Parlament Europejski,

–  uwzględniając Układ o stabilizacji i stowarzyszeniu między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Bośnią i Hercegowiną (BiH), z drugiej strony,

–  uwzględniając protokół w sprawie dostosowania Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Bośnią i Hercegowiną, z drugiej strony, w celu uwzględnienia przystąpienia Republiki Chorwacji do Unii Europejskiej, który został parafowany w dniu 18 lipca 2016 r. i wszedł w życie w dniu 1 lutego 2017 r.,

–  uwzględniając wniosek BiH o członkostwo w Unii Europejskiej, złożony dnia 15 lutego 2016 r., oraz odpowiedzi tego państwa na kwestionariusz Komisji, złożone dnia 28 lutego 2018 r.,

–  uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej w sprawie Bałkanów Zachodnich przyjęte w dniach 19–20 czerwca 2003 r. i załącznik do nich zatytułowany „Agenda z Salonik dla Bałkanów Zachodnich: w kierunku integracji europejskiej”,

–  uwzględniając konkluzje Rady w sprawie Bośni i Hercegowiny z dnia 16 października 2017 r., w sprawie rozszerzenia oraz procesu stabilizacji i stowarzyszenia z dnia 26 czerwca 2018 r., a także w sprawie Bośni i Hercegowiny / operacji EUFOR ALTHEA z dnia 15 października 2018 r.,

–  uwzględniając pierwsze posiedzenie Parlamentarnego Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia UE-BiH w dniach 5–6 listopada 2015 r., drugie posiedzenie Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia UE-BiH w dniu 10 lipca 2017 r., trzecie posiedzenie Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia UE-BiH w dniu 27 marca 2018 r. oraz trzecie posiedzenie Rady Stabilizacji i Stowarzyszenia UE-BiH, które odbyło się dnia 13 lipca 2018 r.,

–  uwzględniając proces berliński, w szczególności konkluzje przewodniczącego posiedzenia szefów rządów, zebrane podczas szczytu ws. Bałkanów Zachodnich w Londynie w dniu 10 lipca 2018 r., trzy wspólne deklaracje podpisane tego samego dnia na temat współpracy regionalnej i stosunków dobrosąsiedzkich, na temat osób zaginionych oraz na temat zbrodni wojennych, a także oświadczenie o zwalczaniu korupcji wydane przez BiH przy tej samej okazji,

–  uwzględniając deklarację z Sofii, przyjętą na szczycie UE-Bałkany Zachodnie w dniu 17 maja 2018 r., i załączony do niej Program działań priorytetowych z Sofii,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 6 lutego 2018 r. zatytułowany „Wiarygodna perspektywa rozszerzenia dla Bałkanów Zachodnich oraz zwiększone zaangażowanie UE w tym regionie” (COM(2018)0065),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 17 kwietnia 2018 r. zatytułowany „Komunikat w sprawie polityki rozszerzenia UE w 2018 r.” (COM(2018)0450) oraz towarzyszący mu dokument roboczy służb Komisji zatytułowany „Sprawozdanie na temat Bośni i Hercegowiny za 2018 r.” (SWD(2018)0155),

–  uwzględniając oświadczenie wiceprzewodniczącej Komisji / wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Federiki Mogherini oraz komisarza do spraw europejskiej polityki sąsiedztwa i negocjacji w sprawie rozszerzenia Johannesa Hahna z dnia 2 maja 2018 r. w sprawie reformy ordynacji wyborczej w BiH w związku z wyborami do Izby Narodów Federacji BiH,

–  uwzględniając wynik wyborów, które odbyły się w dniu 7 października 2018 r.,

–  uwzględniając oświadczenie dotyczące wstępnych ustaleń i wniosków międzynarodowej misji obserwacji wyborów OBWE/ODIHR opublikowane dnia 8 października 2018 r.,

–  uwzględniając wspólne oświadczenie wiceprzewodniczącej / wysokiej przedstawiciel Federiki Mogherini i komisarza Johannesa Hahna z dnia 8 października 2018 r. w sprawie wyborów w Bośni i Hercegowinie,

–  uwzględniając wspólne wnioski z dialogu gospodarczo-finansowego między UE a Bałkanami Zachodnimi i Turcją z dnia 25 maja 2018 r.,

–  uwzględniając lokalne oświadczenie UE z dnia 1 czerwca 2018 r. w sprawie kodeksu postępowania karnego BiH,

–  uwzględniając 53.(1) i 54.(2) sprawozdanie wysokiego przedstawiciela ds. wdrażania porozumienia pokojowego w Bośni i Hercegowinie, przedłożone Radzie Bezpieczeństwa ONZ odpowiednio w dniu 3 maja i 31 października 2018 r.,

–  uwzględniając program reform dla BiH na lata 2015–2018 przyjęty w lipcu 2015 r. oraz mechanizm koordynacji przyjęty przez Radę Ministrów BiH oraz rządy Federacji BiH i Republiki Serbskiej w dniu 23 sierpnia 2016 r.,

–  uwzględniając swoje poprzednie rezolucje w sprawie tego kraju,

–  uwzględniając art. 52 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych (A8-0467/2018),

A.  mając na uwadze, że UE pozostaje zaangażowana w działania na rzecz europejskiej przyszłości BiH, a także na rzecz jej integralności terytorialnej, suwerenności i jedności;

B.  mając na uwadze, że wniosek o członkostwo w UE stanowi wybór strategiczny i zobowiązanie do osiągania postępów na drodze do UE;

C.  mając na uwadze, że Komisja przygotowuje opinię w sprawie wniosku BiH o członkostwo w UE; mając na uwadze, że BiH przygotowała swoje odpowiedzi na kwestionariusz Komisji, wykorzystując mechanizm koordynacji w kwestiach unijnych, i przekazała je w dniu 28 lutego 2018 r.; mając na uwadze, że w dniu 20 czerwca 2018 r. BiH otrzymała ponad 600 pytań uzupełniających i nie zdążyła jeszcze przesłać odpowiedzi na dodatkowe pytania;

D.  mając na uwadze, że od połowy 2017 r. odnotowywano spowolnienie w przeprowadzaniu prounijnych reform pomimo zobowiązania BiH do wdrażania programu reform; mając na uwadze, że przystąpienie do UE to kompleksowy proces, który wymaga woli politycznej i wspólnych wysiłków wszystkich stron oraz konsensusu w sprawie programu reform; mając na uwadze, że najważniejszym elementem reform instytucjonalnych, gospodarczych i społecznych muszą być obywatele BiH;

E.  mając na uwadze wybory powszechne w BiH przeprowadzone w dniu 7 października 2018 r.; mając na uwadze, że partie polityczne nie były w stanie osiągnąć kompromisu w sprawie zmian w ordynacji wyborczej, koniecznych do wypełnienia luki prawnej wynikającej z decyzji Trybunału Konstytucyjnego w sprawie Ljubić, dotyczących wyboru członków Izby Narodów Federacji BiH; mając na uwadze bezowocne wysiłki zmierzające do wprowadzenia ułatwień w tej sprawie podejmowane przez ambasadorów UE i Stanów Zjednoczonych w BiH, przy zaangażowaniu Komisji Weneckiej;

F.  mając na uwadze, że BiH wciąż narusza europejską konwencję praw człowieka, jak wskazuje sprawa Sejdić-Finci i powiązane sprawy; mając na uwadze, że Rada powierzyła Komisji zadanie zwrócenia szczególnej uwagi na tę kwestię przy sporządzaniu opinii w sprawie wniosku BiH o członkostwo; mając na uwadze, że w związku z tym oczekuje się, iż Komisja przeanalizuje w swojej opinii kwestie związane z funkcjonalnością, a także zweryfikuje ramy prawne kompatybilności z dorobkiem UE, proponując reformy konstytucyjne i inne niezbędne reformy; mając na uwadze, że im bardziej BiH zbliży się do członkostwa w UE, tym pilniejsza stanie się potrzeba przeprowadzenia reform konstytucyjnych mających na celu poprawę funkcjonowania i zagwarantowanie ochrony praw człowieka; mając na uwadze, że dotychczas polityczni przywódcy kraju nie byli w stanie zaradzić niedociągnięciom w konstytucji BiH związanym z powyższymi kwestiami;

G.  mając na uwadze, że do tej pory nie wdrożono 13 decyzji Trybunału Konstytucyjnego BiH oraz szeregu decyzji konstytucyjnych na szczeblu części składowych BiH (28 w Federacji i 7 w Republice Serbskiej); mając na uwadze, że wykonywanie orzeczeń sądów konstytucyjnych ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania praworządności;

H.  mając na uwadze, że BiH jest również sygnatariuszem Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym (konwencja z Espoo z 1991 r.);

I.  mając na uwadze, że w nowoczesnej Europie nie ma miejsca na gloryfikację osób skazanych za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości;

J.  mając na uwadze, że utrzymujące się wyzwania w procesie pojednania należy podjąć w sposób bardziej zdecydowany;

K.  mając na uwadze, że nadal szerzy się korupcja, w tym na najwyższym szczeblu;

1.  z zadowoleniem przyjmuje przekazanie przez BiH odpowiedzi na kwestionariusz Komisji; wzywa BiH do terminowego udzielenia przejrzystych i szczegółowych odpowiedzi na pytania uzupełniające, które mają bardziej techniczny charakter, tak aby umożliwić Komisji sporządzenie opinii na temat wniosku o członkostwo w UE;

2.  jest zaniepokojony wyraźnym spowolnieniem tempa reform w wyniku nieporozumień między partiami i bardzo spolaryzowanej kampanii przedwyborczej, która rozpoczęła się bardzo wcześnie; podkreśla, że deklaracja władz BiH o utrzymywaniu europejskiego kursu musi iść w parze z konsekwentnym wdrażaniem reform wynikających z programu reform i przekładać się na konkretne wyniki z korzyścią dla obywateli, bez względu na ich powiązania etniczne i religijne; ubolewa, że oprócz przyjęcia krajowych strategii w dziedzinie środowiska, rozwoju obszarów wiejskich i energii oraz niektórych ważnych reform, takich jak poprawki do ustawy o podatku akcyzowym, które były niezbędne do uzyskania środków finansowych z MFW i EBOR, nie osiągnięto istotnych postępów;

3.  ubolewa, że stwarzająca podziały retoryka etniczno-nacjonalistyczna ponownie zdominowała kampanię wyborczą i nadal charakteryzuje polityczny dyskurs, w którym biorą udział politycy wszystkich stron; wzywa wszystkich liderów politycznych do bezzwłocznego zaangażowania się w tworzenie struktur administracyjnych na wszystkich szczeblach w drodze konstruktywnej współpracy w interesie obywateli ich kraju; apeluje o odpowiednie przekazywanie opinii publicznej informacji na temat procesu integracji z UE, który ma również służyć jako projekt pojednania i rozwoju kultury politycznej w oparciu o kompromis i wzajemne zrozumienie;

4.  zauważa, że ten cykl wyborczy ponownie charakteryzował się podziałem wzdłuż linii etnicznych, a podczas kampanii wyborczej skupiano się głównie na powiązanych z przeszłością kwestiach wprowadzających podziały zamiast na proponowaniu konkretnych rozwiązań codziennych problemów obywateli; wyraża ubolewanie z powodu nacjonalistycznej i podburzającej retoryki przedwyborczej, która pogłębia podziały między trzema narodami konstytutywnymi; zauważa, że wybory z dnia 7 października 2018 r. przebiegały w duchu rywalizacji i – pomimo pewnych nieprawidłowości – ogólnie z zachowaniem porządku oraz że obywatele BiH skorzystali z przysługującego im demokratycznego prawa, zachowując spokój i porządek; powtarza, że konieczne jest zbadanie i stanowcze potępienie wszystkich rzekomych nieprawidłowości dotyczących wyborów, a także ściganie sprawców wszelkich czynów niezgodnych z prawem; podkreśla utrzymujące się niedociągnięcia w procesie demokratycznych wyborów i oczekuje bezzwłocznego wdrożenia zaleceń OBWE/ODIHR; przypomina, że nadal nie wdrożono decyzji Trybunału Konstytucyjnego z 2010 r. w sprawie demokratycznego prawa obywateli Mostaru do głosowania w wyborach lokalnych;

5.  ubolewa, że przed wyborami nie osiągnięto kompromisu w sprawie zmian w ordynacji wyborczej, koniecznych do wypełnienia luki prawnej wynikającej z decyzji Trybunału Konstytucyjnego w sprawie Ljubić, dotyczących wyboru członków Izby Narodów Federacji BiH; przyjmuje do wiadomości decyzję Centralnej Komisji Wyborczej (CKW) w sprawie podziału mandatów w Izbie Narodów Federacji BiH, przyjętą dnia 18 grudnia 2018 r., oraz wzywa wszystkich polityków do systematycznego eliminowania nadal istniejących w prawie wyborczym BiH luk prawnych; wzywa wszystkich przywódców politycznych i wybranych posłów do parlamentów do wykazania się odpowiedzialnością, unikania oświadczeń kwestionujących jedność państwa, powstrzymania się od wyrażania konfliktowych poglądów oraz znalezienia kompromisów i rozwiązań, które będą akceptowalne dla wszystkich; ostrzega przed opóźnieniami i próbami blokowania wyłonienia władz po wyborach, ponieważ nie będzie to służyć interesom obywateli ani celowi integracji europejskiej; podkreśla, że przeprowadzanie wyborów, wdrażanie ich wyników oraz formowanie rządu zgodnie z odpowiednimi przepisami prawnymi jest kluczowym elementem dobrze funkcjonującej demokracji, a także wymogiem stawianym każdemu państwu, które aspiruje do członkostwa w UE;

6.  zdecydowanie przypomina o potrzebie szybkiego powołania Izby Narodów Federacji BiH zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego Bośni i Hercegowiny, o czym przypomniano również we wspólnym oświadczeniu wiceprzewodniczącej / wysokiej przedstawiciel Federiki Mogherini i komisarza Johannesa Hahna w sprawie wyborów w BiH;

7.  ubolewa, że kwestia demokratycznej i uzasadnionej reprezentacji trzech narodów konstytutywnych i wszystkich obywateli pozostaje nierozwiązana; wzywa wszystkie strony do niezwłocznego znalezienia kompromisu, tak aby nowi ustawodawcy mogli jak najszybciej zająć się tą kwestią, wykonując również orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Sejdić-Finci i w powiązanych sprawach; ponownie podkreśla potrzebę przeprowadzenia reform konstytucyjnych, politycznych i wyborczych, które przekształciłyby BiH w skuteczne, pluralistyczne i w pełni funkcjonalne państwo oparte na praworządności;

8.  ubolewa nad faktem, że w wyniku prób wprowadzenia blokady etnicznej do zasad głosowania w Parlamentarnym Komitecie Stabilizacji i Stowarzyszenia delegaci z BiH wciąż nie są w stanie dojść do porozumienia w sprawie regulaminu Parlamentarnego Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia, który w rezultacie nie obradował od trzech lat; ubolewa nad brakiem współpracy z Parlamentem Europejskim i przypomina, że stanowi to wyraźne naruszenie zobowiązań wynikających z Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu, oraz apeluje do wszystkich podmiotów o uzgodnienie i zaakceptowanie regulaminu Parlamentarnego Komitetu Stabilizacji i Stowarzyszenia w oparciu o odnośne zalecenia Parlamentu Europejskiego; zauważa, że funkcjonujące demokratyczne instytucje, w tym parlament, stanowią warunek postępów procesu integracji z UE;

9.  wyraża zaniepokojenie z powodu braku systematycznej oceny skutków regulacji i konsultacji publicznych, niewystarczającej i niskiej jakości monitorowania i sprawozdawczości, a także braku formalnego wymogu publikowania kluczowych dokumentów rządowych dotyczących planowania;

10.  wzywa do przyjęcia kolejnych krajowych strategii o niedyskryminującym charakterze i uwzględniających kwestie płci, w takich dziedzinach, jak zatrudnienie i zarządzanie finansami publicznymi, które umożliwią spójne wdrażanie reform w całym kraju, a także dostęp do finansowania w ramach IPA; z zadowoleniem stwierdza, że przyjęcie odpowiednich ogólnokrajowych strategii umożliwiło pozyskanie dodatkowego finansowania z IPA II w kluczowych obszarach, takich jak rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich, środowisko i energia, w ramach poddanego niedawno przeglądowi indykatywnego dokumentu strategicznego na lata 2014–2020; podkreśla potrzebę zapewnienia lepszej absorpcji wsparcia przedakcesyjnego, przede wszystkim przez poprawę koordynacji darczyńców i zdolności administracyjnej; wzywa do przyjęcia krajowego programu zbliżenia przepisów krajowych do dorobku prawnego UE, zobowiązania prawnego podjętego w ramach Układu o stabilizacji i stowarzyszeniu oraz niezbędnego środka w przygotowaniach do przystąpienia do UE;

11.  ponawia swój apel o przyjęcie ogólnokrajowej strategii dotyczącej praw człowieka; podkreśla, że należy jak najszybciej przyjąć poprawki do ustawy o rzeczniku praw obywatelskich, aby zapewnić zgodność z zasadami paryskimi; uznaje za konieczne ustanowienie krajowego mechanizmu zapobiegającego torturom i niewłaściwemu traktowaniu, a także przyjęcie ustawy państwowej o prawach cywilów torturowanych w czasie wojny, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami BiH; uważa, że BiH powinna zwiększyć wysiłki na rzecz dostosowania warunków w zakładach karnych i policyjnych izbach zatrzymań do standardów międzynarodowych; ponownie wzywa władze Republiki Serbskiej do usunięcia ze swojej konstytucji przepisu dotyczącego kary śmierci; przypomina o potrzebie zapewnienia niedyskryminującego dostępu do wymiaru sprawiedliwości w całym kraju za pośrednictwem zharmonizowanego i zrównoważonego systemu nieodpłatnej pomocy prawnej; wzywa władze do aktywnego promowania europejskich wartości oraz do kontynuowania europejskiego kursu;

12.  wzywa władze BiH do podjęcia konkretnych działań służących uwzględnianiu aspektu płci we wszystkich strategiach politycznych, włącznie z programem reform, i wyraża zaniepokojenie niedostateczną reprezentacją kobiet na stanowiskach decyzyjnych, zwłaszcza na szczeblu lokalnym; wzywa partie polityczne w BiH, by zwiększyły starania na rzecz zapewnienia reprezentacji kobiet na wszystkich szczeblach systemu politycznego;

13.  ubolewa nad tym, że BiH wciąż narusza europejską konwencję praw człowieka, nie wykonując orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach Sejdić-Finci, Zornić, Pilav i Šlaku, co prowadzi do jawnej dyskryminacji obywateli BiH i stoi w rażącej sprzeczności z wartościami i normami UE; przypomina, że Komisja powinna zwrócić uwagę na tę kwestię podczas przygotowywania swojej opinii; uważa, że wykonanie tych orzeczeń pomogłoby stworzyć funkcjonujące społeczeństwo demokratyczne; podkreśla, że – podobnie jak w przypadku każdego państwa aspirującego do członkostwa w UE – BiH powinna stopniowo dostosowywać swój system uważa, że wdrożenie tych orzeczeń pomogłoby stworzyć funkcjonujące społeczeństwo demokratyczne i prawny do wymogów dorobku prawnego UE w zakresie niedyskryminacji, a także oczekuje szybkich postępów w tych zasadniczych kwestiach; podkreśla, że wykonanie tych orzeczeń nie powinno mieć wpływu na dalsze wdrażanie programu reform i musi prowadzić do eliminacji wszelkich ograniczeń prawa do kandydowania w wyborach ze względu na pochodzenie etniczne i miejsce zamieszkania lub w wyniku decyzji obywatela o braku przynależności do konkretnego narodu konstytutywnego; wyraża zatem przekonanie o potrzebie równoczesnego przeprowadzenia reformy konstytucji i ordynacji wyborczej; wzywa przywódców politycznych do unikania nacjonalistycznej retoryki, która prowadzi do podziału społeczeństwa, oraz do kontynuowania dialogu politycznego i działań prowadzących do współpracy między przedstawicielami politycznymi trzech narodów konstytutywnych i innych;

14.  wzywa do wprowadzenia skuteczniejszych środków zwalczania wszelkich form dyskryminacji, w szczególności poprzez przyjęcie krajowych strategii w zakresie praw człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji; zachęca trzy narody konstytutywne i inne do współpracy w kwestiach kulturowych, religijnych i edukacyjnych, prowadzącej do likwidacji podziałów etnicznych; ubolewa, że nie poczyniono żadnych postępów w celu rozwiązania problemu „dwóch szkół pod jednym dachem”; wzywa do podjęcia zdecydowanych działań na wszystkich szczeblach w celu znalezienia rozwiązań systemowych, które zapewnią wszystkim dzieciom edukację sprzyjającą włączeniu społecznemu i wolną od dyskryminacji; zauważa, że przyjęcie programów i podstaw nauczania na całym terytorium BiH powinno opierać się na poszanowaniu różnorodności kulturowej i językowej narodów przy jednoczesnym podkreślaniu wzajemnego zrozumienia i pojednania; wyraża zaniepokojenie, że brak zasobów i koordynacji utrudnia wdrażanie planu działania na rzecz dzieci na lata 2015–2018; z zadowoleniem przyjmuje przepisy BiH dotyczące rodzinnej formy opieki i podkreśla potrzebę dalszego wspierania deinstytucjonalizacji opieki nad dziećmi w całym kraju; apeluje o poprawę dostępu do kształcenia i odpowiednich usług socjalnych dla dzieci niepełnosprawnych, a także ogólną poprawę dostępu do budynków, instytucji i środków transportu dla osób niepełnosprawnych;

15.  wzywa do skuteczniejszego wdrażania przepisów prawnych dotyczących równości mężczyzn i kobiet, zmniejszenia różnic w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn oraz zwiększenia dostępu kobiet do rynku pracy, a także do zwalczania stereotypów płciowych w społeczeństwie; odnotowuje z zaniepokojeniem brak skutecznego wprowadzenia w życie ustawodawstwa w dziedzinie zapobiegania przemocy ze względu na płeć, w szczególności przemocy domowej, a także ochrony przed tym zjawiskiem; podkreśla potrzebę dostosowania przepisów do postanowień konwencji stambulskiej; wzywa do postępów w zapewnianiu poszanowania praw osób niepełnosprawnych, w szczególności poprzez szybkie wprowadzenie odpowiednich zaleceń ONZ; docenia kroki podjęte w kierunku ochrony prawnej osób LGBTI, lecz podkreśla, że należy podjąć dalsze działania w celu ścigania sprawców przemocy i przestępstw z nienawiści wobec nich, a także w celu promowania ich włączenia społecznego;

16.  jest zaniepokojony, że brak koordynacji między różnymi szczeblami władzy oraz brak finansowania nadal utrudniają skuteczną ochronę mniejszości i grup szczególnie wrażliwych, zwłaszcza Romów; apeluje o podjęcie dodatkowych kroków w celu wzmocnienia ochrony praw mniejszości; odnotowuje z zaniepokojeniem, że wyniki przeprowadzonego w 2017 r. badania dotyczącego marginalizacji Romów w BiH wskazują na ich ograniczony dostęp do możliwości we wszystkich aspektach rozwoju społecznego; potępia stygmatyzację i wykluczenie społeczne Romów; wzywa władze do upamiętnienia ofiar holokaustu Romów, ustanowienia 2 sierpnia Dniem Pamięci o Holokauście Romów i włączenia ofiar romskich w obchody Dnia Pamięci o Holokauście przypadającego na 27 stycznia każdego roku; wyraża zadowolenie z powodu przyjęcia zmienionego planu działania dotyczącego dostępu Romów do mieszkań, zatrudnienia i opieki zdrowotnej na lata 2017–2020; podkreśla, że należy podjąć środki służące dalszej poprawie kształcenia, wskaźników zatrudnienia, zdrowia, mieszkalnictwa i warunków życia Romów oraz innych mniejszości, ze szczególnym naciskiem na poprawę i pełne wdrożenie istniejących odpowiednich strategii i ram ustawodawczych; wyraża zaniepokojenie niewielką reprezentacją członków mniejszości narodowych w życiu politycznym i publicznym;

17.  odnotowuje udział BiH w programie oceny PISA pod egidą OECD w 2018 r., który był możliwy dzięki wsparciu finansowemu Komisji Europejskiej; wyraża uznanie dla instytucji oświatowych BiH (właściwych ministerstw i instytucji na szczeblu kantonów, części składowych i państwa, a także w Dystrykcie Brczko) za współpracę i wolę wspólnego działania; wzywa przyszłe władze na wszystkich szczeblach, aby wykorzystały wyniki testów, które mają być opublikowane w 2019 r., do przeprowadzenia konstruktywnej debaty i opracowania reform oświatowych, które pozwolą osiągnąć lepsze wyniki i lepszą jakość kształcenia;

18.  wzywa do szeroko zakrojonej reformy systemów ochrony socjalnej przez wyeliminowanie dyskryminacyjnych praktyk zgodnie z zobowiązaniami w zakresie praw człowieka oraz zagwarantowanie ustanowienia adekwatnych minimalnych norm ochrony najsłabszych grup społecznych, w tym wyeliminowanie luk w przepisach uniemożliwiających niektórym dzieciom dostęp do ubezpieczenia zdrowotnego; zachęca wszystkie właściwe instytucje w BiH do zacieśnienia koordynacji i współpracy w dziedzinie monitorowania praw dziecka, w tym do utworzenia kompleksowego mechanizmu gromadzenia danych o prawach dziecka w BiH;

19.  zauważa, że BiH nadal jest krajem pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia dla handlu ludźmi; wzywa do poprawy zarządzania granicami i wzmocnienia wyspecjalizowanych jednostek dochodzeniowych w dziedzinie handlu ludźmi w celu skutecznej walki z handlarzami;

20.  wyraża zaniepokojenie z powodu niewystarczających reform edukacji i gospodarki, które prowadzą do bezrobocia młodzieży i emigracji ekonomicznej, a także z powodu braku odpowiednich strategii politycznych i inwestycji dotyczących dzieci i młodzieży; wzywa BiH do rozwiązania problemu istotnego braku równowagi płci w odniesieniu do współczynnika aktywności zawodowej oraz wykluczenia młodych ludzi należących do grup mniejszościowych ze środków na rzecz edukacji i zatrudnienia; wzywa do bardziej proaktywnej i systematycznej polityki wobec młodzieży w BiH, która powinna mieć na celu wzmocnienie pozycji młodych ludzi w kraju; w związku z tym zachęca BiH do ustanowienia specjalnych ram i zagwarantowania pełnego funkcjonowania Komisji ds. Koordynacji Spraw Młodzieży przy Ministerstwie Spraw Obywatelskich BiH;

21.  apeluje o pełne wdrożenie strategii i przepisów dotyczących praw osób należących do grup mniejszościowych i ich ochrony oraz o wsparcie tych strategii i przepisów z funduszy publicznych;

22.  wzywa BiH do zagwarantowania prawa własności; wskazuje na brak kompleksowych ram ustawodawczych dla rozpatrywania roszczeń o zwrot i zachęca władze do rozpoczęcia rozmów z zainteresowanymi stronami na temat kwestii dotyczących zwrotu przejętego mienia lub odszkodowania za takie mienie;

23.  wyraża ubolewanie z powodu braku postępów w dziedzinie wolności słowa i niezależności mediów; zdecydowanie odrzuca ciągłe próby wywierania presji politycznej i finansowej na media; potępia powtarzające się przypadki zastraszania, grożenia śmiercią oraz werbalnych i fizycznych ataków na dziennikarzy, zwłaszcza dziennikarzy śledczych, zajmujących się tematem nieściganych zbrodni wojennych; wzywa władze do gromadzenia danych na temat tych spraw, zapewnienia szybkiego dochodzenia i ścigania sprawców oraz promowania środowiska sprzyjającego wolności słowa; zwraca uwagę na potrzebę wzmocnienia stabilności finansowej i neutralności politycznej Urzędu Regulacji Komunikacji; ponownie wzywa do zapewnienia niezależności i trwałego finansowania nadawców publicznych, a także dostępności treści we wszystkich językach urzędowych; wzywa do zwrócenia większej uwagi na warunki pracy dziennikarzy w całym sektorze; wyraża zaniepokojenie brakiem przejrzystości w zakresie własności mediów i ponownie apeluje o zagwarantowanie przejrzystości przez przyjęcie odpowiednich ram ustawodawczych; ubolewa, że z powodu impasu politycznego nie można było ustanowić funkcjonującego nadawcy publicznego; ponawia swój apel o zapewnienie pluralizmu mediów i podkreśla, że produkcja i transmisja treści telewizyjnych i radiowych we wszystkich językach urzędowych BiH przyczyniłaby się do ochrony różnorodności kulturowej w tym kraju; podkreśla, że podobnie jak w przypadku innych krajów w regionie, zaniepokojenie budzi polityczna instrumentalizacja mediów albo bezpośrednio przez polityków, albo przez przedstawicieli środowiska biznesu podejmujących próby wywierania wpływów politycznych;

24.  z zadowoleniem przyjmuje starania podejmowane m.in. przez Międzywyznaniową Radę BiH w celu promowania pojednania, wzajemnego szacunku i tolerancji religijnej w tym kraju; ubolewa nad ciągłymi przypadkami dyskryminacji ze względów religijnych, a także incydentami dotyczącymi miejsc kultu religijnego; wyraża uznanie i wsparcie dla tych, którzy walczą o wolność słowa, zwalczają mowę nienawiści i nienawiść na tle religijnym oraz promują włączenie społeczne; sprzeciwia się podsycaniu strachu przed innymi i wzywa władze do szybkiego i konsekwentnego reagowania we wszystkich takich przypadkach;

25.  wyraża zadowolenie z przyjęcia strategicznych ram reformy administracji publicznej w BiH na lata 2018–2022 i wzywa do ich szybkiego wdrożenia; zwraca uwagę na rozdrobnienie i upolitycznienie systemu kształtowania polityki w BiH oraz podkreśla potrzebę reformy ram konstytucyjnych zgodnie z najwyższymi standardami w dziedzinie praw człowieka i wolności, a także potrzebę poprawy jakości, spójności i możliwości finansowania polityki publicznej w całym kraju; wzywa do przyjęcia ogólnokrajowej strategii dotyczącej zarządzania finansami publicznymi oraz do zwiększenia przejrzystości budżetu BiH, a także do ustanowienia silniejszych mechanizmów zapobiegania nieefektywności i marnowaniu środków publicznych, w tym w obszarze zamówień publicznych; wzywa w szczególności do podjęcia działań mających na celu zmniejszenie ryzyka upolitycznienia służby cywilnej za pomocą skutecznego systemu zarządzania zasobami ludzkimi na wszystkich szczeblach administracji, a także poprzez ujednolicenie procedur służby cywilnej na wszystkich szczeblach administracji rządowej, zwłaszcza między szczeblem federalnym a szczeblem kantonu w Federacji;

26.  uznaje, że poczyniono pewne postępy w ustanawianiu instytucjonalnych mechanizmów współpracy między organami władzy a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego oraz w zapewnianiu finansowania publicznego dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego; ponawia swój apel o przyjęcie strategicznych ram współpracy ze społeczeństwem obywatelskim na wszystkich szczeblach administracji rządowej, o poprawę przejrzystości procesu podejmowania decyzji publicznych oraz o podjęcie dodatkowych wysiłków na rzecz wprowadzenia publicznej kontroli prac administracji rządowej; podkreśla ponadto potrzebę zwiększenia zaangażowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego w planowanie, monitorowanie i wdrażanie unijnych programów wsparcia; wzywa władze do prowadzenia skutecznego dialogu, który mógłby prowadzić do inicjatyw ustawodawczych i inicjatyw na rzecz budowania zdolności, wzmacniających potencjał partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego; podkreśla, że finansowanie publiczne musi być dostępne dla organizacji społeczeństwa obywatelskiego zajmujących się prawami człowieka, demokracją i praworządnością, w tym organizacji nadzorujących i wspierających oraz małych organizacji lokalnych;

27.  pozostaje zaniepokojony powszechną korupcją w BiH oraz utrzymującą się rozbieżnością między deklarowaną polityczną wolą jej zwalczania a brakiem namacalnych wyników; podkreśla, że brak jest konkretnych wyników w głośnych sprawach, a prawne i instytucjonalne ramy zwalczania korupcji systemowej, np. w dziedzinie finansowania partii politycznych, zamówień publicznych, konfliktów interesów i ujawniania informacji majątkowych, są słabe i nieodpowiednie; wzywa do podjęcia kroków na rzecz poprawy prawnych i instytucjonalnych ram walki z korupcją zgodnie ze standardami europejskimi, poprzez lepszą harmonizację planów działania przyjętych na różnych szczeblach, wdrażanie istniejących strategii i zacieśnienie współpracy między organami ds. zapobiegania korupcji oraz z agencją antykorupcyjną;

28.  uważa, że potrzebne są dodatkowe starania na rzecz skuteczniejszego zwalczania powszechnej korupcji; wzywa do podjęcia działań w celu znacznej poprawy bilansu dokonań w obszarze zapobiegania i zwalczania korupcji, w tym środków mających na celu nakładanie skutecznych i odstraszających kar, łącznie z konfiskatą mienia zdobytego w wyniku przestępstwa; podkreśla potrzebę budowania zdolności do przeciwdziałania przestępstwom gospodarczym, finansowym i związanym z zamówieniami publicznymi oraz do prowadzenia dochodzeń w tych sprawach; podkreśla, że należy zwrócić szczególną uwagę na prowadzenie skutecznych kontroli finansowania partii politycznych i kampanii wyborczych oraz na poprawę publicznego dostępu do deklaracji majątkowych urzędników publicznych, w tym urzędników startujących w wyborach, a także nadzoru nad tymi deklaracjami; domaga się wprowadzenia zaleceń GRECO, w szczególności tych dotyczących finansowania partii politycznych i konfliktu interesów; uważa za niezbędne przyjęcie przez BiH ustawy o konflikcie interesów zgodnie ze standardami europejskimi i międzynarodowymi; wzywa BiH do przeprowadzenia analizy istniejących ram prawnych zwalczania korupcji, a następnie przyjęcia spójnej strategii wyeliminowania stwierdzonych luk i słabych stron, zgodnie z normami międzynarodowymi i europejskimi;

29.  z zadowoleniem odnosi się do przyjęcia w marcu 2017 r. planu działania dotyczącego wdrożenia strategii reformy wymiaru sprawiedliwości na lata 2014–2018 oraz do ustanowienia niezbędnych struktur sprawozdawczości i monitorowania; wskazuje na potrzebę podjęcia zdecydowanych działań w celu wdrożenia tego planu; jest zaniepokojony ustawicznymi i motywowanymi politycznie groźbami kierowanymi pod adresem sądownictwa; ponownie podkreśla potrzebę wzmocnienia niezależności sądownictwa, w tym od wpływów politycznych, jak również jego bezstronności, profesjonalizmu, skuteczności i rozliczalności; z zadowoleniem przyjmuje szczegółowy plan działania, przyjęty w celu wdrożenia zaleceń Komisji Europejskiej w sprawach wchodzących w zakres kompetencji Wysokiej Rady Sędziów i Prokuratorów z myślą o wzmocnieniu procesu mianowania, środków dyscyplinarnych oraz środków na rzecz uczciwości w odniesieniu do sądownictwa, w tym przez udoskonalenie deklaracji majątkowych; wzywa do szybkiego przyjęcia i wdrożenia odnośnych aktów ustawodawczych; podkreśla konieczność przeglądu ustawy o Wysokiej Radzie Sędziów i Prokuratorów na podstawie zaleceń Komisji i opinii Komisji Weneckiej; wzywa do znormalizowania kodeksów karnych na potrzeby spraw dotyczących zbrodni wojennych i podkreśla znaczenie oceny bieżącej reformy sądownictwa z perspektywy płci;

30.  wyraża ubolewanie, że władze na wszystkich szczeblach nadal lekceważą lub odrzucają wiążące decyzje organów sądowych, w tym najwyższej instancji, oraz przypomina, że takie podejście stanowi poważne zakwestionowanie praworządności;

31.  z zadowoleniem przyjmuje dalsze zmniejszanie zaległości w sprawach dotyczących zbrodni wojennych, utrzymującą się pozytywną tendencję w ściganiu zbrodni wojennych obejmujących przemoc seksualną, a także poprawę sytuacji pod względem wspierania ofiar i świadków w sądach; wzywa władze BiH do harmonizacji przepisów dotyczących cywilnych ofiar wojny, tak aby uwzględnić ofiary przemocy seksualnej w celu powstrzymania dyskryminacji ze względu na status i dostęp do odszkodowań w poszczególnych częściach składowych BiH; wzywa do szybkiej zmiany krajowej strategii dotyczącej zbrodni wojennych, tak aby zapewnić bardziej skuteczny podział spraw między różnymi szczeblami administracji, jak również do wprowadzenia nowych kryteriów i ram czasowych dla rozpatrywania najbardziej złożonych spraw;

32.  stwierdza, że wciąż brakuje kompleksowej strategii sprawiedliwości okresu przejściowego, a także solidnego mechanizmu odszkodowań za poważne naruszenie praw człowieka w czasie wojny w całym kraju, w tym również dla ofiar wojennych na tle seksualnym; wzywa do przyjęcia ustawy o ofiarach tortur, strategii sprawiedliwości okresu przejściowego i programu na rzecz ofiar przemocy seksualnej, a także do ustanowienia specjalnego funduszu odszkodowawczego dla ofiar gwałtów, tortur i nadużyć w czasie wojny oraz do stworzenia odpowiednich mechanizmów rekompensat dla cywilnych ofiar wojny, obejmujących zwrot mienia, odszkodowanie, rehabilitację, reparacje i gwarancje niepowtórzenia;

33.  ponownie wyraża poparcie dla inicjatywy utworzenia komisji regionalnej ds. ustalenia faktów dotyczących wszystkich ofiar zbrodni wojennych i innych poważnych przypadków naruszenia praw człowieka popełnionych na terytorium byłej Jugosławii (RECOM); podkreśla znaczenie poważnego zaangażowania przywódców BiH w jej utworzenie; podkreśla znaczenie tego procesu i konieczności aktywnego udziału wszystkich regionalnych przywódców politycznych, tak aby komisja RECOM mogła rozpocząć pracę bez dalszych opóźnień; zwraca uwagę na propozycję koalicji na rzecz RECOM dotyczącą planu działania, zawierającego jasne terminy i punkty odniesienia;

34.  ubolewa nad wszelkimi formami gloryfikacji osób skazanych za najpoważniejsze zbrodnie przeciwko ludzkości; pilnie wzywa do okazywania szacunku ofiarom zbrodni wojennych i propagowania pojednania; przypomina wszystkim przywódcom politycznym i instytucjom w BiH, że ponoszą odpowiedzialność za obiektywną ocenę wydarzeń wojennych w interesie prawdy, pojednania i pokojowej przyszłości, a także za unikanie nadużywania wymiaru sprawiedliwości do celów politycznych; podkreśla, że podstawą ścigania zbrodni wojennych musi być koncepcja niezawisłości sądów i że nie należy jej wykorzystywać do upolityczniania służącego codziennym celom politycznym, podsycaniu rewizjonizmu historycznego czy pogłębianiu podziałów w społeczeństwie; z żalem odnotowuje decyzję Zgromadzenia Narodowego Republiki Serbskiej o cofnięciu zatwierdzenia sprawozdania Komisji ds. Srebrenicy z 2004 r. i potępia oświadczenia wszystkich stron gloryfikujące zbrodniarzy wojennych;

35.  podkreśla, że chociaż poczyniono znaczne postępy, konsekwencje przemocy seksualnej w konfliktach zbrojnych i traumy wynikającej z wojny w latach 1992–1995 wciąż wymagają właściwej uwagi w BiH; podkreśla, że osobom pozostałym przy życiu, w tym dzieciom urodzonym w takim kontekście, należy zagwarantować sprawiedliwy dostęp do opieki, wsparcia i wymiaru sprawiedliwości za pomocą kompleksowych programów reparacji, w tym rehabilitacji i eliminowania stygmatyzacji pozostałych przy życiu osób będących ofiarami przemocy seksualnej w konfliktach zbrojnych;

36.  przyznaje, że osiągnięto pewne, lecz wciąż niewystarczające postępy we wdrażaniu załącznika VII do porozumienia pokojowego z Dayton dotyczącego uchodźców i osób wewnętrznie przesiedlonych; odnotowuje powolne postępy w radzeniu sobie z utrzymującą się wysoką liczbą osób wewnętrznie przesiedlonych, powracających członków mniejszości, uchodźców i osób zaginionych; wzywa władze do podjęcia intensywnej współpracy między obiema częściami składowymi BiH i do pełnego dzielenia się wszystkimi odpowiednimi danymi wojskowymi i wywiadowczymi w celu zidentyfikowania osób wciąż uznawanych za zaginione podczas wojny; z zadowoleniem przyjmuje niedawne inicjatywy mające na celu zacieśnienie współpracy regionalnej z myślą o rozwiązaniu problemu osób zaginionych oraz wzywa władze Bośni i Hercegowiny do zaangażowania się w ten proces; podkreśla znaczenie gromadzenia danych na temat osób powracających; potępia przypadki ataków na ich własność oraz stwierdza, że sukces polityki dotyczącej osób powracających w BiH ma kluczowe znaczenie dla pojednania;

37.  apeluje o wdrożenie dodatkowych środków i konkretnych programów dotyczących zrównoważonych powrotów uchodźców, dostępu do opieki zdrowotnej i zatrudnienia, ochrony socjalnej, bezpieczeństwa i edukacji oraz o zwrócenie szczególnej uwagi na odszkodowania za zniszczone majątki, które nie mogą zostać zwrócone; w związku z tym wzywa do wznowienia działalności Komisji ds. Roszczeń do Nieruchomości Przesiedleńców i Uchodźców;

38.  ubolewa, że miny przeciwpiechotne wciąż występują na około 2,2 % całkowitej powierzchni kraju i bezpośrednio zagrażają bezpieczeństwu ponad 540 tys. mieszkańców; wyraża zadowolenie z powodu nieprzerwanego wspierania przez UE działań rozminowywania i wyraża uznanie dla Batalionu Saperów Sił Zbrojnych BiH za jego doskonałą pracę; wyraża zaniepokojenie z powodu braku dostatecznego dostępu do nowoczesnej technologii rozminowywania, co może prowadzić do znacznego spadku oczyszczonego terytorium kraju z obecnych 3 km2 w skali roku do mniej niż 1 km2 od 2020 r.; w związku z tym wzywa państwa członkowskie do odpowiedniego wyposażenia Batalionu Saperów w niezbędne środki i sprzęt;

39.  z zadowoleniem odnosi się do przyjęcia strategii na rzecz zwalczania przestępczości zorganizowanej na lata 2017–2020 oraz do postępów w realizacji planów działania dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu; wzywa do zwiększenia wysiłków na rzecz osiągnięcia dobrych wyników w zakresie prowadzenia dochodzeń, ścigania, prawomocnych wyroków skazujących i konfiskaty dochodów pochodzących z przestępczości zorganizowanej; wyraża zadowolenie z powodu długo oczekiwanego przyjęcia poprawek do kodeksu postępowania karnego przez Izbę Reprezentantów BiH w dniu 17 września 2018 r., ponieważ mają one kluczowe znaczenie dla zdolności instytucji stojących na straży praworządności do prowadzenia wrażliwych dochodzeń i współpracy z międzynarodowymi organami ścigania, oraz wzywa Komisję do ścisłego monitorowania wdrażania tych poprawek; podkreśla, że dostosowanie ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wywiadu do standardów europejskich i międzynarodowych powinno pozostać wysokim priorytetem władz; docenia fakt, że BiH została usunięta z listy FATF „państw trzecich wysokiego ryzyka mających braki strukturalne w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu” i wzywa do dalszych starań na rzecz usunięcia tego kraju z unijnej listy państw wysokiego ryzyka;

40.  wzywa do ciągłych wysiłków na rzecz zwalczania radykalizacji i do podejmowania dalszych środków w celu identyfikacji, powstrzymania i kompleksowego rozwiązania problemu zagranicznych bojowników oraz nielegalnego handlu bronią, a także śledzenia przepływów pieniężnych wykorzystywanych do dalszej radykalizacji; zachęca władze do dalszej poprawy zdolności BiH do zwalczania terroryzmu poprzez lepszą koordynację, współpracę i wymianę danych wywiadowczych dotyczących przestępczości, zapobieganie radykalizacji młodzieży i programy deradykalizujące; wzywa organy do opracowania strategii przeciwdziałania cyberprzestępczości i podobnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa; przypomina o potrzebie ściślejszej współpracy w kwestiach związanych z zarządzaniem granicami z krajami sąsiadującymi;

41.  wyraża uznanie dla starań podejmowanych przez władze BiH w celu powstrzymania wyjazdu swoich obywateli na tereny walki za granicą oraz wzywa władze do wydawania odpowiednich wyroków dla zagranicznych bojowników terrorystycznych i podjęcia zadania ich późniejszej resocjalizacji; z niepokojem stwierdza, że w niektórych miejscach kraju stwierdzono komórki radykalizacji;

42.  z zaniepokojeniem zauważa rosnącą liczbę migrantów przybywających w ostatnim czasie do BiH oraz brak koordynacji między różnymi szczeblami administracji rządowej w zakresie reagowania na tę sytuację; uważa, że kwestia migracji nie powinna być upolityczniona; z zadowoleniem przyjmuje unijną pomoc humanitarną w odpowiedzi na rosnące potrzeby uchodźców, osób ubiegających się o azyl i migrantów w tym kraju, a także przyjęcie w dniu 10 sierpnia 2018 r. specjalnego środka (o wartości 6 mln EUR) w celu wsparcia BiH w zarządzaniu przepływami migracyjnymi; podkreśla znaczenie uwzględnienia perspektywy płci w zakresie pomocy humanitarnej i wpływu obozów dla uchodźców na społeczności przyjmujące; uważa, że współpraca z krajami sąsiadującymi i z UE ma zasadnicze znaczenie dla stawienia czoła temu wspólnemu wyzwaniu;

43.  apeluje o przyjęcie nowego programu prounijnych reform niezwłocznie po wyłonieniu nowych władz w BiH w celu wznowienia procesu reform i dokonania postępów w integracji europejskiej kraju; podkreśla, że wsparciu finansowemu UE powinna towarzyszyć skuteczna warunkowość, a UE powinna opracowywać plany działania i ramy monitorowania zgodnie z 20 zasadami Europejskiego filaru praw socjalnych w celu nadania „nowego wzmocnionego wymiaru socjalnego” zgodnie ze strategią dla Bałkanów Zachodnich z 2018 r.; uznaje, że BiH poczyniła pewne postępy w zakresie rozwoju gospodarczego i konkurencyjności, zauważa jednak, że kraj ten nadal znajduje się na wczesnym etapie tworzenia funkcjonującej gospodarki rynkowej; jest głęboko przekonany, że przyspieszenie reform społeczno-gospodarczych przy odpowiednim zaangażowaniu partnerów społecznych powinno stanowić priorytet po wyborach w celu poprawy warunków życia w kraju; zwraca uwagę na nikłe postępy w polityce społecznej; podkreśla potrzebę wzmocnienia podstaw gospodarczych, takich jak wzrost, zatrudnienie i zwalczanie gospodarki nieformalnej; podkreśla znaczenie restrukturyzacji sektora publicznego, w tym przedsiębiorstw publicznych, dalszego ograniczania gospodarki nieformalnej i związanego z tym obciążenia podatkowego dla zatrudnienia, poprawy otoczenia biznesowego (również przez rozwój jednolitej przestrzeni gospodarczej BiH), lepszego wykorzystywania finansów publicznych w sposób sprzyjający wzrostowi, zwłaszcza przez skoncentrowanie się na potrzebach średnioterminowych, takich jak infrastruktura i edukacja, a także dostarczania terminowych i wyczerpujących danych statystycznych zgodnie z europejskimi i międzynarodowymi standardami;

44.  odnotowuje powolne postępy w dziedzinie ochrony środowiska i klimatu; przypomina o potrzebie dostosowania przepisów do dorobku prawnego UE oraz zapewnienia skutecznego i usystematyzowanego wdrażania prawodawstwa w dziedzinie środowiska w całym kraju zgodnie ze standardami UE i ogólnokrajową strategią dostosowywania ustawodawstwa środowiskowego; ponownie podkreśla potrzebę szybkiego rozwiązania problemu transgranicznego zanieczyszczenia powietrza powodowanego przez rafinerię ropy naftowej w Brodzie zgodnie z unijnymi strategiami ochrony środowiska; podkreśla, że BiH musi wypełnić wszystkie swoje zobowiązania wynikające z Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym oraz z protokołu w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, w szczególności w dorzeczach rzek Neretwa i Trebišnjica; podkreśla, że planowanie i budowa elektrowni wodnych oraz realizacja projektów w tym zakresie wymagają zachowania zgodności z międzynarodowymi i unijnymi przepisami w dziedzinie ochrony środowiska, w tym z dyrektywą ptasią i dyrektywą siedliskową oraz dyrektywą w sprawie oceny oddziaływania na środowisko; podkreśla, że należy zdecydowanie unikać wszelkiego negatywnego wpływu na obszary o wysokiej wartości przyrodniczej poprzez podniesienie jakości ocen oddziaływania na środowisko oraz zagwarantowanie udziału publicznego i konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim przy stosownych projektach;

45.  zauważa, że rynek energii elektrycznej i gazu pozostaje rozdrobniony i zdominowany przez kluczowe przedsiębiorstwa obecne długo na rynku; wzywa władze BiH do dalszego rozwoju infrastruktury transportowej i energetycznej kraju oraz do pilnego utworzenia funkcjonalnych łańcuchów energetycznych i transportowych; wzywa BiH do skorzystania z nowego pakietu UE na rzecz rozwoju sieci połączeń regionalnych oraz do podjęcia działań na rzecz urzeczywistnienia regionalnego rynku energii zgodnie z podjętymi zobowiązaniami klimatycznymi; opowiada się za dalszymi inwestycjami w projekty infrastrukturalne służące poprawie połączeń transportowych na terenie BiH oraz z państwami ościennymi; apeluje o przestrzeganie procedur przetargowych i zasady przejrzystości przy wyborze wykonawców, tak aby zapobiegać nadużyciom władzy i korupcji oraz zagwarantować wybór najlepszych ofert; wyraża poparcie dla propozycji obniżenia opłat roamingowych na Bałkanach Zachodnich;

46.  z zadowoleniem przyjmuje konstruktywne i stabilne stosunki dwustronne BiH oraz podpisanie szeregu umów dwustronnych z sąsiadami; wzywa do zacieśnienia stosunków dobrosąsiedzkich z innymi krajami w regionie oraz do podejmowania dalszych starań w celu rozwiązania wszystkich trwających sporów dwustronnych, takich jak wytyczenie granic z Serbią i Chorwacją, i osiągnięcia postępów na drodze do członkostwa w organizacjach europejskich;

47.  z zadowoleniem przyjmuje strategię polityki zagranicznej BiH na lata 2018–2023 przyjętą przez Prezydium BiH, w której wyraźnie stwierdzono, że członkostwo w UE jest jednym z głównych celów strategicznych kraju; ubolewa, że stopień dostosowania do unijnych deklaracji i decyzji Rady dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB) spadł w 2017 r. do 61 %; podkreśla potrzebę osiągnięcia wyników pod względem stopniowego dostosowania do WPZiB oraz wzywa do znacznej poprawy w tej dziedzinie, która stanowi zasadniczy element członkostwa w UE; stanowczo wzywa BiH do dostosowania się do decyzji Rady wprowadzających unijne restrykcje w związku z nielegalną aneksją Krymu przez Rosję i wydarzeniami we wschodniej Ukrainie oraz wyraża ubolewanie z powodu zamierzonego braku współpracy w tej dziedzinie ze strony niektórych podmiotów politycznych;

48.  odnotowuje rosnące wpływy mocarstw zagranicznych w BiH i wyraża głębokie przekonanie, że silniejsze zaangażowanie BiH w integrację z UE pozostaje najlepszym sposobem zagwarantowania postępów na drodze ku europejskim wartościom, stabilności i dobrobytowi w kraju; wyraża zadowolenie z powodu stałej obecności w kraju sił operacji EUFOR ALTHEA, która ma na celu budowanie zdolności i szkolenie sił zbrojnych BiH, a także utrzymanie zdolności prewencyjnych w celu wspierania bezpiecznego otoczenia; z zadowoleniem przyjmuje przedłużenie mandatu operacji EUFOR przez Radę Bezpieczeństwa ONZ do listopada 2019 r.;

49.  domaga się, by władze zapewniły ścisłą zgodność z unijnymi oraz międzynarodowymi standardami i celami politycznymi w zakresie energii i zmiany klimatu; ubolewa, że wysiłki tego kraju na rzecz walki ze zmianą klimatu wciąż sprowadzają się do deklaracji, przy czym jednocześnie podejmowane są decyzje dotyczące planowania nowych elektrociepłowni węglowych; domaga się zatem rezygnacji z projektów i planów budowy elektrowni wodnych, które są szkodliwe dla środowiska, sprzeczne z wolą społeczności lokalnej i niezgodne z planami zagospodarowania przestrzennego na szczeblu lokalnym lub na szczeblu części składowych BiH, a przynoszą korzyści jedynie inwestorom;

50.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącej Komisji / wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, Prezydium Bośni i Hercegowiny, Radzie Ministrów Bośni i Hercegowiny, Zgromadzeniu Parlamentarnemu Bośni i Hercegowiny, a także rządom i parlamentom Federacji Bośni i Hercegowiny, Republiki Serbskiej i Dystryktu Brczko oraz samorządom dziesięciu kantonów.

(1) S/2018/416, 3.5.2018. (2) S/2018/974, 31.10.2018.