Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 czerwca 2018 r. w sprawie Rosji, w szczególności sytuacji ukraińskiego więźnia politycznego Ołeha Sencowa (2018/2754(RSP))
Parlament Europejski,
– uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie Rosji, zwłaszcza rezolucję z dnia 16 marca 2017 r. w sprawie ukraińskich więźniów w Rosji oraz sytuacji na Krymie(1),
– uwzględniając oświadczenie rzecznik Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ) z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie szeregu osób zatrzymanych na bezprawnie zajętym Krymie i w Sewastopolu,
– uwzględniając wymianę poglądów na forum Rady do Spraw Zagranicznych na temat Rosji, która odbyła się dnia 16 kwietnia 2018 r.,
– uwzględniając postanowienie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 kwietnia 2017 r. w sprawie wniosku o wskazanie środków tymczasowych przedstawionych przez Ukrainę w sprawie dotyczącej stosowania Międzynarodowej konwencji o zwalczaniu finansowania terroryzmu oraz Międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (Ukraina przeciwko Federacji Rosyjskiej),
– uwzględniając art. 5 Powszechnej deklaracji praw człowieka oraz art. 7 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, których stroną jest Federacja Rosyjska i które stanowią, że nikt nie może być poddawany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu,
– uwzględniając deklarację ONZ w sprawie obrońców praw człowieka, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 9 grudnia 1998 r.,
– uwzględniając Konwencję genewską o ochronie osób cywilnych podczas wojny,
A. mając na uwadze aresztowanie w maju 2014 r. ukraińskiego reżysera Ołeha Sencowa, który sprzeciwiał się bezprawnej aneksji Półwyspu Krymskiego przez Rosję, w związku z zarzucaną mu działalnością na Krymie; mając na uwadze, że był on traktowany jak obywatel rosyjski, mimo że posiada obywatelstwo ukraińskie;
B. mając na uwadze, że w przypadku Ołeha Sencowa pojawiły się zarzuty stosowania tortur i okrutnego traktowania w celu nielegalnego wymuszenia zeznań, którym następnie nadano wartość dowodową;
C. mając na uwadze, że w dniu 25 sierpnia 2015 r. Ołeh Sencow został skazany przez sąd, którego jurysdykcji nie uznaje UE, co stanowi naruszenie prawa międzynarodowego i podstawowych standardów wymiaru sprawiedliwości;
D. mając na uwadze, że Ołeh Sencow, który obecnie odbywa karę pozbawienia wolności w najbardziej wysuniętym na północ więzieniu Rosji w Łabytnangi (okręg jamalsko-nieniecki), rozpoczął w dniu 14 maja 2018 r. bezterminowy strajk głodowy;
E. mając na uwadze, że w ostatnich latach liczba więźniów politycznych w Rosji znacznie wzrosła; mając na uwadze, że w dniu 29 maja 2018 r. Centrum Praw Człowieka „Memoriał”, które zostało wyróżnione Nagrodą im. Sacharowa w 2009 r., opublikowało wykaz nazwisk 158 więźniów politycznych;
F. mając na uwadze, że w dniu 9 stycznia 2018 r. dyrektor czeczeńskiego biura Centrum Praw Człowieka „Memoriał” Ojub Titiew został aresztowany przez lokalną policję pod zarzutem posiadania narkotyków; mając na uwadze, że Ojub Titiew zaprzeczył tym oskarżeniom, a organizacje pozarządowe i inni obrońcy praw człowieka potępili je, uznając za sfabrykowane;
G. mając na uwadze, że aresztowanie Ojuba Titiewa jest przejawem niepokojącej tendencji polegającej na aresztowaniu, atakowaniu, zastraszaniu i dyskredytowaniu niezależnych dziennikarzy i obrońców praw człowieka;
H. mając na uwadze, że obrońcy praw człowieka i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, zwłaszcza Tatarzy krymscy, stanęli w obliczu gróźb, zastraszania i aresztowań;
I. mając na uwadze, że w wielu przypadkach donoszono o stosowaniu tortur oraz okrutnego i poniżającego traktowania; mając na uwadze, że do tej pory nie zbadano tych zarzutów w odpowiedni sposób; mając na uwadze, że tortury stosowano w celu wymuszenia zeznań i poparcia fałszywych dowodów lub wymuszenia przyznania się do winy;
J. mając na uwadze, że wielu więźniów i zatrzymanych przebywa w więzieniach w ciężkich i nieludzkich warunkach, które fizycznie i psychicznie zagrażają ich zdrowiu; mając na uwadze, że niektórzy więźniowie wymagają pilnej pomocy medycznej i leczenia;
K. mając na uwadze, że restrykcyjne rosyjskie ustawodawstwo regulujące prawa polityczne i obywatelskie zostało rozszerzone na tymczasowo okupowany Krym, wskutek czego drastycznie ograniczono wolność zgromadzeń, słowa, zrzeszania się, wyznania oraz dostęp do informacji, a także pojawiły się wiarygodne raporty o zastraszaniu, wymuszonych zaginięciach i torturach;
L. mając na uwadze, że arbitralne zatrzymania, wymuszone zaginięcia, cenzura i zakazy pokojowych zgromadzeń stały się codziennością na Krymie; mając na uwadze, że kilkoro Tatarów krymskich zostało aresztowanych, wszczęto wobec nich dochodzenie lub wniesiono oskarżenie; mając na uwadze, że celem ataków stali się także krymscy prawnicy udzielający pomocy prawnej tym aresztowanym oraz obrońcy praw człowieka zgłaszający przypadki politycznie motywowanych wymuszonych zaginięć na Krymie, a także dziennikarze opisujący sytuację Tatarów krymskich;
M. mając na uwadze, że władze okupacyjne na Krymie systematycznie i celowo ograniczają wolność słowa na Krymie, kneblując niezależne media i utrudniając pracę zawodowych dziennikarzy; mając na uwadze, że w dniu 22 marca 2018 r. dziennikarz obywatelski i działacz na rzecz Tatarów krymskich Nariman Memedeminow, który informował o nielegalnych działaniach władz okupacyjnych, został zatrzymany przez rosyjskie siły bezpieczeństwa i aresztowany na podstawie bezpodstawnych oskarżeń; mając na uwadze, że w dniu 21 maja 2018 r. rosyjskie siły bezpieczeństwa zatrzymały innego dziennikarza obywatelskiego Serwera Mustafajewa w następstwie przeszukania jego domu na okupowanym przez Rosję Krymie, głównie pod zarzutami motywowanymi względami religijnymi;
N. mając na uwadze, że Rosja przegrywa wiele spraw w Europejskim Trybunale Praw Człowieka i nie wykonuje wydanych wyroków;
O. mając na uwadze, że Federacja Rosyjska, jako pełnoprawny członek Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych, zobowiązała się do przestrzegania zasad demokracji, praworządności oraz poszanowania podstawowych wolności i praw człowieka; mając na uwadze, że w wyniku licznych poważnych naruszeń praworządności i przyjęcia restrykcyjnych przepisów w ostatnich latach istnieją poważne zastrzeżenia co do przestrzegania przez Rosję międzynarodowych i krajowych zobowiązań; mając na uwadze, że Unia Europejska wielokrotnie oferowała dodatkowe wsparcie i wiedzę fachową, aby pomóc Rosji w modernizacji i przestrzeganiu porządku konstytucyjnego i prawnego zgodnie ze standardami Rady Europy;
P. mając na uwadze, że w rosyjskiej ustawie o tzw. obcych agentach nałożono na organizacje pozarządowe otrzymujące środki finansowe z zagranicy i prowadzące „działalność polityczną” wymóg złożenia wniosku o wpisanie na specjalną rządową listę obcych agentów, poddawanych dodatkowej ścisłej kontroli ze strony rządu, a wszystkie ich publikacje, komunikaty prasowe i sprawozdania muszą być opatrzone informacją, że zostały opracowane przez obcego agenta;
Q. mając na uwadze, że w odpowiedzi na bezprawną aneksję Krymu oraz wojnę hybrydową przeciwko Ukrainie UE przyjęła szereg stopniowych środków ograniczających przeciwko Rosji;
1. domaga się od władz rosyjskich natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia Ołeha Sencowa i wszystkich innych nielegalnie przetrzymywanych obywateli ukraińskich w Rosji i na Półwyspie Krymskim; przypomina, że obecnie w Rosji i na okupowanym Krymie przetrzymywanych jest ponad 70(2) ukraińskich więźniów politycznych;
2. domaga się natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia Ojuba Titiewa, dyrektora biura Centrum Praw Człowieka „Memoriał” w Republice Czeczeńskiej, a także wszystkich pozostałych więźniów politycznych w Federacji Rosyjskiej;
3. domaga się, by władze rosyjskie zaprzestały zastraszania i nękania Centrum Praw Człowieka „Memoriał”, jego pracowników i innych obrońców praw człowieka, a także by umożliwiły im wykonywanie ich pracy w dziedzinie praw człowieka;
4. podkreśla, że wszyscy więźniowie muszą być traktowani przy poszanowaniu norm międzynarodowych oraz że wszyscy zatrzymani powinni mieć dostęp do adwokata, członków rodziny, przedstawicieli dyplomatycznych oraz opieki medycznej; podkreśla, że zgodnie z IV konwencją genewską władze rosyjskie i pracownicy wymiaru sprawiedliwości ponoszą pełną odpowiedzialność za bezpieczeństwo i dobre traktowanie zatrzymanych, zwłaszcza na Krymie;
5. przypomina Rosji o znaczeniu pełnego przestrzegania międzynarodowych zobowiązań prawnych, jakie spoczywają na niej w związku z członkostwem w Radzie Europy oraz Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a także zasad podstawowych praw człowieka i praworządności zapisanych w europejskiej konwencji praw człowieka oraz w Międzynarodowym pakcie praw obywatelskich i politycznych;
6. podkreśla, że wolność zgromadzeń gwarantuje w Federacji Rosyjskiej art. 31 rosyjskiej konstytucji oraz europejska konwencja praw człowieka, którą Rosja podpisała, co zobowiązuje rosyjskie władze do jej respektowania;
7. wzywa władze rosyjskie wszystkich szczebli do uznania kluczowej roli, jaką pełnią obrońcy praw człowieka jako filary demokracji i strażnicy praworządności, oraz do publicznego potępienia wszystkich ataków na obrońców praw człowieka, zwłaszcza w Republice Czeczeńskiej;
8. wyraża solidarność z ukraińskim reżyserem, aktywistą i więźniem politycznym Ołehem Sencowem, który w dniu 14 maja 2018 r. rozpoczął strajk głodowy, aby w ten sposób wymóc uwolnienie nielegalnie przetrzymywanych rodaków, oraz niepokoi się skutkami zdrowotnymi jego strajku; przypomina, że Ołeh Sencow, aresztowany na Krymie w 2014 r. krótko po przejęciu przez Rosję kontroli nad tym półwyspem na Morzu Czarnym, skazany następnie na podstawie wymuszonych torturami zeznań, odbywa obecnie karę 20 lat pozbawienia wolności w kolonii karnej o zaostrzonym rygorze w jamalsko-nienieckim okręgu na dalekiej Północy Rosji, na podstawie licznych zarzutów o działalność terrorystyczną;
9. ubolewa, że skazany w tym samym procesie Ołeksandr Kołczenko otrzymał wyrok dziesięciu lat więzienia;
10. stwierdza, że kolejny nielegalnie aresztowany obywatel Ukrainy Wołodymyr Bałuch prowadzi strajk głodowy od 19 marca 2018 r.;
11. wzywa odpowiedzialne władze Rosji i służby medyczne do udzielenia uwięzionym odpowiedniej opieki medycznej i do respektowania etyki lekarskiej, w tym do nie stosowania przymusowego karmienia ani innego niepożądanego traktowania, które może stanowić przykład tortur i złego traktowania;
12. wyraża głębokie zaniepokojenie faktem, że wielu ukraińskich więźniów politycznych, takich jak Mykoła Karpiuk, Wołodymyr Prisicz, Ołeksij Czyrnij i Jewhienij Panow, było brutalnie torturowanych;
13. jest głęboko zaniepokojony niepokojącą tendencję polegającym na aresztowaniu, atakowaniu, zastraszaniu i dyskredytowaniu niezależnych dziennikarzy i obrońców praw człowieka pracujących w Rosji, a zwłaszcza w Czeczenii; podkreśla rolę, jaką odgrywa społeczeństwo obywatelskie i organizacje takie jak „Memoriał”, oraz że działacze społeczeństwa obywatelskiego powinni móc swobodnie korzystać z podstawowych praw do wolności myśli i wypowiedzi; wzywa władze Czeczenii i Rosji do respektowania przepisów krajowych i międzynarodowych zobowiązań i do przestrzegania praworządności;
14. wyraża głębokie zaniepokojenie klimatem bezkarności, który umożliwia takie postępowanie, oraz wzywa do opracowania środków prawnych i pozaprawnych, które będą zapobiegać aktom przemocy, pozwolą je monitorować i skutecznie stawiać przed sądem ich sprawców, we współpracy ze społeczeństwem obywatelskim; podkreśla, że Rosja i jej rząd ponoszą ostateczną odpowiedzialność za zbadanie tych czynów, postawienie sprawców przed sądem i ochronę wszystkich obywateli Rosji przed bezprawiem;
15. zwraca uwagę na fakt, że władze rosyjskie na okupowanym Krymie zatrzymały wielu Tatarów krymskich w maju 2018 r., w tym Sewera Mustafajewa, Edema Smailowa i krewnych więźnia politycznego Nuriego Primowa;
16. potępia łamanie przez Rosję prawa międzynarodowego na okupowanym Krymie, w tym wymuszanie egzekwowania prawa rosyjskiego, nasiloną militaryzację Półwyspu Krymskiego, która zagraża bezpieczeństwu w regionie, oraz masowe i systematyczne łamanie praw człowieka, którego celem są w szczególności etniczni Ukraińcy i Tatarzy krymscy;
17. z zadowoleniem przyjmuje uwolnienie przywódców Tatarów krymskich Achtema Czijgoza i Ilmiego Umerowa, którzy zostali skazani na wyroki więzienia przez rosyjskie sądy na tymczasowo okupowanym ukraińskim terytorium Krymu we wrześniu 2017 r. i którym władze rosyjskie zezwoliły na opuszczenie półwyspu 25 października 2017 r.; wyraża wdzięczność wszystkim osobom, które przyczyniły się swą pracą do ich uwolnienia, w tym rosyjskim organizacjom praw człowieka, takim jak „Memoriał”;
18. przypomina władzom rosyjskim, że jako de facto władze okupacyjne sprawujące faktyczną kontrolę nad Krymem są w pełni odpowiedzialne za ochronę obywateli Krymu przed arbitralnymi środkami sądowymi i administracyjnymi, a z tego samego powodu zobowiązane są na mocy międzynarodowego prawa humanitarnego do zapewnienia ochrony praw człowieka na półwyspie;
19. podkreśla, że sądy rosyjskie, wojskowe czy cywilne, nie są właściwe do orzekania w sprawie czynów popełnionych poza uznanym na arenie międzynarodowej terytorium Rosji, a także zwraca uwagę, że postępowania sądowe w takich przypadkach nie mogą być uznawane za zgodne z prawem;
20. ponownie wyraża poważne obawy w sprawie ustawy o tzw. obcych agentach i sposobu, w jaki jest stosowana; jest zdania, że definicja „działalności politycznej” prowadzonej przez organizacje pozarządowe otrzymujące wsparcie finansowe z zagranicy jest zbyt obszerna i w praktyce umożliwia rządowi kontrolowanie dowolnej zorganizowanej działalności związanej z życiem publicznym;
21. wzywa Rosję do zapewnienia bezwarunkowego i nieograniczonego dostępu międzynarodowym obserwatorom praw człowieka i misjom monitorującym; wzywa organizacje międzynarodowe, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy i Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie do uważniejszego monitorowania sytuacji praw człowieka na Krymie i podjęcia stosownych działań;
22. wzywa Specjalnego Przedstawiciela Unii Europejskiej ds. Praw Człowieka, aby nieprzerwanie obserwował sytuację dotyczącą praw człowieka na Półwyspie Krymskim i na obszarach, które nie są kontrolowane przez rząd na wschodniej Ukrainie;
23. wzywa Radę i państwa członkowskie do stanowczości i jedności w stosowaniu uzgodnionych wobec Rosji sankcji oraz do ich przedłużenia, a także do rozważenia zastosowania środków wymierzonych przeciwko osobom odpowiedzialnym za aresztowanie i osądzenie więźniów politycznych;
24. podkreśla, że istotne jest, aby delegatura Unii Europejskiej w Rosji i ambasady państw członkowskich UE monitorowały procesy wytaczane obrońcom praw człowieka;
25. wzywa przewodniczących Rady i Komisji oraz wiceprzewodniczącą / wysoką przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, by nadal bacznie przyglądali się przypadkom nieprzestrzegania międzynarodowych zobowiązań prawnych i poruszali te kwestie przy okazji rozmaitych spotkań z przedstawicielami Rosji;
26. ponownie wzywa wiceprzewodniczącą Komisji / wysoką przedstawiciel oraz ESDZ do czuwania nad tym, aby wszystkie sprawy dotyczące osób prześladowanych z powodów politycznych trafiały pod obrady w czasie konsultacji między UE a Rosją dotyczących praw człowieka, po ich wznowieniu, oraz aby przedstawiciele Rosji obecni na konsultacjach byli formalnie zobowiązani do odpowiedzi w każdej sprawie, oraz wzywa do informowania Parlamentu o rezultacie rozmów z władzami rosyjskimi;
27. wzywa wiceprzewodniczącą / wysoką przedstawiciel i ESDZ do zadbania o to, aby Unia, w granicach rosyjskiego prawa krajowego, wykorzystywała wszelkie możliwości dalszych kontaktów z rosyjskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i wspierania ich, w tym organizacji dążących do propagowania wartości demokratycznych, praw człowieka i praworządności;
28. wzywa UE do wydania oświadczenia potępiającego łamanie praw człowieka w Rosji i próby ukrycia naruszeń pod pretekstem mistrzostw świata organizowanych przez FIFA;
29. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącej Komisji / wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich, Radzie Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a także prezydentowi, rządowi i parlamentowi Federacji Rosyjskiej.