Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 9 września 2010 r. w sprawie sytuacji Romów i swobody przemieszczania się w Unii Europejskiej
Parlament Europejski,
– uwzględniając Kartę praw podstawowych UE, w szczególności art. 1, 8, 20, 21, 19, 24, 25, 35 i 45,
– uwzględniając międzynarodowe prawo w dziedzinie praw człowieka, a szczególnie Międzynarodową konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet oraz Konwencję Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka,
– uwzględniając europejskie konwencje w sprawie ochrony praw człowieka i podstawowych wolności, a szczególnie europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz wydane na jej podstawie orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Europejską kartę społeczną oraz związane z nią zalecenia Europejskiego Komitetu Praw Społecznych, a także Konwencję ramową Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych,
– uwzględniając art. 2 i 3 Traktatu o Unii Europejskiej, określające prawa podstawowe i zasady, na których opiera się Unia Europejska, w tym zasadę niedyskryminacji i prawo do swobodnego przemieszczania się,
– uwzględniając art. 8, 9, 10, 16, 18, 19, 20, 21, 151, 153 i 157 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 28 kwietnia 2005 r. w sprawie sytuacji Romów w Unii Europejskiej(1), z dnia 1 czerwca 2006 r. w sprawie sytuacji kobiet romskich w Unii Europejskiej(2), z dnia 15 listopada 2007 r. w sprawie stosowania dyrektywy 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich(3), z dnia 31 stycznia 2008 r. w sprawie europejskiej strategii dotyczącej Romów(4), z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie spisu Romów we Włoszech w oparciu o pochodzenie etniczne(5), z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie sytuacji społecznej Romów i ułatwienia im dostępu do rynku pracy w UE(6) oraz z dnia 25 marca 2010 r. w sprawie drugiego europejskiego szczytu w sprawie Romów(7),
– uwzględniając dyrektywę Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającą w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne(8), dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy(9), decyzję ramową Rady 2008/913/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych(10), dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich(11) oraz dyrektywę 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych(12),
– uwzględniając sprawozdania dotyczące Romów, rasizmu i ksenofobii w państwach członkowskich UE w 2009 r., opublikowane przez Agencję Praw Podstawowych(13), oraz sprawozdania Thomasa Hammarberga, komisarza Rady Europy ds. praw człowieka,
– uwzględniając konkluzje z posiedzeń Rady Europejskiej z grudnia 2007 r. i czerwca 2008 r., konkluzje z posiedzenia Rady do Spraw Ogólnych z grudnia 2008 r. oraz konkluzje z posiedzenia Rady ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów dotyczące integracji Romów, przyjęte w dniu 8 czerwca 2009 r. w Luksemburgu,
– uwzględniając ogłoszenie w 2005 r. Dekady Integracji Romów oraz utworzenie Funduszu na rzecz Edukacji Romów przez część państw członkowskich UE, krajów kandydujących i innych krajów, w których instytucje Unii Europejskiej są poważnie zaangażowane,
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 24 października 2006 r. w sprawie imigracji kobiet: roli i miejsca imigrantek w Unii Europejskiej(14),
– uwzględniając wnioski z pierwszego europejskiego szczytu w sprawie Romów (16 września 2008 r., Bruksela) oraz z drugiego europejskiego szczytu w sprawie Romów (8 kwietnia 2010 r., Kordoba),
– uwzględniając sprawozdanie przygotowywane na koniec 2010 r. przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych PE, dotyczące strategii UE w dziedzinie integracji Romów,
– uwzględniając zalecenia przyjęte na 77. sesji Komitetu ONZ ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej, która odbyła się w dniach 2-27 sierpnia 2010 r.,
– uwzględniając sprawozdanie Rady Europy pt. „Czwarte sprawozdanie Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji w sprawie Francji”, opublikowane dnia 15 czerwca 2010 r.,
– uwzględniając dziesięć wspólnych podstawowych zasad integracji Romów,
– uwzględniając art. 110 ust. 4 Regulaminu,
A. mając na uwadze, że Unia Europejska opiera się na zasadach zapisanych w Karcie praw podstawowych UE oraz w traktatach UE, obejmujących zasadę niedyskryminacji, szczegółowe prawa nierozerwalnie związane z obywatelstwem UE oraz prawo do ochrony danych osobowych,
B. mając na uwadze, że zasady te są wdrażane za pomocą wyżej wymienionych dyrektyw 2000/43/WE, 2000/78/WE, 2004/38/WE i 95/46/WE,
C. mając na uwadze, że 10 do 12 milionów europejskich Romów nadal spotyka się z poważną systematyczną dyskryminacja w obszarze edukacji (zwłaszcza w formie segregacji), mieszkalnictwa (zwłaszcza w formie przymusowych eksmisji i warunków mieszkaniowych niezgodnych z normami, a często w formie gett), zatrudnienia (wyjątkowo niski poziom zatrudnienia) oraz równego dostępu do systemów opieki zdrowotnej i innych usług publicznych, a także mając na uwadze uderzająco niski udział Romów w życiu politycznym,
D. mając na uwadze, że po rozszerzeniach z 2004 i 2007 r. większość europejskich Romów została obywatelami UE, a zatem im i ich rodzinom przysługuje prawo do swobodnego przemieszczania się i osiedlania na terytorium państw członkowskich,
E. mając na uwadze, że w szczególnie trudnej sytuacji znajduje się wielu Romów i wiele wspólnot romskich, które postanowiły osiedlić się w państwie członkowskim UE, którego nie są obywatelami,
F. mając na uwadze, że w kilku państwach członkowskich (ostatnio we Francji) w okresie od marca do sierpnia 2010 r. doszło do wydalania i odsyłania Romów wskutek decyzji rządu o deportacji setek Romów będących obywatelami UE lub o ich „dobrowolnym” wyjeździe,
G. mając na uwadze, że władze francuskie zaprosiły ministrów spraw wewnętrznych Włoch, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Grecji, Kanady i USA, a następnie również ministra spraw wewnętrznych Belgii oraz przedstawicieli Komisji na posiedzenie organizowane we wrześniu w Paryżu w celu omówienia kwestii „imigracji” i swobodnego przemieszczania się, które należą do kompetencji UE, a nie zaprosiły na to posiedzenie innych państw członkowskich, a także mając na uwadze, że minister spraw wewnętrznych Włoch zapowiedział, iż zamierza domagać się bardziej rygorystycznych zasad UE w dziedzinie imigracji i swobodnego przemieszczania się, zwłaszcza w odniesieniu do Romów,
H. mając na uwadze, że działaniom tym towarzyszyło piętnowanie Romów i ogólnie antycygańska postawa w dyskursie politycznym,
I. mając na uwadze, że sąd administracyjny w Lille potwierdził wcześniejszy wyrok z dnia 27 sierpnia 2010 r., unieważniając nakazy deportacji siedmiu Romów, gdyż właściwe organy nie wykazały, że osoby te stanowią „zagrożenie porządku publicznego”,
J. mając na uwadze, że Parlament Europejski wielokrotnie wzywał Komisję do opracowania strategii UE wobec Romów, propagującej zasady równości szans i integracji społecznej w całej Europie,
K. mając na uwadze, że UE dysponuje szeregiem instrumentów, które może wykorzystać w walce z wykluczeniem Romów; należą do nich np. nowe rozwiązania wprowadzone w funduszach strukturalnych, pozwalające przeznaczyć do 2% środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na wydatki mieszkaniowe na rzecz społeczności zmarginalizowanych (przepis ten zacznie obowiązywać przed końcem 2010 r.), a także możliwości istniejące już w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego,
L. mając na uwadze, że postępy w zwalczaniu dyskryminacji Romów poprzez zagwarantowanie im prawa do edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej, mieszkania i swobody przemieszczania się w państwach członkowskich są nierównomierne i powolne, a także mając na uwadze, że należy zwiększyć reprezentację Romów w strukturach rządowych i administracji publicznej w państwach członkowskich,
1. przypomina, że Unia Europejska jest przede wszystkim wspólnotą opartą na wartościach i zasadach mających na celu utrzymanie i propagowanie otwartego i integracyjnego społeczeństwa oraz obywatelstwa UE, szczególnie poprzez zakazanie wszelkich form dyskryminacji;
2. podkreśla, że wszyscy obywatele UE i ich rodziny mają prawo do swobodnego przemieszczania się i osiedlania w całej UE, a prawo to stanowi jeden z filarów obywatelstwa UE zdefiniowanego w traktatach i jest wdrażane dyrektywą 2004/38/WE; obowiązkiem wszystkich państw członkowskich jest stosowanie i przestrzeganie tej dyrektywy;
3. wyraża głębokie zaniepokojenie działaniami podjętymi przez władze Francji i innych państw członkowskich względem Romów i społeczności wędrownych w celu ich wydalenia; wzywa właściwe organy do natychmiastowego wstrzymania wszelkich wydaleń Romów, a także apeluje do Komisji, Rady i państw członkowskich o wystąpienie z takim samym żądaniem;
4. podkreśla, że masowych wydaleń zabrania Karta praw podstawowych oraz europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i że środki takie stanowią naruszenie traktatów i prawa UE, ponieważ oznaczają dyskryminację ze względu na rasę i pochodzenie etniczne, a także naruszenie przepisów dyrektywy 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i ich rodzin do swobodnego przemieszczania się w UE;
5. wyraża w szczególności głębokie zaniepokojenie retoryką podżegania i otwartej dyskryminacji, jaka charakteryzuje dyskurs polityczny towarzyszący wydalaniu Romów, przydając wiarygodności rasistowskim deklaracjom i działaniom ugrupowań skrajnie prawicowych; dlatego przypomina decydentom o spoczywającej na nich odpowiedzialności i odrzuca wszelkie oświadczenia wiążące mniejszości i imigrację z przestępczością, które prowadzą do powstania dyskryminacyjnych stereotypów;
6. w tym kontekście przypomina, że dyrektywa 2004/38/WE uznaje ograniczenia swobody przemieszczania się oraz wydalenia obywateli UE tylko na zasadzie wyjątku oraz wprowadza szczególne, jasne ograniczenia dla tego rodzaju środków; w szczególności decyzje o wydaleniu muszą być rozpatrywane i podejmowane dla każdego przypadku z osobna, z uwzględnieniem sytuacji osobistej oraz przy zapewnieniu gwarancji proceduralnych i możliwości odwołania (art. 28, 30, 31);
7. podkreśla również, że zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE brak środków ekonomicznych nie może w żadnym wypadku uzasadniać automatycznego wydalenia obywateli UE (punkt preambuły 16, art. 14), a ograniczenia swobody przemieszczania się i pobytu z powodów związanych z porządkiem publicznym, bezpieczeństwem publicznym i zdrowiem publicznym mogą zostać ustanowione tylko w oparciu o postawę danej osoby, a nie z ogólnych względów prewencyjnych czy też ze względu na pochodzenie etniczne lub przynależność państwową;
8. podkreśla ponadto, że pobieranie odcisków palców wydalanych Romów jest niezgodne z prawem i sprzeczne z Kartą praw podstawowych UE (art. 21 ust. 1 i 2), traktatami i prawem UE, a w szczególności z dyrektywami 2004/38/WE i 2000/43/WE, i stanowi dyskryminację ze względu na pochodzenie etniczne lub przynależność państwową;
9. wzywa państwa członkowskie do wypełniania obowiązków wynikających z przepisów UE i do usunięcia niekonsekwencji w stosowaniu wymogów dyrektywy o swobodnym przemieszczaniu się; ponownie wzywa państwa członkowskie do dokonania przeglądu oraz uchylenia ustaw i środków politycznych bezpośrednio lub pośrednio dyskryminujących Romów ze względu na rasę i pochodzenie etniczne, a także wzywa Radę i Komisję, by śledziły stosowanie przez państwa członkowskie traktatów i dyrektyw wprowadzających środki antydyskryminacyjne i dotyczących swobodnego przemieszczania się, zwłaszcza w stosunku do Romów, a także by podjęły niezbędne środki na wypadek nieprzestrzegania tych przepisów, w szczególności poprzez wszczynanie postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego;
10. uważa, że sytuacja Romów w Europie nie może w żaden sposób wpływać na przyszłe przystąpienie Rumunii i Bułgarii do strefy Schengen ani na prawa obywateli tych państw;
11. wyraża głębokie ubolewanie z powodu późnej i skromnej reakcji Komisji – jako strażniczki traktatów – w celu weryfikacji zgodności działań państw członkowskich z prawem pierwotnym i przepisami UE, zwłaszcza ze wspomnianymi dyrektywami w sprawie niedyskryminacji, swobody przemieszczania się oraz prawa do ochrony danych osobowych; ponownie wyraża zaniepokojenie konsekwencjami obecnego podziału zadań dotyczących polityki wobec Romów między poszczególnych członków Komisji i apeluje o silną koordynację horyzontalną w celu zagwarantowania szybkiego i skutecznego reagowania w przyszłości;
12. wzywa Komisję, by zdecydowanie opowiadała się za wartościami i zasadami zapisanymi w Karcie praw podstawowych UE i w traktatach oraz by niezwłocznie zareagowała, prezentując pełną analizę sytuacji we Francji i we wszystkich państwach członkowskich w zakresie zgodności polityki dotyczącej Romów z prawodawstwem UE, w tym w oparciu o informacje dostarczone przez organizacje pozarządowe i przedstawicieli Romów;
13. wyraża głębokie zaniepokojenie faktem, że pomimo naglącego charakteru problemu Komisja dotychczas nie zareagowała na wnioski Parlamentu ze stycznia 2008 r. i z marca 2010 r. w sprawie przygotowania we współpracy z państwami członkowskimi europejskiej strategii na rzecz Romów; raz jeszcze wzywa Komisję do opracowania kompleksowej europejskiej strategii na rzecz integracji Romów;
14. uważa, że UE oraz wszystkie państwa członkowskie są współodpowiedzialne za wspieranie integracji Romów, co wymaga kompleksowego podejścia na szczeblu UE w formie strategii UE na rzecz Romów, opartej na zobowiązaniach przyjętych na drugim szczycie poświęconym Romom, który odbył się w Kordobie:
–
włączanie problematyki romskiej do głównego nurtu polityki europejskiej i krajowej w zakresie praw podstawowych oraz ochrony przed rasizmem, ubóstwem i wykluczeniem społecznym;
–
opracowanie lepszego planu działań mającego prowadzić do powstania zintegrowanej platformy na rzecz integracji Romów oraz priorytetowe traktowanie kluczowych celów i wyników;
–
zapewnianie faktycznego wykorzystywania na rzecz Romów środków z istniejących instrumentów finansowych UE oraz przyczynianie się do lepszej integracji społecznej Romów poprzez śledzenie wykorzystania zasobów; ponadto wprowadzenie nowego uwarunkowania mającego zapewniać lepsze rozwiązywanie problemów Romów przy wykorzystywaniu środków finansowych;
15. wyraża głębokie ubolewanie, że na drugim szczycie w sprawie Romów państwa członkowskie wykazały się brakiem woli politycznej, i wzywa państwa członkowskie do przyjęcia konkretnych środków w celu urzeczywistnienia zobowiązań podjętych we wspólnej deklaracji wydanej na szczycie w sprawie Romów przez trojkę UE;
16. uważa, że należy ustanowić kompleksowy program rozwoju, ukierunkowany równocześnie na wszystkie odpowiednie dziedziny polityki i umożliwiający natychmiastową interwencję w gettach borykających się z poważnymi trudnościami strukturalnymi; wzywa Komisję i państwa członkowskie, by przy wdrażaniu programów operacyjnych zapewniły ścisłe przestrzeganie przepisów dotyczących równych szans, by realizowane projekty nie prowadziły do bezpośredniego ani pośredniego zaostrzania segregacji i wykluczenia Romów; podkreśla, że w dniu 10 lutego 2010 r. przyjął sprawozdanie w sprawie kwalifikowalności działań w zakresie budownictwa mieszkaniowego dla społeczności zmarginalizowanych, które przewiduje – w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – interwencje w obszarze mieszkalnictwa na rzecz grup znajdujących się w trudnej sytuacji, a także wzywa do szybkiego wdrożenia zmienionego rozporządzenia, by państwa członkowskie mogły aktywnie skorzystać z tej możliwości;
17. wzywa do skutecznego wdrożenia polityki skierowanej do kobiet romskich, które są ofiarami podwójnej dyskryminacji: jako Romki i jako kobiety; wzywa zatem Komisję i państwa członkowskie do przeprowadzenia we współpracy z organizacjami pozarządowymi kampanii uświadamiających dla kobiet romskich i ogółu społeczeństwa oraz do zapewnienia pełnego wprowadzenia w życie właściwych przepisów w celu zwalczania dyskryminujących zwyczajów kulturowych i modeli patriarchalnych, aby zapobiec polaryzacji i przeciwdziałać powszechnym seksistowskim stereotypom oraz napiętnowaniu społecznemu, które są źródłem przemocy wobec kobiet, a także aby zagwarantować, że przemoc mająca za źródło obyczaje, tradycje czy względy religijne nie znajdzie usprawiedliwienia;
18. wyraża zaniepokojenie przymusowym odsyłaniem Romów do krajów Bałkanów Zachodnich, gdzie może ich dotknąć problem bezdomności i dyskryminacji; wzywa Komisję, Radę i państwa członkowskie, by zapewniły przestrzeganie przynależnych Romom praw podstawowych, np. poprzez świadczenie odpowiedniej pomocy i prowadzenie monitoringu;
19. zdecydowanie apeluje do Rady o przyjęcie wspólnego stanowiska w sprawie funduszy strukturalnych i przedakcesyjnych, odzwierciedlającego europejskie zaangażowanie polityczne we wspieranie integracji Romów, oraz o zapewnienie uwzględniania wspólnych podstawowych zasad dotyczących integracji Romów we wszystkich przeglądach odpowiednich programów operacyjnych, w tym w perspektywie kolejnego okresu programowania; wzywa Komisję, by przeanalizowała i oceniła dotychczasowe społeczne skutki inwestycji na rzecz grup znajdujących się w trudnej sytuacji, realizowanych z wykorzystaniem funduszy przedakcesyjnych i strukturalnych, oraz by wyciągnęła z nich wnioski i opracowała nowe strategie i zasady w tym obszarze, jeżeli zostanie to uznane za niezbędne;
20. apeluje do UE i państw członkowskich o uruchomienie odpowiednich funduszy na projekty służące integracji Romów, o monitorowanie rozdzielania tych funduszy wśród państw członkowskich, sposobu ich wykorzystania i właściwej realizacji projektów oraz o ocenę ich skuteczności, a także wzywa Komisję i Radę, by przedstawiły sprawozdanie w tej sprawie wraz z odpowiednimi wnioskami legislacyjnymi;
21. zachęca instytucje UE, by włączały społeczności romskie – od szczebla podstawowego do szczebla międzynarodowych organizacji pozarządowych – w proces tworzenia kompleksowej polityki UE na rzecz Romów, w tym we wszystkie aspekty planowania, wdrażania i nadzoru, oraz by skorzystały z doświadczeń Dekady Integracji Romów 2005-2015, planu działań OBWE oraz zaleceń Rady Europy, ONZ i samego Parlamentu;
22. wzywa komisję przedmiotowo właściwą, by – we współpracy z parlamentami państw członkowskich i po zasięgnięciu opinii Agencji Praw Podstawowych (która powinna sporządzić sprawozdanie w tej sprawie), organizacji pozarządowych i organów zajmujących się prawami człowieka i problematyką Romów – śledziła rozwój sytuacji i przygotowała sprawozdanie na temat sytuacji Romów w Europie w oparciu o poprzednie rezolucje i sprawozdania PE; na szczeblu UE powinien powstać mechanizm wzajemnej oceny służący śledzeniu i zapewnianiu przestrzegania przepisów przez państwa członkowskie;
23. wzywa państwa członkowskie do ścisłego przestrzegania obowiązków wynikających z Międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej poprzez niezwłoczne zatwierdzenie zaleceń przyjętych na 77. sesji Komitetu ONZ ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej;
24. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich i krajów kandydujących, Europejskiemu Inspektorowi Ochrony Danych, Radzie Europy oraz OBWE.
Sprawozdanie dotyczące rasizmu i ksenofobii w państwach członkowskich UE w 2009 r.; Badanie na temat mniejszości i dyskryminacji w UE, dane w sprawozdaniu szczegółowym: Romowie w 2009 r.; Sytuacja obywateli UE pochodzenia romskiego przenoszących się i osiedlających w innych państwach członkowskich UE; Warunki mieszkaniowe Romów i społeczności wędrownych w Unii Europejskiej: Sprawozdanie porównawcze.