor etnische en culturele minderheden – een verwoestende uitwerking heeft gehad op het leven en de vrijheden van personen die behoren tot minderheden, lhbtiq+-personen, vrouwen en alle personen die zich niet houden aan de geldende normen of kritiek uiten op het regime en het beleid van Rusland; overwegende dat een actief maatschappelijk middenveld en een vrije media van cruciaal belang zijn om democratische en open samenlevingen en de eerbiediging van de mensenrechten te garanderen;
I. overwegende dat het regime van Poetin een generatie Russische mensenrechtenorganisaties monddood heeft gemaakt, waaronder Memorial en de Moskouse Helsinki-groep; overwegende dat de EU onderdak biedt aan diverse Russische dissidenten en vertegenwoordigers van de media en maatschappelijke organisaties, die Rusland moesten verlaten omdat ze door hun kritiek op de regering een groot risico liepen op represailles van de autoriteiten;
J. overwegende dat veel oppositieleden in Rusland blijven en met gevaar voor eigen leven vanuit Rusland blijven strijden voor democratie, de rechtsstaat en de mensenrechten; overwegende dat vertegenwoordigers van de oppositie stelselmatig worden blootgesteld aan verbale aanvallen, tegen hun persoon gerichte campagnes en demonisering door de regering of regeringsgezinde media; overwegende dat de mensenrechtengroep Memorial meer dan 600 mensen in Rusland als politieke gevangenen heeft bestempeld;
K. overwegende dat de Russische autoriteiten sinds het begin van de grootschalige invasie van Oekraïne door Rusland in 2022 hun onderdrukking van de politieke oppositie, de media en het maatschappelijk middenveld hebben opgevoerd, de rechten en individuele vrijheden nog verder hebben ingeperkt om binnenlandse dissidenten monddood te maken, onder meer door elke mening die gericht is tegen de oorlog strafbaar te stellen; overwegende dat tegenstanders van de oorlog verhinderd zijn zich kandidaat te stellen bij de komende presidentsverkiezingen van 2024 in Rusland;
L. overwegende dat er volgens de speciale VN-rapporteur voor de mensenrechtensituatie in de Russische Federatie, in Rusland geen veilige ruimte meer is voor burgeracties of politieke oppositie;
M. overwegende dat de ernstige inperking van de mensenrechten door het Russische regime duidelijk in strijd is met de eigen grondwet en het rechtskader van het land, en een schending van de internationale verplichtingen van Rusland vormt;
N. overwegende dat transparante, democratische, vrije en eerlijke politieke concurrentie niet verenigbaar is met de politieke onderdrukking in de Russische Federatie die al jaren aanhoudt en heeft geleid tot de moord op de belangrijke leider van de Russische oppositie, Aleksej Navalny;
1. veroordeelt de moord op Aleksej Navalny ten stelligste; betuigt zijn oprechte deelneming aan zijn familie, medestanders en collega’s, alsook aan zijn talloze aanhangers in heel Rusland; betuigt zijn volledige steun aan Joelia Navalnaja, die vastberaden is om het werk voort te zetten dat Aleksej Navalny met haar steun is begonnen, alsook aan de door Navalny opgerichte anticorruptiestichting, die haar werkzaamheden onder de nieuwe omstandigheden voortzet;
2. betuigt zijn respect aan Aleksej Navalny als politiek leider en vooraanstaand anticorruptiepoliticus, die dankzij zijn moed, charisma en vermogen om mensen te mobiliseren, heeft bereikt wat anderen hadden geprobeerd te bereiken maar waarin weinigen waren geslaagd, namelijk mensen mondiger maken door hen te overtuigen van hun vermogen om hun leven te verbeteren, de samenleving te veranderen en de politiek te beïnvloeden;
3. herinnert aan zijn bijdragen aan de ontwikkeling van het maatschappelijk bewustzijn door middel van echte openbare debatten, politieke campagnes, straatprotesten en innovatieve communicatie, die ertoe hebben geleid dat velen hem beschouwen als de vertegenwoordiger van een toekomstvisie van een ander Rusland, waar de macht niet in handen is van een kleptocratisch regime dat wordt beschermd door onderdanige rechtshandhavers, maar in handen van het volk, waaraan die macht ten dienste staat;
4. vraagt de Russische autoriteiten om toe te laten dat het lichaam van Aleksej Navalny wordt begraven volgens de wensen van zijn familie en zijn familie niet te belemmeren in hun poging om een waardige begrafenisplechtigheid te organiseren; eist een onafhankelijk en transparant internationaal onderzoek naar de exacte omstandigheden van Aleksej Navalny’s dood en naar degenen die daar verantwoordelijk voor zijn, teneinde de waarheid aan het licht te brengen, de verantwoordelijken ter verantwoording te roepen en te zorgen voor gerechtigheid; verzoekt de EU en haar lidstaten een leidende rol op zich te nemen bij het oproepen tot en ondersteunen van dit onderzoek;
5. betreurt en veroordeelt de georkestreerde desinformatiecampagnes van door het Kremlin gecontroleerde media die hebben geprobeerd de nalatenschap en waardigheid van Aleksej Navalny zowel vóór als na zijn dood te bekladden, alsook die van zijn vrouw, familie en naaste medewerkers;
6. verzoekt de vicevoorzitter van de Commissie / hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid en de lidstaten de Russische politieke leiders en autoriteiten ter verantwoording te roepen, in nauwe coördinatie met partners van de EU; verzoekt de Raad om effectief gebruik te maken van de wereldwijde EU-sanctieregeling voor de mensenrechten en doelgerichte maatregelen te treffen tegen degenen die betrokken zijn bij en verantwoordelijk zijn voor de politiek gemotiveerde processen tegen Aleksej Navalny en zijn veroordeling, gevangenschap en detentieomstandigheden, met inbegrip van de openbaar aanklagers en rechters, het gevangenispersoneel en degenen die verantwoordelijk zijn voor zijn voortijdige dood; is ingenomen met de recente sancties die door de VS zijn vastgesteld naar aanleiding van Navalny’s dood, en roept de EU op om haar sancties te coördineren met internationale partners;
7. onderstreept dat de Russische regering en Vladimir Poetin persoonlijk strafrechtelijke en politieke verantwoordelijkheid dragen voor de dood van hun meest prominente tegenstander, Aleksej Navalny, en dat het in dergelijke omstandigheden gerechtvaardigd is de legitimiteit van Vladimir Poetin aan de orde te stellen in het publieke en internationale debat;
8. betuigt zijn solidariteit met al degenen in Rusland en daarbuiten die, ondanks de opzettelijk wrede repressie en de ernstige persoonlijke gevolgen voor hen, nog steeds de moed vinden om de waarheid te spreken, de menselijke waarden te verdedigen en te strijden voor een democratische en vreedzame toekomst voor Rusland; is van mening dat de bevolking van Rusland niet mag worden verward met het oorlogszuchtige, autocratische en kleptocratische Kremlinregime;
9. hekelt de escalatie van mensenrechtenschendingen door het Russische regime en veroordeelt de voortdurende onderdrukking van regeringscritici, mensenrechtenverdedigers, antioorlogs- en milieuactivisten en onafhankelijke journalisten, alsook de toenemende repressie van lhbtiq+-gemeenschappen; verzoekt de VN-Mensenrechtenraad onmiddellijk een onderzoek in te stellen naar daden van onmenselijke opsluiting, foltering en moord ten aanzien van politieke tegenstanders; onderstreept dat de moord op Aleksej Navalny een krachtig signaal is van de dringende noodzaak om het repressieve beleid van het Russische regime aan te pakken en resoluut stelling te nemen tegen dergelijke acties;
10. dringt er bij de Russische autoriteiten op aan alle willekeurige aanklachten in te trekken en alle politieke gevangenen en personen die willekeurig worden vastgehouden onmiddellijk en onvoorwaardelijk vrij te laten, met inbegrip van, maar niet beperkt tot Vladimir Kara‑Moerza, Joeri Dmitriev, Ilja Jasjin, Aleksej Gorinov, Lilia Tsjanysjeva, Ksenia Fadejeva, Vadim Ostanin, Daniel Cholodny, Vadim Kobzev, Igor Sergoenin, Aleksej Lipster, Viktoria Petrova, Maria Ponomarenko, Aleksandra Skotsjilenko, Svetlana Petrijtsjoek, Evgenia Berkovitsj, Dmitry Ivanov, Ioann Koermojarov, Igor Barysjnikov, Dmitry Talantov, Aleksej Moskalev, Oleg Orlov en Ivan Safronov;
11. dringt er bij de Russische autoriteiten op aan onmiddellijk een einde te maken aan het gebruik van foltering en andere vormen van mishandeling of willekeurige disciplinaire maatregelen tegen alle gedetineerden en de detentieomstandigheden dringend te hervormen zodat deze voldoen aan de verplichtingen van Rusland uit hoofde van het internationaal recht inzake de mensenrechten, met name wat betreft de toegang van gevangenen tot artsen van hun keuze, passende medische behandeling, advocaten en de communicatie met hun familie;
12. verzoekt de lidstaten meer inspanningen te leveren om haalbare manieren te vinden om de gevangenen die er het ergst aan toe zijn, met name politieke gevangenen die ziek zijn of gefolterd zijn, vrij te krijgen, met inbegrip van de mogelijkheid van eventuele uitwisselingen van gevangenen; verzoekt de Raad een speciale rol van gezant voor politieke gevangenen en gijzelaars in Rusland in het leven te roepen om dergelijke inspanningen te coördineren, in samenwerking met internationale partners, en als contactpunt voor getroffen families en medestanders te fungeren;
13. roept de Russische autoriteiten op om de honderden mensen die de afgelopen weken in hechtenis zijn genomen omdat zij vreedzaam hulde brachten aan de nagedachtenis van Aleksej Navalny, onmiddellijk vrij te laten; veroordeelt de wrede praktijk van de Russische autoriteiten om politieke demonstranten af te straffen door hen naar het front te sturen;
14. verzoekt de Russische autoriteiten hun repressieve wetgeving in te trekken, die in strijd is met de Russische grondwet en de internationale verplichtingen van het land, zoals de wetten inzake het censureren van waarheidsgetrouwe informatie over de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne en inzake de zogenoemde “buitenlandse agenten” en “ongewenste organisaties”;
15. verzoekt de lidstaten uitgebreide beperkende maatregelen van de EU te nemen tegen personen die betrokken zijn bij de politieke vervolging en bij het voeren van schijnprocessen tegen vertegenwoordigers van het Russische maatschappelijk middenveld en activisten, alsook te overwegen verdere personen aan de sanctielijst toe te voegen die door de anticorruptiestichting van Aleksej Navalny zijn aangemerkt als personen die het regime in stand houden en bijdragen aan het voeren en financieren van de aanvalsoorlog tegen Oekraïne en aan de binnenlandse repressie om het regime in het zadel te houden; dringt aan op meer transparantie bij de toepassing en opheffing van beperkende maatregelen van de EU;
16. verzoekt de EU-delegatie en de missies van de lidstaten in Rusland om de processen tegen personen die om politieke redenen worden vervolgd, te blijven volgen en bijwonen;
17. verzoekt de EU en haar lidstaten blijk te blijven geven van hun niet-aflatende solidariteit met en actief steun te verlenen aan het onafhankelijk Russisch maatschappelijk middenveld en de democratische oppositie, die zich inzetten om Rusland om te vormen tot een open samenleving waarin de politieke rechten, fundamentele vrijheden en mensenrechten worden geëerbiedigd, en zo de blijvende nalatenschap van Aleksej Navalny in ere houden; verzoekt de EU bij te dragen aan de oprichting van een netwerk van mensenrechtenverdedigers om toezicht te houden op mensenrechtenschendingen en daarover verslag uit te brengen;
18. dringt er bij de lidstaten op aan om het programma voor humanitaire visa uit te breiden en verder te faciliteren voor Russische mensenrechtenverdedigers, prodemocratische activisten en onafhankelijke journalisten die het risico lopen politiek te worden vervolgd;
19. pleit nogmaals voor een EU-brede visumregeling voor meerdere binnenkomsten voor mensenrechtenverdedigers, activisten uit het maatschappelijk middenveld en politiek vervolgde personen, en vraagt dat er gebruik wordt gemaakt van de bestaande juridische flexibiliteit en dat lacunes in de wetgeving worden gedicht, zoals het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten heeft voorgesteld in zijn verslag van 2023, getiteld “Protecting Human Rights Defenders at Risk: EU entry, stay and support” (Bescherming van bedreigde mensenrechtenverdedigers: binnenkomst, verblijf en ondersteuning in de EU); verzoekt de EU-instellingen maatregelen voor te bereiden voor het geval dat Rusland geen paspoorten meer afgeeft in zijn consulaten, waaronder de erkenning van feitelijke staatloosheid, en reisdocumenten af te geven, zodat de democratische oppositie, activisten uit het maatschappelijk middenveld en anderszins politiek vervolgde personen naar EU-lidstaten kunnen verhuizen en zo nodig hun werk in ballingschap kunnen voortzetten;
20. verzoekt de lidstaten te voorkomen dat beperkende maatregelen op ongerechtvaardigde en disproportionele wijze worden toegepast op personen die op de vlucht zijn voor en strijden tegen de huidige Russische regering;
21. vraagt dat het voor Russische dissidenten in de EU eenvoudiger wordt gemaakt om organisaties en entiteiten te registreren, bankrekeningen te openen en andere administratieve taken te verrichten, zodat zij hun werk in ballingschap kunnen voortzetten;
22. betreurt het imperialistische beleid van het Russische regime en veroordeelt in de krachtigste bewoordingen de aanhoudende aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne; herhaalt dat de EU, haar lidstaten en gelijkgestemde partners over de hele wereld hun politieke, economische, financiële en militaire steun aan Oekraïne moeten voortzetten, met inbegrip van steun aan het maatschappelijk middenveld en langetermijnsteun voor de wederopbouw van Oekraïne, aangezien dit het beste antwoord is op de huidige repressieve praktijken van het Kremlinregime;
23. verzoekt de Commissie de mensenrechtenschendingen in Rusland en het door Rusland gepleegde misdrijf agressie tegen Oekraïne te blijven veroordelen in de multilaterale platforms waarvan Rusland lid is, het documenteren van mensenrechtenschendingen in Rusland verder te ondersteunen en steun te verlenen aan de omvorming van het onderzoek van het Bureau van de Hoge Commissaris van de VN voor de mensenrechten naar de mensenrechtensituatie in de Russische Federatie tot een volledig onafhankelijk onderzoeksmechanisme;
24. spreekt zijn steun uit voor het werk van de speciale VN-rapporteur voor de mensenrechtensituatie in de Russische Federatie, Mariana Katzarova, en verzoekt de lidstaten ervoor te zorgen dat de VN-Mensenrechtenraad haar mandaat in 2024 opnieuw verlengt;
25. verzoekt de Commissie en in het bijzonder de Europese Dienst voor extern optreden een proactief strategisch langetermijnbeleid ten aanzien van Rusland te ontwikkelen dat effectief inspeelt op de huidige realiteit van de betrekkingen tussen de EU en Rusland, de mensenrechtensituatie in Rusland en de noodzaak om het Russische maatschappelijk middenveld en vertegenwoordigers van de oppositie in ballingschap te steunen;
26. verbindt zich ertoe te blijven optreden tegen de door het Russische regime gepleegde inbreuken op de Russische grondwet en het internationaal recht, met inbegrip van de verkiezingen van 17 maart 2024, aangezien deze verkiezingen naar verwachting zullen plaatsvinden in de bezette gebieden van Oekraïne, in een context van toenemende onderdrukking van het politieke pluralisme en de media;
27. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie, de vicevoorzitter van de Commissie / hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, de regeringen en parlementen van de lidstaten, de Raad van Europa, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa en de Russische autoriteiten, alsook ervoor te zorgen dat deze in het Russisch ter beschikking wordt gesteld.