Het Europees Parlement,

–  gezien de artikelen 2, 9, 10, 19 en 168 en artikel 216, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), en de artikelen 2 en 21 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU),

–  gezien de artikelen 3, 15, 21, 23 en 26 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie,

–  gezien het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap (CRPD), dat op 21 januari 2011 in de EU in werking is getreden overeenkomstig Besluit 2010/48/EG van de Raad van 26 november 2009 betreffende de sluiting door de Europese Gemeenschap van het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap(1),

–  gezien de slotopmerkingen van het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap op 2 oktober 2015 over het initiële verslag van de Europese Unie(2),

–  gezien de vragenlijst van het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap van 15 mei 2015 in verband met het initiële verslag van de Europese Unie(3),

–  gezien de gedragscode tussen de Raad, de lidstaten en de Commissie tot vaststelling van interne regelingen voor de uitvoering door en de vertegenwoordiging van de Europese Unie met betrekking tot het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap,

–  gezien de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten en het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten,

–  gezien de Conventie van de Verenigde Naties inzake de rechten van het kind (CRC),

–  gezien de richtsnoeren van de Verenigde Naties inzake alternatieve vormen van kinderzorg(4),

–  gezien Verordening (EU) nr. 1303/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 17 december 2013 houdende gemeenschappelijke bepalingen inzake het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, het Europees Sociaal Fonds, het Cohesiefonds, het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling en het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij en algemene bepalingen inzake het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, het Europees Sociaal Fonds, het Cohesiefonds en het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij, en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1083/2006 van de Raad(5),

–  gezien Richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid en beroep(6),

–  gezien de arresten van het Hof van Justitie in de gevoegde zaken C-335/11 en C‑337/11 HK Danmark en in zaken C-363/12 Z en C-356/12 Glatzel,

–  gezien de gezamenlijke mededeling van 28 april 2015 van de Commissie en de hoge vertegenwoordiger van de Europese Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid aan het Europees Parlement en de Raad getiteld "Actieplan inzake mensenrechten en democratie (2015-2019): de mensenrechten in de EU centraal blijven stellen" (JOIN(2015)0016),

–  gezien het voorstel van de Commissie van 2 december 2015 voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten inzake de toegankelijkheidseisen voor producten en diensten (COM(2015)0615),

–  gezien het werkdocument van de diensten van de Commissie van 19 juni 2015 inzake een antwoord van de Europese Unie op de vragenlijst met betrekking tot het initiële verslag van de Europese Unie inzake de tenuitvoerlegging van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (SWD(2015)0127),

–  gezien het werkdocument van 5 juni 2014 van de diensten van de Commissie getiteld "Verslag over de tenuitvoerlegging van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (CRPD) door de Europese Unie" (SWD(2014)0182),

–  gezien de mededeling van de Commissie van 25 oktober 2011 getiteld "Initiatief voor sociaal ondernemerschap – Bouwen aan een gezonde leefomgeving voor sociale ondernemingen in een kader van sociale economie en innovatie" (COM(2011)0682),

–  gezien de mededelingen van de Commissie van 15 november 2010 getiteld "Europese strategie inzake handicaps 2010-2020: Een hernieuwd engagement voor een onbelemmerd Europa" (COM(2010)0636),

–  gezien zijn resolutie van 25 februari 2016 over het Europees semester voor coördinatie van het economisch beleid: sociale en werkgelegenheidsaspecten in de jaarlijkse groeianalyse 2016(7),

–  gezien zijn resolutie van 10 september 2015 over de totstandbrenging van een concurrerende arbeidsmarkt in de EU voor de 21e eeuw: het afstemmen van vaardigheden en kwalificaties op vraag en werkgelegenheid, als een manier om de crisis te boven te komen(8),

–  gezien zijn resolutie van 10 september 2015 over sociaal ondernemerschap en sociale innovatie bij de bestrijding van werkloosheid(9),

–  onder verwijzing naar zijn resolutie van 8 september 2015 over de situatie van de grondrechten in de Europese Unie (2013-2014)(10),

–  gezien zijn standpunt in eerste lezing van 8 juli 2015 over het voorstel voor een besluit van de Raad betreffende de richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten(11),

–  gezien zijn resolutie van 20 mei 2015 inzake de vragenlijst die het Comité van de Verenigde Naties voor de rechten van personen met een handicap heeft aangenomen in verband met het initiële verslag van de Europese Unie(12),

–  gezien zijn resolutie van 4 juli 2013 over het effect van de crisis op de toegang tot zorg voor kwetsbare groepen(13),

–  gezien zijn resolutie van 25 oktober 2011 over mobiliteit en inclusie van mensen met een handicap en de Europese strategie voor mensen met een handicap 2010-2020(14),

–  gezien zijn resolutie van 6 mei 2009 over de actieve inclusie van personen die van de arbeidsmarkt zijn uitgesloten(15),

–  gezien de grondige analyse van de Onderzoeksdienst van het Europees Parlement getiteld "Uitvoering van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (CRPD) door de Europese Unie",

–  gezien de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling,

–  gezien het jaarverslag 2014 van de Europese Ombudsman,

–  gezien het besluit van de Europese Ombudsman tot afsluiting van haar initiatiefonderzoek betreffende de Europese Commissie (OI/8/2014/AN),

–  gezien het aankomende jaarverslag 2015 van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten,

–  gezien de studie van het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten (FRA) van december 2015 getiteld "Geweld tegen kinderen met een handicap: wetgeving, beleid en programma’s in de EU",

–  gezien de statistieken van Eurostat van 2014 over de toegang tot de arbeidsmarkt en de toegang tot onderwijs en opleiding van en armoede en inkomensongelijkheid onder personen met een handicap,

–  gezien artikel 52 van zijn Reglement,

–  gezien het verslag van de Commissie werkgelegenheid en sociale zaken en de adviezen van de Commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken, de Commissie verzoekschriften, de Commissie buitenlandse zaken, de Commissie ontwikkelingssamenwerking, de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid, de Commissie vervoer en toerisme, de Commissie regionale ontwikkeling, de Commissie cultuur en onderwijs, de Commissie juridische zaken en de Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid (A8-0203/2016),

A.  overwegende dat alle personen met een handicap als volwaardige burgers gelijke rechten hebben en er niet kan worden getornd aan hun waardigheid en hun recht op gelijke behandeling, zelfstandig leven, autonomie, steun uit door de overheid gefinancierde regelingen en volledige deelname aan de samenleving;

B.  overwegende dat er in de Europese Unie naar schatting 80 miljoen mensen met een handicap zijn, onder wie circa 46 miljoen vrouwen en meisjes (ongeveer 16 % van de totale vrouwelijke EU-bevolking), wat betekent dat handicaps in de Europese Unie vaker voorkomen bij vrouwen dan bij mannen; overwegende dat vrouwen met een handicap vaak het slachtoffer zijn van meervoudige discriminatie, waardoor zij aanzienlijk worden belemmerd in de uitoefening van hun grondrechten en vrijheden zoals het recht op toegang tot onderwijs en werkgelegenheid, wat kan leiden tot sociale isolatie en psychologisch trauma; overwegende dat vrouwen ook als mantelzorgers van een familielid met een handicap onevenredig zwaar worden getroffen door handicaps;

C.  overwegende dat het VWEU vereist dat de Unie bij de bepaling en de uitvoering van haar beleid en optreden streeft naar bestrijding van iedere discriminatie op grond van handicaps (artikel 10) en aan de Unie de bevoegdheid verleent wetgeving vast te stellen om dergelijke discriminatie aan te pakken (artikel 19);

D.  overwegende dat de artikelen 21 en 26 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie discriminatie op grond van een handicap uitdrukkelijk verbieden en bepalen dat personen met een handicap recht hebben op gelijke deelname aan het gemeenschapsleven;

E.  overwegende dat het CRPD het eerste internationale mensenrechtenverdrag is dat door de EU is geratificeerd, en dat bovendien door alle 28 EU-lidstaten is ondertekend en door 27 lidstaten is geratificeerd; overwegende dat de lidstaat die dat nog niet heeft gedaan de laatste hervormingen moet afronden die nodig zijn om het CRPD te kunnen ratificeren;

F.  overwegende dat dit de eerste keer is dat de EU bij de vervulling van haar internationale verplichtingen inzake de mensenrechten is gecontroleerd door een VN-orgaan, overwegende dat de in 2015 gepubliceerde slotopmerkingen van het CRPD-Comité van de VN over de tenuitvoerlegging van het Verdrag in de EU een sterk signaal hebben doen uitgaan over het engagement van de EU inzake gelijkheid en eerbiediging van de mensenrechten en een reeks richtsnoeren bieden voor wetgevings- en beleidsmaatregelen die onder de bevoegdheid van de EU vallen;

G.  overwegende dat in de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie wordt bekrachtigd dat het CRPD bindend is voor de EU en haar lidstaten bij het uitvoeren van EU-recht, aangezien het "deel uitmaakt van de rechtsorde van de Unie" en "voorrang [heeft] op teksten van afgeleid recht"(16);

H.  overwegende dat de beginselen van het CRPD niet alleen betrekking hebben op discriminatie, maar de richting aangeven voor een inclusieve maatschappij waarin de mensenrechten van alle personen met een handicap en hun familie volledig worden geëerbiedigd;

I.  overwegende dat personen met een handicap een diverse groep vormen en vrouwen, kinderen, ouderen en personen die complexe ondersteuning nodig hebben met nog meer moeilijkheden en met meerdere vormen van discriminatie te maken krijgen;

J.  overwegende dat een handicap veroorzaakt kan worden door een geleidelijke en soms onzichtbare achteruitgang van de gezondheidstoestand van een persoon, zoals het geval is voor mensen met neurodegeneratieve of zeldzame aandoeningen, wat negatieve gevolgen kan hebben voor de zelfstandige levenswijze van deze personen;

K.  overwegende dat naar schatting 80 % van de personen met een handicap in ontwikkelingslanden woont; overwegende dat de EU voorstander is van de bevordering van de rechten van personen met een handicap op internationaal niveau en 's werelds grootste verstrekker van officiële ontwikkelingshulp (ODA) is;

L.  overwegende dat kinderen met een handicap ten opzichte van hun leeftijdsgenoten zonder handicap 17 keer meer kans hebben om in een instelling terecht te komen, waar zij een veel groter risico op geweld, verwaarlozing en misbruik lopen dan in een thuisomgeving(17);

M.  overwegende dat kinderen met een handicap het recht hebben om in (eigen) familieverband of in een familiale omgeving te wonen, overeenkomstig het belang van het kind; overwegende dat familieleden vaak hun professionele activiteiten moeten afbouwen of stopzetten om voor familieleden met een handicap te zorgen;

N.  overwegende dat in het VN-Verdrag over de rechten van personen met een handicap wordt benadrukt dat in alle inspanningen een genderperspectief moet worden verwerkt, en dat de eerbieding van mensenrechten en fundamentele vrijheden moet worden bevorderd;

O.  overwegende dat een gelijke behandeling en positieve acties en beleidsmaatregelen voor vrouwen met een handicap en voor moeders van kinderen met een handicap een fundamenteel mensenrecht en een ethische plicht zijn;

P.  overwegende dat vrouwen en meisjes met een handicap in hun dagelijkse leven aan verschillende aspecten van discriminatie worden blootgesteld; overwegende dat deze discriminatie allerlei vormen kan aannemen – fysiek, emotioneel, seksueel, economisch – en partnergeweld, geweld door verzorgingspersoneel, seksueel geweld en institutioneel geweld omvat;

Q.  overwegende dat vrouwen met een handicap meer risico lopen op huiselijk en seksueel geweld dat naar verluidt langer aanhoudt en intenser is dan bij vrouwen zonder handicap(18);

R.  overwegende dat vrouwen met een handicap, vooral migranten, meer kans lopen op armoede en sociale uitsluiting door meervoudige discriminatie;

S.  overwegende dat invaliditeit een oorzaak is en een gevolg kan zijn van armoede en dat ongeveer 30 % van de daklozen een handicap heeft en mogelijk over het hoofd wordt gezien(19); overwegende dat staatsvoorzieningen voor sociale bescherming een belangrijke rol spelen in de preventie van armoede bij personen met een handicap, en overwegende dat volgens gegevens uit 2012 tot 68,5 % van de personen met een handicap in armoede zou leven zonder door de staat uitgekeerde sociale overdrachten(20);

T.  overwegende dat het absoluut noodzakelijk is om de bestaande EU-wetgeving en ‑beleidsinstrumenten te handhaven om het CRPD optimaal te kunnen toepassen;

U.  overwegende dat sommige lidstaten die het CRDP hebben geratificeerd nog instanties voor de uitvoering van en het toezicht op het verdrag moeten oprichten of aanwijzen, als vereist krachtens artikel 33; overwegende dat de werkzaamheden van de instanties die reeds zijn opgericht, met name het kader voor toezicht, opgericht uit hoofde van artikel 33, lid 2, gehinderd worden door een gebrek aan financiële en menselijke middelen en het ontbreken van een deugdelijke rechtsgrond voor hun aanwijzing;

V.  overwegende dat een van de belangrijkste pijlers voor personen met een handicap participatie en toegang tot de arbeidsmarkt is, die echter problematisch blijft met 58,5 % ten opzichte van 80,5 % voor personen zonder handicap, en dat dit veel personen met een handicap verhindert om een zelfstandig en actief leven te leiden;

W.  overwegende dat de arbeidsparticipatie van vrouwen zonder handicap 65 % bedraagt, tegenover 44 % voor vrouwen met een handicap; overwegende dat vrouwen met een handicap vaak gediscrimineerd worden in vergelijking tot mannen met een handicap wat de toegang tot werk en onderwijs betreft; overwegende dat de werkloosheid onder personen met een handicap onaanvaardbaar hoog blijft; overwegende dat vrouwen en meisjes met een handicap meer moeite hebben met het betreden van de arbeidsmarkt; overwegende dat belemmeringen voor de mobiliteit en de sterkere mate van afhankelijkheid van familieleden en verzorgers moeten worden overwonnen om actieve participatie van vrouwen met een handicap in het onderwijs, op de arbeidsmarkt en in het sociale en economische leven van de samenleving te stimuleren;

X.  overwegende dat betaald werk cruciaal is om personen met een handicap in staat te stellen een onafhankelijk leven te leiden en hun gezin en huishouden te onderhouden; overwegende dat vrouwen en meisjes met een handicap vaak worden onderbetaald; overwegende dat deze kwetsbare groep mensen vaker in armoede leeft en meer kans loopt op sociale uitsluiting;

Y.  overwegende dat de EU, als een van de partijen bij het CRPD, de plicht heeft personen met een handicap en hun representatieve organisaties nauw te betrekken bij en actief te laten deelnemen aan de ontwikkeling en tenuitvoerlegging van wetgeving en beleid ter uitvoering van het verdrag en alle besluitvormingsprocessen over kwesties die betrekking hebben op personen met een handicap;

Z.  overwegende dat door de lidstaten toegepaste bezuinigingsmaatregelen hebben geleid tot besparingen in sociale dienstverlening, gezinsondersteuning en gemeenschapsdiensten en dat dit buitensporig negatieve gevolgen heeft gehad voor de levensstandaard van personen met een handicap, in het bijzonder kinderen met een handicap en hun families;

AA.  overwegende dat de Commissie haar voorstel voor de richtlijn inzake moederschapsverlof heeft ingetrokken;

AB.  overwegende dat discriminatie op grond van handicap in Richtlijn 2011/24/EU betreffende de toepassing van de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg niet expliciet wordt verboden;

AC.  overwegende dat er door demografische en maatschappelijke veranderingen meer vraag is naar huishoudelijk personeel en verzorgers, vooral binnen gezinnen; overwegende dat de zorg voor personen met een handicap of hulpbehoevenden gewoonlijk wordt gedragen door de vrouwen van de familie, waardoor zij vaak uitgesloten worden van de arbeidsmarkt;

AD.  overwegende dat het Comité inzake de rechten van personen met een handicap in zijn slotopmerkingen over het oorspronkelijke verslag van de EU aanraadt een handicapperspectief op te nemen in het EU-beleid en de EU-programma's rond gender, en ook een genderperspectief te verwerken in de EU-strategieën rond handicaps, alsook om positieve acties te ontwikkelen, een mechanisme voor toezicht op te zetten en gegevensverzameling en onderzoek over vrouwen en meisjes met een handicap te financieren; overwegende dat het Comité de Europese Unie bovendien aanraadt effectieve bescherming tegen geweld, misbruik en uitbuiting te bieden, in haar beleid inzake het evenwicht tussen werk en privé tegemoet te komen aan de behoeften van kinderen en volwassenen met een handicap en van hun verzorgers, en maatregelen te treffen om de hoge werkloosheidsgraad van personen met een handicap, overwegend vrouwen, tegen te gaan;

AE.  overwegende dat de Commissie in haar reacties op de resolutie van het Parlement van 27 september 2011 over "Europa, toeristische topbestemming in de wereld – een nieuw beleidskader voor het toerisme in Europa"(21), dat de Commissie op 13 december 2011 heeft goedgekeurd, erkende dat er gezorgd moet worden voor een ononderbroken keten van toegankelijke diensten voor iedereen (vervoer, accommodatie, catering en attracties) en dat zij daartoe maatregelen heeft getroffen om het besef te vergroten, de vaardigheden in de toeristische sector te verbeteren, en tenslotte de kwaliteit van toeristische faciliteiten voor personen met speciale behoeften of handicaps te verhogen;

AF.  overwegende dat de behoeften van personen met een handicap, functionele diversiteit en verminderde mobiliteit op het gebied van vervoer, mobiliteit en toerisme aan bedrijven kansen bieden voor innovatie bij vervoers- en mobiliteitsdiensten en kunnen leiden tot win-winsituaties bij het aanbieden van diensten voor personen met allerlei soorten handicaps (waaronder – maar niet uitsluitend – personen met verminderde mobiliteit (PVM), blinde personen, dove en hardhorende personen, personen met autisme en personen met intellectuele of psychosociale handicaps) alsmede andere gebruikers van deze diensten, in de geest van "design for all";

Algemene beginselen en verplichtingen

1.  herinnert eraan dat de volledige inclusie van personen met een handicap niet alleen een recht en een verdiend privilege voor de betrokken personen is, maar ook voor de maatschappij als geheel nuttig is, aangezien zij gebruik kan maken van de waarde en uiteenlopende vaardigheden die deze personen inbrengen;

2.  onderstreept dat alle personen met een handicap het recht hebben in een maatschappij te leven waarin zij dezelfde kansen als andere burgers hebben, met het oog op hun volledige maatschappelijke inclusie en participatie;

3.  onderstreept dat de integratie in de maatschappij van personen met een handicap, ongeacht de sociaaleconomische, politieke en culturele situatie van een land, niet slechts een kwestie van ontwikkeling is, maar ook een kwestie van mensenrechten;

4.  onderstreept dat handicaps toenemen naarmate de gemiddelde leeftijd van de bevolking stijgt;

5.  is van mening dat de EU een pioniersrol inzake de eerbiediging en bevordering van de mensenrechten moet vervullen; is ingenomen met het feit dat de naleving door de EU van haar internationale verplichtingen inzake mensenrechten voor de eerste keer is geëvalueerd door een verdragsorgaan van de VN; is van mening dat de in 2015 gepubliceerde slotopmerkingen van het CRPD-Comité over de tenuitvoerlegging van het CRPD in de EU een sterk signaal zijn van het engagement van de EU inzake gelijkheid en eerbiediging van de mensenrechten, en meent dat deze opmerkingen richtsnoeren vormen voor wetgevende en beleidsmaatregelen op alle terreinen waarop de EU bevoegd is;

6.  staat achter de conclusies en aanbevelingen van het Comité voor de rechten van personen met een handicap en onderstreept dat de EU-instellingen en de lidstaten het perspectief van vrouwen en meisjes met een handicap moeten verwerken in hun beleid, programma's en strategieën voor gendergelijkheid, en het genderperspectief moeten opnemen in hun strategieën op het gebied van handicaps; vraagt bovendien om mechanismen te creëren voor regelmatig toezicht op de vooruitgang;

7.  verzoekt het Europees Parlement, de Europese Raad en de Europese Commissie gevolg te geven aan alle aanbevelingen van het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap en ervoor te zorgen dat in alle toekomstige regelgeving aan de verplichtingen van het verdrag wordt voldaan;

8.  dringt er bij de Commissie en de lidstaten op aan de nodige middelen uit te trekken voor de tenuitvoerlegging van hun verplichtingen uit hoofde van het CRPD en het Facultatief Protocol;

9.  betreurt ten zeerste het gebrek aan behoorlijk, formeel overleg van de EU met organisaties van personen met een handicap bij de voorbereidingen voor het herzieningsproces door het VN‑Comité voor de rechten van personen met een handicap in 2015 en bij het opstellen van het voortgangsverslag; roept de organisaties van personen met een handicap op om als onafhankelijke partij actief deel te nemen aan de CRPD-vergaderingen, onder meer door deelname aan officiële EU‑delegaties bij toekomstige herzieningen;

10.  roept de Commissie op een echte gestructureerde dialoog te consolideren tussen de EU en organisaties van personen met een handicap en een voorstel in die zin te formuleren, met inbegrip van passende financiering om te waarborgen dat personen met een handicap en hun representatieve organisaties ten volle en op gelijke voet kunnen deelnemen;

11.  benadrukt het belang van een systematisch en nauw overleg tussen representatieve organisaties van personen met een handicap, beleidsmakers, ondernemingen en andere belanghebbenden over alle nieuwe initiatieven, de uitvoering, controle en evaluatie van beleid en maatregelen met betrekking tot onderwijs, opleiding, cultuur, sport en jeugd;

12.  vraagt om versterking van de bestaande instanties voor gelijke kansen, zodat zij kunnen helpen bij het mainstreamen, bevorderen en monitoren van het CRPD; herinnert de EU en de lidstaten aan de verplichting om op een zinvolle manier in dialoog te treden met het maatschappelijk middenveld en in het bijzonder met organisaties van personen met een handicap;

13.  verzoekt de EU met klem het Facultatief Protocol bij het CRPD te ratificeren;

14.  spoort aan tot een uitgebreide en transversale evaluatie van bestaande en geplande wetgeving en financieringsprogramma's van de EU, met inbegrip van toekomstige programmeringsperiodes, met het oog op volledige naleving van het CRPD, waarbij organisaties van personen met een handicap en de leden van het EU-kader voor het CRPD (hierna het "EU-kader" genoemd) op constructieve wijze moeten worden betrokken, onder meer om maatregelen voor personen met een handicap in alle wetgeving en strategieën te mainstreamen; verzoekt de Commissie en de lidstaten de nodige maatregelen te nemen om de gehandicaptenproblematiek te integreren in alle wetgeving, beleidslijnen en strategieën;

15.  vraagt dat de rechten van personen met een handicap in de overkoepelende sociaal‑economische agenda van de EU worden geïntegreerd, in het bijzonder in de Europa 2020-strategie en het Europees semester; beveelt aan een Europees Pact voor gehandicapten goed te keuren zodat de rechten van personen met een handicap een bod komen in alle EU-initiatieven;

16.  verzoekt de Commissie om, in de context van het Europees semester, bij de beoordeling van de sociale situatie in de lidstaten (verslag per land en landspecifieke aanbeveling) ook de situatie te controleren van personen met een handicap, in het kader van het gemeenschappelijk engagement van de EU om een Europa zonder belemmeringen op te bouwen;

17.  is van mening dat de Europese instellingen, en met name het Parlement, de Raad en de Commissie, actie moeten ondernemen om te waarborgen dat de huidige en toekomstige regelgeving de mensenrechten in acht neemt en volledig in overeenstemming is met het CRPD;

18.  verzoekt de Commissie met betrekking tot de slotopmerkingen een overzicht van wetgeving te presenteren met het oog op een voorstel voor de periodieke bijwerking van de bevoegdheidsverklaring, waarbij organisaties van personen met een handicap en het Europees Parlement formeel moeten worden betrokken;

19.  verzoekt de Commissie om er in dit verband over na te denken of het nodig is een EU‑kader te ontwikkelen om personen met een handicap de garantie te bieden dat hun rechten daadwerkelijk worden toegepast en om persoonlijke autonomie, toegankelijkheid, toegang tot werk, sociale inclusie en zelfstandig leven te bevorderen, alsook discriminatie in al haar vormen uit te bannen;

20.  deelt de bezorgdheid van het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap in verband met het gebrek aan een duidelijke strategie van de Europese Unie om het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap ten uitvoer te leggen;

21.  verzoekt de instellingen een voorbeeldig integratiebeleid te voeren;

22.  roept de Commissie op de evaluatie van de Europese strategie inzake handicaps te gebruiken om een uitgebreide gendergevoelige CRPD-strategie voor de EU te formuleren, inclusief toezeggingen voor extern optreden, met een duidelijke tijdplanning en specifieke en precieze benchmarks en indicatoren;

23.  betreurt de discriminatie en uitsluiting die personen met een handicap nog steeds ervaren; vraagt de Commissie te zorgen voor maximale synergie tussen de Europese strategie inzake handicaps 2010-2020 en de bepalingen van het VN-Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen en het VN-Verdrag inzake de rechten van het kind, teneinde het wezenlijke genot en de daadwerkelijke uitoefening van de erkende rechten te waarborgen, ook door middel van de harmonisering en tenuitvoerlegging van het rechtskader en door middel van culturele en politieke maatregelen;

24.  verzoekt de Commissie om op EU-niveau duidelijkheid te creëren over de brede definitie van handicaps;

25.  verzoekt de Commissie de richtsnoeren voor sociale overwegingen in overheidsopdrachten te herzien om op de sociale verplichtingen te wijzen, maar ook om de aandacht te vestigen op de kansen en voordelen van investeringen in kwaliteitsvolle ondersteunende diensten voor personen met een handicap;

26.  verzoekt de Commissie de richtsnoeren voor effectbeoordeling te herzien en te wijzigen, teneinde er een uitgebreidere lijst van punten in op te nemen om naleving van het verdrag beter te kunnen beoordelen;

De specifieke rechten

27.  roept de lidstaten en de Commissie op om victimisatie te voorkomen door maatregelen te nemen om alle vormen van discriminatie, waaronder meervoudige, associatieve en intersectionele discriminatie op basis van een handicap, te bestrijden en hierbij speciale aandacht te besteden aan vrouwen en kinderen met een handicap, ouderen en personen met complexe ondersteuningsbehoeften, waaronder personen met intellectuele en psychosociale handicaps en personen van wie de handicaps in de loop van de tijd veranderen;

28.  betreurt dat de Raad het voorstel voor een richtlijn betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van personen ongeacht godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid van 2008 nog steeds niet heeft goedgekeurd; herhaalt zijn verzoek aan de Raad dit zo snel mogelijk te doen;

29.  verzoekt de Europese instellingen en de lidstaten de rechten van vrouwen en kinderen met een handicap te mainstreamen, ook in de volgende agenda voor de rechten van het kind, en ervoor te zorgen dat jongens en meisjes met een handicap en hun representatieve organisaties worden geraadpleegd in alles wat hen aanbelangt, waarbij voorzien wordt in passende bijstand, in overeenstemming met hun handicap en leeftijd;

30.  benadrukt dat om de bescherming van de rechten van kinderen met een handicap te waarborgen hun familie voldoende moet worden gesteund door de wetgevingsinstrumenten waarover de EU beschikt te versterken en te ontwikkelen, zoals de gewaarborgde verlenging van het ouderschapsverlof voor ouders van kinderen met een handicap;

31.  vraagt de Commissie om ervoor te zorgen dat personen met een handicap hun recht op vrij verkeer kunnen uitoefenen zoals alle EU-burgers, door te verzekeren dat de huidige en toekomstige wetgeving voorzien in gelijke kansen, grondrechten, gelijke toegang tot diensten en tot de arbeidsmarkt, en dezelfde rechten en plichten met betrekking tot de toegang tot sociale diensten als de onderdanen van de lidstaat waarin zij verzekerd zijn, overeenkomstig het beginsel van gelijke behandeling en non-discriminatie; roept bovendien de lidstaten op om, wat betreft gelijkheid op de arbeidsmarkt, volledig te voldoen aan de herschikte gendergelijkheidsrichtlijn (2006/54/EG);

32.  benadrukt dat migrantenvrouwen en -meisjes met een handicap moeten worden ondersteund, zodat zij vaardigheden kunnen ontwikkelen die hun een passende baan kunnen opleveren;

33.  benadrukt dat het autonoom en zelfstandig wonen van personen met een handicap, met name vrouwen, mogelijk kan worden gemaakt door (persoonlijke of publieke) ondersteuning te bieden aan hen en hun gezin, door hen toegang te bieden tot de arbeidsmarkt, onderwijs en een beroepsopleiding, en door hen in geval van zwangerschap en moederschap bij te staan;

34.  wijst andermaal op de dringende noodzaak om de kwestie van geweld tegen vrouwen en meisjes met een handicap aan te pakken, zowel binnen de privésfeer als binnen instellingen, en verzoekt de lidstaten hulpdiensten op te zetten die toegankelijk zijn voor vrouwen en meisjes met alle soorten handicaps; pleit ervoor dat de Unie zich aansluit bij het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (Overeenkomst van Istanbul), als een verdere stap in de strijd tegen geweld ten aanzien van vrouwen en meisjes met een handicap;

35.  wijst andermaal op het belang van het fundamentele recht van personen met een handicap om op alle niveaus deel te nemen aan beleidsprocedures en besluitvorming inzake handicaps, zoals onderstreept in het CRPD; benadrukt dat vrouwen en meisjes met een handicap, ook uit gemarginaliseerde en kwetsbare groepen die met meervoudige discriminatie geconfronteerd worden, mondiger moeten worden gemaakt en de mogelijkheid moeten krijgen om deel te nemen aan besluitvormingsprocedures, zodat hun belangen en rechten worden uitgedrukt, ondersteund en beschermd en een daadwerkelijk genderperspectief vanuit de basis verzekerd is; verzoekt de lidstaten te zorgen voor behoorlijk aangepaste diensten en faciliteiten die hun actieve betrokkenheid en participatie bevorderen, en te investeren in adaptieve en hulptechnologieën en e‑inclusie;

36.  verzoekt de EU-instellingen doeltreffende maatregelen te nemen om het leven van vrouwen met een handicap te verbeteren in overeenstemming met de aanbevelingen van het CRPD-Comité van de VN over de herziening van de tenuitvoerlegging door de Europese Unie van het CRPD;

37.  merkt met bezorgdheid op dat het opvoeden van kinderen met een handicap een taak is die in de eerste plaats door vrouwen wordt vervuld;

38.  vraagt de Commissie en de lidstaten om te blijven sensibiliseren over het CRPD en om vooroordelen te bestrijden en te ijveren voor meer begrip voor alle personen met een handicap, zodat besluiten worden genomen op basis van hun reële behoeften;

39.  steunt initiatieven die beogen de samenleving bewust te maken van de moeilijkheden die personen met een handicap ondervinden en mensen met een handicap bewuster te maken van hun potentieel en de bijdragen die zij kunnen leveren, onder meer via specifieke onderwijsprogramma's in scholen; benadrukt dat het belang van het CRPD fundamenteel ligt in het teweegbrengen van een verandering in culturele gedragingen door te erkennen dat veeleer obstakels in sociale en economische milieus een persoon beperken dan de beperking in de persoon;

40.  verzoekt de desbetreffende autoriteiten in de lidstaten om bewustmakingsstrategieën inzake de rechten van personen met een handicap voor te bereiden, de scholing van personeel van vervoers- en toerismediensten te faciliteren wat betreft bewustwording en gelijkheid van personen met een handicap, en samenwerking en uitwisseling van optimale methodes te bevorderen tussen Europese organisaties op het gebied van handicaps en publieke en particuliere instanties op het gebied van transport; dringt erop aan dat scholingsmateriaal ook in toegankelijke formaten beschikbaar moet zijn;

41.  onderstreept dat luchtvaartpersoneel een grondige opleiding moet krijgen zodat luchtvaartmaatschappijen passende diensten kunnen bieden aan personen met een handicap; merkt op dat het belangrijk is te waarborgen dat personeel kan omgaan met rolstoelen zonder deze te beschadigen;

42.  is verheugd over het voorstel voor een Europese toegankelijkheidswet(22) en zal zich inzetten voor een snelle goedkeuring, zodat de toegankelijkheid van goederen en diensten, en ook de gebouwen waarin deze diensten worden verleend, kan worden gegarandeerd, in combinatie met een doelmatig en toegankelijk nationaal mechanisme voor handhaving en klachten; wijst erop dat een alomvattende aanpak van toegankelijkheid nodig is en dat het recht op toegankelijkheid overeenkomstig artikel 9 van het CRPD gewaarborgd moet zijn voor personen met een handicap, van welke aard dan ook;

43.  benadrukt dat het noodzakelijk is om de Europese toegankelijkheidswet aan te nemen, omdat deze van essentieel belang is voor de aanpak van alle aspecten die verband houden met PVM-toegankelijkheid op het gebied van vervoer, mobiliteit en toerisme, en om ervoor te zorgen dat vervoer per bus, per spoor, door de lucht en over water, met name ten aanzien van overstappen en drempelloze toegang tot al het openbaar vervoer per metro en spoor, websites, diensten voor mobiele apparaten, terminals voor slimme kaartsystemen, realtime-informatie en zelfbediening, kaartautomaten en incheckautomaten die voor de levering van personenvervoerdiensten worden gebruikt, volledig toegankelijk zijn voor personen met een handicap;

44.  erkent dat het midden- en kleinbedrijf zal profiteren van de verplichting om te voldoen aan standaard EU-vereisten i.p.v. zich te moeten aanpassen aan uiteenlopende nationale regels; betreurt evenwel dat toerismeproducten en -diensten van grensoverschrijdende aard niet onder het voorstel voor een Europese toegankelijkheidswet vallen; benadrukt dat er op EU-niveau verder niets is ondernomen ten aanzien van toeristische faciliteiten en diensten om de accommodatie-indeling geleidelijk te harmoniseren, rekening houdend met toegankelijkheidscriteria;

45.  verzoekt de Commissie en de lidstaten onderzoek en ontwikkeling sterker te stimuleren, vooral met het oog op het toegankelijk maken van nieuwe en innovatieve technologie voor mensen met een handicap;

46.  verzoekt de Commissie bij de voorbereiding van toekomstige wetgevingshandelingen, indien relevant, bijvoorbeeld met betrekking tot de digitale agenda, rekening te houden met het feit dat drempelvrijheid zowel relevant is voor de fysieke omgeving als voor ICT;

47.  roept de lidstaten ertoe op bij de toepassing van het principe van drempelvrijheid te zorgen voor toepassing van het zogeheten universeel ontwerp op bestaande en nieuwe bouwwerken, op de werkplek en met name op openbare gebouwen, bijvoorbeeld scholen die met publieke middelen worden gefinancierd;

48.  roept de lidstaten en de Commissie op samen te werken met het Parlement om een duidelijke en doeltreffende richtlijn op te stellen over de toegankelijkheid van de websites van overheidsinstanties, met een breed toepassingsgebied en een robuust handhavingsmechanisme, in overeenstemming met de voorgestelde Europese toegankelijkheidswet en het CRPD, om te garanderen dat de 80 miljoen personen met een handicap en de 150 miljoen ouderen in de EU gelijke toegang krijgen tot websites en onlinediensten van de overheid;

49.  verzoekt de Commissie om er samen met de lidstaten voor te zorgen dat het EU-brede alarmnummer 112 volledig bereikbaar en betrouwbaar is, zowel binnen de nationale grenzen als bij roaming, door gebruik te maken van geavanceerde technologie, met name voor dove en hardhorende personen, en zo onnodige sterfgevallen en letsels te voorkomen; wijst op de noodzaak om op nationaal niveau maatregelen te treffen waarmee onder meer compatibiliteit doorheen de lidstaten wordt gewaarborgd, met inbegrip van goed bereikbare nationale alarmcentrales;

50.  wenst dat de Commissie en de lidstaten ervoor zorgen dat elektronische en mobiele gezondheidsdiensten (inclusief het alarmnummer 112, dat overal in Europa eenvoudig te gebruiken moet zijn, en het advanced mobile location (AML) system), medische toepassingen en medische hulpmiddelen volledig toegankelijk zijn voor patiënten met een handicap en hun verzorgers, en dat zij de mogelijkheden die de telegeneeskunde in dit verband biedt om de toegang tot en de kwaliteit van de zorg te verbeteren, in toenemende mate benutten;

51.  benadrukt dat de ondersteuning en specifieke voorzieningen voor personen met een handicap in humanitaire contexten moeten worden vergroot, met name voor kinderen, en roept de Commissie op investeringen en financiering ter ondersteuning van personen met een handicap in noodsituaties in kaart te brengen, met opgesplitste gegevens op basis van geslacht en leeftijd;

52.  onderstreept het feit dat aanhoudende conflicten en natuurrampen eveneens factoren zijn die bijdragen tot een groeiend aantal personen met een handicap;

53.  steunt de aanbevelingen van CRPD-deskundigen dat de EU toegankelijker en inclusiever zou moeten zijn om te komen tot een op mensenrechten gebaseerde benadering van personen met een handicap in gevaarlijke of noodsituaties, onder meer door de tenuitvoerlegging van het kader van Sendai voor rampenrisicovermindering 2015-2030; vraagt nadrukkelijk om in het migratie- en vluchtelingenbeleid van de EU de mensenrechten van personen met een handicap te mainstreamen, omdat zij met dubbele discriminatie geconfronteerd worden; benadrukt dat deze maatregelen een passend antwoord moeten bieden op de specifieke behoeften van personen met een handicap en moeten voorzien in de redelijke, op behoeften gebaseerde voorzieningen die deze personen nodig hebben; is voorstander van verdere mainstreaming van de behoeften van personen met een handicap in de humanitaire respons van de lidstaten en de Unie;

54.  doet een beroep op de EU om het voortouw te nemen bij de bevordering van de rechten van personen met een handicap in het kader van de tenuitvoerlegging van het kader van Sendai en de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling met haar partnerlanden, regionale organisaties en op wereldniveau;

55.  verzoekt de Commissie een uitvoeringsplan aan te nemen, in overeenstemming met de conclusies van de Raad van februari 2015 over het betrekken van gehandicapten bij rampenbeheersing en het kader van Sendai;

56.  wijst andermaal op het belang van de conclusies van de Raad met betrekking tot de omschakeling naar een rampenbeheer waarin rekening wordt gehouden met personen met een handicap, in het gehele mechanisme voor civiele bescherming van de Unie en in alle lidstaten; pleit voor het creëren van bewustzijn en het verspreiden van informatie onder personen met een handicap, noodhulpdiensten en diensten voor civiele bescherming over initiatieven ter beperking van het risico op rampen en het bieden van psychologische bijstand aan personen met een handicap tijdens de herstelfase na rampen;

57.  onderstreept dat het belangrijk is speciale steun te verlenen aan personen met een handicap in de periode die volgt op een noodsituatie;

58.  erkent dat kwetsbare leden van de samenleving nog meer worden gemarginaliseerd als zij een handicap hebben en benadrukt dat de EU-instellingen en de lidstaten hun inspanningen moeten verdubbelen om volledig te voorzien in rechten en diensten voor alle personen met een handicap, met inbegrip van staatlozen, daklozen, vluchtelingen en asielzoekers en personen die tot minderheden behoren; beklemtoont de noodzaak om het thema handicap in het migratie- en vluchtelingenbeleid van de Unie te integreren;

59.  verzoekt de Commissie en de Raad overeenkomstig artikel 11 van het Verdrag om, wanneer zij voorstellen doen voor het oplossen van het vluchtelingenvraagstuk, voor financiering of voor andere ondersteuningsmaatregelen, te voorzien in bijzondere zorg voor personen met een handicap;

60.  benadrukt dat de EU passende maatregelen moet nemen om te waarborgen dat alle personen met een handicap die niet handelingsbekwaam zijn alle rechten kunnen uitoefenen die in de EU-Verdragen en de EU-wetgeving zijn opgenomen, zoals toegang tot justitie, goederen en diensten, met inbegrip van bankdiensten, werkgelegenheid en gezondheidszorg, alsook stem- en consumentenrechten;

61.  erkent dat het CRPD een positief en cruciaal instrument is gebleken om tot wetshervormingen aan te sporen en de lidstaten te verplichten om opnieuw te onderzoeken hoe tegen personen met een handicap wordt aangekeken; betreurt echter de grote uitdagingen waarmee personen met een handicap nog steeds te kampen hebben in strategische domeinen zoals strafrecht en politieke participatie; beschouwt volledige toegang tot het politieke systeem voor alle personen met een handicap als een prioriteit; erkent dat deze toegang meer moet zijn dan een louter fysieke toegang om een stem uit te brengen en een brede waaier aan initiatieven moet omvatten om het democratische proces voor alle burgers open te stellen; is van mening dat dit zich moet uitstrekken tot verkiezingsmateriaal in gebarentaal, braille en gemakkelijk te lezen formaten, alle nodige bijstand aan personen met een handicap bij het stemmen, het stimuleren van stemmen per post of bij volmacht waar mogelijk en het wegnemen van obstakels voor burgers met een handicap die zich kandidaat willen stellen, alsmede maatregelen met betrekking tot bestaande regels inzake handelingsbekwaamheid en de gevolgen daarvan voor de mogelijkheid van personen om volledig deel te nemen aan het democratische proces; verzoekt de Commissie en de lidstaten ervoor te zorgen dat de bepalingen van artikel 3, lid 2, van Richtlijn 2012/29/EU tot vaststelling van minimumnormen voor de rechten, de ondersteuning en de bescherming van slachtoffers van strafbare feiten en de bepalingen van Richtlijn 2010/64/EU betreffende het recht op vertolking en vertaling in strafprocedures en Richtlijn 2012/13/EU betreffende het recht op informatie in strafprocedures, en in het bijzonder van Richtlijn 2013/48/EU betreffende het recht op toegang tot een advocaat in strafprocedures en in procedures ter uitvoering van een Europees aanhoudingsbevel en het recht om een derde op de hoogte te laten brengen vanaf de vrijheidsbeneming en om met derden en consulaire autoriteiten te communiceren tijdens de vrijheidsbeneming, naar behoren en volledig worden uitgevoerd, vooral in het geval van personen met een handicap;

62.  betreurt het en zeerste dat veel staten via juridische procedures de handelingsbekwaamheid geheel of gedeeltelijk blijven ontnemen aan personen met verstandelijke beperkingen; verzoekt de EU-lidstaten op een positieve manier om te gaan met handelingsbekwaamheid door eerder te kiezen voor ondersteunende insluiting dan voor automatische uitsluiting;

63.  is bezorgd over het feit dat personen met een handicap nog steeds moeilijkheden ondervinden bij het verkrijgen van toegang tot de rechter; herinnert eraan dat het recht van toegang tot de rechter een fundamenteel grondrecht en een essentieel onderdeel van de rechtsstaat is; verzoekt de lidstaten stappen te ondernemen om ervoor te zorgen dat deze personen toegang krijgen tot alle procedurele voorzieningen en de procedures voor deze personen aan te passen; is van oordeel dat de Commissie moet overwegen om specifieke opleidingsprogramma's over het CRPD in het EU-Justitieprogramma 2014‑2020 op te nemen; pleit ervoor dat de rechtbanken in de EU hun interne regelgeving en instructies zodanig aanpassen dat de toegang tot de rechter voor personen met een handicap wordt vergemakkelijkt en dat in de rechtspleging ook rekening wordt gehouden met de algemene aanbevelingen van het CRPD-Comité van de VN;

64.  beseft dat het Verdrag van Den Haag inzake de internationale bescherming van volwassenen op diverse wijzen doelmatig kan bijdragen tot de tenuitvoerlegging en handhaving van de internationale verplichtingen van de partijen bij het CRPD; betreurt in dit verband dat de Commissie geen gevolg heeft gegeven aan de resolutie van het Europees Parlement van 18 december 2008 houdende aanbevelingen aan de Commissie betreffende de grensoverschrijdende gevolgen van de rechtsbescherming van volwassenen(23);

65.  vestigt de aandacht op het geweld, de intimidaties, het seksueel misbruik op school, thuis of in een instelling waarvan kinderen met een handicap meer kans lopen het slachtoffer te worden; dringt er bij de Europese Unie en haar lidstaten op aan doeltreffender in te grijpen en het geweld tegen kinderen met een handicap met specifieke maatregelen en toegankelijke ondersteunende diensten te bestrijden;

66.  vraagt de Commissie doeltreffende maatregelen te nemen ter voorkoming van geweld tegen kinderen met een handicap, gericht op families, gemeenschappen, professionelen en instellingen; merkt op dat scholen een cruciale rol spelen voor de bevordering van sociale inclusie en benadrukt dat degelijke regelingen noodzakelijk zijn waardoor inclusie in reguliere scholen mogelijk is en opvoeders en onderwijzers terdege voorbereid en opgeleid zijn om geweld tegen kinderen met een handicap te erkennen en ertegen te reageren;

67.  vraagt de lidstaten daarnaast onvrijwillige behandeling en internering wettelijk te verbieden, in overeenstemming met de meest recente internationale normen;

68.  beveelt aan dat het beginsel van vrij verkeer van personen met een handicap binnen de Europese Unie wordt gewaarborgd door alle belemmeringen weg te nemen die nu nog bestaan;

69.  benadrukt dat het vrije verkeer van Europese burgers moet worden gewaarborgd voor personen met een handicap en dat de lidstaten daartoe moeten zorgen voor de wederzijdse erkenning van hun situatie en sociale rechten (artikel 18 van het CRPD);

70.  betreurt dat de Raad documenten betreffende handicaps niet heeft willen opnemen onder het toepassingsgebied van de Verordening ter bevordering van het vrije verkeer van burgers en bedrijven door vereenvoudigde aanvaarding van bepaalde openbare akten in de Europese Unie;

71.  is verheugd over het proefproject met de Europese gehandicaptenkaart; betreurt de beperkte deelname van de lidstaten aan het project inzake een Europese gehandicaptenkaart, dat met praktische maatregelen de mobiliteit en de wederzijdse erkenning van de rechten van personen met een handicap in de lidstaten vereenvoudigt;

72.  beklemtoont dat om de volledige eerbiediging van de rechten van personen met een handicap te waarborgen het noodzakelijk is dat hun de vrijheid wordt gegeven zelf te kiezen hoe zij willen leven en hoe zij hun potentieel het best kunnen benutten, door bijvoorbeeld meer gebruik te maken van vormen van ondersteuning zoals mantelzorg;

73.  betreurt ten zeerste de desastreuze omstandigheden waarin personen met een handicap in sommige lidstaten zijn geplaatst, en verzoekt de lidstaten alles in het werk te stellen om het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en in het bijzonder artikel 3 betreffende het verbod op onmenselijke of vernederende behandelingen na te leven;

74.  spoort de Commissie en de Raad aan meer aandacht te besteden aan de behoeften van personen met een handicap en deze behoeften consequent in aanmerking te nemen bij de evaluatie van EU-verordeningen, bijvoorbeeld de verordeningen over passagiersrechten in verschillende vormen van vervoer (Verordeningen (EG) nr. 1107/2006 en (EG) nr. 261/2004 over luchtvervoer, Verordening (EG) nr. 1371/2007 over treinvervoer, Verordening (EU) nr. 1177/2010 over vervoer over water en Verordening (EU) nr. 181/2011 over vervoer per autobus en touringcar) en bij de opstelling van wetgeving, bijvoorbeeld over passagiersrechten voor multimodale reizen; benadrukt dat de EU zich in 2010 in de Europese strategie inzake handicaps 2010-2020 heeft verplicht tot een onbelemmerd Europa;

75.  dringt er bij de EU op aan scherper toe te zien op de uitvoering van de wetgeving inzake passagiersrechten en de werkzaamheden van de nationale handhavingsinstanties te harmoniseren, en verzoekt de lidstaten alle nodige maatregelen te nemen om EU‑wetgeving uit te voeren die bedoeld is om de toegankelijkheid van het vervoer (per bus en taxi, per openbaar stedelijk vervoer en per spoor, door de lucht en over water, alsmede stations, luchthavens en havens) op lokaal, regionaal en nationaal niveau te verbeteren en de hindernissen die een onbelemmerd Europa in de weg staan aan te pakken, bijvoorbeeld door de bevoegdheden van de desbetreffende handhavingsinstanties krachtens de wetgeving inzake passagiersrechten uit te breiden, om ervoor te zorgen dat alle passagiers met handicaps in de EU daadwerkelijk dezelfde rechten genieten, ook wat betreft toegankelijkheid en standaardisering, harmonisatie, technische voorschriften en stimulansen voor bedrijven;

76.  verzoekt de Commissie de verantwoordelijkheden van alle betrokkenen bij de zorg voor personen met verminderde mobiliteit te verduidelijken, met name wat de overstap tussen de verschillende vervoerswijzen betreft, en het Parlement te informeren over de inspraak van gehandicaptenorganisaties en hun rol bij de tenuitvoerlegging van de verordeningen inzake passagiersrechten;

77.  benadrukt dat onbelemmerde toegankelijkheid van vervoersdiensten, voertuigen, infrastructuur en intermodale knooppunten, vooral ook in plattelandsgebieden, de sleutel vormt tot mobiliteitssystemen die geen ingebouwde discriminatie kennen; benadrukt in dit verband dat personen met een handicap toegang moeten hebben tot producten en diensten en dat er meer inspanningen geleverd moeten worden om vervoers- en toerismediensten, voertuigen en infrastructuur toegankelijker te maken; wijst erop dat de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen de mogelijkheid biedt tot financiering van maatregelen in stedelijke gebieden en maatregelen met het oog op een betere toegankelijkheid voor personen met een handicap, die tot 10 % van de aanpassingskosten kan bedragen;

78.  verzoekt de Commissie in haar jaarverslag over de uitvoering van de TEN-V-fondsen bekend te maken welke vooruitgang er is geboekt en hoeveel steun er uit hoofde van de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen en andere EU-financieringsinstrumenten is verleend voor het aanpassen van de infrastructuur aan personen met een handicap; verzoekt de Commissie ook maatregelen te treffen ter bevordering van een grotere deelname aan projecten ter aanpassing van infrastructuur aan personen met een handicap, onder meer in de vorm van informatiebijeenkomsten en bekendmaking onder potentiële projectontwikkelaars;

79.  wijst in dit verband op het belang van de financiering van maatregelen in stedelijke gebieden, waar vaker tussen de verschillende vervoerswijzen wordt overgestapt en waar personen met enigerlei verminderde mobiliteit de meeste moeilijkheden ondervinden;

80.  onderstreept dat consequent toegankelijke formaten bovenaan de agenda voor beleidsmaatregelen inzake gedigitaliseerde mobiliteitsmarkten zouden moeten staan en de toegang voor alle personen met allerlei soorten handicaps zouden moeten vergemakkelijken door gebruik van toegankelijke talen, formaten en technologieën, aangepast aan de verschillende soorten handicap, waaronder gebarentaal, braille, ondersteunende en alternatieve communicatiesystemen en andere toegankelijke communicatiemiddelen, -vormen en -formaten van hun keuze, waaronder gemakkelijk te lezen taal of pictogrammen, ondertiteling en persoonlijke tekstboodschappen voor reisinformatie, reservering en ticketverkoop, waarbij gebruik wordt gemaakt van meer dan één zintuig; dringt er bij de Commissie op aan om met het oog op de vervoersfaciliteiten en -diensten passende toezichts- en controlesystemen in te voeren om ervoor te zorgen dat toegankelijkheids- en ondersteuningsapparatuur in alle lidstaten ook in het openbaar vervoer wordt aangeboden aan personen met een handicap;

81.  benadrukt dat personen met een handicap in staat gesteld moeten worden inlichtingen in te winnen over multimodale en grensoverschrijdende verkeersverbindingen voor vervoer van deur-tot-deur, zodat gekozen kan worden voor de duurzaamste, goedkoopste of snelste verbinding, alsmede deze verbinding online te boeken en te betalen;

82.  dringt erop aan dat er realtime-reisinformatie beschikbaar wordt gesteld, zodat personen met een handicap vóór en tijdens de reis op de hoogte kunnen worden gesteld van eventuele storingen en alternatieve reismogelijkheden;

83.  benadrukt dat personen met een handicap toegang moeten hebben tot informatie en communicatie in toegankelijke formaten en technologieën, waaronder gebarentalen, braille, ondersteunende en alternatieve communicatiesystemen en andere toegankelijke communicatiemiddelen, -vormen en -formaten van hun keuze, waaronder gemakkelijk te lezen formaten en ondertiteling; vraagt de Commissie derhalve de noodzakelijke maatregelen te treffen ter versterking van de tenuitvoerlegging van de EU-wetgeving over toegang tot informatie en communicatie; dringt er bij de Raad op aan het besluit betreffende de sluiting van het Verdrag van Marrakesh tot bevordering van de toegang tot gepubliceerde werken voor personen die blind zijn, visueel gehandicapt of anderszins een leeshandicap hebben, onverwijld aan te nemen; dringt er bij de Raad en de lidstaten op aan in overeenstemming met de bepalingen ervan coherente en doeltreffende maatregelen te treffen;

84.  herinnert eraan dat onafhankelijkheid, integratie en toegang tot een inclusief onderwijs‑ en opleidingssysteem, cultureel leven, ontspanning en sport rechten zijn die worden gewaarborgd door artikelen 19, 24 en 30 van het CRPD; herinnert eraan dat deze rechten worden beschermd door EU-wetgeving, in het bijzonder artikel 21 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, dat discriminatie op grond van een handicap verbiedt, en het beginsel van volledige participatie, waaronder democratische deelname en inclusie in de samenleving van personen met een handicap (artikel 3 van het CRPD); vraagt de Commissie en de lidstaten derhalve maatregelen die de doeltreffende en gelijke toegang van personen met een handicap tot belangrijke domeinen zoals onderwijs, cultuur en sport en ook tot buitenschoolse activiteiten zoals theater, talen en kunst garanderen, te versterken; vraagt de Commissie om voor de onderwijs- en opleidingsdoelstellingen handicapspecifieke indicatoren op te nemen in de Europa 2020-strategie;

85.  herinnert aan het ontwerp voor het algemeen commentaar van het CRPD-Comité van de VN op artikel 24 ("het recht op inclusief onderwijs"), waarin de normatieve inhoud, de verplichtingen van de staten, het verband met andere bepalingen van het verdrag en de tenuitvoerlegging op nationaal niveau worden gedetailleerd;

86.  benadrukt nogmaals dat programma's voor jongeren speciale aandacht moeten hebben voor jongeren met een handicap;

87.  merkt op dat de behoeften van jongeren met een handicap moeten worden gemainstreamd in de jongerenstrategieën voor na 2018;

88.  herinnert eraan dat personen met een handicap vaak worden uitgesloten van of geen effectieve toegang hebben tot onderwijs- en opleidingsdiensten en dat op maat gemaakte onderwijsprocessen die rekening houden met het niveau van hun invaliditeit, noodzakelijk zijn om hen te helpen hun volledige sociale, economische en educatieve potentieel te bereiken; benadrukt dat de noodzakelijke maatregelen moeten worden getroffen om ervoor te zorgen dat alle studenten met een handicap de noodzakelijke redelijke aanpassingen krijgen om gebruik te kunnen maken van hun recht op inclusief en hoogwaardig onderwijs; spoort de lidstaten en de bevoegde gedecentraliseerde regionale en lokale overheden ertoe aan opleidingsprogramma's en permanente beroepsopleidingsmogelijkheden voor alle relevante belanghebbenden die betrokken zijn bij niet-formele en informele leeromgevingen te versterken alsook hun toegang tot ICT-infrastructuren te verbeteren, om hun werk met leerlingen met een handicap te steunen en vooroordelen over personen met een handicap, in het bijzonder personen met een psychosociale of verstandelijke handicap, te bestrijden;

89.  verzoekt de Commissie en de lidstaten doeltreffende maatregelen te nemen om segregatie en de afwijzing van studenten met een handicap binnen scholen en leeromgevingen tegen te gaan en hen toegang tot redelijke aanpassingen en de nodige steun te geven zodat de leerlingen geholpen worden om hun volledige potentieel te verwezenlijken; benadrukt dat gelijke kansen enkel kunnen worden bereikt als inclusief onderwijs en opleiding worden verzekerd op alle niveaus en in alle soorten onderwijs en opleidingen, met inbegrip van levenslang leren, en de erkenning van kwalificaties van personen met een handicap derhalve wordt gegarandeerd, in het bijzonder de kwalificaties die werden verworven dankzij ondersteunende leeromgevingen waar personen met een handicap specifieke vaardigheden en bekwaamheden leren om hun handicap op te vangen; wijst op de technische en financiële tekortkomingen van de speciale onderwijsprogramma's, vooral in de door de crisis getroffen lidstaten, en vraagt de Commissie te onderzoeken hoe de situatie kan worden verbeterd;

90.  neemt kennis van de vooruitgang die werd geboekt voor de regeling van programma's voor de uitwisseling van studenten, in het bijzonder het Erasmus+-programma, door in bijkomende financiële steun te voorzien voor de mobiliteit van studenten en personeel met een handicap, en benadrukt dat het noodzakelijk is specifieke regelingen te blijven treffen met betrekking tot alle aspecten van het programma; erkent dat studenten met een handicap in de praktijk nog steeds met verschillende obstakels worden geconfronteerd (qua gedrag, communicatie, architectuur, informatie enz.); vraagt de Commissie en de lidstaten zich meer in te zetten voor de deelname van personen met een handicap aan EU-uitwisselingsprogramma's en de zichtbaarheid en transparantie van mobiliteitsmogelijkheden te verhogen; vraagt de Commissie bovendien de uitwisseling te bevorderen van beste praktijken met betrekking tot de toegang van studenten en docenten met een handicap tot uitwisselingsprogramma's;

91.  dringt aan op onderwijssystemen die geen leeromgeving creëren waarin aan leerlingen etiketten worden gegeven (zoals banding en streaming), omdat dit een negatieve impact heeft op studenten met een handicap, in het bijzonder studenten met leerstoornissen;

92.  roept de Commissie op in haar evaluatie van de richtlijn grensoverschrijdende gezondheidszorg ook een specifiek op personen met een handicap gericht onderdeel op te nemen en spoort de lidstaten met klem aan de tenuitvoerlegging van deze richtlijn te bevorderen vanuit het oogpunt van de behoeften van personen met een handicap en hun recht om te weten wat de bepalingen van de richtlijn inhouden en welke instrumenten erin worden aangereikt, en om deze bepalingen en instrumenten, waar zelfs het algemene publiek weinig weet van heeft, ook daadwerkelijk te benutten, op voet van gelijkheid met anderen;

93.  wijst op de sterke correlatie tussen handicaps ‒ meer dan 15 % van de bevolking van de EU heeft een handicap ‒ en gezondheidsproblemen, en merkt in dit verband op dat personen met een handicap problemen en blijvende belemmeringen kunnen ondervinden bij de toegang tot gezondheidszorg, met ontoereikende verstrekking van gezondheidszorg en onvervulde medische behoeften tot gevolg, ook wanneer de handicap het gevolg is van een negatieve reactie op een geneesmiddel; wijst erop dat problemen en belemmeringen bij de toegang tot kwalitatief hoogwaardige gezondheidszorg ertoe leiden dat personen met een handicap minder gemakkelijk een zelfstandig en inclusief leven kunnen leiden, op voet van gelijkheid met anderen;

94.  stelt bezorgd vast dat personen met een handicap veel vaker melding maken van ontoereikende of geheel ontbrekende verstrekking van gezondheidszorg, alsook van gevallen van gedwongen of slechte behandeling, hetgeen erop duidt dat de professionals in de sector onvoldoende getraind zijn in het omgaan met de zorgbehoeften van personen met een handicap; verzoekt de lidstaten te investeren in de beroepsopleiding van zorgverleners die personen met een handicap behandelen en begeleiden;

95.  benadrukt dat moet worden gewaarborgd dat personen met een handicap met kennis van zaken toestemming verlenen voor alle medische handelingen waarvoor zulks noodzakelijk is, en dat bijgevolg de nodige maatregelen moeten worden getroffen om de bewuste informatie voor deze personen toegankelijk te maken en ervoor te zorgen dat zij ze begrijpen; benadrukt dat deze toestemming persoonlijk, vooraf en met kennis van zaken moet worden gegeven, middels de nodige mechanismen om te waarborgen dat deze beginselen in acht worden genomen, en dat soortgelijke passende maatregelen moeten worden getroffen voor personen met een psychosociale handicap;

96.  verzoekt de Commissie om zowel haar instrumenten voor gezondheid als haar gezondheidsbeleid af te stemmen op personen met een handicap, om zo op basis van betere fysieke, omgevings- en sensorische toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid de gezondheidsperspectieven van personen met een handicap in de lidstaten te verbeteren; verzoekt de Commissie tevens om personen met een handicap bij de ontwikkeling van die instrumenten en beleidslijnen grondig te raadplegen;

97.  herhaalt dat reproductieve rechten onderdeel uitmaken van de fundamentele vrijheden zoals bedoeld in de verklaring en het actieprogramma van Wenen van 1993 en in het CRPD, met inbegrip van het recht op gelijkheid en non-discriminatie, het recht om te trouwen en een gezin te stichten, het recht op alomvattende reproductieve gezondheidszorg, waaronder gezinsplanning en gezondheidszorg, onderwijs en voorlichting voor moeders, het recht op geïnformeerde toestemming ten aanzien van alle medische procedures, waaronder sterilisatie en abortus, en het recht op bescherming tegen seksueel misbruik en seksuele uitbuiting;

98.  vraagt de lidstaten maatregelen te nemen om te waarborgen dat alle gezondheidszorg en alle diensten voor vrouwen met een handicap, waaronder reproductieve gezondheidszorg en geestelijke gezondheidszorg en diensten, toegankelijk zijn en stoelen op de vrije en geïnformeerde toestemming van de betrokken personen;

99.  vraagt de lidstaten richtsnoeren vast te stellen om te waarborgen dat al het onderwijs en alle informatie, gezondheidszorg en diensten in verband met de seksuele en reproductieve gezondheid aan vrouwen en meisjes met een handicap ter beschikking worden gesteld in een toegankelijke en aan hun leeftijd aangepaste vorm, onder meer door middel van gebarentaal, brailleschrift, tactiele communicatie, grote letters en andere alternatieve communicatiewijzen, -middelen en -formaten;

100.  herhaalt zijn standpunt dat gespecialiseerde ondersteuning, zoals kinderopvang, nodig is om vrouwen en mannen met een handicap en hun gezin de kans te geven het ouderschap ten volle te beleven;

101.  benadrukt dat ziektekostenverzekeringen geen discriminatie mogen inhouden ten aanzien van personen met een handicap;

102.  wenst dat de Commissie, met de bijzondere rol van patiëntenorganisaties in gedachten, richtsnoeren ontwikkelt die voor de hele EU gelden, bestemd zijn voor de nationale contactpunten en betrekking hebben op het verstrekken van toegankelijke informatie aan alle patiënten over zorg in andere lidstaten;

103.  moedigt de Commissie aan de lidstaten en de leden van de Europese referentienetwerken te ondersteunen bij het uitbreiden van hun middelen en expertise op het gebied van handicaps die mogelijkerwijs niet zeldzaam zijn, maar wel in hoge mate gespecialiseerde, door multidisciplinaire gezondheidszorgteams verleende gezondheidszorg behoeven, evenals via dit netwerk bijeengebrachte kennis en middelen;

104.  benadrukt dat personen met een handicap betere toegang moeten krijgen tot producten en diensten; wijst erop dat overwegingen van economische aard en overwegingen in verband met de kosten-batenverhouding de ontwikkeling en toepassing van betere toegang in de weg staan; meent dat gezondheidsproducten en -diensten veiliger en toegankelijker zullen worden als personen met een handicap meer bij de ontwikkeling ervan worden betrokken;

105.  onderstreept dat personen met een handicap op gedigitaliseerde mobiliteitsmarkten eveneens problemen ondervinden, en verzoekt om deze markten voor alle personen met een handicap gemakkelijker toegankelijk te maken en daartoe, naargelang van de aard van de handicap, gebruik te maken van toegankelijke talen, formaten en technologieën, waaronder pictogrammen, brailleschrift, ondersteunende en alternatieve communicatiesystemen en andere toegankelijke communicatiemiddelen, -vormen en ‑formaten van hun keuze, met inbegrip van gemakkelijk te lezen taal, ondertiteling en persoonlijke tekstboodschappen, met name voor gezondheidsinformatie, waarbij gebruik wordt gemaakt van meer dan één zintuig;

106.  vraagt de Commissie gestaag door te gaan met het bevorderen van preventie en gezondheid, teneinde de grote verschillen in gezondheid en toegang, die vooral gevolgen hebben voor de meest kwetsbare personen met een handicap, te verkleinen;

107.  vraagt de Commissie en de lidstaten zich ervoor in te zetten dat geheugenstoornissen als een handicap worden geclassificeerd;

108.  vraagt de Commissie en de lidstaten in voldoende mate oog te hebben voor de rol van mantelzorgers en ervoor te zorgen dat ook zij, gezien de impact die het zorgen voor personen met een handicap heeft op hun eigen lichamelijke en geestelijke gezondheid en welzijn, op geëigende wijze toegang hebben tot gezondheidsdiensten;

109.  roept de lidstaten en de Commissie op te garanderen dat arbeidsgerelateerde rechten en diensten, waaronder redelijke aanpassingen in het kader van de richtlijn gelijke behandeling in arbeid en beroep, overdraagbaar zijn en het recht van vrij verkeer van mensen met een handicap eerbiedigen; verzoekt de lidstaten stimulansen voor werkgevers in te voeren en actieve arbeidsmarktmaatregelen te nemen om de werkgelegenheidskansen voor personen met een handicap te verbeteren; erkent het potentieel van zowel de sociale economie als de opkomende digitale economie voor het bieden van werkgelegenheid voor personen met een handicap;

110.  geeft uiting aan zijn bezorgdheid over de hoge werkloosheid onder personen, vooral vrouwen, met een handicap, in vergelijking met andere bevolkingsgroepen in de EU; roept de lidstaten op een beleidskader te bevorderen en te waarborgen voor de deelname aan de arbeidsmarkt van vrouwen met een handicap, met inbegrip van vrouwen met een verborgen handicap, chronische aandoening of leerstoornis;

111.  is bezorgd over het feit dat de Richtlijn gelijke behandeling in arbeid en beroep het weigeren van redelijke aanpassingen voor personen met een handicap niet expliciet noemt als een vorm van discriminatie; verzoekt de Commissie een stand van zaken te geven over de verschillende soorten ontvangen klachten en in dat verband na te gaan of een herziening van de richtlijn noodzakelijk is;

112.  wijst op de voordelen die het oplevert om buiten het kader te gaan van banen in beschermde werkplaatsen en ook de voorwaarden te scheppen voor banen voor personen met een handicap op de zogeheten open arbeidsmarkt; onderstreept het belang van de uitwisseling van beste praktijken tussen overheidsinstanties, organisaties van personen met een handicap, verstrekkers van ondersteunende diensten, werkgevers met relevante ervaring en andere betrokken actoren;

113.  verzoekt de Commissie en de lidstaten te blijven ijveren voor de tewerkstelling van personen met een handicap via ondernemingen uit de sociale en op solidariteit gebaseerde economie, en er zo toe bij te dragen dat personen met een handicap toetreden tot de arbeidsmarkt; verzoekt de Commissie in dit verband de recent opgekomen markt voor sociale investeringen te blijven bevorderen via de instrumenten die zijn uitgewerkt in het kader van het Initiatief voor sociaal ondernemerschap, en het Parlement op de hoogte te houden van de resultaten van de tussentijdse evaluatie van het initiatief;

114.  herinnert eraan dat het, om te voorkomen dat personen met een handicap ontslagen worden, van fundamenteel belang is dat zij hun werk mogen verrichten overeenkomstig specifieke wetgeving; beveelt bovendien aan dat er passende controles worden verricht en dat wordt samengewerkt met arbeidsbureaus en bedrijven om een einde te maken aan de marginalisering van personen met een handicap op de arbeidsmarkt en ervoor te zorgen dat hun potentieel volledig benut wordt;

115.  roept de lidstaten op om kwaliteitskaders aan te nemen voor stages, maar ook opleidingsmogelijkheden aan te moedigen en te ontwikkelen voor personen met een handicap door te zorgen voor redelijke aanpassingen en toegankelijkheid, teneinde hun sociale bescherming te verzekeren en hun inpassing in de arbeidsmarkt te vergemakkelijken;

116.  verzoekt de lidstaten dringende maatregelen te treffen om de negatieve gevolgen van de bezuinigingsmaatregelen op de sociale bescherming van personen met een handicap te voorkomen en terug te draaien;

117.  roept de lidstaten op om, in het kader van een Europese pijler van sociale rechten, te voorzien in doeltreffende mechanismen om armoede, kwetsbaarheid en sociale uitsluiting onder personen met een handicap en hun families te voorkomen of te beperken, met bijzondere aandacht voor kinderen en ouderen met een handicap;

118.  roept de lidstaten op zich te onthouden van bezuinigingen op uitkeringen met betrekking tot invaliditeit, gemeenschapsdiensten, gezondheidszorg en opleidings- en onderwijsprogramma's, die het CRPD ondergraven en tot nog grotere armoede en sociale uitsluiting leiden;

119.  verzoekt de Commissie en de lidstaten met klem de sociale uitsluiting van personen met een handicap en hun families ook tegen te gaan door aan de hand van gemeenschappelijke regels maatregelen te nemen tegen de armoede waarin vele gezinnen van mensen met een handicap verkeren en zich daarbij te baseren op indicatoren op grond waarvan de noodzakelijke steunverlening kan worden aangepast;

120.  onderstreept dat de artikelen 7 en 96, lid 7, van de Verordening (EU) nr. 1303/2013 houdende gemeenschappelijke bepalingen, de lidstaten en de Commissie, bij het gebruik van de structuur- en investeringsfondsen van de EU (ESI-fondsen) in het algemeen en de operationele programma's in het bijzonder, verplichten tot het in aanmerking nemen en bevorderen van gelijke kansen, non-discriminatie en inclusie van personen met een handicap; dringt aan op een geïntegreerde benadering om te voorzien in de specifieke behoeften van personen met een handicap; roept de Commissie derhalve op nauwlettend toe te zien op de toepassing van de algemene ex-antevoorwaarden inzake handicaps en de bestrijding van discriminatie; benadrukt dat de geschiktheid van geplande maatregelen om zowel gelijke kansen voor mannen en vrouwen als de integratie van personen met een handicap te bevorderen, moet worden bepaald aan de hand van een beoordeling ervan, met name wat betreft de toegankelijkheid van financiering;

121.  verzoekt beleidsmakers op lokaal, regionaal, nationaal en Europees niveau met klem om te zorgen voor doeltreffend toezicht op de uitvoering van de bepalingen inzake non‑discriminatie, alsook de toegankelijkheid en het gebruik van de ESI-fondsen ter bevordering van gelijke toegang voor personen met een handicap tot alle diensten, met inbegrip van internetdiensten, ter ondersteuning van gelijke en toereikende woonvoorzieningen in plaatselijke gemeenschappen, zowel in landelijke en dunbevolkte gebieden als in steden, alsook ter ondersteuning van de instellingen die hen verzorgen; merkt evenwel op dat het sociaal beleid en de financiering ervan hoofdzakelijk onder de bevoegdheid van de lidstaten vallen;

122.  verzoekt de Commissie er nauwlettend op toe te zien dat het beginsel van non-discriminatie en de daarmee verband houdende wetgeving bij de gebruikmaking van ESI-fondsen worden geëerbiedigd; benadrukt dat instanties die belast zijn met de bevordering van sociale insluiting en non-discriminatie, met inbegrip van organisaties van personen met een handicap, tijdens de programmeringsfase en de uitvoeringsfase van de operationele programma's bij het partnerschap moeten worden betrokken, om te waarborgen dat daadwerkelijk rekening wordt gehouden met de belangen en zorgen van personen met een handicap; dringt erop aan dat de ESI-fondsen zodanig worden benut dat aan de minimumnormen inzake toegankelijkheid, mobiliteit en huisvesting voor personen met een handicap wordt voldaan en merkt op dat dit met name voor de lokale en regionale autoriteiten een belangrijke en lastige taak is;

123.  verzoekt de lidstaten beter gebruik te maken van structuurfondsen, in het bijzonder het Europees Sociaal Fonds en het Programma Creatief Europa, en daarbij de nationale, regionale en lokale organisaties van personen met een handicap zoveel mogelijk te betrekken ; benadrukt bovendien dat het belangrijk is personen met een handicap volledige toegang te waarborgen tot de arbeidsmarkt, onderwijs en opleiding, Erasmus+, de Jongerengarantieregeling en Eures;

124.  verzoekt de lidstaten het principe uit te breiden waarbij aanbestedende diensten de mogelijkheid hebben aanvragers van de ESI-fondsen uit te sluiten, als niet voldaan is aan de voorwaarde van toegankelijkheid voor personen met een handicap;

125.  is verheugd over de ex-antevoorwaarden met betrekking tot sociale inclusie en de investeringsprioriteit voor de "overgang van institutionele naar gemeenschapsgerichte diensten" in de Verordening Gemeenschappelijke Bepalingen; verzoekt de lidstaten de fondsen te gebruiken voor de-institutionalisering en als een instrument om het CRPD ten uitvoer te leggen;

126.  is bezorgd dat de Europese structuur- en investeringsfondsen ten onrechte worden gebruikt om institutionalisering te stimuleren en roept de lidstaten en de Commissie op hier, in overeenstemming met het CRPD en in onderling overleg met organisaties van personen met een handicap, strenger toezicht op te houden; meent dat transparantiebeginselen moeten worden gehanteerd voor de hele procedure, van de toewijzing van middelen tot en met de werkelijke aanwending ervan;

127.  verzoekt de Commissie en de lidstaten de nodige maatregelen te treffen, onder meer door gebruik te maken van ESI-fondsen en andere relevante fondsen van de Unie, om in plaatselijke gemeenschappen hoogwaardige en betaalbare ondersteunende diensten te ontwikkelen voor jongens en meisjes met een handicap en hun families, met inbegrip van personen die intensieve hulp behoeven, om de-institutionalisering te stimuleren en nieuwe institutionalisering te voorkomen en om sociale inclusie en toegang tot inclusief kwaliteitsonderwijs voor jongens en meisjes met een handicap te bevorderen;

128.  is van mening dat de EU-instellingen moeten overwegen om toekomstige en bestaande financieringsstromen open te stellen voor organisaties die actief personen met een handicap vertegenwoordigen;

129.  vraagt de Commissie te blijven streven naar de inclusie van personen met een handicap door het verstrekken van financiële steun aan een aantal grassrootsprojecten en ‑organisaties;

130.  verzoekt de EU-instellingen en de lidstaten om personen met een handicap, onder meer via hun vertegenwoordigende organisaties, actief bij de besluitvormingsprocessen te betrekken in overeenstemming met artikel 4, lid 3, van het CRPD; beveelt bovendien aan in de loop van deze processen terdege rekening te houden met de meningen van personen met een handicap;

131.  wijst opnieuw op het belang van uitzonderingen en beperkingen op auteursrechten en naburige rechten voor personen met een handicap; neemt kennis van de sluiting van het Verdrag van Marrakesh tot bevordering van de toegang tot gepubliceerde werken voor personen die blind of visueel gehandicapt zijn, en herhaalt ervan overtuigd te zijn dat de EU bevoegd is om dit verdrag te sluiten zonder de ratificatie ervan te laten afhangen van de herziening van het EU-rechtskader of het tijdstip van een arrest van het Hof van Justitie; onderstreept in dit verband voorts dat het Parlement, de Commissie en de lidstaten moeten samenwerken om tot een snelle ratificatie van het Verdrag van Marrakesh te komen;

132.  benadrukt dat bij eventuele wijziging van de regelgeving op het gebied van het auteursrecht en naburige rechten ervoor dient te worden gezorgd dat mensen met een handicap toegang krijgen tot door deze rechten beschermde werken en diensten in welk formaat dan ook; herinnert eraan dat de Commissie met wetgevingsvoorstellen dient te komen voor uitzonderingen en beperkingen op auteursrechten en naburige rechten om ervoor te zorgen dat mensen met een handicap, ongeacht de aard daarvan, toegang krijgen tot door deze rechten beschermde werken en diensten;

133.  benadrukt dat digitale systemen een belangrijk middel zijn om de deelname van personen met een handicap aan alle aspecten van de samenleving te vergemakkelijken en beveelt aan het gebruik van omgevingsgerichte assistentietechnologieën in het onderwijs te blijven onderzoeken; erkent dat een onevenredig aantal personen met een handicap zich momenteel niet online begeeft, dat digitale ontwikkelingen aan hen voorbijgaan en dat zij als gevolg daarvan informatie, kansen, het leren van nieuwe vaardigheden en toegang tot belangrijke diensten mislopen; vraagt de wetgevers op nationaal en EU-niveau derhalve toegankelijkheidsbepalingen in aanmerking te nemen bij de tenuitvoerlegging van de wetgeving inzake de digitale eengemaakte markt, de kwestie van toegankelijkheid tot digitale inhoud in alle relevante beleidsdomeinen op te nemen, opleidingsprogramma's voor "digitale kampioenen" in gemeenschappen op te starten om meer personen met een handicap aan te moedigen online te gaan, en de nodige maatregelen te treffen ter bestrijding van cybercriminaliteit en cyberpesten; vraagt de Commissie en de lidstaten ervoor te zorgen dat intellectuele-eigendomsrechten geen onredelijk of discriminerend obstakel vormen voor de toegang van personen met een handicap tot cultureel materiaal, en een verplichte uitzondering op het auteursrecht te overwegen in geval van gebruik, door personen met een handicap, dat rechtstreeks verband houdt met deze handicap en niet-commercieel van aard is, in de mate die door de specifieke handicap wordt vereist; vraagt dat een horizontale benadering van de mensenrechten van personen met een handicap in alle EU‑beleidsdomeinen wordt toegepast;

134.  herinnert eraan dat sport een uiterst waardevol instrument is voor sociale inclusie aangezien het mogelijkheden tot interactie en het verwerven van sociale vaardigheden biedt; vraagt de Commissie en de lidstaten om krachtens artikel 30 van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap specifieke programma's te starten om sportactiviteiten en sportieve evenementen toegankelijker te maken voor personen met een handicap; merkt op dat het recht op volledige toegang tot culturele evenementen en ontspanningsactiviteiten een basisrecht is en vraagt de Commissie derhalve de toegankelijkheid tot dergelijke evenementen, locaties, goederen en diensten, ook in de audiovisuele sector, te verbeteren; uit zijn tevredenheid over de initiatieven om audiovisuele en andere werken met geschikte ondertitels of audiobeschrijving te verstrekken zodat zij toegankelijk zijn voor mensen met een handicap;

135.  is van mening dat er digitale instrumenten voor personen met een handicap moeten worden ontwikkeld om de integratie van sportmannen en -vrouwen met een handicap te stimuleren, en dat er platformen moeten worden opgezet voor telewerk, flexibele werkplekken en gemeenschappelijke werkruimtes; is voorts van mening dat kwalitatief hoogwaardig onderwijs en de sportvoorzieningen op scholen moeten worden aangepast aan de behoeften van kinderen met een handicap en dat in elke lidstaat een nationaal en regionaal strategisch beleidskader moet worden ingevoerd voor een leven lang leren, dat concrete maatregelen omvat om personen met een handicap te helpen hun vaardigheden te ontwikkelen;

136.  herinnert eraan dat in het Media-subprogramma binnen Creatief Europa speciale aandacht moet worden besteed aan projecten waarin de kwestie van handicaps aan bod komt, en dat de educatieve kracht van films en festivals in dit verband moet worden benadrukt;

137.  onderstreept het feit dat toegankelijkheid belangrijk is om personen met een handicap ten volle gebruik te laten van maken van het Europese toeristische aanbod;

138.  benadrukt dat toerismediensten rekening moeten houden met de bijzondere behoeften van personen met een handicap, zoals goede toegankelijkheid van informatie en communicatie en van faciliteiten zoals kamers, badkamers, toiletten en andere binnenruimten;

139.  onderstreept dat het principe van "toerisme voor iedereen" de referentie moet zijn voor elke actie op het gebied van toerisme op nationaal, regionaal, lokaal en Europees niveau; merkt op dat dienstverleners in de toeristische sector rekening moeten houden met de behoeften van personen met een handicap, door de aanpassing van faciliteiten en activiteiten voor de opleiding van personeel te bevorderen;

Specifieke verplichtingen

140.  roept op tot het ontwikkelen van op mensenrechten gebaseerde indicatoren en verzoekt de lidstaten om vergelijkbare kwantitatieve en kwalitatieve gegevens te verstrekken, opgesplitst op basis van verschillende factoren, waaronder geslacht, leeftijd, beroepsstatus en soort handicap, voor alle activiteiten in de EU; verzoekt de Commissie geld uit te trekken voor relevant onderzoek en het verzamelen van gegevens, bijvoorbeeld met betrekking tot toegankelijkheid van toerisme en gezondheidsdiensten, geweld tegen, misbruik en uitbuiting van alle personen met alle soorten handicaps in de gemeenschap en in instellingen;

141.  verzoekt de Commissie de gegevensverzameling over handicaps te harmoniseren door sociale enquêtes uit te voeren overeenkomstig artikel 31 van het CRPD, om de ontwikkelingen in de sector nauwkeurig in kaart te brengen en er bekendheid aan te geven; benadrukt dat bij die gegevensverzameling methoden moeten worden gebruikt die rekening houden met alle personen met een handicap, ook zij die ernstigere beperkingen hebben en zij die in een instelling wonen; meent dat alle verzamelde gegevens moeten worden onderworpen aan de strenge eisen van initiatieven op het gebied van mensenrechten en gegevensbescherming, met inbegrip van, maar niet beperkt tot, de bepalingen van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, het Handvest voor de grondrechten van de Europese Unie en de Europese gegevensbeschermingsrichtlijn; benadrukt dat dergelijke enquêtes zo specifiek, nauwkeurig en doelgericht mogelijk moeten zijn en moeten worden gevolgd door passende studies en werkgroepen die leiden tot passende acties en doeltreffende maatregelen;

142.  verzoekt de Commissie de rechten van personen met een handicap systematisch te integreren in alle internationale samenwerkingsmaatregelen en -programma's van de EU;

143.  onderstreept hoe belangrijk het is alle duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) met betrekking tot handicaps te verwezenlijken, in het bijzonder doelstelling 4 over het garanderen van inclusief, egalitair kwaliteitsonderwijs, en benadrukt dat meer scholen toegang moeten krijgen tot aangepaste infrastructuur en materialen voor leerlingen met een handicap en dat moet worden geïnvesteerd in de vaardigheden van leerkrachten op het vlak van inclusief onderwijs en inspraak van kinderen op school en in de gemeenschap;

144.  wijst op de plechtige gelofte om niemand in de steek te laten en de verwijzingen naar handicaps in de SDG's, met name in de delen die gaan over onderwijs, groei en werkgelegenheid, ongelijkheid en de toegankelijkheid van menselijke nederzettingen, alsmede wat betreft de verzameling van gegevens en het toezicht op de SDG's, en beveelt aan dat de EU het voortouw neemt bij de tenuitvoerlegging van de SDG's waarin rekening wordt gehouden met handicaps; onderstreept tevens de verwijzingen naar het kader van Sendai voor rampenrisicovermindering;

145.  beveelt aan dat de EU het voortouw neemt bij een tenuitvoerlegging van de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling waarbij rekening wordt gehouden met gehandicapten, en dat zij een werkprogramma opstelt, met een tussentijdse evaluatie daarvan, om een toezicht- en evaluatiemechanisme en de verantwoordingsplicht van de EU te garanderen;

146.  verzoekt de Commissie, uitgaande van het CRPD, een plan op te stellen voor de tenuitvoerlegging van de SDG's en de vermindering van het risico op rampen; onderstreept dat een dergelijk plan een belangrijke bijdrage zou moeten leveren aan het vastleggen van indicatoren op de gebieden die met handicaps en sociale en economische integratie verband houden; benadrukt dat bij het vastleggen van SDG-indicatoren speciale aandacht moet worden besteed aan armoede, sociale bescherming, gezondheidszorg, geweld tegen vrouwen, seksuele en reproductieve gezondheidszorg en rechten, toegang tot water en sanitaire voorzieningen en energie, weerbaarheid bij rampen en geboorteregistratie;

147.  onderstreept dat alle beleidsmaatregelen en programma's van de EU, zowel extern als intern, moeten stroken met het CRPD en specifieke maatregelen moeten omvatten waarmee de rechten van personen met een handicap worden opgenomen in alle beleidsterreinen, met inbegrip van humanitaire en ontwikkelingsmaatregelen en ‑programma's; verzoekt de EU daartoe een geharmoniseerd ontwikkelingsbeleid vast te stellen dat aandacht besteedt aan gehandicapten, en een systematische, geïnstitutionaliseerde aanpak in te voeren om de rechten van personen met een handicap een plaats te geven in alle internationale samenwerkingsmaatregelen en -programma's van de EU;

148.  beveelt aan dat de EU‑delegaties en agentschappen voldoende inzicht in de EU‑strategieën voor personen met een handicap aan de dag leggen en op een inclusieve en toegankelijke manier te werk gaan; suggereert de oprichting van een "CRPD‑contactpunt" in de Europese Dienst voor extern optreden; pleit ervoor dat met spoed een handicapperspectief wordt verwerkt in alle opleidingen op het gebied van de mensenrechten in het kader van de missies van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid (GVDB);

149.  doet voorts een beroep op de EU om:

150.  verwelkomt de nieuwe doelstelling 12 in het EU-actieplan inzake mensenrechten en democratie (2015-2019); roept de Commissie op de tenuitvoerlegging van het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap systematisch ter sprake te brengen in de dialoog met derde landen over de mensenrechten; verzoekt de speciale vertegenwoordiger van de Europese Unie voor de mensenrechten om vorderingen op dit gebied op gang te brengen en te monitoren, met name wat betreft inspanningen voor standaardisering op het gebied van toegankelijkheid;

151.  pleit voor de effectieve maatschappelijke inclusie van personen met een handicap, met name in plaatselijke gemeenschappen, en voor de financiering van diensten voor zelfstandig wonen ten behoeve van personen met een handicap, via programma's in het kader van de financieringsinstrumenten voor extern optreden; dringt aan op een meer gestroomlijnd gebruik van de EU-structuurfondsen; pleit voor een tussentijdse evaluatie van de externe financieringsinstrumenten, zodat beoordeeld kan worden hoe effectief zij zijn geweest voor de maatschappelijke inclusie van personen met een handicap en in hoeverre barrières zijn doorbroken en de toegankelijkheid is bevorderd; vraagt daarnaast om bij uitgaven binnen EU‑programma's ter ondersteuning van opname in instellingen de segregatie van personen met een handicap te vermijden; dringt aan op een verhoging van de uitgaven en een nauwer toezicht, in overleg met organisaties van personen met een handicap;

152.  stelt voor dat iedereen die door de EU in dienst wordt genomen voor het beheer van de buitengrenzen en de asielcentra, een specifieke opleiding krijgt met betrekking tot de behoeften van personen met een handicap om te garanderen dat aan hun behoeften wordt voldaan;

153.  is verheugd over de terugtrekking van de Commissie uit het onafhankelijke toezichtskader (het EU-kader); zal zich inzetten om de meest geschikte opzet te vinden voor het EU-kader, zodat het volledig in overeenstemming is met het CRPD en de beginselen van Parijs, en dringt aan op de toetsing en wijziging van de Gedragscode tussen de Raad, de lidstaten en de Commissie tot vaststelling van interne regelingen voor de uitvoering door en de vertegenwoordiging van de Europese Unie met betrekking tot het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, waarbij ook het Europees Parlement wordt betrokken;

154.  benadrukt de behoefte aan intensere politieke samenwerking binnen het kader, alsmede aan financiële middelen en personeel om te waarborgen dat het zijn verplichtingen kan nakomen en gevolg kan geven aan de aanbevelingen van het CRPD;

155.  hecht zeer veel belang aan artikel 33 ("Nationale implementatie en toezicht") van het CRPD en aan de slotopmerkingen 76 en 77 van het CRPD-Comité van de VN, en is er daarom over verheugd dat het CRPD-Comité van de VN zijn goedkeuring hecht aan de aanwezigheid van het Parlement in de onafhankelijke toezichtsstructuur;

156.  roept de begrotingsautoriteiten op adequate middelen toe te wijzen om ervoor te zorgen dat het EU-kader zijn functies onafhankelijk kan uitvoeren;

157.  brengt in herinnering dat de Commissie verzoekschriften de Europese burgers (fysieke en rechtspersonen) overeenkomstig artikel 227 VWEU actieve bescherming biedt, waarbij burgers een klacht jegens Europese, nationale of lokale instanties kunnen indienen wanneer zij menen dat hun rechten worden geschonden, met inbegrip van rechten die voortvloeien uit de tenuitvoerlegging van Europees beleid dat de toepassing van het CRPD beoogt, binnen de context van de Verklaring betreffende de afbakening van de bevoegdheden die aan de slotakte van het Verdrag is gehecht;

158.  wijst erop dat de Commissie verzoekschriften de erkende EU-instantie is (samen met de Ombudsman, die burgers kan verdedigen in geval van wanbeheer) die binnen het EU‑kader een beschermende functie kan vervullen met inachtneming van de werkingsbeginselen van de nationale instellingen voor de bescherming en bevordering van de mensenrechten (de "beginselen van Parijs"), die door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in Resolutie 48/134 van 1993 zijn vastgesteld;

159.  brengt in herinnering dat de Commissie verzoekschriften een beschermende functie heeft en daarom haar diensten ter beschikking stelt van de onafhankelijke toezichtsstructuur wat betreft voorafgaand onderzoek naar schendingen van het EU‑recht bij de toepassing van het CRDP, de overdracht van verzoekschriften naar andere parlementaire commissies met het verzoek de kwestie te onderzoeken of passende maatregelen te nemen en bezoeken ter plaatse om informatie te verzamelen en in contact te treden met de nationale overheden;

160.  brengt in herinnering dat de Commissie verzoekschriften elk jaar een groot aantal verzoekschriften ontvangt van personen met een handicap, die erop wijzen dat miljoenen mensen dag na dag problemen ervaren bij de toegang tot werk en de arbeidsmarkt, onderwijs en vervoer of participatie aan het politieke, openbare en culturele leven; benadrukt het belang van artikel 29 van het CRPD over de deelname van personen met een handicap aan het politieke en openbare leven zonder enige vorm van discriminatie;

161.  brengt in herinnering dat de verzoekschriften die meer aandacht kregen vaak gesteund werden door maatschappelijke organisaties van personen met een handicap; is bijgevolg van mening dat het nodig is om de beschermende functie en de doeltreffendheid van verzoekschriften over de schending van deze rechten te stimuleren en meer bekendheid te geven; spreekt zijn waardering uit voor de rol die deze organisaties spelen voor de bevordering van sociale inclusie en de verbetering van de levenskwaliteit van personen met een handicap;

162.  wijst op de verzoekschriften waarin gevallen worden beschreven van misstanden in bepaalde lidstaten op het gebied van het waarborgen van de bestaanszekerheid van personen met een handicap, niet alleen wat betreft het niet-uitbetalen van bij wet toegekende subsidies, maar zelfs wat betreft gevallen als beschreven in verzoekschrift 1062/2014 waarbij de autoriteiten naar verluidt willekeurige administratieve besluiten hebben genomen ter verlaging van de eerder toegekende toelagen, op basis van twijfelachtige medische beoordelingen die een mindere mate van handicap behelsden; verzoekt de betreffende nationale, regionale en lokale autoriteiten meer rekening te houden met de gevolgen van dergelijke handelingen voor het leven van de betrokken personen en hun families, en verzoekt de Commissie de verschillende beleidsvormen en daarmee samenhangende maatregelen met betrekking tot handicaps die in de lidstaten worden genomen nauwlettend te volgen;

163.  merkt op dat sommige lidstaten die het CRPD hebben geratificeerd nog instanties voor de uitvoering van en het toezicht op het verdrag moeten oprichten of aanwijzen, als vereist uit hoofde van artikel 33; merkt op dat de werkzaamheden van de instanties die reeds zijn opgericht, met name het kader voor toezicht, opgericht uit hoofde van artikel 33, lid 2, gehinderd worden door een gebrek aan financiële en menselijke middelen en het ontbreken van een deugdelijke rechtsgrond voor hun aanwijzing;

164.  dringt er bij alle lidstaten op aan de toezichtskaders vastgesteld overeenkomstig artikel 33, lid 2, te voorzien van afdoende en stabiele financiële en menselijke middelen om hun taken uit te voeren; is van mening dat zij tevens de onafhankelijkheid van de toezichtskaders dienen te waarborgen door ervoor te zorgen dat hun samenstelling en werking in overeenstemming zijn met de beginselen van Parijs betreffende het functioneren van nationale instellingen voor de rechten van de mens, als vereist uit hoofde van artikel 33, lid 2; meent dat dit ondersteund moet worden door de vaststelling van een formele rechtsgrond waarin de rol en het toepassingsgebied van de kaders duidelijk worden omschreven; dringt er bij de lidstaten die nog geen instanties overeenkomstig artikel 33 hebben aangewezen op aan dit zo snel mogelijk te doen en deze instanties te voorzien van de nodige middelen en mandaten om hun verplichtingen uit hoofde van het CRPD doeltreffend te kunnen uitvoeren en monitoren;

165.  wijst erop dat het CRPD-netwerk versterkt moet worden om de uitvoering van het CRPD intern, maar ook interinstitutioneel, naar behoren te coördineren, en dat personen met een handicap en hun representatieve organisaties actief moeten worden betrokken bij de activiteiten en vergaderingen van het netwerk en er hierover nauw overleg met hen moet worden gepleegd;

166.  spoort alle EU-instellingen, -agentschappen en -organen aan om contactpunten aan te duiden en benadrukt dat het nodig is een horizontaal, interinstitutioneel coördinatiemechanisme tussen DG's en EU-instellingen te creëren; wenst dat de modaliteiten voor deze samenwerking in een strategie voor de uitvoering van het CRPD worden vastgelegd;

167.  dringt aan op de versterking van de interinstitutionele coördinatie tussen de uitvoeringsmechanismen van de verschillende EU-instellingen;

Naleving van het verdrag door de EU-instellingen (als openbare bestuursorganen)

168.  acht het belangrijk dat de Commissie verzoekschriften specifieke evenementen over verzoekschriften op het gebied van handicaps organiseert en benadrukt de belangrijke rol van dialoog, met input van verschillende betrokken partijen, waaronder andere relevante commissies van het Europees Parlement, leden van het EU-kader voor het CRPD, maatschappelijke organisaties van personen met een handicap en academici;

169.  is verheugd dat de openbare hoorzitting "Bescherming van de rechten van personen met een handicap, vanuit het perspectief van ontvangen verzoekschriften" die de Commissie verzoekschriften op 15 oktober 2015 heeft georganiseerd, voldeed aan hoge toegankelijkheidsnormen, en beveelt aan alle toekomstige commissievergaderingen in het Parlement toegankelijk te maken voor personen met een handicap;

170.  verwelkomt het gebruik van braille in de communicatie met indieners van verzoekschriften, en moedigt alle EU-instellingen aan om in hun communicatie met burgers gebruik te maken van gebarentaal, vlot leesbare formaten en braille, teneinde de initiatieven om burgers te betrekken bij de werkzaamheden van de instellingen en het Europees project voort te zetten en te versterken;

171.  verzoekt de EU-lidstaten en -instellingen ervoor te zorgen dat de mogelijkheden om aan de raadplegingsprocessen deel te nemen duidelijk en breed worden bekendgemaakt via communicatievormen die voor personen met een handicap toegankelijk zijn, zoals versies in braille of gemakkelijk te lezen formaten;

172.  verzoekt de lidstaten en de EU-instellingen ervoor te zorgen dat mogelijkheden om deel te nemen aan raadplegingsprocessen duidelijk en breed worden bekendgemaakt in toegankelijke media, dat input ook in andere formaten kan worden gegeven, zoals versies in braille of gemakkelijk te lezen versies, en dat openbare hoorzittingen en bijeenkomsten waarin de voorgestelde wetgeving en het voorgestelde beleid worden besproken, volledig toegankelijk worden gemaakt voor personen met een handicap, waaronder personen met verstandelijke beperkingen en leerproblemen;

173.  onderstreept dat het noodzakelijk is de effectieve deelname en vrijheid van meningsuiting van personen met een handicap te faciliteren bij openbare evenementen en bijeenkomsten die worden georganiseerd door de instellingen of in hun kantoren worden gehouden, door te voorzien in ondertiteling en vertolking in gebarentaal, documenten in brailleschrift en gemakkelijk te lezen formaten;

174.  roept de raad van bestuur van de Europese scholen, waaronder de Commissie, op tot het garanderen van inclusief, kwalitatief hoogwaardig onderwijs aan de Europese scholen, in overeenstemming met de vereisten van het CRPD betreffende multidisciplinaire beoordelingen, de integratie van kinderen met een handicap en het bieden van redelijke aanpassingen, waarbij de betrokkenheid van ouders met een handicap moet worden gegarandeerd;

175.  verzoekt de instellingen het werk van het Europees agentschap voor aangepast en inclusief onderwijs te steunen en te promoten;

176.  roept de EU op om de regels van de communautaire regeling voor ziektekostenverzekering, het pensioenstelsel en de maatregelen betreffende sociale zekerheid en sociale bescherming voor mensen met een handicap te evalueren om te garanderen dat personen met een handicap niet worden gediscrimineerd en gelijke kansen krijgen, onder meer door te erkennen dat de gezondheidsbehoeften bij een handicap anders zijn dan bij ziekte en door zelfstandig leven en werken te bevorderen door bijkomende kosten voor materiaal of diensten die noodzakelijk zijn voor het werk (bijvoorbeeld een brailleprinter, hoorapparaten, gebarentolk, ondertiteling enz.) volledig terug te betalen;

177.  spoort de instellingen, agentschappen en organen aan om, als onderdeel van een open proces dat inclusief is voor personen met een handicap, te garanderen dat het bestaande ambtenarenstatuut volledig en effectief in overeenstemming met het CRPD ten uitvoer wordt gelegd, en dat interne regels en uitvoeringsbepalingen worden ontwikkeld met volledige toepassing van de CRPD-bepalingen, teneinde de slotopmerkingen ten uitvoer te leggen;

178.  roept op tot het aanbieden van adequate redelijke aanpassingen voor personen met een handicap – of personen met van hen afhankelijke familieleden met een handicap – die in dienst zijn bij de Europese instellingen, gebaseerd op hun behoeften en op het CRPD, waarbij bijzondere aandacht wordt besteed aan de behoeften van ouders met een handicap;

179.  spoort de instellingen aan een uitgebreid beleid voor aanwerving, behoud en promotie van personeel aan te nemen, met onder meer tijdelijke positieve maatregelen die actief zijn gericht op het verhogen van het aantal personeelsleden en stagiairs met een handicap, waaronder psychosociale en verstandelijke handicaps, en te voorzien in redelijke aanpassingen voor stagiairs op basis van artikel 5 van Richtlijn 2000/78/EG;

180.  beveelt aan uitgebreide CRPD-opleidingsmodules te ontwikkelen in overleg met organisaties van personen met een handicap, waarbij de nadruk moet liggen op medewerkers in het veld, management en openbare aanbesteding;

181.  spoort de EU-instellingen aan hun inhoud op internet en hun apps, waaronder hun intranet en alle documenten en audiovisuele inhoud, toegankelijk te maken, en er tevens voor te zorgen dat hun gebouwen fysiek toegankelijk zijn;

182.  dringt er bij de Commissie op aan nauw samen te werken met de andere EU-instellingen, organen en agentschappen, alsmede met de lidstaten, met het oog op het coördineren van een doeltreffende en systematische follow-up van de slotopmerkingen, eventueel via een strategie over de uitvoering van het CRPD;

183.  dringt er bij de EU en de lidstaten op aan er bij de tenuitvoerlegging van hun respectieve slotopmerkingen voor te zorgen dat overleg plaatsvindt met organisaties van personen met een handicap en dat deze gestructureerd en stelselmatig bij een en ander worden betrokken;

184.  is met betrekking tot artikel 35 van het CRPD, dat de lidstaten die het verdrag ondertekend hebben ertoe verplicht een eerste verslag en vervolgens follow-upverslagen over de uitvoering van het verdrag uit te brengen, van mening dat deze verslagen om de vier jaar moeten worden ingediend en in samenspraak met organisaties van personen met een handicap moeten worden opgesteld;

o
o   o

185.  verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad en de Commissie.

(1) PB L 23 van 27.1.2010, blz. 35. (2) CRPD/C/EU/CO/1. (3) CRPD/C/EU/Q/1. (4) A/RES/64/142. (5) PB L 347 van 20.12.2013, blz. 320. (6) PB L 303 van 2.12.2000, blz. 16. (7) Aangenomen teksten, P8_TA(2016)0059. (8) Aangenomen teksten, P8_TA(2015)0321. (9) Aangenomen teksten, P8_TA(2015)0320. (10) Aangenomen teksten, P8_TA(2015)0286. (11) Aangenomen teksten, P8_TA(2015)0261. (12) Aangenomen teksten, P8_TA(2015)0208. (13) PB C 75 van 26.2.2016, blz. 130. (14) PB C 131 E van 8.5.2013, blz. 9. (15) PB C 212 E van 5.8.2010, blz. 23. (16) HvJ-EU, arrest van 11 april 2013, gevoegde zaken C-335/11 en C-337/11, HK Danmark, punten 29 en 30; HvJ‑EU, arrest van 18 maart 2014, zaak C-363/12, Z., punt 73; HvJ-EU, arrest van 22 mei 2014, zaak C-356/12, Glatzel, punt 68. (17) FRA-verslag: Geweld tegen kinderen met een handicap: wetgeving, beleid en programma’s in de EU" (http://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2015-violence-against-children-with-disabilities_en.pdf) (18) FRA-verslag: Geweld tegen vrouwen: een EU-breed onderzoek. Voornaamste resultaten: http://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2014-vaw-survey-main-results-apr14_en.pdf (19) Van Straaten et al. (2015). Self-reported care needs of Dutch homeless people with and without a suspected intellectual disability: a 1.5-year follow-up study. In: Health Soc Care Community, 1 oktober 2015. Elektronische publicatie, 1 oktober 2015. (20) EU-SILC 2012. (21) PB C 56 E van 26.2.2013, blz. 41. (22) COM(2015)0615. (23) PB C 45 E van 23.2.2010, blz. 71.