Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie minimalizacji kosztów administracyjnych nałożonych w drodze legislacji (2005/2140(INI)
Parlament Europejski,
‐ uwzględniając Traktat WE,
‐ uwzględniając komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie poprawy otoczenia regulacyjnego w dziedzinie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w Unii Europejskiej (COM(2005)0097) oraz komunikat Komisji w sprawie wspólnej metodologii UE dotyczącej oceny kosztów administracyjnych nakładanych przez prawodawstwo (COM(2005)0518),
‐ uwzględniając dokument roboczy służb Komisji zatytułowany "Załącznik do komunikatu w sprawie wspólnej metodologii UE dotyczącej oceny kosztów administracyjnych nakładanych przez prawodawstwo: Zarys proponowanej wspólnej metodologii UE oraz sprawozdanie z etapu pilotażowego (kwiecień-wrzesień 2005 r.)" (SEC(2005)1329),
‐ uwzględniając komunikat Komisji na wiosenny szczyt Rady Europejskiej zatytułowany "Czas wrzucić wyższy bieg - Nowe partnerstwo na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia" (COM(2006)0030),
‐ uwzględniając swoją rezolucję z dnia 20 kwietnia 2004 r. w sprawie oceny wpływu prawodawstwa Wspólnoty i procedur konsultacji(1),
‐ uwzględniając sprawozdanie Komisji "Lepsze stanowienie prawa 2004" (COM(2005)0098),
‐ uwzględniając konkluzje Rady ds. Konkurencyjności z dnia 13 marca 2006 r. w sprawie polityki MŚP na rzecz wzrostu i zatrudnienia oparte na komunikacie Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów zatytułowanym "Wdrażanie Programu Lizbońskiego Wspólnoty - Nowoczesna polityka MŚP na rzecz wzrostu i zatrudnienia" (COM(2005)0551),
‐ uwzględniając komunikat Komisji dla Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów zatytułowany "Strategiczny przegląd procesu lepszego stanowienia prawa w Unii Europejskiej" (COM(2006)0689),
‐ uwzględniając dokument roboczy Komisji – Pomiar kosztów administracyjnych oraz redukcja obciążeń administracyjnych w Unii Europejskiej (COM(2006)0691),
‐ uwzględniając komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów zatytułowany "Program działań na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych w Unii Europejskiej" (COM(2007)0023),
‐ uwzględniając projekt pilotażowy "Zmniejszenie obciążeń administracyjnych" (budżet UE na rok 2007, artykuł 26 01 08),
‐ uwzględniając art. 45 Regulaminu,
‐ uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej oraz opinie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych i Komisji Prawnej (A6-0275/2007),
A. mając na uwadze, że kwestia zmniejszenia kosztów legislacyjnych nałożonych w drodze legislacji jest jednym z najważniejszych aspektów ogólnego celu, jakim jest lepsze stanowienie prawa,
B. mając na uwadze, że istotne jest dążenie do elastycznej i spójnej współpracy między komisjami parlamentarnymi w kwestiach, które mogą mieć znaczny wpływ na wykonanie budżetu Unii Europejskiej,
C. mając na uwadze, że zadaniem jego Komisji Kontroli Budżetowej jest zapewnienie obywateli Unii Europejskiej, że fundusze UE są uzyskiwane i wydawane efektywnie i we właściwy sposób, oraz że są odpowiednio przyznawane na zadania, jakie powierzono UE do wykonania; mając na uwadze, że aby spełnić ten cel komisja stara się opracować nowoczesny, skuteczny i wydajny publiczny unijny system odpowiedzialności, który zapewni należyte wykonanie budżetu, lepsze zarządzanie i jasną odpowiedzialność,
D. mając na uwadze, że koszty regulacyjne – a obowiązki administracyjne są tylko jednym ich elementem – muszą być przeanalizowane w szerokim kontekście, obejmującym koszty i korzyści regulacji – koszty ekonomiczne, społeczne oraz w zakresie ochrony środowiska, a wszyscy powinni traktować taki regularny przegląd oraz zintegrowaną analizę jako kluczowe składniki lepszych uregulowań prawnych,
E. mając na uwadze, że koszty przestrzegania przepisów to wszelkie koszty związane z przestrzeganiem regulacji, za wyjątkiem bezpośrednich kosztów finansowych i długofalowych konsekwencji, które mogą zostać podzielone – w kontekście standardowego modelu kosztów – na istotne koszty i na koszty administracyjne,
F. mając na uwadze, że koszty administracyjne są określane jako koszty poniesione przez przedsiębiorstwa, sektor wolontariatu, władze publiczne i obywateli podczas spełniania zobowiązań prawnych związanych z udzielaniem informacji na temat ich działań lub produktów, zarówno władzom publicznym jak i osobom prywatnym,
G. mając na uwadze, że Europejski Trybunał Obrachunkowy wielokrotnie stwierdzał, na podstawie rezultatów kontroli, że jedną z głównych przyczyn nieprawidłowości są podstawowe zasady i przepisy, które nie pozwalają na odpowiednie zarządzanie ryzykiem i poważnie utrudniają legalne i prawidłowe wydatki z funduszów UE,
H. mając na uwadze, że proponowany "Program działań na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych w Unii Europejskiej" mógłby zmniejszyć obciążenia administracyjne o 25% do 2012 r., obejmując obciążenia spowodowane przepisami wspólnotowymi jak i krajowymi, co doprowadziłoby do wzrostu poziomu PKB UE o około 1,4% lub 150 mld euro w perspektywie średniookresowej(2),
I. mając na uwadze, że Rada Europejska w dniach 8-9 marca 2007 r. zdecydowała, że wiosną 2008 r., w oparciu o przegląd Komisji, postanowi czy konieczne są dalsze działania, biorąc pod uwagę różnorodne opinie, w tym opinię grupy niezależnych ekspertów doradzających instytucjom w sprawie prac nad lepszym stanowieniem prawa,
J. mając na uwadze, że Rada Europejska w dniach 8-9 marca 2007 r. poparła zamiar powołania przez Komisję, w charakterze projektu pilotażowego, niezależnego komitetu ekspertów, który pomoże Komisji i państwom członkowskim we wdrożeniu ww. programu działań na rzecz zmniejszenia obciążenia administracyjnego,
K. mając na uwadze, że zmniejszenie obciążenia administracyjnego ma duże znaczenie dla pobudzenia europejskiej gospodarki, zwłaszcza z uwagi na jego wpływ na małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP),
L. mając na uwadze, że legislacja jest fundamentem właściwie funkcjonujących społeczeństw, biorąc pod uwagę kwestie społeczne, gospodarcze i środowiskowe i oceniając ich rolę jednakowo,
1. z zadowoleniem przyjmuje porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie lepszego stanowienia prawa(3) i wzywa Radę, Komisję i Parlament do wprowadzenia go w życie;
2. przypomina, że Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności załączony do traktatu WE stanowi, że Komisja powinna "wziąć odpowiednio pod uwagę potrzebę, aby jakiekolwiek obciążenie, czy to finansowe czy też administracyjne, spadające na Wspólnotę, rządy krajowe, władze lokalne, podmioty gospodarcze i obywateli, było zminimalizowane i proporcjonalne do celu, który ma zostać osiągnięty";
3. uznaje, że środowisko prawne, w którym działają przedsiębiorstwa, ma podstawowe znaczenie dla ich konkurencyjności, zrównoważonego rozwoju i zatrudnienia, oraz że ważnym celem polityki unijnej powinno być zagwarantowanie, że obecne i przyszłe środowisko prawne będzie przejrzyste, jasne, skuteczne i ogólnie wysokiej jakości;
4. podkreśla wagę pełnego zastosowania zasady pomocniczości i proporcjonalności w przyjmowaniu prawodawstwa wspólnotowego;
5. uważa, że stałe konsultacje z zainteresowanymi podmiotami są ważnym elementem analizy wniosków legislacyjnych; zaznacza, że konsultacje powinny obejmować wszystkie zainteresowane grupy, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które ponoszą stosunkowo największe obciążenia wynikające z prawodawstwa, a także że wybór konsultowanych grup powinien być przejrzysty i zrównoważony; zaznacza ponadto, że procedura konsultacji powinna w pełni respektować postanowienia traktatu dotyczące roli partnerów społecznych, o czym mowa w art. 138 Traktatu, a także zasady ustanowione w komunikacie Komisji zatytułowanym "W kierunku wzmocnionej kultury konsultacji i dialogu - ogólne zasady i minimalne standardy konsultacji przez Komisję z zainteresowanymi stronami" (COM (2002)0704), zgodnie z którym Komisja ma obowiązek zagwarantowania odpowiednim stronom możliwości wyrażenia własnej opinii;
6. podkreśla ponadto, że należy prowadzić aktywne konsultacje z mniejszymi podmiotami, bowiem zwyczajnie nie są one w stanie konkurować z międzynarodowymi oraz dużymi korporacjami lub organizacjami, które dysponują środkami pozwalającymi na zatrudnianie lobbystów i konsultantów, którzy przedstawiają ich zastrzeżenia;
7. jest zdania, że istotne jest, aby redukując obciążenie administracyjne nakładane na przedsiębiorców i obywateli, Komisja konsultowała ex-post grupy docelowe w celu określenia do jakiego stopnia obciążenia administracyjne zostały faktycznie zmniejszone;
8. podkreśla w tym kontekście konieczność udostępnienia istniejących portali internetowych wszystkim obywatelom, firmom i organizacjom pozarządowym UE we wszystkich językach urzędowych UE, w celu zapewnienia maksymalnej dostępności i wpływu;
9. wyraża zadowolenie, że przywiązuje się dużą wagę do wczesnych konsultacji z zainteresowanymi stronami, w tym z małymi i średnimi przedsiębiorstwami, prawodawcami, organami ścigania i organizacjami pozarządowymi; podkreśla rolę dialogu społecznego jako pożytecznego narzędzia, które przyczynia się do lepszego europejskiego zarządzania, zapewniając większą równowagę interesów poprzez zaangażowanie wszystkich podmiotów w proces decyzyjny i wykonawczy; podkreśla, że termin "wszystkie podmioty" musi obejmować osoby pracujące w małych i średnich przedsiębiorstwach, zgodnie z postanowieniami Karty Małych i Średnich Przedsiębiorstw oraz uzgodnieniami Rady Europejskiej w Lizbonie w dniach 23-24 marca 2000 r.; wzywa Komisję Europejską do rozszerzenia i ulepszenia dialogu społecznego na płaszczyźnie europejskiej oraz na podstawie jego wyniku do dalszego podnoszenia standardów społecznych, bez pomijania potrzeby zachowania miejsc pracy.
10. zachęca Komisję do złożenia sprawozdania w sprawie bieżących inicjatyw mających na celu zapewnienie bezpośrednich konsultacji z zainteresowanymi stronami; uważa, że istotne jest również aby Komisja przeprowadziła ocenę ex-post, która zaświadczy o uzyskanych wynikach;
11. wzywa Komisję, aby proponując nowe prawodawstwo, wskazywała koszty jego wdrożenia i kontroli; twierdzi, że Komisja powinna przyjąć jako podstawę całkowite wydatki, jakie dane przepisy powodują;
12. podkreśla, że efektem uproszczenia i aktualizacji istniejących przepisów nie powinna być deregulacja rozwadniająca legislację w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa lub demontaż podstawowych standardów socjalnych; wzywa Komisję Europejską do zagwarantowania, że legislacja będzie w dalszym ciągu umożliwiać poprawę standardów socjalnych bez działania na szkodę konkurencyjności przedsiębiorstw; uważa, że głównym sposobem poprawy standardów socjalnych jest zmniejszenie bezrobocia poprzez stworzenie atmosfery prawodawczej propagującej przedsiębiorczość i tworzenie miejsc pracy;
13. uważa za bardzo ważne przeciwdziałanie wszelkim próbom zbędnego "upiększania" lub poszerzania legislacji przez państwa członkowskie; nalega, aby Komisja wzięła to pod uwagę podczas wydawania rozporządzeń i dyrektyw; jest głęboko przekonany, że Komisja musi wyraźnie określić, jakie są minimalne wymogi rozporządzeń i dyrektyw;
14. oczekuje od państw członkowskich, że zwiększając poziom wymogów i pomiarów kontrolnych ponad minimalne wymogi określone przez Komisję będą o tym informować i sygnalizować w przepisach krajowych lub środkach wykonawczych; wzywa Komisję do monitorowania państw członkowskich jeśli chodzi o zbędne obciążenia administracyjne związane ze środkami wykonawczymi i przepisami krajowymi;
15. wzywa Komisję, aby w ramach wyżej wspomnianego porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa przyjęła ukierunkowane i przemyślane prawodawstwo o przewidywalnych konsekwencjach, które poprzez zapewnienie przedsiębiorstwom i firmom odpowiedniej motywacji, redukcję nadmiernych wydatków i procedur, usunięcie barier dla przystosowań i innowacyjności oraz ogólne zapewnienie pewności prawnej przyczyni się do stworzenia sprzyjających warunków;
16. nalega, aby proponując nowe przepisy Komisja wskazywała obciążenia administracyjne, jakie nałożą one na liczne sektory gospodarcze, społeczne i środowiskowe w porównaniu z podobnymi sektorami poza UE; proponuje, aby poświęcono temu specjalną uwagę w ramach niedawno zaproponowanego testowania konkurencyjności, które jest integralną częścią oceny skutków;
17. zachęca Komisję do przedstawienia Parlamentowi opracowywanego obecnie "projektu sprawdzenia konkurencyjności" w celu umożliwienia wymiany poglądów na jego temat zanim zostanie on faktycznie przedstawiony;
18. zwraca uwagę na konieczność współpracy i zaangażowania Komisji, państw członkowskich i Parlamentu na rzecz opracowania wspólnej, obszernej strategii tworzenia lepszego prawa w celu wzmocnienia partnerstwa na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, poprzez analizę różnych krajowych ram legislacyjnych oraz wprowadzenie najlepszych rozwiązań; wzywa Komisję do respektowania różnych praktyk i strategii krajowych przyjętych przez państwa członkowskie, wdrażające dyrektywy europejskie w sprawie zatrudnienia i ochrony socjalnej na drodze porozumień zbiorowych lub poprzez regulacje i prawo;
19. podkreśla znaczenie lepszego wprowadzania i stosowania istniejącego prawodawstwa we wszystkich państwach członkowskich i wzywa do szybkiego przeprowadzania postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w celu zapewnienia równych reguł gry; wzywa Komisję oraz państwa członkowskie do poprawy mechanizmów identyfikacji legislacji, którą należy uprościć;
20. wspiera program działań Komisji na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych w UE, którego celem jest pomiar kosztów administracyjnych dla przedsiębiorstw w Europie i zmniejszenia obciążeń administracyjnych o 25% do 2012 r.;
21. zauważa, że strategia dotycząca zmniejszenia obciążenia o 25% odnosi się do obciążenia administracyjnego dla firm, zwłaszcza zbędnych obciążeń i nie może, jak zaznacza sama Komisja, być postrzegana jako zniesienie kontroli;
22. w pełni popiera inicjatywę Komisji, ale jednocześnie będzie czuwał nad tym, aby takie podejście nie wpłynęło negatywnie na cele legislacji;
23. podkreśla konieczność wprowadzenia przyspieszonych procedur w celu efektywnego zmniejszenia obciążenia administracyjnego o 25% do 2012 r.; podkreśla, że Parlament i Rada powinny zaoferować swe pełne wsparcie, aby proces upraszczania legislacji okazał się skuteczny;
24. wspiera zatem wniosek Komisji w sprawie "przyspieszonych działań" w odniesieniu do środków Komisji, propozycji zbiorowych i niezależnych; zachęca Komisję do częstszego korzystania z doświadczenia zdobytego przez państwa członkowskie, które już przeprowadziły podstawowe pomiary, w celu ustalenia kolejnych "działań przyspieszonych";
25. przyjmuje do wiadomości ustalenie 13 obszarów priorytetowych w wyżej wspomnianym programie działań Komisji w oparciu o fakt, że 80% całkowitego obciążenia administracyjnego występuje w tych obszarach; podkreśla, że niniejsza ocena opiera się na krajowych doświadczeniach i pomiarach(4); zgadza się z Komisją, że takie podejście jest pragmatyczne, ale uważa, że powinno ono zostać uznane za pierwszy etap;
26. wspiera w związku z tym zamiar Komisji rozszerzenia programu działań na inne obszary, które nie są nim obecnie objęte; oczekuje, że Komisja włączy identyfikację wszystkich kolejnych kwalifikujących się redukcji obciążenia do swej strategii zlecania wykonania faktycznych pomiarów konsultantom zewnętrznym;
27. jest zdania, że wprowadzenie "Programu działań na rzecz zmniejszenia obciążenia administracyjnego" oznacza w dalszej kolejności, że Komisja musi na niego przeznaczyć wystarczające środki i zasoby; w związku z tym wyraża aprobatę dla wyasygnowania na ten cel przez służby Komisji kwoty w wysokości około 19,6 mln euro (bez VAT); zachęca jednak Komisję do złożenia Komisji Budżetowej sprawozdania precyzującego co do tego, z których linii budżetowych pobrano środki, do jakiego stopnia wpływa to na inne obszary polityki i jak i kiedy suma ta zostaną wydana oraz jaka podstawa prawna uzasadnia ten wydatek;
28. podkreśla, że jeśli Komisja uważa, że nie jest w stanie przeznaczyć wystarczających środków i zasobów w ramach obecnych ram administracyjnych, powinna określić z maksymalną dokładnością i poinformować władzę budżetową o możliwych rozwiązaniach pozwalających na przezwyciężenie tego problemu;
29. zaznacza, że zmniejszenie obciążenia o 25% powinno odzwierciedlać redukcję netto; podkreśla zatem konieczność uwzględnienia obciążenia administracyjnego w nowych regulacjach poczynając od 2008 r., jak również w końcowej ocenie w 2012 r.; podkreśla, że zmniejszenie o 25% w ramach 13 obszarów priorytetowych można uznać tylko za ogólny cel zmniejszenia; zauważa, że obecne podejście nie może zatem zapewnić faktycznej redukcji o 25% dla przedsiębiorstw;
30. wzywa Komisję do opublikowania i przedłożenia właściwym komisjom Parlamentu szczegółowego harmonogramu wdrażania środków koniecznych dla osiągnięcia zmniejszenia o 25 % obciążenia administracyjnego do 2012 r., z jasno określonymi celami do osiągnięcia w wyznaczonych terminach, i do składnia corocznych sprawozdań na temat jego postępów właściwym komisjom Parlamentu;
31. podkreśla, że Rada, Parlament i Komisja muszą się w pełni zaangażować i przyjąć polityczną odpowiedzialność za zmniejszenie obciążeń administracyjnych; jest przekonany, że bez określenia odpowiedzialności na szczeblu politycznym UE nie będzie w stanie zmienić z powodzeniem jej kultury tworzenia prawa;
32. zamierza w pełni zastosować procedury oceny wpływu, aby określić skutek poprawek do wniosków, oraz wzywa Radę do pójścia jego śladem; zwraca się do Komisji o dostarczenie koniecznej pomocy i wiedzy;
33. wzywa Komisję do zagwarantowania, że podczas wdrażania wytycznych dotyczących oceny skutków, analiza działalności gospodarczej przyczyni się do poprawy oceny jakości rzeczywistych skutków; podkreśla, iż rzeczą niezbędną jest, by ocena skutków przeprowadzana była w sposób dokładny, przejrzysty i wyważony, stawiający na równi aspekty społeczne, gospodarcze i środowiskowe;
34. podkreśla, że odpowiedzialności na szczeblu politycznym musi towarzyszyć ulepszona praktyka na szczeblu zarządzania i wdrażania; podkreśla zatem, że każda dyrekcja generalna musi uzyskać wiedzę na temat zbędnych obciążeń administracyjnych w jej obszarach polityki dzięki początkowym pomiarom podstawowym, a następnie proponuje system taki jak, na przykład, audyt wewnętrzny w każdej dyrekcji generalnej Komisji, który mógłby doradzać i pomagać różnym dyrektorom generalnym w rozwijaniu i wdrażaniu polityki zmniejszania obciążenia i indywidualnych celów każdej dyrekcji;
35. zwraca się do Komisji o złożenie sprawozdania na temat wewnętrznej struktury organizacyjnej polityki zmniejszania obciążenia administracyjnego; zwraca się o porównanie tej struktury ze strukturami stosowanymi w różnych państwach członkowskich, które już stosują politykę zmniejszania obciążenia administracyjnego;
36. wzywa Komisję do oceny zalet komisji oceny skutków (IAB – Impast Assessment Board) na procedury oceny wpływu do 2008 r.; zachęca Komisję do złożenia sprawozdania w szczególności na temat porównania wpływu IAB z wpływem niezależnych komisji doradczych w różnych państwach członkowskich i do oceny maksymalnych zalet prawdziwie niezależnej kontroli na szczeblu europejskim;
37. proponuje, aby środki zarezerwowane na linię 26 01 08 w budżecie UE na projekt pilotażowy zmniejszenia obciążeń administracyjnych zostały wykorzystane na powołanie niezależnego panelu ekspertów, obejmującego przedstawicieli wszystkich zainteresowanych stron, który będzie w pełni kontrolował wdrażanie "Programu działań na rzecz zmniejszenia obciążeń administracyjnych w UE"; podkreśla, że oznacza to również, że niezależna komisja ekspertów może się skoncentrować na wszystkich procedurach oceny wpływu, pomiarach i wnioskach legislacyjnych spoza 13 obszarów priorytetowych;
38. podkreśla, że wybór i prace wspomnianego niezależnego panelu ekspertów powinny być całkowicie przejrzyste oraz że jego członkowie powinni być zobowiązani do wypełnienia oświadczenia w sprawie interesów;
39. wyraża swe zadowolenie z poparcia już udzielonego temu podejściu przez Radę i Komisję, wyrażonego w pkt 25 konkluzji Prezydencji z posiedzenia Rady Europejskiej w dniach 8-9 marca 2007 r.; podkreśla, że jest ono również zbieżne z zaleceniami Nationaler Normenkonntrollrat (Niemcy), komisji ds. lepszego stanowienia prawa (Wielka Brytania) i holenderskiej komisji doradczej ds. obciążenia administracyjnego (Holandia) wyrażonymi w dokumencie określającym ich stanowisko w sprawie programu działań Komisji(5);
40. proponuje następnie, aby wyżej wspomniany niezależny panel ekspertów, oprócz pełnego nadzoru nad wdrażaniem europejskiego programu działań, oceniał również wnioski i wyniki konsultacji internetowych i na szczeblu lokalnym; proponuje, aby przyznać takiemu panelowi dostęp do oceny wpływu wniosków w sprawie zmniejszenia obciążenia przed przyjęciem ich przez Komisję;
41. zwraca się do Komisji o powołanie niezależnego przedstawiciela na przewodniczącego wyżej wspomnianego niezależnego panelu ekspertów i przygotowanie takiego panelu tak, aby był on w pełni operacyjny we wrześniu 2007 r.; zwraca się ponadto, aby pozostali członkowie panelu reprezentowali zewnętrzne zainteresowane strony w procesie legislacyjnym, oraz by objął on również niezależnych ekspertów i pracowników naukowych w dziedzinie zmniejszenia obciążenia administracyjnego;
42. zwraca się do Komisji o umożliwienie niezależnemu panelowi również wydawania opinii na temat kroków już podjętych w 2006 i 2007 r., które określają politykę zmniejszania obciążenia administracyjnego;
43. zobowiązuje swojego Przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji, jak również rządom i parlamentom państw członkowskich.
Arjan M. Lejour, George M.M. Gelauff, "Five Lisbon Highlights: The economic impact of reaching these targets", CPB Document No 104, CPB, The Hague, 2006.