Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 2018 σχετικά με την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία: κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα (2018/2092(INI))
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
– έχοντας υπόψη το πρωτόκολλο που ενσωματώνει το κεκτημένο του Σένγκεν στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (11997D/PRO/02),
– έχοντας υπόψη το άρθρο 4 παράγραφος 2 της Πράξης Προσχώρησης του 2005,
– έχοντας υπόψη τα σχέδια αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν στη Δημοκρατία της Βουλγαρίας και στη Ρουμανία, της 29ης Σεπτεμβρίου 2010 (14142/2010) και της 8ης Ιουλίου 2011 (14142/1/2010),
– έχοντας υπόψη το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με το πλαίσιο για την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν στη Δημοκρατία της Βουλγαρίας και στη Ρουμανία, της 7ης Δεκεμβρίου 2011 (14302/3/11),
– έχοντας υπόψη το νομοθετικό ψήφισμά του της 8ης Ιουνίου 2011 σχετικά με το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν στη Δημοκρατία της Βουλγαρίας και στη Ρουμανία(1),
– έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της 9ης και 10ης Ιουνίου 2011, της 22ας και 23ης Σεπτεμβρίου 2011, της 25ης και 26ης Οκτωβρίου 2012, της 7ης και 9ης Μαρτίου 2013 και της 5ης και 6ης Δεκεμβρίου 2013,
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 13ης Οκτωβρίου 2011 σχετικά με την προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στο Σένγκεν(2),
– έχοντας υπόψη την όγδοη εξαμηνιαία έκθεση της Επιτροπής για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν της 15ης Δεκεμβρίου 2015 (COM(2015)0675),
– έχοντας υπόψη το ψήφισμά του της 30ής Μαΐου 2018 σχετικά με την ετήσια έκθεση για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν(3),
– έχοντας υπόψη την απόφαση (EΕ) 2017/1908 του Συμβουλίου, της 12ης Οκτωβρίου 2017, σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν όσον αφορά το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις στη Δημοκρατία της Βουλγαρίας και στη Ρουμανία(4),
– έχοντας υπόψη το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου, της 18ης Απριλίου 2018, για την εφαρμογή των υπόλοιπων διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν που αφορούν το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν στη Δημοκρατία της Βουλγαρίας και στη Ρουμανία (15820/1/2017),
– έχοντας υπόψη το νομοθετικό ψήφισμά του της 13ης Ιουνίου 2018 σχετικά με το σχέδιο απόφασης του Συμβουλίου για την εφαρμογή των υπόλοιπων διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν που αφορούν το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν στη Δημοκρατία της Βουλγαρίας και στη Ρουμανία(5),
– έχοντας υπόψη το άρθρο 52 του Κανονισμού του,
– έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (A8-0365/2018),
Α. λαμβάνοντας υπόψη ότι η Βουλγαρία και η Ρουμανία υιοθέτησαν το κεκτημένο του Σένγκεν κατά την προσχώρησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007· λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2008 η Βουλγαρία εξέδωσε τη δήλωση ετοιμότητάς της για την έναρξη των αξιολογήσεων από την ομάδα εργασίας για την αξιολόγηση του Σένγκεν (SCH-EVAL), στην οποία συμμετείχαν εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη του χώρου Σένγκεν· λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2007 και το 2008 η Ρουμανία εξέδωσε τη δήλωση ετοιμότητάς της για την έναρξη των αξιολογήσεων που πραγματοποίησε η SCH-EVAL·
Β. λαμβάνοντας υπόψη ότι η ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης του Σένγκεν για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία και το επίπεδο ετοιμότητας των δυο χωρών προκειμένου να θέσουν σε εφαρμογή όλες τις διατάξεις του κεκτημένου του Σένγκεν επιβεβαιώθηκαν από τους εμπειρογνώμονες της SCH-EVAL και από το Συμβούλιο στα συμπεράσματά του της 9ης και 10ης Ιουνίου 2011· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στο σχέδιο απόφασής του της 8ης Ιουλίου 2011, το Συμβούλιο επαλήθευσε ότι οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την εφαρμογή του κεκτημένου Σένγκεν είχαν εκπληρωθεί σε όλους τους τομείς, και ειδικότερα στους τομείς της προστασίας των δεδομένων, των εναέριων συνόρων, των χερσαίων συνόρων, της αστυνομικής συνεργασίας, του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν, των θαλάσσιων συνόρων και των θεωρήσεων· λαμβάνοντας υπόψη ότι, εκτός από την πρόκληση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης του Σένγκεν έχει οδηγήσει και στις δύο χώρες σε ριζική αναδιάρθρωση των οικείων συστημάτων επιτήρησης των συνόρων και σε επενδύσεις στην αυξημένη ικανότητα επιβολής του νόμου· λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με την Πράξη Προσχώρησης του 2005, η ολοκλήρωση των διαδικασιών αξιολόγησης του Σένγκεν είναι το μόνο προαπαιτούμενο για την πλήρη εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης των ελέγχων στα εσωτερικά χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα· λαμβάνοντας υπόψη ότι το επίπεδο ετοιμότητας της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας προκειμένου να θέσουν σε εφαρμογή πλήρως το κεκτημένο Σένγκεν αναγνωρίστηκε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων με διάφορες ευκαιρίες, καθώς και από την Επιτροπή και το Κοινοβούλιο, για τελευταία φορά με την ανακοίνωση της Επιτροπής της 27ης Σεπτεμβρίου 2017 και με το ψήφισμα του Κοινοβουλίου της 30ής Μαΐου 2018·
Γ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, στο σχέδιο απόφασής του της 29ης Σεπτεμβρίου 2010, το Συμβούλιο πρότεινε την πλήρη εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία και την κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα· λαμβάνοντας υπόψη ότι στο νομοθετικό του ψήφισμα της 8ης Ιουνίου 2011 το Κοινοβούλιο ενέκρινε την απόφαση αυτή και ζήτησε από το Συμβούλιο να ζητήσει εκ νέου τη γνώμη του Κοινοβουλίου εάν προτίθεται να επιφέρει σημαντικές τροποποιήσεις·
Δ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, τον Σεπτέμβριο του 2011, η Προεδρία του Συμβουλίου παρουσίασε πρόταση για τη μερική εφαρμογή των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, και ειδικότερα την κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά θαλάσσια και εναέρια σύνορα μόνο, προβλέποντας χωριστή απόφαση σε μεταγενέστερη φάση για τα χερσαία σύνορα·
Ε. λαμβάνοντας υπόψη ότι στα συμπεράσματά του το Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων επιβεβαίωσε επανειλημμένα τη δέσμευσή του να εξαρτήσει οποιαδήποτε μελλοντική απόφαση περί κατάργησης των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία από μια προσέγγιση δύο σταδίων· λαμβάνοντας υπόψη ότι η λήψη απόφασης από το Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων έχει αναβληθεί επανειλημμένα·
ΣΤ. λαμβάνοντας υπόψη ότι, με την απόφαση του Συμβουλίου της 12ης Οκτωβρίου 2017, χορηγήθηκε στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία παθητική πρόσβαση στο Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις· λαμβάνοντας υπόψη ότι, στο σχέδιο απόφασής του της 18ης Απριλίου 2018, το Συμβούλιο πρότεινε την πλήρη εφαρμογή των υπόλοιπων διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν που αφορούν το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν και στα δυο κράτη μέλη·
Ζ. λαμβάνοντας υπόψη ότι ούτε η Πράξη Προσχώρησης του 2005 ούτε ο μηχανισμός αξιολόγησης του Σένγκεν προβλέπουν τον καθορισμό διαφορετικών χρονικών πλαισίων για την κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα· λαμβάνοντας υπόψη ότι όλες οι προηγούμενες διευρύνσεις του χώρου Σένγκεν έγιναν με ενιαία νομοθετική πράξη·
Η. λαμβάνοντας υπόψη ότι ο χώρος Σένγκεν συνιστά μοναδικό επίτευγμα, ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεδομένου ότι επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων διαμέσου των εσωτερικών συνόρων του Σένγκεν· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτό κατέστη εφικτό μέσω διαφόρων αντισταθμιστικών μέτρων, όπως η θέσπιση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν (για την ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών) και η δημιουργία μηχανισμού αξιολόγησης για την επαλήθευση της εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν από τα κράτη μέλη και για την προώθηση της αμοιβαίας εμπιστοσύνης στο πλαίσιο της λειτουργίας του χώρου Σένγκεν·
Θ. λαμβάνοντας υπόψη ότι η διατήρηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα στην Ένωση και η επαναφορά τους στον χώρο Σένγκεν έχει σοβαρό αντίκτυπο στις ζωές των ευρωπαίων πολιτών και όλων όσοι επωφελούνται από την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της ΕΕ, και κλονίζει σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη τους στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση· λαμβάνοντας υπόψη ότι έχει συνέπειες στις άμεσες επιχειρησιακές και επενδυτικές δαπάνες για τους διασυνοριακούς εργαζομένους, τους τουρίστες, τις εταιρείες οδικών εμπορευματικών μεταφορών και τις δημόσιες διοικήσεις, με βαρύτατη επίδραση στις οικονομίες των κρατών μελών και στη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ· λαμβάνοντας υπόψη ότι η διατήρηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία έχει αρνητικό αντίκτυπο στις εξαγωγές και τις εισαγωγές από και προς τα δύο κράτη μέλη, καθώς και στις μεταφορές από και προς ορισμένους από τους μεγαλύτερους μη στρατιωτικούς λιμένες και λιμένες εμπορευματικών μεταφορών της Ευρώπης, πράγμα που μεταφράζεται σε διαφυγόντα κέρδη και αυξημένες δαπάνες· λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με υπολογισμούς, οι δαπάνες που συνδέονται με την επαναφορά των συνοριακών ελέγχων για την Ευρωπαϊκή Ένωση κυμαίνονται μεταξύ 0,05 δισεκατομμυρίου EUR και 20 δισεκατομμυρίων EUR σε κατ’ αποκοπή δαπάνες και σε 2 δισεκατομμύρια EUR σε ετήσιες λειτουργικές δαπάνες(6)·
Ι. λαμβάνοντας υπόψη ότι η διατήρηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα στην Ένωση και η επαναφορά τους στον χώρο Σένγκεν φαίνεται ότι συνδέονται με την αντίληψη περί απειλών κατά της δημόσιας τάξης και της εσωτερικής ασφάλειας και όχι με αξιόπιστα στοιχεία για την ύπαρξη σοβαρής απειλής· λαμβάνοντας υπόψη ότι η κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα ως αποτέλεσμα της πλήρους εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν σε κράτη μέλη που έχουν ήδη προσχωρήσει δεν έχει οδηγήσει σε υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας· λαμβάνοντας υπόψη ότι η διεύρυνση του χώρου Σένγκεν το 2007 συνδέεται με χαμηλότερα ποσοστά εγκλημάτων περί την περιουσία, τόσο στα δύο κράτη μέλη που προσχώρησαν πρόσφατα στον χώρο Σένγκεν όσο και στα υφιστάμενα κράτη μέλη του χώρου Σένγκεν, και δεν έχει εντείνει το αίσθημα ανασφάλειας μεταξύ των πολιτών της ΕΕ(7)·
1. υπενθυμίζει ότι όλες οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την πλήρη εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν εκπληρώθηκαν από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία το 2011·
2. θεωρεί λυπηρό το γεγονός ότι, στα επτά έτη που μεσολάβησαν έκτοτε, το Συμβούλιο δεν μπόρεσε να λάβει απόφαση για την πλήρη εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, παρά τις επανειλημμένες σχετικές εκκλήσεις τόσο της Επιτροπής όσο και του Κοινοβουλίου·
3. εκτιμά ότι η πρόταση να κατατμηθεί η κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα σε δύο χωριστές νομικές πράξεις προκειμένου να οριστούν διαφορετικά χρονικά πλαίσια για την κατάργηση των ελέγχων στα χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα, συνιστά σημαντική απομάκρυνση από το κείμενο του σχεδίου απόφασης του Συμβουλίου της 29ης Σεπτεμβρίου 2010 που είχε εγκριθεί από το Κοινοβούλιο·
4. υπενθυμίζει ότι το Συμβούλιο μπορεί να λάβει απόφαση μόνο για την εφαρμογή των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία μετά από διαβούλευση με το Κοινοβούλιο – υποχρέωση που απορρέει από το άρθρο 4 παράγραφος 2 της Πράξης Προσχώρησης του 2005· επαναλαμβάνει την έκκλησή του προς το Συμβούλιο να ενημερώσει το Κοινοβούλιο εάν προτίθεται να απομακρυνθεί από το κείμενο που έχει εγκριθεί από το Κοινοβούλιο με το νομοθετικό ψήφισμα της 8ης Ιουνίου 2011·
5. εκφράζει την ανησυχία μήπως η καθιέρωση μιας προσέγγισης δύο σταδίων επηρεάσει αρνητικά τη μελλοντική διεύρυνση του χώρου Σένγκεν· τονίζει ότι η αδυναμία να επιτευχθεί συναίνεση στο Συμβούλιο θέτει υπό αμφισβήτηση την ενιαία εφαρμογή των διατάξεων των Συνθηκών της ΕΕ και την αξιοπιστία της ΕΕ, με αποτέλεσμα τη διαρκή συρρίκνωση της στήριξης της κοινής γνώμης στις κοινές πολιτικές της ΕΕ με την επίδειξη άνισης μεταχείρισης προς τα κράτη μέλη και τη θέσπιση τεχνητών διαχωριστικών γραμμών εντός της Ένωσης· εκφράζει την ανησυχία μήπως αυτές οι μεθοδεύσεις συμβάλουν στην άνοδο του λαϊκισμού και του εθνικισμού σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο, δημιουργώντας θεμελιακό πρόβλημα στη λειτουργία της ΕΕ·
6. τονίζει ότι η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων διαμέσου των εσωτερικών συνόρων, που απορρέει από την ενσωμάτωση του κεκτημένου του Σένγκεν στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ΕΕ· τονίζει ότι η λειτουργία και η διεύρυνση του χώρου Σένγκεν δεν θα πρέπει να επηρεαστεί αρνητικά από ανεπάρκειες σε άλλα πεδία πολιτικής της ΕΕ όπως π.χ. στο Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου·
7. επικροτεί την έγκριση, από το Συμβούλιο, της απόφασης της 12ης Οκτωβρίου 2017 που χορηγεί σε Βουλγαρία και Ρουμανία παθητική πρόσβαση στο Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις, όπως και της πρότασης του Συμβουλίου για την πλήρη εφαρμογή και στα δύο αυτά κράτη μέλη των υπόλοιπων διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν που αφορούν το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν· θεωρεί λυπηρό το γεγονός ότι η έγκριση αυτών των αποφάσεων δεν ήρθε αμέσως μετά την επαλήθευση της επιτυχούς ολοκλήρωσης της διαδικασίας αξιολόγησης Σένγκεν το 2011, αλλά δρομολογήθηκε ως ad hoc μέτρο με σκοπό την συμμόρφωση με τις προϋποθέσεις εφαρμογής του συστήματος εισόδου/εξόδου, που αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία έως το 2020· εκτιμά ότι αυτές οι νομικές πράξεις αποτελούν ένα βήμα προς την κατεύθυνση του να κλείσουν τα κενά πληροφόρησης μεταξύ των κρατών μελών που εφαρμόζουν πλήρως το κεκτημένο Σένγκεν και εκείνων που το εφαρμόζουν εν μέρει· εμμένει στην άποψη ότι η έγκριση των πράξεων αυτών δεν θα πρέπει να χρησιμεύσει για να καθυστερήσει κι άλλο η κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα· επισημαίνει ότι, με την έγκριση των αποφάσεων αυτών, η Βουλγαρία και η Ρουμανία θα έχουν όλες τις ευθύνες και υποχρεώσεις – αλλά όχι και όλα τα οφέλη – του πλήρους μέλους του χώρου Σένγκεν·
8. τονίζει ότι το κεκτημένο του Σένγκεν δεν σχεδιάστηκε για να στεγάσει κράτη μέλη με διαφορετικά νομικά καθεστώτα· επισημαίνει ότι η παρατεταμένη αδράνεια του Συμβουλίου δημιούργησε την ανάγκη για σαφή διάκριση στην ευρωπαϊκή νομοθεσία μεταξύ των κρατών μελών που εφαρμόζουν πλήρως το κεκτημένο Σένγκεν και εκείνων που το εφαρμόζουν εν μέρει, σε ό, τι αφορά τα συστήματα διαχείρισης πληροφοριών και συνόρων· εκφράζει την ανησυχία μήπως αυτό κωδικοποιήσει νομικά μια de facto παράλληλη συνύπαρξη ενός χώρου Σένγκεν με ελεύθερη κυκλοφορία και ενός χώρου Σένγκεν χωρίς ελεύθερη κυκλοφορία, με κίνδυνο να υπάρξουν κενά στην ανταλλαγή πληροφοριών, αδυναμίες και έλλειψη συνδεσιμότητας μεταξύ των συστημάτων δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων·
9. τονίζει ότι, σε ό, τι αφορά την πλήρη εφαρμογή του κεκτημένου του Σένγκεν, δεν θα πρέπει να εισαχθούν συμπληρωματικά κριτήρια ή να γίνουν συνδέσεις με άλλους μηχανισμούς ή πολιτικές της Ένωσης, πέρα από τα συγκεκριμένα προαπαιτούμενα που ορίζει η Πράξη Προσχώρησης του 2005, συμπεριλαμβανομένου και με την επιφύλαξη του μηχανισμού συνεργασίας και ελέγχου· καλεί τα κράτη μέλη να λάβουν απόφαση για τη διεύρυνση του χώρου Σένγκεν αποκλειστικά στη βάση της εκπλήρωσης των συγκεκριμένων απαιτήσεων εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης Σένγκεν·
10. καλεί το Συμβούλιο να υποβάλει το συντομότερο νέο σχέδιο απόφασης για την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν στη Βουλγαρία και τη Ρουμανία με βάση το σχέδιο απόφασής του της 29ης Σεπτεμβρίου 2010 (14142/2010) και, με μια ενιαία νομική πράξη, να λάβει άμεση απόφαση για την κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά χερσαία, θαλάσσια και εναέρια σύνορα·
11. καλεί το Συμβούλιο να ακολουθήσει την ίδια τακτική και με την Κροατία και να επιβεβαιώσει την πλήρη προσχώρηση της χώρας στον χώρο Σένγκεν ευθύς μόλις ολοκληρώσει επιτυχώς τη διαδικασία αξιολόγησης Σένγκεν και εκπληρώσει τα σχετικά κριτήρια·
12. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή και στα εθνικά κοινοβούλια.
van Ballegooij, W., «The Cost of Non-Schengen: Civil Liberties, Justice and Home Affairs aspects», Έκθεση για το κόστος της μη Ευρώπης, Μονάδα Ευρωπαϊκής Προστιθέμενης Αξίας, 2016, σ. 32.