Parlament Europejski,

–  uwzględniając zalecenie Komisji 2013/461/UE z dnia 17 września 2013 r. w sprawie zasad regulujących SOLVIT(1),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 17 września 2013 r. zatytułowany „Wspieranie obywateli i przedsiębiorstw na europejskim jednolitym rynku: plan działania na rzecz rozwijania portalu Twoja Europa we współpracy z państwami członkowskimi” (COM(2013)0636),

–  uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 24 lutego 2012 r. zatytułowany „Usprawnianie skutecznego rozwiązywania problemów na jednolitym rynku – odblokowanie pełnego potencjału systemu SOLVIT z okazji dziesięciolecia istnienia” (SWD(2012)0033),

–  uwzględniając pierwsze sprawozdanie Komisji z dnia 28 listopada 2012 r. zatytułowane: „Stan integracji jednolitego rynku na 2013 r. – wkład do rocznej analizy wzrostu gospodarczego na 2013 r.” (COM(2012)0752),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 8 czerwca 2012 r. zatytułowany „Lepsze zarządzanie jednolitym rynkiem” (COM(2012)0259),

–  uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 24 lutego 2012 r. zatytułowany „Wprowadzanie jednolitego rynku – coroczna kontrola sprawowania rządów 2011” (SWD(2012)0025),

–  uwzględniając internetową tabelę wyników jednolitego rynku podaną do wiadomości publicznej dnia 4 lipca 2013 r.,

–  uwzględniając ekspertyzę zatytułowaną „Europejski pojedynczy punkt kontaktowy” z lipca 2013 r., którą zleciła Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów,

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 7 lutego 2013 r. w sprawie zarządzania jednolitym rynkiem(2),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 czerwca 2012 r. zatytułowaną „Akt o jednolitym rynku – następne kroki na ścieżce wzrostu”(3),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 6 kwietnia 2011 r. w sprawie zarządzania i partnerstwa na jednolitym rynku(4),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 marca 2010 r. w sprawie SOLVIT(5),

–  uwzględniając art. 48 Regulaminu

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów oraz opinię Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (A7-0059/2014),

A.  mając na uwadze, że obywatele i przedsiębiorstwa powinni efektywnie korzystać z praw związanych z jednolitym rynkiem oraz że prawodawstwo UE gwarantujące te prawa powinno być skutecznie egzekwowane w celu zadbania o to, by wszyscy obywatele i wszystkie przedsiębiorstwa mogły czerpać korzyści z potencjału rynku wewnętrznego;

B.  mając na uwadze, że informowanie obywateli o ich prawach oraz ułatwianie im korzystania z tych praw przyczynia się do lepszego funkcjonowania rynku wewnętrznego;

C.  mając na uwadze, że SOLVIT rozpatruje obecnie 1300 spraw rocznie i udaje mu się znaleźć rozwiązania dla około 90% klientów w terminie 70 dni;

D.  mając na uwadze, że zainteresowanie portalem Twoja Europa i częstotliwość korzystania z niego szybko rośnie oraz że zgodnie z danymi z internetowej tabeli wyników jednolitego rynku w 2012 r. portal odwiedzało ponad 11 000 gości dziennie, a jeszcze rok wcześniej liczba ta wynosiła 6500;

E.  mając na uwadze, że Komisja Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów wielokrotnie wzywała do usprawnienia sieci SOLVIT oraz do zwiększenia dostępności informacji i lepszego informowania o prawach w UE;

F.  mając na uwadze, że SOLVIT odgrywa ważną rolę jako kluczowe narzędzie rozwiązywania problemów, a w konsekwencji stanowi sposób na zapewnienie lepszej zgodności z prawem Unii w obszarze jednolitego rynku; mając na uwadze, że pomimo to SOLVIT nadal nie jest używany w dostatecznym stopniu i nie wykorzystuje się w pełni jego potencjału;

G.  mając na uwadze, że sieć SOLVIT pod warunkiem pełnego wykorzystania jej potencjału może stać się w wielu dziedzinach przydatnym narzędziem ograniczającym nadmierne odwoływanie się do systemu wymiaru sprawiedliwości, który jest niejednokrotnie bardzo złożony, co utrudnia obywatelom i przedsiębiorstwom rozwiązanie ich problemów;

H.  mając na uwadze, że z zamówionej przez Parlament ekspertyzy zatytułowanej „Europejski pojedynczy punkt kontaktowy” wynika, iż chociaż obywatele europejscy i przedsiębiorstwa europejskie mają dostęp do szerokiego zestawu informacji, porad i pomocy online, świadomość istnienia takich usług jest bardzo niska, zważywszy, że 91,6% zapytanych osób nic nie wiedziało o żadnej usłudze internetowej, z której mogłoby skorzystać w celu rozwiązania problemu dotyczącego jednolitego rynku;

I.  mając na uwadze, że skuteczne udzielanie pomocy przez centra SOLVIT zależy w dużej mierze od dobrego wyszkolenia ich personelu;

J.  mając na uwadze, że należy włożyć więcej starań w lepszą integrację SOLVIT z innymi usługami wsparcia i narzędziami egzekwowania prawa dostępnymi na szczeblu krajowym i unijnym;

K.  mając na uwadze, że obywatele i przedsiębiorstwa muszą mieć świadomość praw przysługujących im w obrębie jednolitego rynku oraz że wciąż istnieje konieczność zwiększania wiedzy na ten temat, aby prawidłowo identyfikowali oni pojawiające się problemy i potrafili je rozwiązywać;

Wprowadzenie: skuteczne korzystanie z praw i możliwości w obrębie jednolitego rynku

1.  powtarza, że potencjał jednolitego rynku będzie można uwolnić dopiero wtedy, gdy obywatele i przedsiębiorstwa będą znali swoje prawa i oferowane im możliwości oraz będą mogli skutecznie z nich korzystać; przypomina, że cele te będzie można osiągnąć tylko wtedy, gdy państwa członkowskie zapewnią skuteczne egzekwowanie prawa w obszarze jednolitego rynku oraz gdy udostępnione zostaną skuteczne mechanizmy rozwiązywania problemów i wysokiej jakości informacje;

2.  podkreśla, że wiele problemów dotyczących jednolitego rynku wynika z nadmiernie rygorystycznego wdrażania, opóźnień we wdrażaniu lub nieprawidłowości przy wdrażaniu ze strony jednego lub kilku państw członkowskich lub ze sprzeczności przepisów krajowych z prawem Unii; w tym względzie stanowczo wzywa Komisję do wywierania nacisków na te państwa członkowskie, które nie stosują przepisów dotyczących jednolitego rynku;

3.  zwraca uwagę, że sieć SOLVIT pozwala wykryć wiele problemów związanych z wprowadzaniem w życie przepisów dotyczących jednolitego rynku oraz pochwala wkład SOLVIT w dokonywanie zmian administracyjnych i regulacyjnych pozwalających zaradzić tym problemom; wzywa Radę do podjęcia środków zmierzających do poprawy zadań administracji publicznej w celu wzmocnienia współpracy między władzami krajowymi a Komisją;

4.  podkreśla, że SOLVIT musi dysponować mechanizmem sprawnego powiadamiania Komisji o problemach pojawiających się w obszarze rynku wewnętrznym, związanych z niestosowaniem prawa UE, o których uzyskał wiedzę;

5.  podkreśla, że właściwe wprowadzenie w życie, egzekwowanie i przestrzeganie przepisów dotyczących jednolitego rynku ma zasadnicze znaczenie dla konsumentów i przedsiębiorstw europejskich, a tym samym dla szeroko pojętej gospodarki i budowania zaufania obywateli do funkcjonowania jednolitego rynku; podkreśla również obowiązki prawne państw członkowskich w tym względzie;

6.  ponownie wzywa do dalszych postępów w stosowaniu stosownych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom, również poprzez zapewnienie ściślejszego stosowania takich postępowań w przypadkach łamania przepisów unijnych w obszarze jednolitego rynku, a także poprzez stosowanie szybszych procedur;

7.  podkreśla ponadto znaczenie podejmowania wszelkich wysiłków służących zapobieganiu problemom związanym z egzekwowaniem prawa, wykrywaniu lub eliminowaniu ich zanim konieczne stanie się wszczęcie formalnego postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom;

8.  zaznacza, że należy stosować zasadę „zero tolerancji” w przypadku niestosowania dyrektywy usługowej oraz wzajemną ocenę wykonania i transpozycji tejże dyrektywy jako metody zapewnienia skutecznego stosowania prawa w obszarze jednolitego rynku;

SOLVIT: pomoc przedsiębiorstwom i osobom prywatnym w rozwiązywaniu problemów

9.  przyjmuje z zadowoleniem nowe zalecenie Komisji w sprawie zasad regulujących SOLVIT, które przygotowuje grunt pod SOLVIT 2.0;

10.  zwraca uwagę, że sieć SOLVIT osiągnęła wymierne rezultaty i dowiodła swojej użyteczności; zauważa jednak, że istnieją znaczne możliwości jej usprawnienia, zwłaszcza w odniesieniu do rozwiązywania sporów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i do czasu potrzebnego na rozwiązanie problemu;

11.  z zadowoleniem przyjmuje wysiłki Komisji na rzecz dalszej optymalizacji owocnej pracy sieci SOLVIT służącej nieformalnemu i szybkiemu rozwiązywaniu transgranicznych sporów dotyczących kwestii związanych z rynkiem wewnętrznym i będącej narzędziem rozwiązywania problemu niewłaściwego stosowania przepisów po transpozycji przy zastosowaniu procedur, do których obywatele mają jak największy dostęp, a także sugeruje, aby państwa członkowskie ściśle współpracowały z Komisją w celu usprawnienia system SOLVIT i uczynienia zeń bezpłatnego narzędzia przyjaznego użytkownikom;

12.  uważa, że skuteczność centrów SOLVIT powinna być stale zwiększana, zwłaszcza w odniesieniu do spraw z zakresu zabezpieczenia społecznego, oraz zachęca do lepszej koordynacji krajowych systemów zabezpieczenia społecznego;

13.  domaga się zwrócenia szczególnej uwagi na wszystkie kwestie transgraniczne związane z prawami pracowniczymi i socjalnymi oraz równym traktowaniem przy szczególnym uwzględnieniu takich kwestii jak świadczenia rentowe i emerytalne, pracownicy z UE i delegowanie pracowników;

14.  podkreśla zwłaszcza znaczenie SOLVIT dla pracowników mobilnych w odniesieniu do kwestii równego traktowania i rozwiązywania problemów transgranicznych;

15.  zauważa, że zdecydowaną większość klientów SOLVIT stanowią obywatele; podkreśla potrzebę uwolnienia znacznego potencjału SOLVIT jako narzędzia do rozwiązywania problemów z przeznaczeniem dla przedsiębiorstw; podkreśla, że należy podjąć więcej działań służących upowszechnieniu SOLVIT wśród przedsiębiorstw, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw, zapoznaniu ich z możliwościami oferowanymi przez to narzędzie oraz umożliwieniu im jego lepszego wykorzystania; pochwala ostatnią aktualizację portalu biznesowego Twoja Europa jako właściwy krok w tym kierunku;

16.  apeluje o zintensyfikowanie działań SOLVIT w zakresie public relations, aby znacznie upowszechnić wiedzę o istnieniu tej sieci; wzywa państwa członkowskie, Komisję i posłów do Parlamentu Europejskiego w ich okręgach wyborczych do angażowania się w kampanie uświadamiające w celu propagowania roli portalu Twoja Europa i sieci SOLVIT; podkreśla, że państwa członkowskie mają możliwość dalszego rozwoju sieci SOLVIT na szczeblu regionalnym, zwracając jednocześnie uwagę, że rozpatrywanie spraw musi się odbywać na szczeblu administracji krajowych;

17.  zwraca uwagę, że do sieci SOLVIT wciąż wpływa duża liczba niedotyczących jej spraw, co spowalnia proces rozpatrywania skarg wchodzących w zakres kompetencji SOLVIT; podkreśla tym samym konieczność zwiększania wiedzy przedsiębiorców i obywateli o zakresie kompetencji SOLVIT;

18.  wzywa państwa członkowskie do zapewnienia odpowiednich zasobów na utrzymanie sieci SOLVIT w nawiązaniu do warunków organizacji centrów SOLVIT określonych w zaleceniu Komisji z dnia 17 września 2013 r.;

19.  podkreśla znaczenie utrzymania jakości usług oferowanych przez SOLVIT pomimo ograniczeń budżetowych i skromnych zasobów ludzkich; podkreśla znaczenie zapewnienia centrom SOLVIT dostatecznej liczby dobrze wyszkolonych pracowników posiadających odpowiednią wiedzę prawniczą i znajomość właściwych języków Unii, a także zapewnienie pracownikom odpowiednich szkoleń mających na celu stałe podnoszenie ich kwalifikacji i umiejętności;

20.  podkreśla znaczenie zapewnienia porównywalnej jakości usług przez wszystkie centra SOLVIT działające w różnych państwach członkowskich, co jest kluczowe dla sprawnego rozwiązania problemu;

21.  podkreśla znaczenie szybkiego rozwiązywania problemów wymagających jedynie objaśnienia prawa unijnego oraz kontaktowania się w odpowiedni sposób z wnioskodawcami w skomplikowanych sprawach;

22.  wzywa do lepszego dostosowania do innych procedur rozpatrywania skarg, zwłaszcza do projektu UE Pilot;

23.  podkreśla znaczenie ukierunkowania systemu SOLVIT na rozpatrywanie większej liczby spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej; zauważa, że wymaga to szerszej wiedzy o SOLVIT w środowisku biznesowym, zacieśnienia współpracy przez SOLVIT z europejskimi i krajowymi stowarzyszeniami przedsiębiorców, na przykład w formie grupy roboczej skupiającej centra SOLVIT i stowarzyszenia przedsiębiorców, oraz gotowości niektórych centrów SOLVIT do zajmowania się bardziej skomplikowanymi sprawami;

24.  wyraża ubolewanie, że wiele spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, którymi SOLVIT mógłby się zająć, zostało odrzuconych na tej podstawie, że są zbyt skomplikowane; uważa, że skoro niektóre centra SOLVIT postrzegają tego rodzaju sprawy dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej za zbyt skomplikowane, tego rodzaju problem powinien zostać rozwiązywany na szczeblu lokalnym w tych centrach SOLVIT;

25.  podkreśla znaczenie świadczenia przez Komisję nieformalnej pomocy w rozpatrywaniu spraw, w tym nieformalnej pomocy prawnej w skomplikowanych sprawach; wzywa centra SOLVIT do korzystania z takiej pomocy;

26.  podkreśla znaczenie wymiany informacji pomiędzy centrami SOLVIT i zaleca, aby państwa członkowskie inwestowały w usprawnienie współpracy między tymi centrami; zachęca centra SOLVIT w całej Unii do inicjowania intensywniejszej i szerszej wymiany godnych naśladowania wzorców oraz podkreśla znaczenie takiej wymiany najlepszych praktyk pomiędzy centrami SOLVIT w odniesieniu do wdrażania i propagowania świadczonych usług;

27.  przyjmuje z zadowoleniem wyjaśnienia zawarte w zaleceniu Komisji 2013/461/UE co do mandatu sieci SOLVIT w sprawach, w przypadku których okazuje się, że przepisy krajowe są sprzeczne z prawem Unii (zwanych również sprawami strukturalnymi); pochwala przyjmowanie takich spraw do rozpatrzenia przez niektóre centra SOLVIT; wzywa wszystkie centra SOLVIT do zapewniania skutecznego wsparcia, ilekroć pojawią się tego rodzaju problemy, również poprzez pomoc w identyfikowaniu potencjalnych problemów wynikających z proponowanych przepisów krajowych;

28.  wzywa centra SOLVIT do śmielszych i skuteczniejszych działań w kwestii odpowiadania na skargi, a zwłaszcza rozpatrywania bardziej skomplikowanych spraw;

29.  podkreśla znaczenie komunikowania się i współpracy między wnioskodawcą, odpowiednimi centrami SOLVIT i Komisją przez cały czas trwania procedury; zwraca uwagę, że w wielu przypadkach w trakcie trwania procedury nie prowadzi się konsultacji z wnioskodawcą, który ma kontakt z centrum SOLVIT jedynie w momencie składania wniosku i w momencie zakończenia sprawy;

30.  jest zdania, że konieczna jest ściślejsza współpraca pomiędzy wszystkimi szczeblami administracji krajowej a siecią SOLVIT;

31.  z zadowoleniem przyjmuje zwłaszcza zapewnianą przez centra SOLVIT ochronę danych osobowych i apeluje o jej stałe monitorowanie, a w stosownych przypadkach wzmacnianie tej ochrony, aby spełnić wymogi użytkowników w zakresie ochrony danych;

32.  podkreśla znaczenie wzrostu znajomości i widoczności sieci SOLVIT oraz przybliżania jej osobom, które nic o niej nie wiedzą; wzywa państwa członkowskie i Komisję, by zagwarantowały równy dostęp do centrów SOLVIT i portali internetowych, w szczególności w przypadku osób niepełnosprawnych oraz osób starszych, a także by opracowały wszystkie możliwe opcje nawiązywania kontaktu między użytkownikami a centrami SOLVIT w tym kontekście; przyjmuje do wiadomości wniosek Komisji dotyczący dyrektywy w sprawie dostępności stron internetowych instytucji sektora publicznego (COM(2012)0721);

33.  podkreśla potrzebę łączenia i integrowania portali SOLVIT z innymi powiązanymi podmiotami i platformami w celu zwiększenia dostępności i widoczności dla wszystkich użytkowników; proponuje, by państwa członkowskie ściśle współpracowały z Komisją w celu udoskonalenia systemu SOLVIT poprzez zapewnienie spójnego podejścia w całej UE i zwiększenie widoczności tego systemu; uważa, że odnośne strony internetowe instytucji europejskich powinny zawierać łącze do portalu Twoja Europa;

34.  podkreśla znaczenie rozpowszechniania informacji o bazie danych zawierającej sprawy SOLVIT oraz z zadowoleniem przyjmuje zalecenie Komisji dotyczące potrzeby dostarczania informacji na temat alternatywnych systemów rozwiązywania problemów lub źródeł informacji, w tym również innych możliwych sposobów dochodzenia praw, zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym w sprawach niewchodzących w zakres SOLVIT;

35.  zachęca centra SOLVIT do proaktywnych działań poprzez nawiązywanie kontaktu z obywatelami i przedsiębiorstwami oraz z parlamentami krajowymi z własnej inicjatywy;

36.  pochwala internetową tabelę wyników jednolitego rynku, gdzie prezentowane są dane na temat wyników państw członkowskich odnoszących się do sieci SOLVIT i portalu Twoja Europa, a także wyników dotyczących prawodawstwa UE w obszarze funkcjonowania jednolitego rynku;

37.  wzywa Komisję oraz państwa członkowskie do podjęcia dalszych kroków w celu rozpowszechnienia informacji na temat dostępności tych instrumentów wśród obywateli, przedsiębiorstw i przedsiębiorców za pomocą wszelkich środków masowego przekazu, w tym internetu, tak aby informacja ta dotarła do jak największej liczby obywateli i przedsiębiorców; wzywa państwa członkowskie do organizowania kampanii informacyjnych skierowanych do konkretnych grup odbiorców, w tym przedsiębiorstw, a szczególnie do małych i średnich przedsiębiorstw;

38.  wzywa Komisję, aby w ramach rocznych sprawozdań na temat integracji jednolitego rynku nadal monitorowała wyniki unijnych mechanizmów rozwiązywania problemów – zwłaszcza sieci SOLVIT – jako części rocznej analizy wzrostu gospodarczego; ponadto ponownie wzywa Komisję do lepszego zarządzania jednolitym rynkiem poprzez ustanowienie specjalnego filaru europejskiego semestru wraz z zaleceniami skierowanymi do konkretnych krajów;

39.  nadal poczuwa się do obowiązku ścisłego monitorowania postępów SOLVIT; wzywa Komisję do wyznaczenia miarodajnych celów pożądanego rozwoju SOLVIT; zachęca również państwa członkowskie do ustanowienia własnych wymiernych celów i terminów dotyczących rozwoju procesu rozpatrywania spraw w lokalnych centrach SOLVIT; uważa w związku z tym, że krokiem naprzód do celów monitorowania postępów mógłby być podział na sprawy dotyczące obywateli i sprawy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej; wyraża przekonanie, że jeżeli cele te nie zostaną zrealizowane, należy rozważyć możliwość zastąpienia nieformalnej procedury aktem ustawodawczym, biorąc pod uwagę istniejące mechanizmy, takie jak dyrektywa 2013/11/UE w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów konsumenckich oraz rozporządzenie (UE) nr 524/2013 w sprawie internetowego systemu rozstrzygania sporów konsumenckich; wzywa Radę do podążania za ambitnymi celami Parlamentu w tym zakresie; wzywa Komisję i państwa członkowskie do ścisłego monitorowania postępów poczynionych na rzecz osiągnięcia unijnych i krajowych celów SOLVIT w ramach europejskiego semestru;

Twoja Europa: lepsze reagowanie na potrzeby obywateli i przedsiębiorstw

40.  zwraca uwagę na ciągły wzrost częstotliwości korzystania z portalu Twoja Europa;

41.  zachęca Komisję i państwa członkowskie do wskazywania wyraźnej różnicy między portalem Twoja Europa a systemem SOLVIT podczas koordynowania poszczególnych kampanii mających na celu ich uwidocznienie;

42.  przyjmuje z zadowoleniem cele wyznaczone w planie działania na rzecz portalu Twoja Europa, a mianowicie zapewnianie wysokiej jakości praktycznych informacji o prawach UE w obszarze jednolitego rynku, rozpowszechnianie informacji o portalu Twoja Europa oraz nadanie praktycznego wymiaru ścisłemu partnerstwu między Komisją a państwami członkowskimi;

43.  zachęca Komisję do podjęcia skuteczniejszych kroków na rzecz lepszego pozycjonowania portalu Twoja Europa jako narzędzia dla przedsiębiorstw oraz do zwiększenia jego widoczności, m.in. dzięki lepszemu wykorzystaniu mediów społecznościowych; uważa, że poprzez budowanie świadomości marki i poprzez włączenie systemu SOLVIT portal Twoja Europa powinien stać się jedynym punktem dostępu dla europejskich konsumentów i przedsiębiorstw, które napotkały problemy lub poszukują informacji; wierzy, że taki jedyny punkt dostępu mógłby służyć jako punkt odniesienia dla obywateli i przedsiębiorstw oraz ułatwiać im dostęp do różnego rodzaju narzędzi informacyjnych i wyspecjalizowanych mechanizmów rozwiązywania problemów, takich jak SOLVIT;

44.  wzywa Komisję do rozszerzenia zakresu portalu Twoja Europa, aby w pełni obejmował prawa, obowiązki i możliwości w obrębie jednolitego rynku, oraz do uczynienia go jak najłatwiejszym w obsłudze;

45.  wzywa państwa członkowskie do dostarczania informacji na temat krajowych przepisów i procedur dotyczących praw w UE; wzywa państwa członkowskie do nadania tym informacjom praktycznej formy, pozbawienia ich specjalistycznego żargonu, zapewnienia równego dostępu do nich dla wszystkich, aktualizowania ich i udostępniania w odpowiednich językach, a także do utworzenia łączy między portalami krajowymi (administracja elektroniczna) a portalem Twoja Europa;

o
o   o

46.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz parlamentom i rządom państw członkowskich.

(1) Dz.U. L 249 z 19.9.2013, s. 10. (2) Teksty przyjęte, P7_TA(2013)0054. (3) Dz.U. C 332 E z 15.11.2013, s. 72. (4) Dz.U. C 296 E z 2.10.2012, s. 51. (5) Dz.U. C 349 E z 22.12.2010, s. 10.