Cinneadh ó Pharlaimint na hEorpa an 17 Aibreán 2019 maidir le teideal rúin a cuireadh síos chun díospóireacht a thabhairt chun críche a dhréachtú nó a leasú (léirmhíniú ar Riail 149a(2) de na Rialacha Nós Imeachta) (2019/2020(REG))

Tá Parlaimint na hEorpa,

–  ag féachaint don litir dar dáta an 3 Aibreán 2019 ó Chathaoirleach an Choiste um Ghnóthaí Bunreachtúla,

–  ag féachaint do Riail 226 dá Rialacha Nós Imeachta,

1.  ag cinneadh an léirmhíniú seo a leanas ar Riail 149a(2) de na Rialacha Nós Imeachta a chur i gceangal:" “Teideal rúin a cuireadh síos chun díospóireacht a thabhairt chun críche faoi Rialacha 123, 128 nó 135 a dhréachtú nó a leasú, ní hionann sin agus athrú ar an gclár oibre, ar choinníoll go dtagann an teideal fós faoi raon feidhme an ábhair a bhfuil díospóireacht á déanamh air.”"

2.  á threorú dá hUachtarán a cinneadh seo a chur ar aghaidh mar eolas chuig an gComhairle agus chuig an gCoimisiún.

Cinneadh ó Pharlaimint na hEorpa an 17 Aibreán 2019 maidir le dearbhú polaitiúil le haghaidh grúpa polaitiúil a bhunú (léirmhíniú ar Riail  32(5), an chéad fhomhír, an dara fleasc, de na Rialacha Nós Imeachta) (2019/2019(REG))

Tá Parlaimint na hEorpa,

–  ag féachaint don litir dar dáta an 3 Aibreán 2019 ó Chathaoirleach an Choiste um Ghnóthaí Bunreachtúla,

–  ag féachaint do Riail 226 dá Rialacha Nós Imeachta,

1.  ag cinneadh an léirmhíniú seo a leanas ar Riail 32(5), an chéad fhomhír, an dara fleasc, de na Rialacha Nós Imeachta a chur i gceangal:" “I ndearbhú polaitiúil ó ghrúpa, leagfar amach na luachanna ar a son a seasann an grúpa agus na príomhchuspóirí polaitiúla a bhfuil sé ar intinn ag a chomhaltaí a shaothrú le chéile faoi chreat a sainordú a fheidhmiú. Sa dearbhú, tabharfar tuairisc ar chlaonadh polaitiúil comhpháirteach an ghrúpa ar bhealach substaintiúil, sainiúil agus dílis.”"

2.  á threorú dá hUachtarán a cinneadh seo a chur ar aghaidh mar eolas chuig an gComhairle agus chuig an gCoimisiún.

Rún reachtach ó Pharlaimint na hEorpa an 17 Aibreán 2019 ar an togra le haghaidh Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle lena mbunaítear Fís Eorpach - an Clár Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht, lena leagtar síos na rialacha maidir le rannpháirtíocht agus le leathadh (COM(2018)0435 – C8-0252/2018 – 2018/0224(COD))

P8_TA(2019)0395 A8-0401/2018

(Gnáthnós Imeachta Reachtach: an chéad léamh)

Tá Parlaimint na hEorpa,

–  ag féachaint don togra ón gCoimisiún chuig an bParlaimint agus chuig an gComhairle (COM(2018)0435),

–  ag féachaint d’Airteagal 294(2) agus d’Airteagail 173(3), 182(1), 183 agus 188 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, ar dá mbun a thíolaic an Coimisiún an togra do Pharlaimint na hEorpa (C8‑0252/2018),

–  ag féachaint d’Airteagal 294(3) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh,

–  ag féachaint don litir óna hUachtarán chuig cathaoirligh na gcoistí an 25 Eanáir 2019, ina dtugtar cuntas ar chur chuige na Parlaiminte maidir le cláir earnála sa Chreat Airgeadais Ilbhliantúil (CAI) iar-2020,

–  ag féachaint don litir ón gComhairle chuig Uachtarán Pharlaimint na hEorpa an 1 Aibreán 2019 lena ndeimhnítear an tuiscint choiteann ar tháinig na comhreachtóirí uirthi le linn na caibidlíochta,

–  ag féachaint do Riail 59 dá Rialacha Nós Imeachta,

–  ag féachaint don tuarascáil ón gCoiste um Thionsclaíocht, um Thaighde agus um Fhuinneamh, agus ag féachaint do na tuairimí ón gCoiste um Fhorbairt, ón gCoiste um Buiséid, ón gCoiste um Rialú Buiséadach, ón gCoiste um an gComhshaol, um Shláinte Phoiblí agus um Shábháilteacht Bia, ón gCoiste um Iompar agus um Thurasóireacht, ón gCoiste um Fhorbairt Réigiúnach, ón gCoiste um Thalmhaíocht agus um Fhorbairt Tuaithe agus ón gCoiste um Chultúr agus um Oideachas (A8-0401/2018),

1.  ag glacadh a seasaimh ar an gcéad léamh mar a leagtar amach ina dhiaidh seo é(1);

2.  á iarraidh ar an gCoimisiún an t-ábhar a tharchur chuig Parlaimint na hEorpa arís má dhéanann sé téacs eile a chur in ionad a thogra, má dhéanann sé a thogra a leasú go substaintiúil nó má tá sé ar intinn aige a thogra a leasú go substaintiúil;

3.  á threorú dá hUachtarán a seasamh a chur ar aghaidh chuig an gComhairle, chuig an gCoimisiún agus chuig na parlaimintí náisiúnta.

Seasamh ó Pharlaimint na hEorpa arna ghlacadh ar an gcéad léamh an 17 Aibreán 2019 d’fhonn go nglacfaí Rialachán (AE) …/... ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle lena mbunaítear Fís Eorpach – an Clár Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht, lena leagtar síos a rialacha maidir le rannpháirtíocht agus le leathadh

(Téacs atá ábhartha maidir le LEE)

TÁ PARLAIMINT NA hEORPA AGUS COMHAIRLE AN AONTAIS EORPAIGH,

Ag féachaint don Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, agus go háirithe Airteagal 173(3), Airteagal 182(1), Airteagal 183, agus an dara mír d’Airteagal 188 de,

Ag féachaint don togra ón gCoimisiún Eorpach,

Tar éis dóibh an dréachtghníomh reachtach a chur chuig na parlaimintí náisiúnta,

Ag féachaint don tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa(2),

Ag féachaint don tuairim ó Choiste na Réigiún(3),

Ag gníomhú dóibh i gcomhréir leis an ngnáthnós imeachta reachtach(4),

De bharr an mhéid seo a leanas:

(1)  Tá sé de chuspóir ag an Aontas a chuid fothaí eolaíocha, barrfeabhais agus teicneolaíocha, ina mbíonn taighdeoirí, an t-eolas eolaíoch agus an teicneolaíocht ag saorchúrsaíocht, a neartú agus a chumas iomaíochta a spreagadh, lena n-áirítear ina thionscal, an Limistéar Eorpach Taighde a neartú agus ag an am céanna gach gníomhaíocht taighde agus nuálaíochta a thabhairt i gcrích ó thaobh tosaíochtaí straitéiseacha agus gealltanais an Aontais a bhfuil sé mar mhóraidhm acu an tsíocháin a chur chun cinn, chomh maith le luachanna an Aontais agus dea-bhail a phobail.

(2)  Chun tionchar eolaíoch, eacnamaíoch agus sochaíoch a imirt ar mhaithe le cur chun cinn an chuspóra ghinearálta sin agus chun an breisluach is mó is féidir a bhaint as infheistíochtaí an Aontais sa réimse Taighde, Forbartha agus Nuálaíochta, ba cheart don Aontas infheistiú sa taighde agus sa nuálaíocht trí Fís Eorpach – an Clár Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht 2021-2027 (an ‘Clár’) chun tacú le cruthú ▌ , scaipeadh agus aistriú eolais agus teicneolaíochtaí ar ardcháilíocht san Aontas, chun an tionchar atá ag taighde agus nuálaíocht a threisiú i dtaca leis an gcaoi a dtugtar aghaidh ar dhúshláin dhomhanda, lena n-áirítear na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe agus an t-athrú aeráide, agus chomh maith leis sin, trí bheith ag forbairt beartas de chuid an Aontais, ag tacú leo agus á gcur chun feidhme, chun tacú le réitigh nuálacha inbhuanaithe i dtionscail agus i sochaí an Aontais ionas go mbeidh glacadh níos réidhe leis na réitigh sin, chun poist a chruthú agus borradh a chur faoin bhfás eacnamaíoch agus faoin iomaíochas tionsclaíoch; Ba cheart, trí bhíthin an Chláir, gach cineál nuálaíochta a chothú, ▌ réitigh nuálacha a chur á n-úsáid sa mhargadh agus é sin a neartú; agus optamú a dhéanamh ar sholáthar na hinfheistíochta.

(2a)  Ba cheart, trí bhíthin an Chláir, rannchuidiú leis an infheistíocht phoiblí agus phríobháideach sa réimse Taighde agus Nuálaíochta (T&N) sna Ballstáit a mhéadú, agus ar an gcaoi sin, cuidiú le méid fhoriomlán na hinfheistíochta i réimse an taighde agus na forbartha a ardú go 3 %, ar a laghad, de OTI an Aontais. Chun an sprioc sin a bhaint amach beidh ar na Ballstáit agus ar an earnáil phríobháideach an Clár a chomhlánú le hinfheistíocht dá gcuid féin, agus le gníomhaíochtaí infheistíochta treisithe dá gcuid féin, sa réimse taighde, forbartha agus nuálaíochta.

(2b)  D’fhonn cuspóirí an Chláir a bhaint amach agus an méid sin a dhéanamh le hurraim do phrionsabal an bharrfheabhais, ba cheart díriú faoin gClár ar naisc chomhoibríocha san Eoraip a neartú, i measc nithe eile, agus ar an gcaoi sin, a bheith ag rannchuidiú leis an deighilt i réimse T&N a laghdú.

(3)  Nuair a dhéantar gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a chur chun cinn, a mheastar a bheith riachtanach chun cuspóirí beartais an Aontais a bhaint amach, ba cheart prionsabal na nuálaíochta a thabhairt san áireamh ▌ óir gur treallús lárnach é an prionsabal sin chun na sócmhainní móra eolais atá san Aontas a chur chun tairbhe don nuálaíocht go tapa agus go tréan.

(4)  Trí leanúint den “Eolaíocht Oscailte, Nuálaíocht Oscailte, Oscailteacht don Domhan Mór” agus cosaint á tabhairt san am céanna do leasanna eolaíocha agus socheacnamaíocha an Aontais, ba cheart an barrfheabhas a chinntiú, agus a chinntiú chomh maith go mbeidh tionchar ag infheistíocht an Aontais ar an réimse taighde agus nuálaíochta. agus acmhainn T&N na mBallstát uile a neartú. Ba cheart ▌ go leanfadh as sin go ndéanfaí an Clár▌ a chur chun feidhme ar dhóigh chothrom.

(5)  D’fhéadfadh an eolaíocht oscailte ▌ cáilíocht, tionchar agus leasanna na heolaíochta a mhéadú agus dlús a chur le réimse an eolais trí bhíthin an t-eolas a dhéanamh níos iontaofa, níos éifeachtúla agus níos cruinne, níos intuigthe don tsochaí agus níos freagraí ar dhúshláin shochaíocha. Ba cheart forálacha a leagan síos lena áirithiú go gcuirfidh na tairbhithe rochtain oscailte ar fhoilseacháin eolaíochta, sonraí taighde agus aschuir taighde eile a ndearnadh athbhreithniú piaraí orthu, ar mhodh oscailte neamh-idirdhealaitheach, saor in aisce agus chomh luath agus is féidir sa phróiseas leata, agus a fhágáil gur féidir iad a úsáid agus a athúsáid chomh leathan agus is féidir. A mhéid a bhaineann le sonraí taighde, is é an prionsabal ar cheart cloí leis ná “bítear chomh hoscailte agus is féidir, agus chomh druidte agus is gá”, agus dá réir sin, déanfar a áirithiú go bhféadfadh eisceachtaí a bheith ann a chuirfidh san áireamh leasanna dlisteanacha de chuid an Aontais, lena n-áirítear leasanna socheacnamaíocha, cearta maoine intleachtúla, cosaint agus rúndacht sonraí pearsanta, údair imní i ngnóthaí slándála, agus leasanna dlisteanacha eile. Ba cheart tuilleadh béime ▌ a leagan ar bhainistíocht fhreagrach ar shonraí taighde, agus sa bhainistíocht sin ba cheart cloí le prionsabail na so-aimsitheachta, inrochtaineachta, idir-inoibritheachta agus in-athúsáideachta (FAIR – findability, accessibility, interoperability agus reusability), go háirithe trí Phleananna Bainistithe Sonraí a phríomhshruthú. I gcás inarb iomchuí, ba cheart do na tairbhithe úsáid a bhaint as na féidearthachtaí atá ann a bhuí leis an Néal Eorpach maidir leis an Eolaíocht Oscailte agus maidir leis an mBonneagar Sonraí Eorpach agus cloí le prionsabail agus cleachtais bhreise na heolaíochta oscailte. Ba cheart rochtain oscailte chómhalartach a spreagadh i gcomhaontuithe idirnáisiúnta comhair san eolaíocht agus sa teicneolaíocht agus sna comhaontuithe comhlachais ábhartha.

(5a)  Spreagtar tairbhithe FMB chun úsáid a bhaint as na hionstraimí atá ann faoi láthair, amhail Deasc Chabhrach um Chearta Maoine Intleachtúla agus FBManna, seirbhís a thugann tacaíocht d’fhiontair bheaga agus mheánmhéide an Aontais Eorpaigh trí eolas agus seirbhísí saor in aisce a sholáthar, i bhfoirm comhairle faoi rún faoi shaincheisteanna maoine intleachtúla agus nithe gaolmhara eile, chomh maith le hoiliúint, ábhair agus acmhainní ar líne.

(6)  I gceapadh agus i ndearadh an Chláir, ba cheart freagairt a thabhairt ar an riachtanas atá ann mais chriticiúil gníomhaíochtaí a bhunú, ar fud an Aontais agus tríd an gcomhar idirnáisiúnta, agus ag an am céanna, na Ballstáit á spreagadh chun rannpháirtíocht a ghlacadh sa Chlár, i gcomhréir le Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SDGanna) na Náisiún Aontaithe agus le Comhaontú Pháras. Ba cheart treisiú ar shaothrú na haidhme sin i gcur chun feidhme an Chláir.

(7)  Na gníomhaíochtaí a dtugtar tacaíocht dóibh faoin gClár, ba cheart go rannchuideoidís le cuspóirí, ▌tosaíochtaí agus gealltanais an Aontais agus an Chláir a ghnóthú, chun faireachán agus measúnú a dhéanamh ar an dul chun cinn sna cuspóirí,▌ tosaíochtaí agus gealltanais sin agus chun tosaíochtaí athbhreithnithe nó tosaíochtaí nua a fhorbairt.

(7a)   Ba cheart féachaint leis an gClár a ailíniú le treochláir agus straitéisí Eorpacha le haghaidh taighde agus nuálaíochta atá ann cheana.

(8)  Ba cheart leanúint, faoin gClár, de chur chuige cothrom idir an cistiú ón mbun aníos (arna thiomáint ag taighdeoirí nó nuálaithe) agus an cistiú ón mbarr anuas (arna chinneadh ag tosaíochtaí a shainítear de réir straitéise), i gcomhréir leis an gcineál taighde agus na cineálacha pobal nuálaíochta atá páirteach ar fud an Aontais, leis na rátaí ratha in aghaidh gach réimse idirghabhála, le cineálacha agus cuspóirí na ngníomhaíochtaí a dhéantar, le prionsabal na coimhdeachta agus leis na tionchair atáthar ag iarraidh a bhaint amach. Ba cheart an cur chuige a roghnófar do na codanna éagsúla den Chlár a chinneadh bunaithe ar mheascán de na tosca sin, agus ba cheart dóibh go léir rannchuidiú le cuspóirí ginearálta agus sonracha uile an Chláir.

(8-a)   An buiséad foriomlán don tsraith a bhaineann leis an bhFairsingiú agus leis an rannpháirtíocht den tsraith "Láidriú an Limistéir Eorpaigh Taighde agus Fairsingiú na Rannpháirtíochta Ann" de Fís Eorpach, ba cheart é a bheith chomh mór, ar a laghad, le 3,3 % de bhuiséad foriomlán Fís Eorpach. Ba cheart an buiséad sin a chur, den chuid is mó, chun tairbhe d’eintitis dhlítheanacha sna tíortha nua a thagann faoin bhfairsingiú.

(8-b)  Ba cheart na Tionscnaimh Bharrfheabhais a bheith dírithe ar bharrfheabhas taighde agus nuálaíochta sna tíortha incháilithe a neartú, lena n-áirítear mar shampla, tacú le hoiliúint a chuirfeadh feabhas ar scileanna bainistithe T&N, duaiseanna, na héiceachórais nuálaíochta a neartú chomh maith le líonraí T&N a chruthú, lena n-áirítear é sin a dhéanamh ar bhonn bonneagair thaighde le maoiniú ó AE. Chun bheith in ann cur isteach ar chistiú faoin tsraith a bhaineann leis an bhfairsingiú agus leis an rannpháirtíocht den chuid ‘Láidriú an Limistéir Eorpaigh Taighde agus Fairsingiú na Rannpháirtíochta Ann’ de Fís Eorpach, caithfidh iarrthóirí a thaispeáint go soiléir go bhfuil a gcuid tionscadal nasctha le straitéisí náisiúnta agus/nó réigiúnacha T&N.

(8a)  Ba cheart, i gcás cuid de na gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta, cur chuige na Mearchonaire chun an Taighde agus na Nuálaíochta a chur i bhfeidhm, agus sa chás sin níor cheart go mbeadh an t-am feithimh le deontas níos faide ná sé mhí. Cheadódh sé sin rochtain níos gasta agus ón mbun aníos a bheith le fáil ar chistí le haghaidh cuibhreannais bheaga chomhoibríocha a bheadh i mbun gníomhaíochtaí éagsúla ó bhuntaighde go cur i bhfeidhm sa mhargadh.

(8b)  Ba cheart, trí bhíthin an Chláir, tacú le céimeanna uile an taighde agus na nuálaíochta, go háirithe i dtionscadail chomhoibríocha. Sócmhainn bhunriachtanach is ea an buntaighde, agus is coinníoll tábhachtach é i dtaca le méadú a dhéanamh ar chumas an Aontais na heolaithe is fearr atá ann a mhealladh ionas go dtiocfaidh an tAontas chun bheith ina mhol domhanda barrfheabhais. Ba cheart an chóimheá idir taighde bunúsach agus feidhmeach a áirithiú. Ach an nuálaíocht a bheith ann ina theannta sin, tacóidh an méid sin le hiomaíochas geilleagrach an Aontais, leis an bhfás san Aontas agus le fostaíocht.

(8c)  Chun an tionchar is mó is féidir a bheith ag Fís Eorpach, ba cheart aird a thabhairt go háirithe ar chuir chuige ildisciplíneacha, idirdhisciplíneacha agus trasdisciplíneacha mar eilimintí riachtanacha don dul chun cinn mór san eolaíocht.

(8d)  Ba cheart an rannpháirtíocht shochaíoch a chothú le húsáid an taighde agus na nuálaíochta freagraí mar mhír thrasearnála, d’fhonn an comhar éifeachtach idir an eolaíocht agus an tsochaí a chur chun cinn. D’fhágfadh sé sin go bhféadfadh na gníomhaithe sochaíocha uile (taighdeoirí, saoránaigh, lucht déanta beartas, an earnáil ghnó, eagraíochtaí treasearnála etc.) oibriú le chéile ar feadh an phróisis taighde agus nuálaíochta ar fad chun an próiseas agus torthaí an phróisis a ailíniú ar dhóigh níos fearr le luachanna, riachtanais agus ionchais na sochaí Eorpaí.

(9)  Ba cheart gníomhaíochtaí taighde arna ndéanamh faoin gcolún ‘Eolaíocht Barrfheabhais agus Oscailte’ a chinneadh i gcomhréir le riachtanais agus deiseanna na heolaíochta. Ba cheart an clár oibre taighde a shocrú trí idirchaidreamh dlúth le pobal na heolaíochta agus ba cheart béim a chur ar lucht ardtallainne nua i réimse T&N a mhealladh mar aon le taighdeoirí óga, agus san am céanna an Limistéar Eorpach Taighde á neartú agus imirce daoine oilte á seachaint. Ba cheart taighde a mhaoiniú ar bhonn barrfheabhais.

(10)  Ba cheart an colún ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’ a bhunú trí bhraislí de ghníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta, d’fhonn comhtháthú a uasmhéadú sna réimsí oibre faoi seach agus leibhéil ard inbhuanaithe tionchair a chinntiú don Aontas i ndáil leis na hacmhainní arna n-ídiú ag an am céanna. Spreagfaidh sé sin comhoibriú trasdisciplíneach, trasearnála, trasbheartais agus trasteorann ar mhaithe le cur chun cinn SDGanna na Náisiún Aontaithe agus ghealltanais an Aontais faoi Chomhaontú Pháras agus i gcásanna inar riachtanach é chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin shochaíocha, agus iomaíochas thionscail an Aontais laistigh de sin. Trí na gníomhaíochtaí a dhéanfaí faoin gcolún seo, ba cheart an raon iomlán gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a chumhdach, lena n-áirítear Taighde agus Forbairt, píolótú, taispeáint, agus tacaíocht don soláthar poiblí, taighde réamhnormatach agus socrú caighdeán, agus glacadh nuálaíochtaí sa mhargadh, chun a áirithiú go gcoinneoidh an Eoraip a háit cheannródaíochta sa taighde i réimsí tosaíochta a shainítear de réir straitéise.

(11)  Ba cheart go mbeadh páirteachas iomlán agus tráthúil na hearnála tionsclaíochta sa Chlár, ar gach leibhéal ón bhfiontraí aonair agus fiontair bheaga agus mheánmhéide go fiontair mhórscála, dírithe ▌go háirithe ar phoist agus fás inbhuanaithe a chruthú. ▌

(12)  Tá sé tábhachtach tacú le hearnáil tionsclaíochta an Aontais a áit cheannaireachta a choinneáil nó a bhaint amach sa nuálaíocht, sa digitiú agus sa dícharbónú, go háirithe trí infheistíocht sna príomhtheicneolaíochtaí cumasúcháin a bheidh ina gcrann taca ag an ngnó i saol an lae amárach. Tá sé i gceist go n-imreodh Príomhtheicneolaíochtaí Cumasúcháin (PTCanna) ról lárnach i gColún II ‘Dúshláin Dhomhanda agus an Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’ agus ba cheart iad a nascadh tuilleadh leis na Tionscnaimh Shuaitheanta Teicneolaíochtaí sa Todhchaí agus Teicneolaíochtaí atá ag Teacht Chun Cinn (FET) chun go bhféadfaí tionscadail taighde a bhunú lena gcumhdófaí iomlán an tslabhra nuálaíochta. Na gníomhaíochtaí a dhéanfaí faoin gClár, ba cheart go mbeidís ina léiriú ar Straitéis Beartais Tionsclaíochta an Aontais ionas go dtabharfaidís aghaidh ar chlistí sa mhargadh nó ar chásanna infheistíochta fo-optamacha, go gcuirfidís borradh faoin infheistíocht ar mhodh comhréireach agus trédhearcach, gan maoiniú príobháideach a dhúbláil ná a phlódú, agus go dtabharfaidís breisluach soiléir don Eoraip mar aon le toradh fónta ar an infheistíochtaí. Áiritheoidh sin comhleanúnachas idir gníomhaíochtaí an chláir agus rialacha Taighde, Forbartha agus Nuálaíochta an Aontais maidir leis an státchabhair, agus ba cheart iad sin a athbhreithniú chun dreasacht a chur faoin nuálaíocht.

(13)  Ba cheart, trí bhíthin an Chláir, tacú leis an taighde agus nuálaíocht ar mhodh comhtháite, agus na forálacha ábhartha uile de chuid na hEagraíochta Domhanda Trádála á n-urramú. Ba cheart coincheap an taighde, forbairt thurgnamhach san áireamh, a úsáid i gcomhréir le Lámhleabhar Frascati atá forbartha ag OECD, agus ba cheart coincheap na nuálaíochta a úsáid i gcomhréir le Lámhleabhar Osló atá forbartha ag OECD agus Eurostat, ag leanúint cur chuige leathan lena gcumhdaítear an nuálaíocht, an dearadh agus an chruthaitheacht shóisialta. Ba cheart sainmhínithe OECD maidir le Leibhéal na hUllmhachta Teicneolaí (LUT) a thabhairt san áireamh, mar a rinneadh faoin gClár Réime a bhí ann roimhe seo, eadhon Fís 2020 ▌. Sa chlár oibre do ghlao ar leith faoin gcolún ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’ d’fhéadfaí deontais a cheadú le haghaidh bailíochtú táirgí agus macasamhlú margaí ar mhórscála.

(14)  Leis an Teachtaireacht ón gCoimisiún maidir leis an meastóireacht eatramhach ar an gclár Fís 2020 (COM(2018)0002) agus leis an tuarascáil ó Pharlaimint na hEorpa faoin measúnú ar chur chun feidhme an chláir Fís 2020, tuarascáil a ullmhaíodh i ndáil le meastóireacht eatramhachach a dhéanamh ar an gclár sin, agus togra Chlár Réime 9 (2016/2147(INI)), soláthraíodh sraith moltaí le haghaidh an Chláir seo, lena n-áirítear Rialacha an Chláir maidir le rannpháirtíocht agus leathadh, agus iad sin bunaithe ar na ceachtanna a foghlaimíodh ón gClár Réime a bhí ann roimhe seo chomh maith le hionchur ó institiúidí agus ó pháirtithe leasmhara AE. I measc na moltaí sin tá infheistiú ar bhealach níos uaillmhianaí chun mais chriticiúil a bhaint amach agus an tionchar is mó is féidir a imirt; tacú le nuálaíocht cheannródaíoch; tús áite a thabhairt d’infheistíochtaí taighde agus nuálaíochta (T&N) an Aontais i réimsí lena mbaineann breisluach ard, go háirithe trí threorú an mhisin, rannpháirtíocht na saoránach agus an rannpháirtíocht sin a bheith iomlán, eolasach agus tráthúil, agus trí cumarsáid fhorleathan; eagrú réasúnaithe a dhéanamh ar chreat cistiúcháin an Aontais, chun úsáid iomlán a bhaint as acmhainn T&N na mBallstát go léir lena n-áirítear trí athchóiriú a dhéanamh ar raon na dtionscnamh comhpháirtíochta agus na scéimeanna comhchistiúcháin; tuilleadh sineirgíochtaí, agus sineirgíochtaí nithiúla, a fhorbairt idir ionstraimí cistiúcháin éagsúla an Aontais, go háirithe chun cuidiú chun tairbhe a bhaint as féidearthachtaí T&N nach bhfuil lánleas á mbaint astu ar fud an Aontais; bainteacht níos mó i dtionscadail an Chláir Réime a lorg ó bhonneagair thaighde a fhaigheann maoiniú ón Aontas - go háirithe ó CFRE, comhar idirnáisiúnta a neartú agus an Clár a dhéanamh níos oscailte do rannpháirtíocht tríú tíortha agus, lena linn sin, cosaint a thabhairt i gcónaí do leas an Aontais agus leathnú a dhéanamh ar rannpháirtíocht na mBallstát uile sa Chlár; agus leanúint leis an simpliú bunaithe ar an taithí a fuarthas agus Fís 2020 á chur chun feidhme.

(15)  Ba cheart an beartas comhtháthaithe a bheith ag rannchuidiú le taighde agus nuálaíocht. Dá bhrí sin, is gá aird ar leith a thabhairt ar an gcomhordú agus ar an gcomhlántacht idir an dá bheartas sin de chuid an Aontais. Ba cheart féachaint le rialacha agus sineirgíochtaí an Chláir a ailíniú le cláir eile de chuid an Aontais mar a thagraítear dó sin in Iarscríbhinn IV a ghabhann leis an Rialachán seo, óna ndearadh agus a bpleanáil straitéise, go roghnú tionscadail, bainistíocht, cumarsáid, leathadh agus saothrú torthaí, agus go faireachán, iniúchadh agus rialachas. D’fhonn forluí agus dúbláil a sheachaint agus d’fhonn éifeacht ghiarála an chistithe ón Aontas a mhéadú, agus chomh maith leis sin d’fhonn an t-ualach riaracháin a bhíonn ar iarrthóirí a laghdú, ba cheart an prionsabal “leanann gníomh amháin tacar rialacha amháin” a chur i bhfeidhm i ngach cineál sineirgíochtaí:

(16)  D’fhonn an tionchar is fearr is féidir a fháil as an gcistiú ón Aontas agus rannchuidiú le beartais agus gealltanais an Aontais ar an dóigh is éifeachtaí is féidir, féadfaidh an Clár dul i gComhpháirtíochtaí Eorpacha le comhpháirtithe ón earnáil phríobháideach agus/nó phoiblí, ar bhonn thoradh na Pleanála Straitéisí. Ar na comhpháirtíochtaí sin tá geallsealbhóirí i réimsí an taighde agus na nuálaíochta, idir phoiblí agus phríobháideach, na hionaid inniúlachta, na gorlanna gnó, na páirceanna teicneolaíochta agus eolaíochta, comhlachtaí a thugann seirbhís phoiblí, fondúireachtaí agus eagraíochtaí de chuid na sochaí sibhialta agus éiceachórais nuálaíochta réigiúnacha, i gcás inarb iomchuí, a thacaíonn le taighde agus nuálaíocht, nó a dhéanann taighde agus nuálaíocht, ar choinníoll gur féidir an tionchar inmhianaithe a bhaint amach ar dhóigh níos éifeachtaí i gcomhpháirtíocht ná mar a dhéanfadh an tAontas leis féin.

(17)  Trí bhíthin an Chláir, ba cheart an comhar idir Comhpháirtíochtaí Eorpacha agus comhpháirtithe san earnáil phríobháideach agus/nó phoiblí a neartú ar an leibhéal idirnáisiúnta, lena n-áirítear trí chláir thaighde agus nuálaíochta agus infheistíocht trasteorann sa taighde agus nuálaíocht a thabhairt le chéile, chun leasanna frithpháirteacha a sholáthar do dhaoine agus do ghnólachtaí agus a áirithiú ag an am céanna gur féidir leis an Aontas seasamh lena

(17a)  Tá cruthúnas ar fáil gur ionstraim éifeachtach agus éifeachtúil iad na ‘Tionscnaimh Shuaitheanta FET’ agus, trí chomhiarracht chomhordaithe ón Aontas agus ó na Ballstáit, go ndéanann siad leas don tsochaí. Gníomhaíochtaí a dhéantar faoi réir na dTionscnamh Suaitheanta FET maidir le Graiféin, an tionscadal ‘An Inchinn Dhaonna’, agus Teicneolaíocht an Chandaim, agus a dhéantar a mhaoiniú faoin gclár Fís 2020, leanfar de bheith ag tacú leo faoi Fís Eorpach trí ghlaonna ar thograí a bheidh ina gcuid den chlár oibre. Le gníomhaíochtaí ullmhúcháin faoi chuid na dTionscnamh Suaitheanta FET den chlár Fís 2020, cothófar an próiseas Pleanála Straitéisí faoi Fís Eorpach agus beidh siad ina dtreoir ag an obair a dhéanfar ar mhisin, ar chomhpháirtíochtaí comhchistithe nó comhchláraithe, agus ar ghnáthghlaonna le haghaidh tograí.

(18)  Ba cheart don Airmheán Comhpháirteach Taighde (JRC) leanúint d’fhianaise neamhspleách eolaíochta a bheidh dírithe ar chustaiméirí agus tacaíocht theicniúil a sholáthar do bheartais an Aontais feadh thimthriall iomlán na mbeartas. Ba cheart gníomhaíochtaí díreacha JRC a chur chun feidhme ar dhóigh sholúbtha, éifeachtúil agus thrédhearcach, agus riachtanais ábhartha úsáideoirí JRC, na sriantachtaí buiséid agus riachtanais bheartais an Aontais á gcur san áireamh, agus cosaint leasanna airgeadais an Aontais a áirithiú. Ba cheart do JRC leanúint d'acmhainní breise a ghiniúint.

(19)  Faoin gcolún ‘An Eoraip Nuálach’, ba cheart sraith gníomhaíochtaí a bhunú don tacaíocht chomhtháite le haghaidh riachtanais fiontraithe agus fiontraíochta atá á déanamh de thoradh taighde, agus arb é is aidhm leo nuálaíocht cheannródaíoch a bhaint amach agus borradh a chur fúithi le go mbeidh fás tapa ar na margaí, agus chomh maith leis sin, neamhspleáchas teicneolaíochta an Aontais a chur chun cinn i réimsí straitéiseacha. Ba cheart go meallfadh sé cuideachtaí nuálacha, lena n-áirítear FBManna agus gnólachtaí nuathionscanta, a d’fhéadfadh méadú ar an leibhéal idirnáisiúnta agus ar leibhéal an Aontais agus deontais agus comh-infheistíochtaí tapa solúbtha a sholáthar, le n-áirítear infheisteoirí príobháideacha. Ba cheart na cuspóirí sin a shaothrú trí Chomhairle Eorpach Nuálaíochta (EIC) a chruthú. Ba cheart don Cholún sin tacú freisin leis an Institiúid Eorpach um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht (EIT), le Scéim Nuálaíochta Réigiúnach EIT agus le héiceachórais nuálaíochta Eorpacha i gcoitinne, ar fud an Aontais, go háirithe trí chomhpháirtíochtaí comhchistiúcháin le gníomhaithe tacaíochta nuálaíochta náisiúnta agus réigiúnacha, idir phoiblí agus phríobháideach.

(20)  D’fhonn aghaidh a thabhairt ar an ngá atá ann tacaíocht a thabhairt d’infheistíocht i ngníomhaíochtaí neamhlíneacha agus le riosca níos airde amhail taighde agus nuálaíocht, tá sé ríthábhachtach go mbeadh Fís Eorpach, go háirithe EIC, mar aon le EIT agus a chuid PENanna, ag obair i sineirgíocht leis na táirgí airgeadais atá le cur á n-úsáid faoi InvestEU. Maidir leis sin, ba cheart go bhfónfadh an taithí a fhaightear ó na hionstraimí airgeadais arna gcur in úsáid faoi Fís Eorpach 2020 amhail InnovFin agus an ráthaíocht iasachta do FBManna mar bhonn láidir chun an tacaíocht spriocdhírithe sin a sholáthar. Ba cheart do EIC faisnéis straitéiseach agus gníomhaíochtaí meastóireachta fíor-ama a fhorbairt d’fhonn a chuid gníomhaíochtaí éagsúla a chomhordú agus a bhainistiú ar bhonn tráthúil.

(21)  Ba cheart do EIC, mar aon le codanna eile de Fís Eorpach, gach cineál nuálaíochta a spreagadh, ón nuálaíocht incriminteach go dtí an nuálaíocht cheannródaíoch agus an nuálaíocht shuaiteach atá dírithe go háirithe ar an nuálaíocht lena gcruthófar margadh nua. Ba cheart é a bheith d’aidhm ag EIC, trína chuid ionstraimí – Treo-Aimsitheoir agus Luasaire – nuálaíochtaí ardriosca a shainaithint, a fhorbairt agus a chur in úsáid den uile chineál, nuálaíochtaí incriminteacha ina measc, ina ndíreofar an fócas is mó ar nuálaíochtaí ceannródaíocha, suaiteacha agus domhaintheicneolaíocht arb acmhainn dóibh a bheith ina nuálaíochtaí cruthaithe margaí. Trí thacaíocht chomhleanúnach chuíchóirithe, ba cheart do EIC an folús atá ann faoi láthair sa tacaíocht phoiblí agus san infheistíocht phríobháideach don nuálaíocht cheannródaíoch a líonadh. Ionstraimí EIC, éilíonn siad gnéithe tiomnaithe dlíthiúla agus bainistíochta d’fhonn a chuid cuspóirí a léiriú, go háirithe gníomhaíochtaí cur in úsáid ar an margadh.

(21a)  De réir bhrí an Rialacháin seo agus go háirithe do na gníomhaíochtaí arna ndéanamh faoi EIC, is é is gnólacht nuathionscanta ann ná FBM atá nuathosaithe (lena n-áirítear seach-chuideachtaí ollscoile), a dhíríonn ar réitigh nuálacha agus ar shamhail ghnó inscálaithe, agus atá féinrialaithe de réir bhrí Airteagal 3 den Iarscríbhinn a ghabhann le Moladh 2003/361/CE ón gCoimisiún(5); agus is é is ‘cuideachta mheánchaipitlithe’ ann ná cuideachta nach micreachuideachta, fiontar beag nó fiontar meánmhéide é, de réir mar a shainmhínítear i Moladh 2003/361/EC ón gCoimisiún agus a bhfuil idir 250 agus 3 000 fostaí ag obair ann i gcás ina ndéantar an líon foirne a ríomh i gcomhréir le hAirteagail 3, 4, 5 agus 6 de Theideal I den Iarscríbhinn a ghabhann leis anMoladh sin; is é is cuideachta mheánchaipitlithe beag ann ná cuideachta mheánchaipitlithe a bhfuil suas le 499 bhfostaí ag obair ann.

(22)  Trí mhaoiniú cumasctha na Comhairle Nuálaíochta Eorpaí (EIC), ba cheart don Luasaire EIC “gleann an bháis” a líonadh idir an taighde, réamh-olltráchtálú agus méadú cuideachtaí. Go háirithe, ba cheart don Luasaire tacaíocht a sholáthar d’oibríochtaí a bhfuil rioscaí teicneolaíochta nó margaidh ag gabháil leo a fhágann nach meastar iad a bheith iontaofa ó thaobh brabúis agus nach féidir leo infheistíochtaí suntasacha a ghiaráil ón margadh dá bharr, rud a dhéanfaidh comhlánú ar an gclár InvestEU a bhunaítear le Rialachán …(6).

(22a)  Is foinse shuntasach nuálaíochta agus fáis iad FBManna san Eoraip. Dá bhrí sin, tá gá le rannpháirtíocht láidir FBManna, mar a shainmhínítear i Moladh 2003/361/CE ón gCoimisiún, in Fís Eorpach. Agus forbairt á déanamh ar na dea-chleachtais a foghlaimíodh ó Fís Eorpach 2020, ba cheart do Fís Eorpach leanúint le FBManna a spreagadh le bheith páirteach sa Chlár Réime ar mhodh comhtháite.

(22b)   Cé gur cheart gurb é an maoiniú cumasctha príomhúsáid bhuiséad Luasaire EIC, chun críche Airteagal 43, ba cheart go mbeadh an tacaíocht de chineál deontais amháin ó Luasaire EIC do na FBManna, cuideachtaí nuathionscanta ina measc, ag teacht leis sin a thugtar faoi bhuiséad ionstraim FBM faoin gclár réime a bhí ann roimhe sin, an clár Fís 2020, a bunaíodh faoi Rialachán (AE) Uimh. 1291/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle(7).

(22c)   I ndlúthshineirgíocht le InvestEU, ba cheart do Luasaire EIC, ina maoiniú cumasctha agus a bhfoirmeacha tacaíochta airgeadais cothromais, maoiniú a thabhairt do FBManna, cuideachtaí nuathionscanta ina measc, agus, i gcásanna eisceachtúla, tionscadail atá á reáchtáil ag cuideachtaí meánchaipitlithe beaga, nach bhfuil in ann ioncam a ghiniúint, nó nach bhfuil brabúsach fós, nó nach bhfuil in ann fós go leor infheistíochta a mhealladh chun plean gnó a dtionscadal a chur i bhfeidhm go hiomlán. Measfar go mbeidh na heintitis incháilithe sin neamhiontaofa, mar go bhféadfadh sé go raibh nó go mbeadh cuid dá riachtanais infheistíochta comhlíonta ag infheisteoir amháin nó níos mó amhail banc poiblí nó príobháideach, riarthóir teaghlaigh, ciste caipitil fiontair, aingeal gnó, etc. Ar an gcaoi seo, chun teacht ó aon chliseadh sa mhargadh, tabharfaidh Luasaire EIC maoiniú d’eintitis a bhfuil cuma mhaith orthu ach nach bhfuil siad iontaofa ó thaobh brabúis fós, agus atá freagrach as tionscadail cheannródaíochta nuálaíochta a chruthaíonn margadh. Nuair a bheidh na tionscadail sin iontaofa ó thaobh brabúis, féadfaidh siad, ag tréimhse níos déanaí ina bhforbraíocht, a bheith maoinithe faoi InvestEU.

(23)  Ba cheart é a bheith d’aidhm ag EIT, go háirithe trí na Pobail Eolais agus Nuálaíochta (PENanna) agus Scéim Nuálaíochta Réigiúnach EIT atá aige, éiceachórais nuálaíochta a neartú d’fhonn acmhainneacht nuálaíochta an Aontais a fhorbairt, a théann i ngleic le dúshláin dhomhanda trí chomhtháthú gnó, taighde, ardoideachais agus fiontraíochta a chothú. I gcomhréir lena ghníomh bunaithe, le Rialacháin EIT(8)agus le Clár Oibre Straitéiseach um Nuálaíocht EIT(9), ba cheart do EIT nuálaíocht a chothú sna gníomhaíochtaí a dhéanann sé agus tacú le comhtháthú an ardoideachais laistigh den éiceachóras nuálaíochta, go háirithe trí na nithe seo a leanas a dhéanamh: spreagadh a thabhairt don oideachas fiontraíoch, comhar neamhdhisciplíneach láidir a chothú idir an earnáil tionsclaíochta agus lucht léinn; agus scileanna ionchasacha a shainaithint le haghaidh nuálaithe amach anseo chun dul i ngleic le dúshláin dhomhanda, ardscileanna digiteacha agus nuálaíochta san áireamh. Ba cheart do na scéimeanna tacaíochta a chuireann EIT ar fáil dul chun tairbhe tairbhithe EIC, agus ba cheart rochtain mhear a bheith ag na cuideachtaí nuathionscanta a thagann amach as PENanna EIT ar ghníomhuithe EIC freisin. Cé gur cheart go bhfágfadh an fócas a dhíríonn EIT ar éiceachórais nuálaíochta go mbeadh sé ag teacht go nádúrtha leis an gcolún ‘Eoraip Nuálach’, ba cheart dó tacaíocht a thabhairt freisin do na colúin eile ar fad, de réir mar is iomchuí, agus ba cheart ailíniú a dhéanamh ar phleanáil na PENanna atá aige tríd an bpróiseas pleanála straitéisí leis an gcolún ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’. Ba cheart dúbláil idir PENanna agus ionstraimí eile sa réimse céanna, go háirithe Comhpháirtíochtaí eile, a sheachaint.

(24)  Ba cheart go mbeadh machaire chomhréidh a áirithiú agus a chaomhnú le haghaidh cuideachtaí a bhíonn san iomaíocht i margadh ar leith ina phríomhcheanglas le haghaidh nuálaíocht cheannródaíoch nó shuaiteach, rud a fhágfaidh go mbeidh nuálaithe beaga agus meánmhéide, go háirithe, in ann leas a bhaint as na tairbhí ar a n-infheistíochtaí agus sciar den mhargadh a ghabháil chucu féin. Ar an gcaoi chéanna, féadfaidh méid áirithe oscailteachta maidir le scála nuálaíochta gníomhaíochtaí cistithe - a thugann aghaidh ar líonra mór tairbhithe - a bheith ina chuidiú mór maidir le forbairt acmhainne FBManna, mar go dtabharfaidh sé dóibh a bhfuil ag teastáil uathu chun infheistíochtaí a mhealladh agus a bheith rathúil.

(25)  Ba cheart, trí bhíthin an Chláir, comhar le tríú tíortha agus le heagraíochtaí idirnáisiúnta, agus tionscnaimh atá bunaithe ar leas an Aontais agus ar thairbhí frithpháirteacha agus ar thiomantais dhomhanda a chur chun cinn agus a chomhtháthú chun SDGnna na Náisiún Aontaithe a chur chun feidhme. Ba cheart é a bheith d’aidhm ag an gcomhar idirnáisiúnta barr feabhais sa taighde agus nuálaíochta ▌, mealltacht agus iomaíochas tionsclaíoch agus eacnamaíoch an Aontais a neartú chun dul i ngleic le dúshláin dhomhanda, mar a leagtar amach i SDGnna na Náisiún Aontaithe, agus chun tacú le beartais sheachtracha an Aontais. Ba cheart cur chuige d’oscailteacht ghinearálta i dtaca le barr feabhais i rannpháirtíocht idirnáisiúnta agus gníomhaíochtaí spriocdhírithe comhair idirnáisiúnta a leanúint, ▌agus is gá critéir incháilitheachta iomchuí, a dhéanann leibhéil éagsúla de chumais T&N a bhreithniú, le haghaidh cistiú eintiteas atá bunaithe i dtíortha ísealioncaim go meánleibhéal ioncaim a chur i bhfeidhm. Ag an am céanna, ba cheart comhlachas tríú tíortha sa Chlár a chur chun cinn, áit a mbeidh cómhalartacht ann agus a ndéanfar leasanna an Aontais a chosaint agus ina gcuirfear rannpháirtíocht mhéadaithe na mBallstát ar fad sa chlár chun cinn.

(26)  D’fhonn an caidreamh idir an eolaíocht agus an tsochaí a láidriú agus an leas is mó is féidir a bhaint as an idirghníomhaíocht eatarthu, ba cheart, faoin gClár, ról agus rannpháirtíocht a bheith ag saoránaigh agus ag eagraíochtaí den tsochaí shibhialta maidir le cláir oibre don taighde agus nuálaíocht fhreagrach (RRI) agus inneachar an taighde agus na nuálaíochta freagraí sin, a chomhdhearadh agus a chomhchruthú a théann i ngleic le hábhair imní, le riachtanais agus le hionchais na saoránach agus na sochaí sibhialta, trí eolas eolaíochta a chur ar fáil go poiblí, agus trí rannpháirtíocht na saoránach agus eagraíochtaí den tsochaí shibhialta i ngníomhaíochtaí an Chláir a éascú. Ba cheart faireachán a dhéanamh ar na bearta arna nglacadh chun bainteacht na saoránach agus na sochaí sibhialta a fheabhsú.

(26a)  Faoi Fís Eorpach, ba cheart tacaíocht a thabhairt do nuatheicneolaíochtaí a chuidíonn le baic a shárú, ar baic iad a chuireann cosc ar rochtain agus ar pháirteachas iomlán daoine atá faoi mhíchumas agus a chuireann srian, dá réir sin, le forbairt sochaí atá fíorchuimsitheach.

(27)  De bhun Airteagal 349 CFAE, tá na réigiúin is forimeallaí den Aontas i dteideal bearta sonracha (a staid shóisialta, eacnamaíoch agus struchtúrach á cur san áireamh) i ndáil le rochtain ar chláir chothrománacha de chuid an Aontais. Dá bhrí sin, ba cheart, trí bhíthin an Chláir, saintréithe sonracha na réigiún sin a chur san áireamh i gcomhréir leis an Teachtaireacht ón gCoimisiún ‘A stronger and renewed strategic partnership with the EU's outermost regions [Comhpháirtíocht straitéiseach neartaithe athnuaite leis na réigiúin is forimeallaí san Aontas]’ (COM(2017)0623) a d’fhormhuinigh an Chomhairle an 12 Aibreán 2018 agus, nuair is féidir, a bpáirteachas sa Chlár a chur chun cinn.

(28)  Ba cheart é a bheith d’aidhm ag na gníomhaíochtaí arna bhforbairt faoin gClár deireadh a chur le neamhionannas inscne, laofacht inscne a sheachaint, an ghné inscne a chomhtháthú go leormhaith in inneachar na taighde agus na nuálaíochta, ag díriú ar chothromaíocht oibre agus saoil a fheabhsú, comhionannas idir mná agus fir a chur chun cinn, ina measc prionsabail a bhaineann le pá comhionann amhail dá dtagraítear in Airteagal 141(3) CFAE agus i dTreoir 2006/54/CE maidir le cur chun feidhme phrionsabal na gcomhdheiseanna agus na córa comhionainne le fir agus le mná i gcúrsaí fostaíochta agus slí bheatha, chomh maith lena chinntiú go mbíonn rochtain ag taighdeoirí atá faoi mhíchumas ar thaighde agus ar nuálaíocht. ▌

(29)  I bhfianaise sainiúlachtaí earnáil thionscal na cosanta, ba cheart na forálacha mionsonraithe don chistiú ón Aontas le tionscadail thaighde chosanta a shocrú i Rialachán … lena mbunaítear an Ciste Eorpach Cosanta (10) ina sainínítear na rialacha rannpháirtíochta don taighde i réimse na cosanta. Cé go bhféadfaí sineirgí idir Fís Eorpach agus an Ciste Eorpach Cosanta a spreagadh agus dúbláil á seachaint san am céanna, ba cheart trí ghníomhaíochtaí faoi Fís Eorpach béim a leagan go heisiach ar fheidhmeanna sibhialtacha.

(30)  Leagtar síos leis an Rialachán seo imchlúdach airgeadais don Chlár. Is é an méid atá luaite don chlár sonrach dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(a) ná an príomh-mhéid tagartha, de réir bhrí [tagairt le nuashonrú de réir mar is iomchuí de réir an chomhaontaithe nua idirinstitiúideach: pointe 17 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 2 Nollaig 2013 idir Parlaimint na hEorpa, an Chomhairle agus an Coimisiún maidir leis an smacht buiséadach, le comhar in ábhair bhuiséadacha agus le bainistíocht fhónta airgeadais(11)], do Pharlaimint na hEorpa agus don Chomhairle le linn an nós imeachta bhuiséadaigh bhliantúil.

(31)  Tá feidhm ag Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (an ‘Rialachán Airgeadais’)(12) maidir leis an gClár seo, mura sonraítear a mhalairt. Leagann sé síos rialacha maidir le cur chun feidhme bhuiséad an Aontais, lena n-áirítear na rialacha maidir le deontais, duaiseanna, soláthar, cur chun feidhme indíreach, cúnamh airgeadais, ionstraimí airgeadais agus ráthaíochtaí buiséadacha.

(31a)  Ba cheart simpliú riaracháin, go háirithe laghdú ar an ualach riaracháin agus ar an moill do thairbhithe a shaothrú go leanúnach tríd an gclár ar fad. Ba cheart don Choimisiún a uirlisí agus a threoir a shimpliú ar bhealach go gcuireann siad ualach íosta ar thairbhithe. Go sonrach, ba cheart don Choimisiún breithniú a dhéanamh ar leagan giorraithe den treoir a eisiúint.

(31b)  D’fhonn a áirithiú go bhfanfaidh an Eoraip ar thús cadhnaíochta maidir le taighde agus nuálaíocht dhomhanda sa réimse digiteach agus an riachtanas atá ann cur le hinfheistíochtaí chun tairbhe a bhaint as na deiseanna sa teicneolaíocht dhigiteach atá ag méadú a chur san áireamh, ba cheart buiséad leordhóthanach a leithdháileadh ar thosaíochtaí digiteacha lárnacha.

(32)  I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle(13), Rialachán (Euratom, CE) Uimh. 2988/95 ón gComhairle(14), Rialachán (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 ón gComhairle(15) agus Rialachán (AE) 2017/1939 ón gComhairle(16), déanfar leasanna airgeadais an Aontais a chosaint trí bhearta comhréireacha, lena n-áirítear trí neamhrialtachtaí, calaois san áireamh, a chosc, a bhrath, a cheartú agus a fhiosrú, cistí a cailleadh, a íocadh go mícheart nó a úsáideadh go mícheart a ghnóthú agus, i gcás inarb iomchuí, smachtbhannaí riaracháin a fhorchur. Go háirithe, i gcomhréir le Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 agus Rialachán (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 féadfaidh an Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) imscrúduithe riaracháin a dhéanamh, lena n-áirítear seiceálacha agus cigireachtaí ar an láthair, d’fhonn a shuí ar tharla calaois, éilliú nó aon ghníomhaíocht neamhdhleathach eile lena ndéantar difear do leasanna airgeadais an Aontais. I gcomhréir le Rialachán (AE) 2017/1939, féadfaidh Oifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (EPPO) calaois agus cionta coiriúla eile lena ndéantar difear do leasanna airgeadais an Aontais a imscrúdú, de réir mar a fhoráiltear i dTreoir (AE) 2017/1371 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle(17). I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, ní mór d’aon duine nó d'aon eintiteas a fhaigheann cistí ón Aontas comhoibriú go hiomlán le cosaint leasanna airgeadais an Aontais agus na cearta agus an rochtain is gá a thabhairt don Choimisiún, do OLAF, do EPPO agus do Chúirt Iniúchóirí na hEorpa (CIE), agus ní mór dó a áirithiú go ndéanfaidh aon tríú páirtí a bheidh rannpháirteach i gcur chun feidhme cistí de chuid an Aontais cearta coibhéiseacha a dheonú.

(33)  De bhun [tagairt le nuashonrú de réir cinneadh nua maidir le tíortha agus críocha thar lear: Airteagal 94 de Chinneadh 2013/755/AE ón gComhairle(18)], tá daoine agus eintitis atá lonnaithe i dtíortha agus críocha thar lear (OCTanna) incháilithe chun cistiú a fháil faoi réir rialacha agus chuspóirí an Chláir agus faoi réir aon socrú féideartha is infheidhme maidir leis an mBallstát lena mbaineann an tír nó an chríoch ábhartha thar lear. Ba cheart aird chuí a thabhairt leis an gClár seo ar ghnéithe sonracha na gcríoch sin chun a rannpháirtíocht éifeachtach a áirithiú agus chun tacú le comhar agus le sineirgí, go háirithe sna réigiúin is forimeallaí chomh maith le tríú tíortha ina gcomharsanacht.

(34)  De bhun mhír 22 agus mhír 23 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr, is gá meastóireacht a dhéanamh ar an gClár seo ar bhonn faisnéis arna bailiú trí cheanglais faireacháin shonracha, agus ró-rialáil agus ualach riaracháin, ar na Ballstáit agus ar thairbhithe faoin gClár, go háirithe, á seachaint san am céanna. Ar na ceanglais sin is féidir a áireamh, i gcás inarb iomchuí, táscairí intomhaiste mar bhonn chun meastóireacht a dhéanamh ar éifeachtaí an Rialacháin ar an láthair.

(35)  Chun a bheith in ann táscairí na gconairí tionchair a fhorlíonadh nó a leasú, i gcás ina meastar gur gá, ba cheart an chumhacht chun gníomhartha a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 290 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh a tharmligean chuig an gCoimisiún. Tá sé tábhachtach, go háirithe, go rachadh an Coimisiún i mbun comhairliúcháin iomchuí le linn a chuid oibre ullmhúcháin, lena n-áirítear ar leibhéal na saineolaithe, agus go ndéanfar na comhairliúcháin sin i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar síos i gComhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr. Go sonrach, chun rannpháirtíocht chomhionann in ullmhú na ngníomhartha tarmligthe a áirithiú, faigheann Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle na doiciméid uile ag an am céanna leis na saineolaithe sna Ballstáit, agus bíonn rochtain chórasach ag a gcuid saineolaithe ar chruinnithe ghrúpaí saineolaithe an Choimisiúin a bhíonn ag déileáil le hullmhú na ngníomhartha tarmligthe.

(36)  Le comhleanúnachas agus sineirgíochtaí idir Fís Eorpach agus Clár Spáis an Aontais Eorpaigh, déanfar earnáil spáis Eorpach a chothú a bheidh nuálach agus iomaíoch ar an leibhéal domhanda; neamhspleáchas na hEorpa a atreisiú maidir le rochtain ar an spás agus leas a bhaint as an spás i dtimpeallacht shlán agus shábháilte; agus ról na hEorpa mar ghníomhaí domhanda a neartú. Tacóidh sonraí agus seirbhísí a chuirfear ar fáil leis an gClár Spáis le réitigh cheannródaíocha a chur i gcrích in Fís Eorpach.

(36a)  Ba cheart a chur san áireamh sa chlár oibre toradh na dtionscadal sonrach a cuireadh i gcrích roimh ré agus staid na heolaíochta, na teicneolaíochta agus na nuálaíochta ar an leibhéal náisiúnta, ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal idirnáisiúnta agus ba cheart a chur san áireamh staid na bhforbairtí ábhartha i réimse an bheartais, an mhargaidh agus na sochaí sula gcisteofar gníomhaíocht ar leith.

(37)  Leis na rialacha don rannpháirtíocht agus leathadh, ba cheart léiriú leordhóthanach a thabhairt ar riachtanais an Chláir, agus na hábhair imní agus moltaí arna ndéanamh ag na páirtithe leasmhara éagsúla á gcur san áireamh.

(38)  Le comhrialacha agus comhcheanglais ar fud an Chláir, ba cheart uirlisí cur chun feidhme simplithe agus coiteanna a áirithiú, lena n-áirítear na huirlisí sin chun faireachán agus tuairisciú a dhéanamh ar chreat comhleanúnach lena n-éascaítear rannpháirtíocht i gcláir a fhaigheann tacaíocht airgeadais ó bhuiséad an Chláir, lena n-áirítear rannpháirtíocht i gcláir a bhíonn á mbainistiú ag comhlachtaí cistiúcháin amhail EIT, comhghnóthais nó aon struchtúr eile faoi Airteagal 187 CFAE, agus rannpháirtíocht i gcláir arna déanamh ag na Ballstáit de bhun Airteagal 185 CFAE. Ba cheart a bheith in ann rialacha sonracha a ghlacadh ach ní mór eisceachtaí a theorannú do na cásanna sin a bhfuil fíorghá leo agus a bhfuil bonn cirt leo mar is iomchuí.

(39)  Le gníomhaíochtaí a thagann faoi raon feidhme an Chláir seo ba cheart na cearta bunúsacha a urramú agus cloí leis na prionsabail atá luaite i gCairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh go háirithe. Ba cheart gníomhaíocht den sórt sin a bheith i gcomhréir le gach oibleagáid dhlíthiúil, lena n-áirítear an dlí idirnáisiúnta agus le gach cinneadh ábhartha ón gCoimisiún, amhail fógra an 28 Meitheamh 2013(19), agus le prionsabail eiticiúla, lena n-áirítear aon sárú ar shláine taighde a sheachaint. Ba cheart tuairimí ón nGrúpa Eorpach um Eitic san Eolaíocht agus sna Nuatheicneolaíochtaí, ó Ghníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chearta Bunúsacha agus ón Maoirseoir Eorpach ar Chosaint Sonraí a chur san áireamh. Ba cheart Airteagal 13 CFAE a chur san áireamh freisin i ngníomhaíochtaí taighde agus ba cheart úsáid ainmhithe sa taighde agus sa tástáil a laghdú d'fhonn deireadh a chur le húsáid ainmhithe faoi dheoidh.

(40)  I gcomhréir le cuspóirí an chomhair idirnáisiúnta a leagtar amach in Airteagal 180 agus Airteagal 186 CFAE, ba cheart rannpháirtíocht eintiteas dlítheanach atá bunaithe i dtríú tíortha agus rannpháirtíocht eagraíochtaí idirnáisiúnta a chur chun cinn ar mhaithe le leasanna eolaíocha, sochaíocha, eacnamaíocha agus teicneolaíocha an Aontais. Ba cheart cur chun feidhme na Rialacha a bheith i gcomhréir leis na bearta arna nglacadh i gcomhréir le hAirteagal 75 agus le hAirteagal 215 CFAE agus i gcomhréir leis an dlí idirnáisiúnta. I gcás gníomhaíochtaí a bhaineann le sócmhainní straitéiseacha, leasanna, uathriail nó slándáil an Aontais, féadfar rannpháirtíocht i ngníomhaíochtaí sonracha an Chláir a bheith teoranta d'eintitis atá bunaithe sna Ballstáit amháin, nó d’eintitis atá bunaithe i dtíortha comhlachaithe áirithe nó i dtríú tíortha eile maille leis na Ballstáit.

(41)  Agus aitheantas á thabhairt don athrú aeráide mar cheann de na dúshláin is mó roimh an domhan agus roimh an tsochaí agus mar léiriú ar a thábhachtaí atá sé dul i ngleic leis an athrú aeráide i gcomhréir le gealltanais an Aontais maidir le Comhaontú Pháras agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe a chur chun feidhme, leis an gClár sin, rannchuideofar leis na gníomhaíochtaí ar son na haeráide a phríomhshruthú agus an sprioc fhoriomlán go gcaithfear ar a laghad 25 % de chaiteachais bhuiséadacha an Aontais mar thacaíocht do chuspóirí aeráide a bhaint amach le linn thréimhse 2021-2027 CAI, agus sprioc bhliantúil de 30 % a bhaint amach a luaithe is féidir agus ar a dhéanaí faoi 2027. Déanfar príomhshruthú aeráide a chomhtháthú ar bhealach leormhaith san inneachar taighde agus nuálaíochta agus cuirfear an méid sin i bhfeidhm ag gach céim den timthriall taighde.

(41a)  I gcomhthéacs na conaire tionchair a bhaineann leis an aeráid, tuairisceoidh an Coimisiún ar aschuir, ar nuálaíochtaí agus ar éifeachtaí comhiomlánaithe measta ar thionscadail a bhaineann leis an aeráid, lena n-áirítear iad a thuairisciú de réir cuid den Chlár agus de réir an mhodha cur chun feidhme. San anailís sin, ba cheart don Choimisiún costais agus sochair fhadtéarmacha do saoránaigh an Aontais a chur san áireamh a bhaineann leis an ngeilleagar, leis an tsochaí agus leis an gcomhshaol, ar costais agus sochair iad atá mar thoradh ar ghníomhaíochtaí an Chláir, lena n-áirítear leas a bhaint as réitigh nuálacha maidir le maolú ar an athrú aeráide agus oiriúnú dó, tionchair mheasta ar phoist agus ar chruthú cuideachtaí, fás eacnamaíoch agus iomaíochas, fuinneamh glan, sláinte agus folláine (cáilíocht an aeir, na hithreach agus an uisce san áireamh). Ba cheart na torthaí ón anailís tionchair sin a chur ar fáil don phobal, torthaí a dhéanfar a mheasúnú i gcomhthéacs spriocanna aeráide agus fuinnimh an Aontais agus ba cheart an t-aiseolas a úsáid sa phróiseas pleanála straitéisí ina dhiaidh sin agus sna cláir oibre a bheidh ann amach anseo.

(42)  Tá feidhm maidir leis an Rialachán seo ag na rialacha airgeadais cothrománacha arna nglacadh ag Parlaimint na hEorpa agus ag an gComhairle ar bhonn Airteagal 322 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh. Leagtar síos na rialacha sin sa Rialachán Airgeadais agus cinntear leo, go háirithe, an nós imeachta maidir leis an mbuiséad a bhunú agus a chur chun feidhme le deontais, soláthar, duaiseanna, agus cur chun feidhme indíreach, agus forálann siad do sheiceálacha ar fhreagracht na ngníomhaithe airgeadais. Na rialacha a ghlactar ar bhonn Airteagal 322 CFAE, baineann siad freisin le cosaint bhuiséad an Aontais i gcás easnaimh ghinearálaithe maidir le smacht reachta sna Ballstáit, ós rud é gur réamhchoinníoll riachtanach é urramú an smachta reachta i dtaca le bainistiú fónta airgeadais agus maoiniú éifeachtach de chuid an Aontais Eorpaigh.

(43)  D’fhéadfadh tionchar díobhálach a bheith ag úsáid faisnéise cúlra íogaire nó rochtain ag daoine neamhúdaraithe ar thorthaí íogaire agus ar shonraí taighde ar leasanna an Aontais nó leas Ballstáit amháin nó níos mó. Dá bhrí sin ba cheart láimhseáil sonraí rúnda agus faisnéis rúnaicmithe a rialú le dlíthe ábhartha uile an Aontais, lena n-áirítear rialacha inmheánacha na nInstitiúidí, amhail Cinneadh (AE, Euratom) 2015/444 ón gCoimisiún(20), ina leagtar síos na forálacha maidir le rialacha slándála chun faisnéis rúnaicmithe an Aontais Eorpaigh a chosaint.

▌

(45)  Is gá téarmaí agus coinníollacha a bhunú maidir le cistiú ón Aontas a sholáthar do rannpháirtithe i ngníomhaíochtaí faoin gClár. Is deontais a bheidh ar an bpríomhchineál maoinithe laistigh den Chlár. Na cineálacha maoinithe, is ar bhonn a fhónta atá siad ó thaobh cuspóirí sainiúla na ngníomhaíochtaí a bhaint amach agus torthaí a bhaint amach ba cheart iad a roghnú, agus aird á tabhairt go háirithe ar chostais rialuithe, ar an ualach riaracháin, agus ar na rioscaí a mheastar a bheith ann mar gheall ar neamh-chomhlíonadh. Maidir le deontais, ba cheart a áireamh orthu breithniú ar úsáid cnapshuimeanna, rátaí comhréidhe nó scálaí costas aonaid mar a leagtar amach sa Rialachán Airgeadais ▌ d’fhonn leanúint de thuilleadh simpliúcháin. Sula bhféadfaí aon chóras nua aisíocaíochta costas a mheas mar chóras fíorshimplí do na tairbhithe, ba cheart meastóireacht chuimsitheach dhearfach a dhéanamh air roimh ré.

▌

(47)  I gcomhréir le Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle(an ‘Rialachán Airgeadais’)(21), ba cheart, trí bhíthin an Chláir, bonn a sholáthar le haghaidh glacadh níos forleithne le gnáthchleachtais cuntasaíochta costála na dtairbhithe i ndáil le costais phearsanra agus costais aonaid le haghaidh earraí agus seirbhísí arna sonrascadh go hinmheánach (lena n-áirítear na costais sin le haghaidh bonneagair mhóra thaighde mar a thuigtear iad faoi Fhís 2020). Úsáid costas aonaid le haghaidh earraí agus seirbhísí arna sonrascadh go hinmheánach agus arna ríomh i gcomhréir le gnáthchleachtais cuntasaíochta costála na dtairbhithe ina mbeidh costais dhíreacha agus costais indíreacha iarbhír, ba cheart é sin a bheith ina rogha a d’fhéadfadh na tairbhithe uile a dhéanamh. I ndáil leis sin, ba cheart an deis a bheith ag tairbhithe costais indíreacha iarbhír arna ríomh ar bhonn scálaí ranníocaíochtaí a chur san áireamh sna costais aonaid sin le haghaidh earraí agus seirbhísí arna sonrascadh go hinmheánach.

(48)  Ba cheart simpliú breise a dhéanamh ar an gcóras reatha d’aisíocaíocht na gcostas pearsanra iarbhír, ag tógáil ar an gcur chuige um luach saothair bunaithe ar thionscadail a forbraíodh faoi Fhís 2020 agus é a ailíniú tuilleadh leis an Rialachán Airgeadais, a bhfuil d’aidhm aige an bhearna luach saothair idir taighdeoirí AE atá páirteach sa Chlár a laghdú.

(49)  Tá sé léirithe gur sásra tábhachtach coimirce atá sa Chiste um Ráthaíocht Rannpháirtithe a bunaíodh faoi Fhís 2020 agus a ndéanann an Coimisiún bainistiú air, agus maolaítear leis ann gCiste sin na rioscaí a bhaineann leis na méideanna atá dlite agus nár aisíoc rannpháirtithe mainneachtana. Dá bhrí sin, ba cheart leanúint ar aghaidh leis an gCiste um Ráthaíocht Tairbhithe, a athainmníodh mar an Sásra Árachais Fhrithpháirtigh (“an Sásra”), agus é a mhéadú sa chaoi go gcuimseoidh sé comhlachtaí cistiúcháin eile, go háirithe tionscnaimh de bhun Airteagal 185 CFAE. Ba cheart an Sásra a oscailt do thairbhithe ó aon chlár eile an Aontais arna bhainistiú go díreach nó go hindíreach.

(50)   Ba cheart rialacha maidir le saothrú agus leathadh torthaí a leagan síos chun a áirithiú go ndéanann na rannpháirtithe na torthaí sin a chosaint, a shaothrú agus a leathadh de réir mar is iomchuí. Ba cheart níos mó béime a chur ar shaothrú torthaí agus ba cheart don Choimisiún na deiseanna sin do thairbhithe a shainaithint agus cuidiú leis an leas is mó is féidir a bhaint astu le go bhféadfaidh na tairbhithe torthaí a shaothrú, go háirithe san Aontas. Maidir le torthaí a shaothrú, ba cheart iad a mheas i gcomhthéacs phrionsabail an chláir seo, lena n-áirítear an nuálaíocht a chur chun cinn san Aontas agus an Limistéar Eorpach Taighde a neartú.

(51)  Ba cheart na príomheilimintí den chóras meastóireachta agus roghnúcháin tograí ón gclár a bhí ann roimhe, Fís 2020 a leag béim ar leith ar an mbarr feabhais, ‘an tionchar’ agus ‘cáilíocht agus éifeachtúlacht’ na gcritéar i leith cur chun feidhme a choinneáil. Ba cheart leanúint de thograí a roghnú bunaithe ar an meastóireacht a rinne saineolaithe neamhspleácha as a oiread Ballstát is féidir. Ba cheart don Choimisiún meastóireacht neamhspleách a eagrú nuair is iomchuí agus anailís a dhéanamh ar a thorthaí chun claonadh roghnúcháin a sheachaint. I gcás inarb ábhartha, ba cheart go gcuirfeadh saineolaithe neamhspleácha san áireamh an gá atá le comhleanúnachas foriomlán na punainne tionscadal.

(52)  Ba cheart tras-iontaoibh chórasach ar iniúchtaí agus measúnuithe – ▌ atá ag cláir eile de chuid an Aontais – a chur chun feidhme i gcomhréir le hAirteagal 127 den Rialachán Airgeadais do gach cuid den Chlár, chun an t-ualach riaracháin ar thairbhithe chistí an Aontais a laghdú. Ba cheart foráil a dhéanamh go sainráite maidir le tras-iontaoibh trí ghnéithe eile den phróiseas um dearbhú a mheas, amhail iniúchtaí ar chórais agus ar phróisis.

(53)  Ba cheart dul i ngleic le dúshláin shonracha i réimsí an taighde agus na nuálaíochta le duaiseanna, lena n-áirítear trí dhuaiseanna coiteanna nó comhdhuaiseanna i gcás inarb iomchuí, arna n-eagrú ag an gCoimisiún nó ag an gcomhlacht cistiúcháin i gcomhar le comhlachtaí eile de chuid an Aontais, tríú tíortha, eagraíochtaí idirnáisiúnta nó eintitis dhlítheanacha neamhbhrabúsacha. Go háirithe, ba cheart duaiseanna a dhámhachtain ar thionscadail lena mealltar eolaithe chuig tíortha a thagann faoin bhfairsingiú agus duaiseanna a dhámhachtain ar thionscadail rathúla chomh maith chun a n-infheictheacht a mhéadú agus deis a thabhairt gníomhaíochtaí arna maoiniú ag an Aontas a chur chun cinn.

(54)  ▌ Na cineálacha maoiniúcháin agus na modhanna cur chun feidhme a úsáidfear faoin Rialachán seo, is ar bhonn a fhónta atá siad ó thaobh cuspóirí sonracha na ngníomhaíochtaí a bhaint amach agus torthaí a thabhairt a roghnófar iad, agus aird á tabhairt, go háirithe, ar chostais rialuithe, ar an ualach riaracháin, agus ar na rioscaí a mheastar a bheith ann mar gheall ar neamh-chomhlíonadh. Ba cheart go mbeadh ar áireamh seo go ndéantar úsáid cnapshuimeanna, rátaí comhréidhe agus scálaí costas aonaid a bhreithniú,

TAR ÉIS AN RIALACHÁN SEO A GHLACADH:

TEIDEAL I

FORÁLACHA GINEARÁLTA

Airteagal 1

Ábhar

1.  Leis an Rialachán seo, bunaítear Fís Eorpach - An Clár Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht (‘an Clár’) mar aon leis na rialacha maidir le rannpháirtíocht agus leathadh i ngníomhaíochtaí indíreacha faoin gClár agus déantar an creat lena rialaítear tacaíocht ón Aontas le haghaidh gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a chinneadh.

2.  Leagann sé síos cuspóirí an Chláir, an buiséad don tréimhse 2021 – 2027, na foirmeacha cistiúcháin ón Aontas agus na rialacha a bhaineann leis an gcistiú sin a sholáthar.

3.  Cuirfear an Clár chun feidhme trí na nithe seo a leanas:

(a)  an clár sonrach arna bhunú le Cinneadh .../.../AE(22) ▌;

(aa)  ranníocaíocht airgeadais le EIT arna bunú le Rialachán (CE) Uimh. 294/2008;

(b)  an clár sonrach maidir le taighde cosanta arna bhunú le Rialachán .../.../AE Rialachán ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle lena mbunaítear an Ciste Eorpach Cosanta.

4.  Leis na téarmaí ‘Fís Eorpach’, ‘an Clár’ agus ‘clár sonrach’ a úsáidtear sa Rialachán seo, is le nithe atá ábhartha don chlár sonrach a bhfuil tuairisc air i mír 3(a) atáthar ag tagairt, agus dó sin amháin, , mura luaitear a mhalairt go sonrach.

Cuirfidh EIT an Clár chun feidhme i gcomhréir lena cuspóirí straitéiseacha don tréimhse 2021-2027, mar a leagtar síos sa Chlár Oibre Straitéiseach um Nuálaíocht atá ag an Institiúid Eorpach um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht, agus aird á tabhairt ar an bpleanáil straitéiseach.

Airteagal 2

Sainmhínithe

Chun críocha an Rialacháin seo, tá feidhm ag na sainmhínithe seo a leanas:

(1)  ciallaíonn “bonneagair thaighde” saoráidí lena soláthraítear acmhainní agus seirbhísí do na pobail taighde chun taighde a dhéanamh agus nuálaíocht a chothú ina réimsí féin. Áirítear ar an sainmhíniú na hacmhainní daonna a ghabhann leis, agus cumhdaítear leis mórthrealamh nó tacair ionstraimí; saoráidí a bhfuil baint acu le heolas amhail bailiúcháin, cartlanna nó bonneagair sonraí eolaíocha; córais ríomhaireachta, líonraí cumarsáide agus aon bhonneagar eile ar de chineál uathúil é agus é oscailte d’úsáideoirí seachtracha, atá ríthábhachtach chun barr feabhais a ghnóthú sa taighde agus sa nuálaíocht. I gcás inarb ábhartha, féadfar iad a úsáid i réimsí eile seachas an taighde, mar shampla chun críche oideachais nó seirbhísí poiblí agus féadfar iad a bheith ‘suite ar shuíomh amháin’, ‘fíorúil’ nó ‘dáilte’;

(2)  tá le 'straitéis um speisialtóireacht chliste' an bhrí chéanna agus atá le straitéis um speisialtóireacht chliste mar a shainmhínítear í i Rialachán (AE) Uimh. 1303/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle(23) lena gcomhlíontar na coinníollacha cumasúcháin arna leagan amach i Rialachán (AE) XX [Rialachán na bhForálacha Coiteanna];

(3)  ciallaíonn “Comhpháirtíocht Eorpach” tionscnamh, a raibh Ballstáit agus/nó Tíortha Comhlachaithe páirteach go luath ina ullmhúchán, lena dtugann an tAontas gealltanas, i gcomhar le comhpháirtithe príobháideacha agus/nó poiblí (amhail tionscal, ollscoileanna, eagraíochtaí taighde, comhlachtaí a bhfuil misean seirbhíse poiblí acu ar an leibhéal áitiúil, réigiúnach, náisiúnta nó idirnáisiúnta nó eagraíochtaí na sochaí sibhialta lena n-áirítear forais agus eagraíochtaí neamhrialtasacha), chun tacaíocht a thabhairt go comhpháirteach le clár gníomhaíochta taighde agus nuálaíochta a fhorbairt agus a chur chun feidhme, lena n-áirítear gníomhaíochtaí a bhfuil baint acu leis an nglacadh atá ag an margadh leo, le glacadh rialála nó le glacadh beartais;

(4)  ciallaíonn “rochtain oscailte” an cleachtas a bhaineann le rochtain ar líne a chur ar fáil d’aschuir thaighde ag eascairt as gníomhaíochtaí a mhaoinítear faoin gClár, ▌saor ó tháille don úsáideoir deiridh, i gcomhréir le hAirteagail 10 agus 35(3) den Rialachán seo;

(4a)   ciallaíonn “eolaíocht oscailte” cur chuige a bhaineann leis an bpróiseas eolaíoch atá bunaithe ar obair, uirlisí agus scaipeadh eolais ar bhonn oscailte agus chomhoibríoch, lena n-áirítear eilimintí Airteagal 10.

(5)  ciallaíonn “misean” punann de ghníomhaíochtaí T&N barrfheabhas-bhunaithe agus tionchar-bhunaithe ar fud disciplíní agus earnálacha, arb é is aidhm leo:

–  sprioc intomhaiste a ghnóthú ▌, laistigh d'achar ama socraithe nach bhféadfaí a ghnóthú trí ghníomhaíochtaí aonair amháin,

–  tionchar a imirt ar an tsochaí agus ar cheapadh beartas trí bhíthin na heolaíochta agus na teicneolaíochta, agus

–  a bheith ábhartha do chuid shuntasach de phobal na hEorpa agus do réimse leathan saoránach Eorpach;

(6)  ciallaíonn “soláthar réamhthráchtála” soláthar seirbhísí taighde agus forbartha a bhfuil baint acu le comhroinnt riosca/sochair faoi dhálaí margaidh, agus forbairt iomaíoch i gcéimeanna, ina bhfuil dealú soiléir idir na seirbhísí taighde agus forbartha a sholáthraítear ó úsáid cainníochtaí tráchtála de na táirgí deiridh;

(7)  ciallaíonn “soláthar poiblí réiteach nuálaíoch” soláthar i gcás ina bhfeidhmíonn údaráis chonarthacha mar chustaiméir chéadtrialach le haghaidh earraí nó seirbhísí nuálaíocha nach bhfuil ar fáil fós ar bhonn tráchtála ar mhórscála, agus féadfar tástáil chomhlíontachta a áireamh leis sin;

(8)  ciallaíonn “cearta rochtana” cearta chun torthaí nó réamheolas a úsáid faoi na téarmaí agus na coinníollacha a leagtar síos i gcomhréir leis an Rialachán seo;

(9)  ciallaíonn “réamheolas” sonraí, saineolas nó faisnéis ar bith, is cuma cad é a bhfoirm nó cineál, bídís inláimhsithe nó doláimhsithe, lena n-áirítear aon cheart amhail cearta maoine intleachtúla, eadhon: (i) cearta atá i seilbh tairbhithe roimh a n-aontachas leis an ngníomhaíocht; agus (ii) cearta arna sainaithint ag na tairbhithe i gcomhaontú i scríbhinn de réir mar is gá chun an ghníomhaíocht a chur chun feidhme nó chun a cuid torthaí a shaothrú;

(10)  ciallaíonn “scaipeadh” nochtadh poiblí na dtorthaí trí mheán iomchuí (seachas nochtadh mar thoradh ar na torthaí a chosaint nó a shaothrú), lena n-áirítear trí na torthaí a fhoilsiú i bhfoilseacháin eolaíocha i meán ar bith;

(11)  ciallaíonn “saothrú” torthaí a úsáid i ngníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta breise seachas iad sin a chumhdaítear faoin ngníomhaíocht lena mbaineann, lena n-áirítear inter alia, saothrú tráchtála amhail táirge nó próiseas a fhorbairt, a chruthú, a mhonarú agus a mhargú, ▌chun seirbhís a chruthú agus a sholáthar, nó i ngníomhaíochtaí i ndáil le caighdeánú;

(12)  ciallaíonn “coinníollacha cothroma agus réasúnacha” coinníollacha iomchuí, lena n-áirítear téarmaí airgeadais nó coinníollacha saor ó ríchíosanna, agus aird á tabhairt ar imthosca sonracha na hiarrata ar rochtain, mar shampla luach iarbhír nó féideartha na dtorthaí nó an réamheolais a bhfuil rochtain á lorg ina leith agus/nó raon feidhme, ré nó saintréithe eile an tsaothraithe atá beartaithe;

(13)  ciallaíonn “comhlacht cistiúcháin” comhlacht nó eagraíocht, seachas an Coimisiún, amhail dá dtagraítear i bpointe (c) d'Airteagal 62(1) den Rialachán Airgeadais, a ndéanann an Coimisiún cúraimí maidir leis an mbuiséad a chur chun feidhme faoin gClár a chur ar a n-iontaoibh;

(14)  ciallaíonn “eagraíocht idirnáisiúnta um thaighde Eorpach” eagraíocht idirnáisiúnta, ar Ballstáit nó tíortha comhlachaithe tromlach a gcomhaltaí, agus arb é is príomhchuspóir léi an comhar eolaíoch agus teicneolaíoch a chur chun cinn san Eoraip;

(15)  ciallaíonn “eintiteas dlítheanach” aon duine nádúrtha nó dlítheanach a bunaíodh mar eintiteas dlítheanach agus a aithnítear mar eintiteas dlítheanach faoin dlí náisiúnta, faoi dhlí an Aontais nó faoin dlí idirnáisiúnta, a bhfuil pearsantacht dhlíthiúil aige agus a fhéadfaidh, ag gníomhú dó ina ainm féin, cearta a fheidhmiú agus a bheith faoi réir oibleagáidí, nó eintiteas nach bhfuil pearsantacht dhlíthiúil aige i gcomhréir le hAirteagal 197(2)(c) den Rialachán Airgeadais;

(15a)  ciallaíonn “tíortha a thagann faoin bhfairsingiú”/“na tíortha ar íseal a bhfeidhmíocht maidir le T&N” tíortha inar gá eintitis a bheith bunaithe iontu chun go mbeidh siad incháilithe mar chomhordaitheoirí faoin tsraith den chlár a bhaineann le ‘rannpháirtíocht a fhairsingiú agus barr feabhais a leathnú’ den chuid ‘Limistéar Taighde Eorpach a Neartú agus Rannpháirtíocht a Fhairsingiú’ de Fís Eorpach. As measc Ballstáit AE, is iad na tíortha sin ná an Bhulgáir, an Chróit, an Chipir, Poblacht na Seice, an Eastóin, an Ghréig, an Ungáir, an Laitvia, an Liotuáin, Málta, an Pholainn, an Phortaingéil, an Rómáin, an tSlóvaic agus an tSlóivéin, le haghaidh ré iomlán an Chláir. Maidir leis na tíortha comhlachaithe, déanfar liosta de na tíortha incháilithe a shainiú bunaithe ar tháscaire agus foilseofar an liosta sa Chlár Oibre. Ar bhonn Airteagal 349 CFAE, beidh eintitis dhlítheanacha ó na Réigiúin is Forimeallaí lán-incháilithe freisin freisin le bheith ina gcomhordaitheoirí faoin tsraith seo.

(16)  ciallaíonn “eintiteas dlítheanach neamhbhrabúsach” eintiteas dlítheanach atá neamhbhrabúsach de réir na foirme dlíthiúla atá aige nó a bhfuil sé d’oibleagáid dhlithiúil nó reachtach air gan brabús a roinnt ar a gheallsealbhóirí ná ar a chomhaltaí aonair;

(16a)  ciallaíonn “FBM” micrifhiontair agus fiontair bheagmhéide agus mheánmhéide, mar a shainmhínítear i Moladh 2003/361/CE ón gCoimisiún;

(17)  ciallaíonn “cuideachta mheánchaipitlithe bheag” eintiteas nach micrifhiontar, fiontar beag ná fiontar meánmhéide é (‘FBM’) mar a shainmhínítear i Moladh 2003/361/CE ón gCoimisiún lena bhfostaítear suas le 499 bhfostaí ann ▌, i gcás ina ndéantar líon na foirne a ríomh i gcomhréir le hAirteagail 3, 4, 5 agus 6 de Theideal I den Iarscríbhinn a ghabhann leis an Moladh sin;

(18)  ciallaíonn “torthaí” aon éifeacht inláimhsithe nó doláimhsithe de chuid na gníomhaíochta, amhail sonraí, fios gnó nó faisnéis, is cuma cad é a foirm nó a cineál, cibé acu is féidir í a chosaint nó nach féidir, mar aon le cearta ar bith atá ag gabháil léi, lena n-áirítear cearta maoine intleachtúla;

(18a)  ciallaíonn “aschuir taighde” torthaí a ghintear de bharr na gníomhaíochta, ar féidir rochtain a thabhairt orthu i bhfoirm foilseachán eolaíochta, sonraí nó torthaí agus próiseas monaraithe eile amhail bogearraí, algartaim, prótacail agus leabhair nótaí leictreonacha;

(19)  ciallaíonn “séala barr feabhais” lipéad dearbhaithe a léiríonn go raibh togra a cuireadh isteach le haghaidh glao ar thograí os cionn na tairseacha meastóireachta ar fad a leagtar amach sa chlár oibre, ach nach bhféadfaí é a chistiú de dheasca easpa buiséid a bheith ar fáil don ghlao sin sa chlár oibre, ach a d’fhéadfadh tacaíocht a fháil ó fhoinsí eile cistiúcháin de chuid an Aontais nó ó fhoinsí náisiúnta eile cistiúcháin;

(19a)  ciallaíonn “Plean Straitéiseach T&N” gníomh cur chun feidhme lena leagtar amach straitéis chun inneachar sa chlár oibre a fhíorú agus lena gcumhdaítear tréimhse nach faide ná ceithre bliana, tar éis próiseas comhairliúcháin leathan sainordaithe i gcomhar le geallsealbhóirí éagsúla a chur i gcrích. Sainmhínítear sa Phlean sin, na tosaíochtaí, na cineálacha gníomhaíochtaí agus na cineálacha cur chun feidhme oiriúnacha a bheidh le húsáid.

(20)  ciallaíonn “clár oibre” an doiciméad arna ghlacadh ag an gCoimisiún chun an clár sonrach(24) a chur chun feidhme i gcomhréir le hAirteagal 12 nó leis an doiciméad coibhéiseach ó thaobh inneachair agus struchtúir de arna ghlacadh ag comhlacht cistiúcháin;

(21)  ciallaíonn “airleacan inaisíoctha” cuid de mhaoiniú cumasctha ó Fís Eorpach nó ó EIC a chomhfhreagraíonn d’iasacht faoi Theideal X den Rialachán Airgeadais, ach a dhámhann an tAontas Eorpach go díreach agus ar bhonn neamhbhrabúsach chun costais gníomhaíochtaí a chumhdach a chomhfhreagraíonn do ghníomhaíocht nuálaíochta, agus a aisíocfaidh an tairbhí leis an Aontas Eorpach faoi na coinníollacha dá bhforáiltear sa chonradh;

(22)  ciallaíonn “conradh” an comhaontú arna thabhairt i gcríoch idir an Coimisiún nó comhlacht cistiúcháin le heintiteas dlítheanach lena gcuirtear nuálaíocht agus gníomhaíocht cur in úsáid ar an margadh chun feidhme agus lena dtacaíonn Fís Eorpach nó maoiniú cumasctha EIC leis;

(23)  ciallaíonn “faisnéis rúnaicmithe” faisnéis rúnaicmithe de chuid an Aontais Eorpaigh de réir mar a shainmhínítear in Airteagal 3 den Chinneadh (AE, Euratom) 2015/444 ón gCoimisiún chomh maith le faisnéis rúnaicmithe na mBallstát, faisnéis rúnaicmithe tríú tíortha a bhfuil comhaontú slándála ag an Aontas leo agus faisnéis rúnaicmithe eagraíochtaí idirnáisiúnta a bhfuil comhaontú slándála ag an Aontas leo;

(24)  ciallaíonn “oibríocht chumasctha” gníomhaíochtaí a fhaigheann tacaíocht ó bhuiséad AE, lena n-áirítear laistigh de shaoráidí cumasctha de bhun Airteagal 2(6) den Rialachán Airgeadais, lena gcomhcheanglaítear foirmeacha neamh-inaisíoctha tacaíochta agus/nó ionstraimí airgeadais ó bhuiséad an Aontais d’fhoirmeacha in-aisíoctha tacaíochta ó institiúidí forbartha nó institiúidí airgeadais poiblí eile, agus chomh maith leis sin, ó institiúidí airgeadais tráchtála agus infheisteoirí;

(25)  ciallaíonn “maoiniú cumasctha faoi Fís Eorpach” tacaíocht airgeadais do chlár chun tacaíocht a sholáthar do ghníomhaíochtaí nuálaíochta agus cur in úsáid ar an margadh, ar comhcheangal sonrach é de dheontas nó d’airleacan inaisíoctha ina bhfuil infheistíocht i gcothromas nó aon fhoirm eile de thacaíocht inaisíoctha;

(25-a)  ciallaíonn “maoiniú cumasctha EIC” tacaíocht airgeadais dhíreach a sholáthraítear faoi EIC chun tacú le gníomhaíocht nuálaíochta agus cur in úsáid ar an margadh, ar comhcheangal sonrach é de dheontas nó d’airleacan inaisíoctha ina bhfuil infheistíocht i gcothromas nó aon fhoirm eile tacaíochta in-aisíoctha;’

(25a)  ciallaíonn “gníomhaíocht taighde agus nuálaíochta” gníomhaíocht arb é is aidhm go príomha léi eolas nua a shuíomh agus/nó indéantacht teicneolaíochta, táirge, próisis, seirbhíse nó réitigh nua nó feabhsaithe a shaothrú. Féadfaidh taighde bunúsach agus feidhmeach, forbairt agus comhtháthú teicneolaíochta, tástáil, taispeáint agus bailíochtú ar fhréamhshamhail ar scála beag i saotharlann nó i dtimpeallacht ionsamhlaithe a bheith i gceist leis sin;

(25b)  ciallaíonn “gníomhaíocht nuálaíochta” gníomhaíocht arb é is aidhm go príomha léi gníomhaíochtaí atá dírithe go díreach ar phleananna agus socruithe nó dearaí a tháirgeadh i gcomhair táirgí, próisis nó seirbhísí atá nua, athraithe nó feabhsaithe, agus a bhféadfadh fréamhshamhlú, tástáil, taispeáint, píolótú, bailíochtú táirgí ar mhórscála agus macasamhlú an mhargaidh a bheith san áireamh leo;

(25c)  ciallaíonn “taighde ceannródaíoch Ghníomhaireacht Feidhmiúcháin na Comhairle Eorpaí um Thaighde (ERC) (lena n-áirítear cruthúnas coincheapa ERC)” gníomhaíochtaí taighde atá faoi cheannas príomhthaighdeora, arna n-óstáil ag tairbhithe aonair nó iolracha;

(25d)  ciallaíonn “gníomhaíocht oiliúna agus soghluaisteachta” gníomhaíocht arb é is aidhm léi scileanna, eolas agus ionchais ghairme taighdeoirí a fheabhsú bunaithe ar shoghluaisteacht idir tíortha agus, más ábhartha, idir earnálacha nó disciplíní;

(25e)  ciallaíonn “gníomhaíocht comhchistiúcháin clár” gníomhaíocht chun comhchistiú ilbhliantúil a chur ar fáil do chlár gníomhaíochtaí arna mbunú agus/nó arna gcur chun feidhme ag eintitis a bhainistíonn agus/nó a chistíonn cláir taighde agus nuálaíochta, cé is moite de chomhlachtaí cistiúcháin an Aontais. Le clár gníomhaíochtaí den sórt sin, féadfar tacú le líonrú agus comhordú, taighde, nuálaíocht, treoirghníomhaíochtaí agus gníomhaíochtaí nuálaíochta agus cur in úsáid ar an margadh, gníomhaíochtaí oiliúna agus soghluaisteachta, múscailt feasachta agus cumarsáid, leathadh agus saothrú, aon tacaíocht ábhartha airgeadais, amhail deontais, duaiseanna, soláthar, chomh maith le maoiniú cumasctha faoi Fís Eorpach nó meascán díobh sin. Féadfaidh na heintitis sin gníomhaíocht chomhchistiúcháin an chláir a chur chun feidhme ar bhonn díreach nó féadfaidh tríú páirtithe í a chur chun feidhme thar a gceann;

(25f)  ciallaíonn “gníomhaíocht soláthair réamhthráchtála” gníomhaíocht arb é is príomhaidhm léi soláthar réamhthráchtála a bhaint amach, ar soláthar é a dhéanfaidh tairbhithe, ar údaráis chonarthacha nó eintitis chonarthacha iad, a chur chun feidhme;

(25g)  ciallaíonn “gníomhaíocht an tsoláthair phoiblí de réitigh nuálacha” gníomhaíocht arb é is príomhaidhm léi soláthar poiblí comhpháirteach nó comhordaithe réiteach nuálach a bhaint amach, ar soláthar é a dhéanfaidh tairbhithe, ar údaráis chonarthacha nó eintitis chonarthacha iad, a chur chun feidhme;

(25h)  ciallaíonn “gníomhaíocht chomhordúcháin agus tacaíochta” gníomhaíocht a chuidíonn le cuspóirí an Chláir, gan gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a chur san áireamh, ach amháin nuair a dhéantar é faoin gcomhchuid “rannpháirtíocht a fhairsingiú agus barr feabhais a leathnú” den chuid “Limistéar Eorpach Taighde a Neartú agus an Rannpháirtíocht a Fhairsingiú”; agus comhordú ón mbun aníos gan comhchistiú gníomhaíochtaí taighde ón Aontas a fhágann gur féidir comhar a bhunú idir eintitis dhlítheanacha ó na Ballstáit agus ó Thíortha Comhlachaithe, chun an Limistéar Eorpach Taighde a neartú;

(25i)  ciallaíonn “duais dreasachta” duais chun infheistíocht a spreagadh i dtreo ar leith, trí sprioc a shonrú sula ndéantar an obair;

(25j)  ciallaíonn “duais aitheantais” duais chun aitheantas a thabhairt don mhéid a baineadh amach roimhe seo agus d’éachtaí oibre i ndiaidh a ndéanta;

(25k)  ciallaíonn “gníomhaíocht nuálaíochta agus cur in úsáid ar an margadh” gníomhaíocht a bhfuil gníomhaíocht nuálaíochta neadaithe inti chomh maith leis na gníomhaíochtaí eile is gá chun nuálaíocht a chur in úsáid ar an margadh, lena n-áirítear méadú cuideachtaí, maoiniú cumasctha faoi Fís Eorpach a chur ar fáil (meascán de chistiú i bhfoirm deontais agus maoiniú príobháideach);

(25l)  ciallaíonn “gníomhaíochtaí indíreacha” gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a soláthraíonn an tAontas tacaíocht airgeadais dóibh agus a dhéanann na rannpháirtithe;

(25m)  ciallaíonn “gníomhaíochtaí díreacha” gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a dhéanann an Coimisiún trína Airmheán Comhpháirteach Taighde (JRC);

(27)  ciallaíonn “soláthar” soláthar mar a shainmhínítear in Airteagal 2(49) den Rialachán Airgeadais;

(28)  ciallaíonn “eintiteas cleamhnaithe” aon eintiteas dlítheanach mar a shainmhínítear in Airteagal 187(1) den Rialachán Airgeadais;

(30)  ciallaíonn “éiceachóras nuálaíochta” éiceachóras lena dtugtar le chéile gníomhaithe nó eintitis ar leibhéal an Aontais arb é an sprioc fheidhmiúil atá acu forbairt teicneolaíochta agus nuálaíocht a chumasú. Cuimsítear leo caidrimh idir acmhainní ábhartha (amhail cistí, trealamh agus saoráidí), eintitis institiúideacha (amhail institiúidí ardoideachais agus seirbhísí tacaíochta, eagraíochtaí taighde agus nuálaíochta, cuideachtaí, caipitlithe fiontair agus idirghabhálaithe airgeadais) agus eintitis cheaptha beartas agus eintitis chistiúcháin náisiúnta, réigiúnacha agus áitiúla;

▌

Airteagal 3

Cuspóirí an chláir

1.  Is é cuspóir ginearálta an Chláir tionchar a imirt ar bhonn eolaíoch, teicneolaíoch, eacnamaíoch agus ar bhonn na sochaí a bhuí le hinfheistíochtaí an Aontais sa taighde agus sa nuálaíocht chun bunúis eolaíocha agus teicneolaíocha an Aontais a neartú agus a iomaíochas a chothú sna Ballstáit uile, lena n-áirítear ina chuid tionscal, tosaíochtaí straitéiseacha an Aontais a bhaint amach, rannchuidiú le cuspóirí agus beartais an Aontais a ghnóthú, rannchuidiú le dul i ngleic le dúshláin dhomhanda, lena n-áirítear na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe trí phrionsabail Chlár Oibre 2030 agus Chomhaontú Pháras a leanúint agus an Limistéar Eorpach Taighde a neartú. Ar an gcaoi sin, déanfar breisluach an Aontais a uasmhéadú leis an gClár trí dhíriú ar chuspóirí agus ar ghníomhaíochtaí nach féidir leis na Ballstáit a bhaint amach go héifeachtach agus iad ag gníomhú ina n-aonar ach ar féidir leo iad a bhaint amach agus iad ag gníomhú i gcomhar le chéile.

2.  Seo a leanas cuspóirí sonracha an Chláir:

(a)  barr feabhais eolaíochta a fhorbairt, a chur chun cinn agus a chur ar aghaidh, tacú le heolas bunúsach agus feidhmeach nua ar ardcháilíocht, scileanna, teicneolaíochtaí agus réitigh a chruthú agus a scaipeadh, oiliúint a chur ar thaighdeoirí agus soghluaisteacht ina measc a chur chun cinn, tallann a mhealladh ar gach leibhéal agus rannchuidiú le páirteachas iomlán dhíorma thréithigh an Aontais sna gníomhaíochtaí lena dtacaítear faoin gClár seo;

(b)  eolas a ghiniúint, tionchar an taighde agus na nuálaíochta a neartú chun beartais an Aontais a cheapadh, chun tacú leo agus chun iad a chur chun feidhme, agus tacú leis an rochtain atá ar réitigh nuálacha sa tionscal Eorpach, agus le glacadh na réiteach sin, go háirithe in FBManna, agus sa tsochaí chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin dhomhanda, lena n-áirítear an t-athrú aeráide agus na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe;

(c)  gach cineál nuálaíochta a chothú, forbairt theicneolaíoch, léirithe teicneolaíocha, faisnéis ar an teicneolaíocht agus malartuithe teicneolaíochta a éascú, ▌cur in úsáid agus saothrú réitigh nuálaíochta a neartú;

(d)   an leas is fearr is féidir a bhaint as an gClár chun an Limistéar Eorpach Taighde a neartú agus a thionchar agus a tharraingt a mhéadú, páirteachais fheabhas-bhunaithe na mBallstát in Fís Eorpach a chothú, lena n-áirítear na Ballstáit ar íseal a bhfeidhmíocht maidir le T&N, agus naisc chomhoibríocha a éascú i dtaighde agus nuálaíocht na hEorpa.

Airteagal 4

Struchtúr an chláir

1.  Déantar an Clár a struchtúrú sna codanna seo a leanas chun rannchuidiú leis na cuspóirí ginearálta agus sonracha a leagtar amach in Airteagal 3 a ghnóthú:

(1)  Colún I ‘Eolaíocht den Scoth’ ▌ ina bhfuil na comhchodanna seo a leanas:

(a)  an Chomhairle Eorpach um Thaighde (ERC);

(b)  Gníomhaíochtaí Marie Skłodowska-Curie (MSCA):

(c)  bonneagair thaighde:

(2)  Colún II ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’ ina bhfuil na comhchodanna seo a leanas, á chur san áireamh go mbeidh ról tábhachtach ag na heolaíochtaí sóisialta agus na daonnachtaí sna braislí ar fad:

(a)  an bhraisle ‘Sláinte’:

(b)  an bhraisle ‘An Cultúr, an Chruthaitheacht agus an tSochaí Chuimsitheach’;

(ba)  an bhraisle ‘Slándáil Shibhialta don tSochaí’;

(c)   an bhraisle ‘Cúrsaí Digiteacha,▌an Tionscal agus an Spás’;

(d)  an bhraisle ‘Aeráid, Fuinneamh agus Soghluaisteacht’:

(f)   an bhraisle ‘Bia, an Bithgheilleagar, Acmhainní Nádúrtha, Talmhaíocht agus an Comhshaol’;

(g)   gníomhaíochtaí díreacha neamhnúicléacha an Airmheáin Chomhpháirtigh Taighde (JRC).

(3)  Colún III ‘An Eoraip Nuálach’ ina bhfuil na comhchodanna seo a leanas:

(a)  an Chomhairle Nuálaíochta Eorpach (EIC);

(b)  Éiceachórais nuálaíochta na hEorpa;

(c)  an Institiúid Eorpach um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht (EIT) a bunaíodh le Rialachán (CE) Uimh. 294/2008.

(4)  An Chuid dar teideal ‘Rannpháirtíocht a Leathnú agus an Limistéar Eorpach Taighde a Threisiú’, ▌ina bhfuil na comhchodanna seo a leanas:

(a)  an rannpháirtíocht a fhairsingiú agus barr feabhais a scaipeadh;

(b)  Córas T&N an Aontais Eorpaigh a athchóiriú agus a fheabhsú.

2.  Leagtar amach línte ginearálta na ngníomhaíochtaí in Iarscríbhinn I.

Airteagal 5(25)

Taighde agus forbairt um chosaint

1.  Na gníomhaíochtaí a dhéanfar faoin gclár sonrach dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(b) agus a leagtar síos sa Rialachán lena mbunaítear an Ciste Eorpach Cosanta, leagfaidh siad béim eisiach ar an taighde agus ar an bhforbairt um chosaint, agus beidh acu na cuspóirí agus línte ginearálta na ngníomhaíochtaí seo a leanas:

—  gníomhaíochtaí arb é is aidhm dóibh iomaíochas, éifeachtúlacht agus acmhainneacht nuálaíochta bhonn tionsclaíoch agus teicneolaíoch na cosanta Eorpaí a chothú.

2.  ▌Níl feidhm ag an Rialachán seo maidir leis an gclár sonrach dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(b), seachas i gcás an Airteagail seo, Airteagal 1 ▌agus Airteagal 9(1).

Airteagal 6(26)

Pleanáil straitéiseach agus cur chun feidhme agus foirmeacha cistiúcháin ón Aontas

1.  Is tríd an mbainistíocht dhíreach a chuirfear an Clár chun feidhme i gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais nó tríd an mbainistíocht indíreach le comhlachtaí cistiúcháin dá dtagraítear in Airteagal 62(1)(c) den Rialachán Airgeadais.

2.  Féadfar, trí bhíthin an Chláir, cistiú a chur ar fáil do ghníomhaíochtaí indíreacha in aon cheann de na foirmeacha atá leagtha síos sa Rialachán Airgeadais, go háirithe deontais, arb iad sin a bheidh mar phríomhfhoirm tacaíochta sa chlár. Leis an gclár, féadfar maoiniú a chur ar fáil trí dhuaiseanna, trí sholáthair agus trí ionstraimí airgeadais laistigh d’oibríochtaí measctha agus trí thacaíocht chothromais faoi Luasaire EIC.

3.  Beidh feidhm ag na rialacha maidir le páirteachas agus leathadh arna leagan síos sa Rialachán seo maidir le gníomhaíochtaí indíreacha.

4.  Leagtar amach agus sainítear in Airteagal 2 na príomhchineálacha gníomhaíochta a úsáidfear faoin gClár. Úsáidfear na foirmeacha cistiúcháin, dá dtagraítear i mír 2, ar dhóigh sholúbtha síos trí gach cuspóir den Chlár agus cinnfear an úsáid a bheidh leo bunaithe ar riachtanais agus ar shaintréithe na gcuspóirí sonracha.

5.  Tacófar freisin, trí bhíthin an Chláir, le gníomhaíochtaí díreacha a dhéanfaidh an tAirmheán Comhpháirteach Taighde. I gcás ina rannchuideoidh na gníomhaíochtaí le tionscnaimh arna bhunú faoi Airteagal 185 nó faoi Airteagal 187 CFAE, ní mheasfar an rannchuidiú sin a bheith mar chuid den ranníocaíocht airgeadais arna leithdháileadh ar na tionscnaimh sin.

6.  Tacófar le cur chun feidhme an chláir shonraigh agus PENanna EIT trí ▌ phleanáil thrédhearcach agus straitéiseach ar ghníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta de réir mar a leagtar síos sa chlár sonrach, go háirithe le haghaidh an cholúin ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’ ▌agus cumhdófar freisin gníomhaíochtaí ábhartha i gcolúin eile mar aon leis an gcuid maidir leis an Limistéar Taighde Eorpach a Neartú agus an Rannpháirtíocht a Fhairsingiú.

Déanfaidh an Coimisiún bainteacht luath na mBallstát agus malartuithe forleathana le Parlaimint na hEorpa a áirithiú, agus mar chomhlánú air sin bheidh comhairliúchán le geallsealbhóirí agus leis an bpobal i gcoitinne

Áiritheofar, de bhun na Pleanála Straitéisí, ailíniú le cláir ábhartha eile de chuid an Aontais mar aon le comhsheasmhacht le tosaíochtaí agus le gealltanais an Aontais agus neartófar comhlántacht agus sineirgí le cláir agus le tosaíochtaí cistiúcháin náisiúnta agus réigiúnacha, agus dá réir sin déanfar an Limistéar Eorpach Taighde (ERA) a neartú. Déanfar réimsí le haghaidh misin fhéideartha agus réimsí le haghaidh comhpháirtíochtaí Eorpacha institiúideacha a leagan síos in Iarscríbhinn Va.

6a.  I gcás inarb iomchuí, chun go bhféadfaidh rochtain níos tapúla ag cuibhreannais chomhoibríocha bheaga ar chistí a bheith ann, féadfar Nós Imeachta Mear i ndáil le Taighde agus Nuálaíocht (FTRI) a mholadh faoi chuid de na glaonna ar thograí atá tiomanta do ghníomhaíochtaí taighde agus / nó do ghníomhaíochtaí nuálaíochta faoi chodanna an Chreatchláir a bhaineann le Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach agus le Treo-Aimsitheoir na Comhairle Nuálaíochta Eorpaí.

Bainfidh na saintréithe carnacha seo a leanas le glao faoi Nós Imeachta FTRI:

—  glaonna ar thograí ón mbun aníos

—  seal níos giorra sula dtugtar deontas, nach mbeidh níos mó ná 6 mhí;

—  tacaíocht nach dtabharfar ach do chuibhreannais chomhoibríocha bheaga a bheidh comhdhéanta de 6 eintiteas dhlítheanacha incháilithe éagsúla agus neamhspleácha ar a mhéad;

—  tacaíocht airgeadais uasta nach mó ná EUR 2,5 milliún in aghaidh an chuibhreannais.

Sainaithneofar sa chlár oibre na glaonna ina n-úsáidtear Nós Imeachta FTRI.

7.  Déanfar gníomhaíochtaí Fís Eorpach ▌a sholáthar trí ghlaonna oscailte, iomaíocha ar thograí, lena n-áirítear trí mhisin agus Comhpháirtíochtaí Eorpacha, seachas na gníomhaíochtaí dá dtagraítear in Airteagal 39 maidir le Duiseanna.

▌

Airteagal 6a

Prionsabail an Chláir

1.  Díreofar gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a dhéantar faoin gClár sonrach dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(a) agus faoi EIT go heisiach ar iarratais shibhialtacha. Ní cheadófar aistrithe buiséadacha idir an méid a dháilfear don chlár sonrach dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(a) agus san EIT agus an méid a dháilfear don chlár sonrach dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(b) agus seachnófar dúbláil gan ghá idir an dá chlár.

2.  Le Fís Eorpach, áiritheofar cur chuige ildisciplíneach agus déanfar foráil, i gcás inarb iomchuí, maidir le comhtháthú eolaíochtaí sóisialta agus daonnachtaí ar fud na mbraislí agus na ngníomhaíochtaí a fhorbrófar faoin gClár, lena n-áirítear glaonna sonracha ar ábhair a bhaineann le SSH.

3.  Le codanna comhoibríocha an Chláir, áiritheofar cothromaíocht idir na cinn is ísle agus na cinn is airde de na Leibhéil Ullmhachta Teicneolaíche (TRLanna) agus ar an gcaoi sin cumhdófar an slabhra luacha ar fad.

3a.  Leis an gClár, áiritheofar cur chun cinn agus comhtháthú éifeachtach comhair le tríú tíortha agus le heagraíochtaí agus le tionscnaimh idirnáisiúnta atá bunaithe ar shochair fhrithpháirteacha, ar leasanna AE, ar ghealltanais idirnáisiúnta agus, i gcás inarb iomchuí, ar chómhalartacht.

4.  Leis an gClár, cuideofar le tíortha a thagann faoin bhfairsingiú cur lena bpáirteachas in Fís Eorpach agus clúdach geografach leathan a chur chun cinn i dtionscadail chomhoibríocha, lena n-áirítear é sin a dhéanamh trí bharrfheabhas eolaíoch a scaipeadh, naisc chomhoibríocha nua a threisiú, cúrsaíocht intinne a spreagadh agus trí bhíthin Airteagal 20(3) agus Airteagal 45(4) a chur chun feidhme. Déanfaidh na Ballstáit na hiarrachtaí sin a mhacasamhlú trí bhearta comhréireacha dá gcuid féin, lena n-áirítear tuarastail tharraingteacha a shocrú do thaighdeoirí, le tacaíocht ó chistí an Aontais, ó chistí náisiúnta agus ó chistí réigiúnacha. Tabharfar aird faoi leith ar chothromaíocht gheografach, faoi réir an cháis i réimse an taighde agus na nuálaíochta lena mbaineann, i bpainéil mheastóireachta agus i gcomhlachtaí amhail boird agus grúpaí saineolaithe, gan an bonn a bhaint ó na critéir barr feabhais.

5.  Leis an gClár, áiritheofar cur chun cinn éifeachtach comhdheiseanna do chách, agus cuirfear príomhshruthú inscne, agus gné inscne an inneachair taighde agus nuálaíochta chun feidhme agus beidh sé ar cheann d’aidhmeanna an Chláir aghaidh a thabhairt ar chúiseanna na míchothromaíochta inscne. Tabharfar aird ar leith ar an gcothromaíocht inscne a áirithiú a mhéid agus is féidir ar phainéil mheastóireachta agus ar chomhlachtaí comhairleacha ábhartha eile, amhail boird agus grúpaí saineolaithe.

5a.  Déanfar ‘Fís Eorpach’ a chur chun feidhme i sineirge le cláir eile cistiúcháin de chuid an Aontais, agus féachfar le simpliú uasta ar riaracháin a bhaint amach. Tá liosta neamh-uileghabhálach de shinéirgí i gcomhar le cláir eile cistiúcháin de chuid an Aontais ar áireamh in Iarscríbhinn IV.

5b.  Leis an gClár, rannchuidítear le hinfheistíocht phoiblí agus phríobháideach a mhéadú sa réimse T&N sna Ballstáit, agus ar an gcaoi sin cuidítear méid fhoriomlán na hinfheistíochta i réimse an taighde agus na forbartha a ardú go 3 %, ar a laghad, d’olltáirgeacht intíre (OTI) an Aontais.

6.  Díreoidh an Coimisiún, agus an clár á chur chun feidhme aige, ar shimpliú leanúnach riaracháin agus ar laghdú an ualaigh d’iarratasóirí agus do thairbhithe.

7.  Mar chuid de chuspóir ginearálta an Aontais maidir le gníomhaíochtaí aeráide a phríomhshruthú i ndáil le beartais earnála an Aontais agus le cistí an Aontais, ranníocfar trí bhíthin gníomhaíochtaí faoin gClár seo ar a laghad 35 % den chaiteachas ar chuspóirí aeráide i gcás inarb iomchuí. Comhtháthófar príomhshruthú aeráide go leormhaith in inneachar taighde agus nuálaíochta.

8.  Leis an gclár, cuirfear comhchruthú agus comhdhearadh chun cinn trí bhíthin pháirteachas na saoránach agus na sochaí sibhialta.

9.  Leis an gclár, áiritheofar trédhearcacht agus cuntasacht maidir le cistiú poiblí i dtionscadail taighde agus nuálaíochta, agus dá réir sin cosnófar leas an phobail.

10.  Áiritheoidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin ábhartha go gcuirfear treoir leordhóthanach agus faisnéis leordhóthanach ar fáil do na rannpháirtithe uile a d’fhéadfadh a bheith ann tráth a fhoilseofar an glao ar thograí, go háirithe an comhaontú samplach deontais is infheidhme.

Airteagal 7

Misin

1.  Déanfar misin a chlársceidealú laistigh den cholún ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’, ach féadfaidh siad freisin tairbhiú de ghníomhaíochtaí a dhéantar laistigh de chodanna eile den Chlár chomh maith le gníomhaíochtaí comhlántacha a thugtar i gcrích faoi chláir chistiúcháin eile de chuid an Aontais. Fágfaidh na misin go bhféadfar réitigh iomaíocha a bhaint amach, rud a chuirfidh le breisluach agus tionchar uile-Eorpach.

2.  Déanfar na misin a shainiú agus a chur chun feidhme i gcomhréir leis an Rialachán agus leis an gClár Sonrach, rud a dhéanfaidh bainteacht ghníomhach agus luath na mBallstát a áirithiú chomh maith le malartaithe forleathana le Parlaimint na hEorpa. Déanfar na misin, a gcuspóirí, a mbuiséad, a spriocanna, a raon feidhme, a dtáscairí agus a ngarspriocanna a shainaithint sna Pleananna Straitéiseacha T&N nó sna Cláir Oibre de réir mar is iomchuí. Déanfar an mheastóireacht ar mholtaí faoi na misin i gcomhréir le hAirteagal 26.

2a.  Le linn na chéad trí bliana den chlár, déanfar uasmhéid 10 % de bhuiséad bliantúil Cholún II a chlárú trí ghlaonna sonracha chun na misin a chur chun feidhme. Maidir leis an gcuid eile den chlár, is féidir go méadófar an céatadán sin, ach é sin sa chás amháin go mbeidh measúnú dearfach déanta ar an bpróiseas roghnúcháin agus ar an bpróiseas bainistíochta. Cuirfidh an Coimisiún in iúl cad é an sciar buiséadach iomlán a bhaineann le gach glár a ghabhann leis na misin.

3.  Maidir leis na misin:

(a)  agus úsáid á baint acu as SDGnna mar fhoinsí chun iad a cheapadh agus a chur chun feidhme, beidh inneachar soiléir taighde agus nuálaíochta acu, beidh breisluach Eorpach ag baint leo, agus rannchuideoidh siad le tosaíochtaí agus gealltanais an Aontais a bhaint amach chomh maith le cuspóirí Fís Eorpach faoi mar a leagtar síos in Airteagal 3;

(aa)  cuimseoidh siad réimsí a bhfuil ábharthacht choiteann Eorpach ag baint leo, beidh siad cuimsitheach, spreagfaidh siad páirteachas leathan agus rannpháirtíocht ghníomhach geallsealbhóirí de gach cineál ó earnálacha poiblí agus príobháideacha, lena n-áirítear saoránaigh agus úsáideoirí deiridh, agus tabharfaidh siad torthaí T&N i gcrích a d’fhéadfadh dul chun tairbhe na mBallstát uile;

(b)  beidh siad misniúil agus spreagúil, agus, dá bhrí sin, beidh ábharthacht agus tionchar leathan ag baint leo, maidir le cúrsaí eolaíochta, cúrsaí teicneolaíochta, cúrsaí na sochaí, cúrsaí an gheilleagair, cúrsaí an chomhshaoil nó cúrsaí beartais;

(c)  cuirfidh siad treo soiléir agus cuspóirí in iúl agus beidh siad spriocdhírithe, intomhaiste, faoi cheangal ama agus beidh creat buiséid soiléir ag gabháil leo;

(d)  roghnófar iad ar mhodh trédhearcach agus beidh siad dírithe ar spriocanna agus taighde agus ar ghníomhaíochtaí, forbartha agus nuálaíochta atá uaillmhianach, barrfheabhas-bhunaithe agus tionchar-threallúsaithe ach atá réalaíoch san am céanna;

(da)  beidh an raon feidhme agus an scála is gá acu, agus bainfidh siad an leas iomchuí as na hacmhainní, agus beidh giaráil na gcistí breise poiblí agus príobháideacha is gá acu chun go mbeidh siad in ann toradh an mhisin a thabhairt i gcrích;

(e)  spreagfaidh siad gníomhaíocht i mórán disciplíní (lena n-áirítear na hEolaíochtaí Sóisialta agus na Daonnachtaí) agus beidh gníomhaíochtaí ó réimse leathan TRLanna ar na gníomhaíochtaí sin, lena n-áirítear TRLanna níos ísle;

(f)  beidh siad oscailte do chineálacha éagsúla cur chuigí agus do réitigh iomadúla ón mbonn aníos agus riachtanais agus tairbhí daonnúla agus sochaíocha á gcur san áireamh agus tábhacht rannchuidithe éagsúla á n-aithint chun na misin sin a thabhairt i gcrích.

(fa)  bainfidh siad leas as sineirgíochtaí ar bhealach trédhearcach le cláir eile de chuid an Aontais agus le héiceachórais nuálaíochta náisiúnta agus, i gcás inarb ábhartha, le héiceachórais nuálaíochta réigiúnacha.

4.  Déanfaidh an Coimisiún faireachán agus meastóireacht ar gach misean i gcomhréir le hAirteagail 45 agus 47 agus le hIarscríbhinn V a ghabhann leis an Rialachán seo, lena n-áirítear an dul chun cinn i dtreo spriocanna gearrtéarmacha, meántéarmacha agus fadtéarmacha, lena gcumhdaítear cur chun feidhme, faireachán agus na misin a chéimniú amach. Déanfar measúnú ar na chéad mhisin a bhunófar faoi Fís Eorpach tráth nach déanaí ná 2023 agus sula ndéanfar aon chinneadh maidir le misin nua a chruthú nó maidir le deireadh a chur le misin nó maidir le misin atá ar bun a atreorú. Foilseofar torthaí an mheasúnaithe sin go poiblí agus áireofar iontu anailís ar phróiseas roghnúcháin na misean agus a rialachas, ar a mbuiséad, a bhfócas agus a ndul chun cinn go dtí seo, gan a bheith teoranta don mhéid sin go léir.

Airteagal 7a

An Chomhairle Nuálaíochta Eorpach

1.  Bunóidh an Coimisiún Comhairle Nuálaíochta Eorpach (EIC) mar ionad ilfhreastail, chun na gníomhaíochtaí faoi Cholún III, ‘An Nuálaíocht Oscailte’, a bhaineann le EIC a chur chun feidhme. Díreoidh EIC go príomha ar an nuálaíocht cheannródaíoch agus shuaiteach, agus díreoidh sé thar aon ní eile ar an nuálaíocht lena gcruthófaí margaí, agus tacóidh sé le nuálaíocht de gach sórt, lena n-áirítear nuálaíocht incriminteach. Feidhmeoidh EIC i gcomhréir leis na prionsabail seo a leanas: luach breise soiléir an Aontais, neamhspleáchas, an cumas rioscaí a ghlacadh, éifeachtúlacht, éifeachtacht, trédhearcacht agus cuntasacht.

2.  Beidh EIC oscailte do gach cineál nuálaithe, lena n-áirítear ó dhaoine aonair go hollscoileanna, eagraíochtaí taighde agus gnólachtaí (FBManna lena n-áirítear cuideachtaí nuathionscanta agus, i gcásanna eisceachtúla, cuideachtaí lárchaipitlithe beaga) agus ó thairbhithe aonair go cuibhreannais ildisciplíneacha. Beidh ar a laghad 70 % de bhuiséad EIC tiomnaithe do FBManna, lena n-áirítear gnólachtaí nuathionscanta.

3.  Sainínítear Bord EIC agus gnéithe bainistíochta EIC i gCinneadh (AE)... [Clár Sonrach] agus sna hiarscríbhinní a ghabhann leis.

Airteagal 8

Comhpháirtíochtaí Eorpacha

1.  Féadfar codanna de Fís Eorpach a chur chun feidhme trí Chomhpháirtíochtaí Eorpacha. Féadfar rannpháirtíocht an Aontais i gComhpháirtíochtaí Eorpacha a dhéanamh in aon cheann de na foirmeacha seo a leanas:

(a)  rannpháirtíocht i gcomhpháirtíochtaí a bhunaítear ar bhonn meabhrán tuisceana agus/nó socruithe conarthacha idir an Coimisiún agus na comhpháirtithe dá dtagraítear in Airteagal 2(3), lena sonraítear cuspóirí na comhpháirtíochta, gealltanais gaolmhara ó gach taobh lena mbaineann maidir le ranníocaíochtaí airgeadais agus/nó ranníocaíochtaí comhchineáil na gcomhpháirtithe, táscairí feidhmíochta agus tionchair, agus na haschuir a sholáthrófar agus módúlachtaí tuairiscithe. Áirítear orthu sin gníomhaíochtaí comhlántacha taighde agus nuálaíochta a chuireann na comhpháirtithe agus an Clár (Comhpháirtíochtaí Eorpacha Comh-chlársceidealaithe) chun feidhme;

(b)  rannpháirtíocht i gclár gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta agus ranníocaíocht airgeadais leis, lena sonraítear na cuspóirí, príomhtháscairí feidhmíochta agus tionchair agus na haschuir a thabharfar i gcrích, bunaithe ar ghealltanas na gcomhpháirtithe maidir le ranníocaíochtaí airgeadais agus/nó ranníocaíochtaí comhchineáil agus maidir lena gcuid gníomhaíochtaí ábhartha a chomhtháthú trí ghníomhú comhchistithe Cláir a úsáid (Comhpháirtíochtaí Eorpacha Comhchistithe);

(c)  rannpháirtíocht i gcláir thaighde agus nuálaíochta agus ranníocaíocht airgeadais leis na cláir sin, ar cláir iad a dhéanfaidh roinnt Ballstát i gcomhréir le hAirteagal 185 CFAE, nó a dhéanfaidh comhlachtaí arna mbunú de bhun Airteagal 187 CFAE, amhail Gnóthais Chomhpháirteacha, nó na Pobail Eolais agus Nuálaíochta EIT i gcomhlíonadh Rialacháin EIT (Comhpháirtíochtaí Eorpacha Institiúidithe). Ní chuirfear comhpháirtíochtaí den sórt sin chun feidhme ach amháin i gcás nach ngnóthódh codanna de Fís Eorpach, lena n-áirítear foirmeacha eile de Comhpháirtíochtaí Eorpacha, na cuspóirí nó nach gcruthóidís na tionchair riachtanacha a bhfuiltear ag dréim leo, agus sa chás go bhfuil údar cuí leo trí pheirspictíocht fhadtéarmach agus ardleibhéal comhtháthaithe. Cuirfidh comhpháirtíochtaí i gcomhréir le hAirteagal 185 CFAE nó de bhun Airteagal 187 TEFU bainistiú lárnach ar na ranníocaíochtaí airgeadais uile chun feidhme, seachas i gcásanna a bhfuil údar cuí leo. I gcás na bainistíochta airgeadais lárnaigh, déanfar ranníocaíochtaí ar leibhéal an tionscadail ó stát rannpháirteach amháin ar bhonn cistiú arna iarraidh i dtograí ó eintitis atá bunaithe sa stát rannpháirteach sin, mura rud é go gcomhaontófar a mhalairt i measc na stát rannpháirteach uile lena mbaineann.

Sonrófar sna rialacha le haghaidh comhpháirtíochtaí den sórt sin inter alia na cuspóirí, príomhtháscairí feidhmíochta agus tionchair, agus na haschuir a bheidh le seachadadh, mar aon leis na gealltanais ghaolmhara le haghaidh ranníocaíochtaí airgeadais agus/nó ranníocaíochtaí comhchineáil na gcomhpháirtithe.

2.  Maidir le Comhpháirtíochtaí Eorpacha:

(a)  Bunófar iad chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin Eorpacha nó ar dhúshláin dhomhanda sna cásanna sin amháin inar éifeachtaí a bhainfidh siad cuspóirí Fís Eorpach amach ná mar a d’éireodh leis an Aontas ina aonar agus nuair a chuirtear i gcomparáid iad le cineálacha eile tacaíochta ón gClár Réime. Beidh sciar iomchuí de bhuiséad Fís Eorpach ag na codanna sin. Déanfar formhór an bhuiséid i gcolún II a leithdháileadh ar ghníomhaíochtaí lasmuigh de chomhpháirtíochtaí Eorpacha;

(b)  Cloífidh siad le prionsabail a bhaineann le breisluach an Aontais, trédhearcacht, oscailteacht, tionchar laistigh den Eoraip agus ar son na hEorpa, an éifeacht láidir ghiarála ar scála leordhóthanach, gealltanais fhadtéarmacha na gcomhpháirtithe rannpháirteacha uile, solúbthacht ó thaobh cur chun feidhme de, comhleanúnachas, comhordú agus comhlántacht le tionscnaimh áitiúla, réigiúnacha, náisiúnta agus idirnáisiúnta an Aontais agus, i gcás inarb ábhartha, tionscnaimh idirnáisiúnta nó comhpháirtíochtaí eile agus misin;

(c)  Beidh cur chuige soiléir maidir le saolré acu, beidh siad teoranta ó thaobh ama de agus beidh coinníollacha iontu maidir le cistiú ón gClár a chéimniú amach.

2.a.  Déanfar Comhpháirtíochtaí Eorpacha i gcomhréir le hAirteagal 8(1) (a agus b) den Rialachán seo a shainaithint i bPleananna Straitéiseacha T&N sula gcuirfear chun feidhme mar chuid de chláir oibre iad.

Na forálacha agus na critéir roghnúcháin, cur chun feidhme, faireacháin, meastóireacht agus céimnithe amach, leagtar amach iad in Iarscríbhinn III.

Airteagal 8

Athbhreithniú ar réimsí comhpháirtíochta nó réimsí misin

Tráth nach déanaí ná 2023, déanfaidh an Coimisiún athbhreithniú ar Iarscríbhinn Va mar chuid den fhaireachán foriomlán a dhéantar ar an gclár, lena n-áirítear misin agus comhpháirtíochtaí Eorpacha institiúidithe ar bhonn Airteagal 185 CFAE nó Airteagal 187 CFAE, agus cuirfidh sé tuarascáil ar na príomhthorthaí faoi bhráid na Comhairle agus Pharlaimint na hEorpa.

Airteagal 9

Buiséad

1.  Is é EUR 120 000 000 000 an t-imchlúdach airgeadais a bheidh ann i bpraghsanna na bliana 2018 le haghaidh chur chun feidhme an Chláir Réime don tréimhse 2021 – 2027 le haghaidh an chláir shonraigh dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(a) agus, sa bhreis air sin, an méid don chlár sonrach dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(b), arna leagan síos sa Rialachán lena mbunaítear an Ciste Eorpach Cosanta.

2.  Maidir le dáileadh táscach an mhéid dá dtagraítear i mír 1, an chéad leath den abairt, is é a bheidh ann:

(a)  27,42 % le haghaidh Colún I ‘Eolaíocht Barr Feabhais agus Oscailte’ don tréimhse 2021-2027, as a dtabharfar

(1)  17,64 % don Chomhairle Eorpach um Thaighde;

(2)  7,23 % do ghníomhaíochtaí Marie Skłodowska-Curie;

(3)  2,55 % do bhonneagair thaighde;

(b)  55,48 % le haghaidh Colún II ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’ don tréimhse 2021-2027, as a dtabharfar

(1)  8,16 % don bhraisle ‘An tSláinte’;

(2)  2,50 % don bhraisle ‘An tSochaí Chuimsitheach agus Shlán Chruthaitheach’;

(2a)  2,00 % don bhraisle ‘Sochaithe Slána’;

(3)  15,94 % don bhraisle ‘Cúrsaí Digiteacha agus, an Tionscal agus an Spás’;

(4)  15,84 % don bhraisle ‘Aeráid, Fuinneamh agus Soghluaisteacht’;

(5)  9,00 % don bhraisle ‘Bia agus, Acmhainní Nádúrtha agus Talmhaíocht’;

(6)  2,04 % do ghníomhaíochtaí díreacha neamhnúicléacha an Airmheáin Chomhpháirtigh Taighde (JRC);

(c)  12,71 % le haghaidh Colún III ‘Eoraip na Nuálaíochta’ don tréimhse 2021-2027, as a dtabharfar:

(1)  8,71 % don Chomhairle Nuálaíochta Eorpach, (EIC); lena n-áirítear suas le 0.53 % d’Éiceachórais Nuálaíochta Eorpacha;

(2)  4 % don Institiúid Eorpach um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht (IET);

(d)  4,39 % don Chuid, ‘An Limistéar Taighde Eorpach a Neartú’, ina bhfuil na comhchodanna seo a leanas:

(1)  4,00 % do ‘Barr feabhais a scaipeadh agus an rannpháirtíocht a fhairsingiú ar fud an Aontais’;

(2)  0,39 % do ‘córas T&N an Aontais Eorpaigh a athchóiriú agus a fheabhsú’.

3.  Chun freagairt do chásanna gan choinne nó do riachtanais agus d’fhorbairtí nua, féadfaidh an Coimisiún, laistigh den nós imeachta buiséadach bliantúil, diall ó na méideanna dá dtagraítear i mír 2 suas le 10 % ar a mhéad, lena n-áirítear leithdháileadh na ranníocaíochtaí ó thíortha comhlachaithe.

3c.  Úsáidfear 45 % de bhuiséad an chnuasaigh ‘An tSochaí Chuimsitheach agus Chruthaitheach’ chun tacú le taighde ar na hearnálacha cultúrtha agus cruthaitheacha, lena n-áirítear oidhreacht chultúrtha an Aontais, ar a n-áireofar EUR 300 milliún a bheidh le cur in áirithe chun Néal Oidhreachta Cultúrtha Eorpach a chruthú, mar a leagtar amach in Iarscríbhinn I a ghabhann leis an gClár Sonrach i ndiaidh measúnú tionchair a bheidh le cur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa.

3d.  Beidh ar a laghad EUR 1 billiún in áirithe do Thaighde Candamach faoin mbraisle ‘Digiteach, Tionscal, agus Spás’ faoi Cholún II.

4.  Féadfar a chumhdach freisin leis an méid dá dtagraítear i mír 1 le haghaidh an chláir shonraigh dá dtagraítear in Airteagal 1(3)(a) agus le haghaidh EIT, speansais maidir le hullmhúchán, faireachán, rialú, iniúchóireacht, meastóireacht agus gníomhaíochtaí eile a bhaineann le bainistiú agus cur chun feidhme an Chláir, lena n-áirítear gach caiteachas riaracháin, chomh maith le meastóireacht a dhéanamh ar ghnóthú a chuspóirí. Ní rachaidh na costais riaracháin a bhaineann le gníomhaíochtaí indíreacha thar 5 % den mhéid iomlán faoin gClár. Thairis sin, féadfar a chumhdach ann speansais a bhaineann le staidéir, cruinnithe saineolaithe, gníomhaíochtaí faisnéise agus cumarsáide, a fhad a bhaineann siad sin le cuspóirí an Chláir, mar aon le speansais a bhaineann le líonraí teicneolaíochta faisnéise arb é is fócas dóibh próiseáil agus malartú faisnéise, lena n-áirítear uirlisí teicneolaíochta faisnéise corparáideacha agus cúnamh teicniúil agus riaracháin eile a bhfuil gá leo i ndáil le bainistiú an Chláir.

5.  Más gá, féadfar leithreasaí a iontráil sa bhuiséad tar éis 2027 chun na speansais dá bhforáiltear i mír 4 a chumhdach, ionas go mbeifear in ann na gníomhaíochtaí nach mbeidh curtha i gcrích faoin 31 Nollaig 2027 a bhainistiú.

6.  Féadfar gealltanais bhuiséadacha maidir le gníomhaíochtaí is faide ná aon bhliain airgeadais amháin a roinnt ina dtráthchodanna bliantúla thar roinnt blianta.

7.  Gan dochar don Rialachán Airgeadais, féadfaidh caiteachas le haghaidh gníomhaíochtaí a thagann as tionscadail a áirítear sa chéad chlár oibre a bheith incháilithe ón 1 Eanáir 2021.

▌

▌

Airteagal 10

Eolaíocht oscailte

1.  Leis an gclár, spreagfar an eolaíocht oscailte mar chur chuige maidir leis an bpróiseas eolaíoch, ar cur chuige é atá bunaithe ar obair chomhoibríoch agus ar eolas a scaipeadh, go háirithe i gcomhréir leis na gnéithe seo a leanas:

—  rochtain oscailte ar fhoilseacháin eolaíocha a eascraíonn as taighde a mhaoinítear faoin gClár;

—  rochtain oscailte ar shonraí taighde, lena n-áirítear na sonraí sin is bunús le foilseacháin eolaíocha.

Déanfar na gnéithe sin a áirithiú i gcomhréir le hAirteagal 35(3) den Rialachán seo; Beidh na gnéithe sin freisin i gcomhréir leis an bprionsabal ‘a oscailte is féidir, a iata is gá’.

1a.  Déanfar prionsabal na cómhalartachta san eolaíocht oscailte a chur chun cinn agus a spreagadh i ngach comhaontú comhlachais agus comhair le tríú tíortha, lena n-áirítear comhaontuithe arna síniú ag comhlachtaí cistiúcháin a bhfuil bainistiú díreach an Chláir curtha ar iontaoibh orthu.

2.  Déanfar bainistíocht fhreagrach ar shonraí taighde a áirithiú i gcomhréir leis na prionsabail ‘In-aimsitheacht’, ‘Inrochtaineacht’, ‘Idir-inoibritheacht’ agus ‘In-athúsáidtheacht’ (FAIR). Tabharfar aird freisin ar chaomhnú fadtéarmach sonraí.

3.  Déanfar cleachtais eolaíochta oscailte eile ▌a chur chun cinn agus a spreagadh, lena n-áirítear chun tairbhe FBManna.

Airteagal 11

Cistiú comhlántach ▌, comhcheangailte agus carnach

1.   Déanfar ‘Fís Eorpach’ a chur chun feidhme i sineirge le cláir eile cistiúcháin de chuid an Aontais, agus ag an am céanna féachfar le simpliú uasta ar riaracháin a bhaint amach. Áirítear in Iarscríbhinn IV liosta neamh-uileghabhálach de shineirgí le cláir chistiúcháin eile. Beidh feidhm ag sraith aonair rialacha ‘Fís Eorpach’ maidir le gníomhaíocht chomhchistithe RDI.

2.   Déanfar an Séala Barr Feabhais a dhámhachtain i gcomhair gach cuid den Chlár. Maidir le gníomhaíochtaí a ndéantar deimhniú Séala Barr Feabhais a dhámhachtain orthu, nó a chomhlíonann na coinníollacha carnacha agus comparáideacha seo a leanas:

(a)  go ndearnadh measúnú orthu i nglao ar thograí faoin gClár;

(b)  go gcomhlíonann siad íoscheanglais cháilíochta an ghlao sin ar thograí;

(c)  nach bhféadfar iad a mhaoiniú faoin nglao sin ar thograí i ngeall ar shrianta buiséadacha,

féadfaidh siad tacaíocht a fháil ó chistí náisiúnta nó réigiúnacha, lena n-áirítear ó Chiste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa, ón gCiste Comhtháthaithe, ó Chiste Sóisialta na hEorpa+ nó ón gCiste Eorpach Talmhaíochta um Fhorbairt Tuaithe, i gcomhréir le mír 5 d’Airteagal [67] de Rialachán (AE) XX [Rialachán na bhForálacha Coiteanna] agus Airteagal [8] de Rialachán (AE) XX [maidir leis an gComhbheartas Talmhaíochta a mhaoiniú, a bhainistiú agus faireachán a dhéanamh air], gan aon chur i bhfeidhm agus measúnú breise a bheith ag teastáil agus ar choinníoll go mbeidh gníomhaíochtaí den sórt sin comhleanúnach le cuspóirí an chláir lena mbaineann. Cé is moite de rialacha maidir le státchabhair, beidh feidhm ag rialacha an Chiste lena gcuirtear tacaíocht ar fáil.

2a.   I gcomhréir le hAirteagal 21 de Rialachán (AE) XX [... Rialachán na bhForálacha Coiteanna], féadfaidh an t-údarás bainistíochta a iarraidh, ar bhonn deonach, go ndéanfar codanna dá leithdháiltí airgeadais a aistriú chuig Fís Eorpach. Déanfar acmhainní aistrithe a chur chun feidhme i gcomhréir le rialacha ‘Fís Eorpach’. Sa bhreis air sin, áiritheoidh an Coimisiún go ndéanfar na hacmhainní aistrithe sin a chur ar leataobh go hiomlán do chláir agus/nó do thionscadail a chuirfear chun feidhme sa Bhallstát nó sa réigiún, de réir mar is infheidhme, inar tionscnaíodh iad.

2b.   Le réamhúdarú ó na hiarratasóirí, déanfaidh an Coimisiún na leithdháiltí dá dtagraítear san Airteagal seo a áireamh sa chóras faisnéise maidir le tionscadail roghnaithe ionas go mbeifear in ann malartú tapa faisnéise a dhéanamh agus chun a chumasú d’údaráis mhaoinithe cistiú a sholáthar do na gníomhaíochtaí roghnaithe.

Féadfaidh gníomhaíocht a bhfuil ranníocaíocht faighte aici ó chlár eile de chuid an Aontais ranníocaíocht a fháil faoin gClár freisin, ar choinníoll nach gcumhdaíonn na ranníocaíochtaí na costais chéanna.

Airteagal 12

Tríú tíortha atá comhlachaithe leis an gClár

1.  Beidh an Clár in ann comhlachas a dhéanamh leis na tríú tíortha seo a leanas:

(a)  comhaltaí de Chomhlachas Saorthrádála na hEorpa (CSTE) ar comhaltaí iad den Limistéar Eorpach Eacnamaíoch (LEE), i gcomhréir leis na coinníollacha a leagtar síos i gComhaontú LEE;

(b)  tíortha aontacha, tíortha is iarrthóirí agus tíortha is iarrthóirí ionchasacha, i gcomhréir leis na prionsabail ghinearálta agus na téarmaí agus coinníollacha ginearálta a bhaineann le rannpháirtíocht na dtíortha sin i gcláir de chuid an Aontais arna mbunú sna comhaontuithe réime faoi seach agus sna cinntí ó Chomhairlí Comhlachais lena mbaineann, nó i gcomhaontuithe eile den chineál céanna, agus i gcomhréir leis na coinníollacha sonracha a leagtar síos sna comhaontuithe idir an tAontas agus na tíortha sin;

(c)  tíortha a chuimsítear faoi Bheartas Comharsanachta na hEorpa, i gcomhréir leis na prionsabail ghinearálta agus na téarmaí agus coinníollacha ginearálta a bhaineann le rannpháirtíocht na dtíortha sin i gcláir de chuid an Aontais arna mbunú sna comhaontuithe réime agus sna cinntí ó Chomhairlí Comhlachais lena mbaineann, nó i gcomhaontuithe eile den chineál céanna, agus i gcomhréir leis na coinníollacha sonracha a leagtar síos sna comhaontuithe idir an tAontas agus na tíortha sin;

(d)  tríú tíortha agus críocha a chomhlíonann gach ceann de na critéir seo a leanas:

i.  inniúlacht mhaith eolaíochta, teicneolaíochta agus nuálaíochta a bheith acu;

ii.  gealltanas a bheith tugtha acu maidir le geilleagar margaidh oscailte bunaithe ar rialacha, lena n-áirítear a bheith ag caitheamh ar bhealach cóir agus cothrom le cearta maoine intleachtúla, cearta an duine a bheith á n-urramú acu, faoi choimirce institiúidí daonlathacha;

iii.  beartas lena ndéantar folláine eacnamaíoch agus sóisialta na saoránach a fheabhsú a bheith á gcur chun cinn acu.

Aon chomhlachas iomlán nó páirteach sa Chlár a dhéanfar le gach ceann de na tríú tíortha faoi phointe (d), déanfar é bunaithe ar mheasúnú ar na tairbhí don Aontas. Déanfar é, go háirithe, i gcomhréir leis na coinníollacha a leagtar síos i gcomhaontú sonrach lena gcumhdaítear rannpháirtíocht an tríú tír in aon chlár de chuid an Aontais, ar choinníoll:

–  go n-áirithítear leis an gcomhaontú cothromaíocht chóir idir ranníocaíochtaí agus sochair an tríú tír atá páirteach i gcláir an Aontais;

–   go dtugtar an ceart leis an gcomhaontú gníomhaíocht a chomhordú faoin gClár ar choinníoll go rachaidh sé chun tairbhe don Aontas agus go ndéanfar cosaint leas airgeadais an Aontais a áirithiú;

–  go leagtar síos leis an gcomhaontú coinníollacha maidir le rannpháirtíocht sa chláir, Chlár, lena n-áirítear ríomh na ranníocaíochtaí airgeadais le (fochláir)cláir aonair agus a gcostais riaracháin. Ioncam sannta i gcomhréir le hAirteagal 21(5) den Rialachán Airgeadais a bheidh sna ranníocaíochtaí sin;

–  nach dtugtar leis an gcomhaontú cumhacht don tríú tír cinntí a dhéanamh maidir leis an gClár;

–  go ráthaítear leis an gcomhaontú cearta an Aontais chun bainistíocht fhónta airgeadais a áirithiú agus chun leasanna airgeadais an Aontais a chosaint.

2.  Le raon feidhme an chomhlachais le gach tríú tír sa Chlár, cuirfear san áireamh an cuspóir maidir le treallús a chur le fás eacnamaíoch san Aontas trí bhíthin na nuálaíochta agus seachnófar imirce daoine oilte ón Aontas. Dá réir sin, cé is moite de chomhaltaí LEE, tíortha aontacha, tíortha is iarrthóirí agus iarrthóirí ionchasacha, d’fhéadfaí codanna aontairbhí den Chlár a eisiamh de chomhaontú comhlathais i dtaca le tír shonrach, go háirithe iad sin atá tiomnaithe d’eintitis phríobháideacha.

3.  Déanfaidh an comhaontú comhlachais, i gcás inarb iomchuí, foráil maidir le rannpháirtíocht chómhalartach eintiteas dlítheanach arna mbunú san Aontas i gcláir chomhchosúla tíortha comhlachais i gcomhréir leis an coinníollacha a leagtar síos ann, agus déanfaidh sé an rannpháirtíocht chómhalartach sin a shaothrú.

4.  Le coinníollacha an chomhaontaithe comhlachais lena gcinnfear leibhéal na ranníocaíochta airgeadais, áiritheofar go ndéanfar ceartú uathoibríoch gach dhá bhliain ar aon mhíchothromaíocht shuntasach i gcomparáid leis an méid a fhaigheann eintitis a bhunaítear sa tír chomhlachaithe trí bheith rannpháirteach sa Chlár, agus costais maidir le bainistiú, cur i bhfeidhm agus oibriú an Chláir á gcur san áireamh.

4a.  Áireofar ranníocaíochtaí na dtíortha comhlachaithe uile i gcodanna ábhartha den Chlár ar choinníoll go n-urramófar miondealú bhuiséad na gcodanna sin arna sonrú in Airteagal 9, mír 2. Déanfaidh an Coimisiún an buiséad iomlán maidir le gach cuid den Chlár a thuairisciú don Chomhairle agus don Pharlaimint le linn an nós imeachta bhuiséadaigh bhliantúil, agus gach ceann de na tíortha comhlachaithe, a ranníocaíochtaí aonair agus a gcomhardú airgeadais á sainaithint aige.

TEIDEAL II

RIALACHA MAIDIR LE RANNPHÁIRTÍOCHT AGUS LEATHADH

CAIBIDIL I

Forálacha ginearálta

Airteagal 13

Comhlachtaí cistiúcháin agus gníomhaíochtaí díreacha an Airmheáin Chomhpháirtigh Taighde (JRC)

1.  Ní fhéadfaidh na comhlachtaí cistiúcháin imeacht ó na rialacha arna leagan síos faoin Teideal seo ach amháin na rialacha in Airteagail 14, 15 agus 16, i gcásanna a bhfuil údar cuí leo, agus sa chás ina ndéantar foráil maidir leis sin sa ghníomh bunúsach lena mbunaítear an comhlacht cistiúcháin nó lena gcuirtear cúraimí cur chun feidhme buiséid ar iontaoibh dó nó, maidir le comhlachtaí cistiúcháin faoi Airteagal 62(1)(c)(ii), (iii) nó (v) den Rialachán Airgeadais, má dhéantar foráil maidir leis sa chomhaontú ranníocaíochta agus ina riachtanais oibríochtúla shonracha nó má éilítear sin i ngeall ar an gcineál gníomhaíochta.

2.  Ní bheidh feidhm ag na rialacha arna leagan amach faoin Teideal seo maidir le gníomhaíochtaí díreacha a dhéanann JRC.

Airteagal 14

Gníomhaíochtaí incháilithe agus prionsabail eiticiúla

1.  Gan dochar do mhíreanna 2 ▌den Airteagal seo, ní bheidh ach gníomhaíochtaí lena gcuirtear na cuspóirí dá dtagraítear in Airteagal 3 chun feidhme incháilithe chun cistiú a fháil.

Ní chuirfear maoiniú ar fáil i gcomhair na réimsí taighde seo a leanas:

(a)  gníomhaíochtaí taighde arb é is aidhm leo daoine a chlónáil chun críocha atáirgthe;

(b)  gníomhaíocht taighde arb é is aidhm leo oidhreacht ghéiniteach daoine a athrú ar bhealach go bhféadfadh athruithe den sórt sin teacht in oidhreacht(27);

(c)  gníomhaíochtaí taighde arb é is aidhm leo suthanna daonna a chruthú chun críche taighde a dhéanamh agus chun na críche sin amháin, nó chun gaschealla a sholáthar, lena n-áirítear trí aistriú núicléas cille sómaí.

2.  D’fhéadfaí maoiniú a sholáthar le haghaidh taighde ar ghaschealla daonna, idir ghaschealla daoine fásta agus ghaschealla suthacha, ag brath ar inneachar an togra eolaíochta agus ar chreat dlíthiúil an Bhallstáit lena mbaineann. Ní dheonófar, laistigh den Aontas ná lasmuigh de, aon chistiú le haghaidh gníomhaíochtaí taighde a bhfuil toirmeasc orthu sna Ballstáit uile. Ní dhéanfar cistiú le haghaidh aon ghníomhaíocht i mBallstát ina mbeidh gníomhaíocht den chineál sin toirmiscthe.

▌

Airteagal 15

Eitic(28)

1.  Comhlíonfaidh gníomhaíochtaí a dhéanfar faoin gClár prionsabail eiticiúla agus reachtaíocht ábhartha náisiúnta, reachtaíocht ábhartha de chuid an Aontais agus reachtaíocht ábhartha idirnáisiúnta, lena n-áirítear Cairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh agus an Coinbhinsiún Eorpach um Chearta an Duine agus a Phrótacail Fhorlíontacha.

Tabharfar aird faoi leith ar phrionsabal na comhréireachta, ar an gceart chun príobháideachta, ar an gceart chun cosaint sonraí pearsanta, ar an gceart chun shláine fisicí agus intinne an duine, ar an gceart chun neamh-idirdhealaithe, agus ar an ngá atá le cosaint an chomhshaoil agus ardleibhéil chosanta ar shláinte an duine a áirithiú.

2.  Soláthróidh na heintitis a bheidh rannpháirteach sa ghníomhaíocht an méid seo a leanas:

(a)  féinmheasúnú eitice lena sainaithneofar agus lena sonrófar na saincheisteanna intuartha eitice ar fad a bhaineann leis an gcuspóir, leis an gcur chun feidhme agus leis an tionchar is dócha a bheidh ag na gníomhaíochtaí a bheidh le cistiú, lena n-áirítear deimhniú ar chomhlíonadh mhír 1, agus tuairisc ar an dóigh a dhéanfar é sin a áirithiú;

(b)  deimhniú go gcomhlíonfaidh na gníomhaíochtaí an Cód Iompair Eorpach maidir leis an tSláine Taighde arna fhoilsiú ag Acadaimh Uile na hEorpa agus nach seolfar aon cheann de na gníomhaíochtaí atá eisiata ó chistiúchán;

(c)  maidir le gníomhaíochtaí a dhéantar taobh amuigh den Aontas, deimhniú go gceadófaí na gníomhaíochtaí céanna i mBallstát; agus

(d)  maidir le gníomhaíochtaí a bhainfidh úsáid as gaschealla suthacha daonna, de réir mar is iomchuí, sonraí faoi bhearta ceadúnaithe agus rialaithe a dhéanfaidh údaráis inniúla na mBallstát lena mbaineann mar aon le sonraí faoi na formheasanna eitice a gheofar sula gcuirfear tús leis na gníomhaíochtaí lena mbaineann.

3.  Déanfar tograí a scagthástáil go córasach chun na gníomhaíochtaí sin a ardaíonn saincheisteanna tromchúiseacha eitice nó casta a shainaithint agus iad a chur faoi mheasúnú eitice. Is é an Coimisiún a dhéanfaidh an measúnú eitice mura ndéantar é a tharmligean do chomhlacht cistiúcháin. Maidir le gníomhaíochtaí a bhfuil baint acu le gaschealla suthacha daonna nó suthanna daonna a úsáid, beidh measúnú eitice éigeantach. Déanfar scagthástáil agus measúnuithe le tacaíocht ó shaineolaithe eitice. Déanfaidh an Coimisiún agus na comhlachtaí cistiúcháin trédhearcacht na nósanna imeachta eitice a áirithiú gan dochar do rúndacht inneachar an nós imeachta.

4.  Na heintitis atá rannpháirteach sa ghníomhaíocht, gheobhaidh siad gach formheas nó gach doiciméad éigeantach eile ó na coistí ábhartha eitice náisiúnta agus áitiúla nó ó chomhlachtaí eile amhail údaráis cosanta sonraí sula gcuirfear tús leis na gníomhaíochtaí ábhartha. Coinneofar na doiciméid sin ar taifead agus tabharfar don Choimisiún iad arna iarraidh sin.

5.  Más iomchuí, déanfaidh an Coimisiún nó comhlacht cistiúcháin seiceálacha eitice. I gcás saincheisteanna eitice tromchúiseacha nó casta, is é an Coimisiún a dhéanfaidh na seiceálacha muna ndéantar é a tharmligean do chomhlacht cistiúcháin.

Déanfar seiceálacha eitice le tacaíocht ó shaineolaithe eitice.

6.  Na gníomhaíochtaí nach gcomhlíonann na ceanglais eiticiúla dá dtagraítear i míreanna 1 go 4 agus, dá bhrí sin, nach mbeidh inghlactha ó thaobh eitice dedéanfar, dá bhrí sin, iad a dhiúltú nó a fhoirceannadh a luaithe a bheidh an neamh-inghlacthacht eitice suite.

Airteagal 16

Slándáil

1.  Na gníomhaíochtaí a dhéantar faoin gclár, comhlíonfaidh siad na rialacha slándála is infheidhme agus go háirithe rialacha maidir le cosaint sonraí rúnaicmithe ar nochtadh neamhúdaraithe, lena n-áirítear aon dlí náisiúnta is ábhartha nó aon dlí an Aontais is ábhartha a chomhlíonadh. I gcás taighde a dhéantar lasmuigh den Aontas a úsáideann agus/nó a ghineann faisnéis rúnaicmithe, is gá, sa bhreis ar na ceanglais sin a chomhlíonadh, go ndéanfar comhaontú maidir le slándáil a thabhairt i gcrích idir an tAontas agus an tríú tír ina seoltar an taighde.

2.  I gcás inarb iomchuí, áireofar ar na tograí sin féinmheasúnú slándála lena sainaithneofar aon saincheisteanna slándála agus lena sonrófar an dóigh a dtabharfar aghaidh ar na saincheisteanna sin chun an dlí náisiúnta agus Aontais is ábhartha a chomhlíonadh.

3.  I gcás inarb iomchuí, déanfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin grinnscrúdú slándála maidir le tograí a bhfuil saincheisteanna slándála ag baint leo.

4.  I gcás inarb iomchuí, déanfaidh na gníomhaíochtaí Cinneadh (AE, Euratom) 2015/444 agus a rialacha cur chun feidhme a chomhlíonadh.

5.  Na heintitis a bheidh rannpháirteach sa ghníomhaíocht, áiritheoidh siad go dtabharfar cosaint ar nochtadh neamhúdaraithe aon fhaisnéis rúnaicmithe a úsáidtear leis an ngníomhaíocht agus/nó a ghintear leis an ngníomhaíocht. Soláthróidh siad cruthúnas ar imréiteach pearsanta slándála agus/nó imréiteach slándála saoráide ó na húdaráis slándála naisiúnta is ábhartha, sula gcuirfear tús leis na gníomhaíochtaí lena mbaineann.

6.  Más rud é go mbeidh ar shaineolaithe seachtracha déileáil le faisnéis rúnaicmithe, beidh gá le himréiteach slándála iomchuí sula gceapfar na saineolaithe sin.

7.  I gcás inarb iomchuí, féadfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin seiceálacha slándála a dhéanamh.

▌Gníomhaíochtaí nach gcomhlíonfaidh na rialacha slándála faoin Airteagal seo, féadfar iad a dhiúltú nó a fhoirceannadh tráth ar bith.

CAIBIDIL II

Deontais

Airteagal 17

Deontais

Dámhfar agus bainisteofar deontais faoin gClár i gcomhréir le Teideal VIII den Rialachán Airgeadais, mura sonraítear a mhalairt sa Chaibidil seo.

Airteagal 18

Eintitis is incháilithe le haghaidh rannpháirtíochta

1.  Féadfaidh aon eintiteas dlítheanach, gan beann ar a áit bhunaíochta, lena n-áirítear eintitis dhlítheanacha as tríú tíortha neamhchomhlachaithe, nó aon eagraíocht idirnáisiúnta a bheith rannpháirteach i ngníomhaíochtaí faoin gClár ar choinníoll go mbeidh na coinníollacha a leagtar síos sa Rialachán seo mar aon le haon choinníoll a leagtar síos sa chlár oibre nó sa ghlao comhlíonta.

2.  Beidh eintitis mar chuid de chuibhreannas a mbeidh ar a laghad trí cinn d’eintitis dhlítheanacha neamhspleácha san áireamh ann agus gach ceann acu bunaithe i mBallstát nó tír chomhlachaithe éagsúil agus ar a laghad ceann amháin acu bunaithe i mBallstát, mura rud é:

(a)  go bhforáiltear dá mhalairt leis an gclár oibre, má tá údar cuí leis;

3.  Maidir le gníomhaíochtaí taighde ar thús cadhnaíochta de chuid na Comhairle Eorpaí um Thaighde (ERC), gníomhaíochtaí na Comhairle Nuálaíochta Eorpaí (EIC), gníomhaíochtaí oiliúna agus soghluaiseachta nó gníomhaíochtaí comhchistiúcháin cláir, féadfaidh eintiteas dlítheanach amháin nó níos mó iad a chur chun feidhme, ach ní mór ceann amháin díobh a bheith bunaithe i mBallstát nó tír chomhlachaithe ar bhonn comhaontú arna thabhairt i gcrích i gcomhréir le hAirteagal 12.

4.  Féadfaidh eintiteas dlítheanach amháin nó níos mó, a d’fhéadfadh a bheith bunaithe i mBallstát, nó i dtír chomhlachaithe nó i dtríú tír, gníomhaíochtaí comhordaithe agus tacaíochta a chur chun feidhme

5.  I gcás gníomhaíochtaí a bhaineann le sócmhainní straitéiseacha, leasanna, uathrialachas nó slándáil an Aontais, féadfar a fhoráil sa chlár oibre go mbeidh rannpháirtíocht teoranta d’eintitis dhlítheanacha atá bunaithe sna Ballstáit amháin, nó do na heintitis dhlítheanacha sin atá bunaithe i dtíortha comhlachaithe áirithe nó i dtríú tíortha eile maille leis na Ballstáit.

6.  I gcás inarb iomchuí agus ina bhfuil údar cuí leis, féadfar foráil a dhéanamh sa chlár oibre maidir le critéir incháilitheachta sa bhreis orthu sin a leagtar amach i míreanna 2, 3, 4, agus 5 de réir ceanglais shonracha beartais nó de réir chineál agus chuspóirí na gníomhaíochta, lena n-áirítear líon na n-eintiteas dlítheanach, cineál an eintitis dhlítheanaigh agus an áit bhunaíochta.

7.  Maidir le gníomhaíochtaí a bhaineann leas as méideanna faoi Airteagal 11, beidh siad teoranta d’eintiteas dlítheanach amháin arna bhunú i ndlínse an Údaráis Bhainistithe a dhéanann an tarmligean, seachas mura gcomhaontaítear a mhalairt leis an Údarás Bainistíochta agus má dhéantar foráil maidir leis sa chláir oibre.

8.  I gcás ina léirítear sin sa chlár oibre, féadfaidh JRC a bheith rannpháirteach i ngníomhaíochtaí.

9.  JRC, eagraíochtaí taighde Eorpacha idirnáisiúnta agus eintitis dhlítheanacha arna gcruthú faoi dhlí an Aontais, measfar iad a bheith bunaithe i mBallstát nach ionann é agus na Ballstáit ina bhfuil na heintitis dhlítheanacha eile a bheidh rannpháirteach sa ghníomhaíocht bunaithe.

10.  I gcás gníomhaíochtaí taighde ar thús cadhnaíochta an eolais, gníomhaíochtaí oiliúna agus soghluaiseachta de chuid na Comhairle Eorpaí um Thaighde (ERC) agus, nuair a fhoráiltear dóibh sa chlár oibre, eagraíochtaí idirnáisiúnta a bhfuil a gceanncheathrú acu i mBallstát nó i dtír chomhlachaithe, measfar iad a bheith bunaithe sa Bhallstát sin nó sa tír chomhlachaithe sin.

Maidir le codanna eile den Chlár, measfar eagraíochtaí idirnáisiúnta seachas eagraíochtaí taighde Eorpacha idirnáisiúnta a bheith bunaithe i dtríú tír neamhchomhlachaithe.

Airteagal 19

Eintitis is incháilithe le haghaidh cistiúcháin

1.   Tá eintitis incháilithe le haghaidh cistiúcháin má tá siad bunaithe i mBallstát nó i dtír chomhlachais amhail dá dtagraítear in Airteagal 12.

Maidir le gníomhaíochtaí a bhaineann leas as méideanna faoi Airteagal 11(3), is iad na heintitis atá bunaithe i ndlínse an Údaráis Bhainistíochta a dhéanann an tarmligean, agus na heintitis sin amháin, a bheidh incháilithe le haghaidh cistiúcháin as na méideanna sin.

1b.  D’fhéadfadh tíortha ísealioncaim go meánioncaim agus, go heisceachtúil, tríú tíortha neamhchomhlachaithe, a bheith incháilithe le haghaidh cistiúcháin i ngníomhaíocht ar choinníoll:

(a)  go sainaithnaítear an tríú tír sa chláir oibre arna ghlacadh ag an gCoimisiún; agus

(b)  go measann an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin go bhfuil a rannpháirtíocht ríthábhachtach chun an ghníomhaíocht a chur chun feidhme;

2.  Ba cheart d’eintitis dhlítheanacha atá bunaithe i dtríú tír neamhchomhlachaithe eile ▌ costais a rannpháirtíochta a iompar. Féadfar comhaontuithe taighde agus nuálaíochta idir na tríú tíortha neamhchomhlachaithe sin agus an tAontas a dhéanamh aon uair a mheasfar iad a bheith úsáideach, agus féadfar sásra cómhaoinithe cosúil leis na cinn arna gcomhaontú laistigh de ‘Fís 2020’ a bhunú. Áiritheoidh na tíortha sin rochtain chómhalartach d’eintitis dhlítheanacha de chuid an Aontais ar chláir chistithe RDI na dtíortha sin, chomh maith le cómhalartacht maidir le rochtain oscailte ar thorthaí agus sonraí eolaíocha agus ar théarmaí córa agus cothromasacha maidir le cearta maoine intleachtúla.

▌

▌

3.  Tá eintitis incháilithe le haghaidh cistiúcháin i ngníomhaíocht má tá siad bunaithe i mBallstát, nó i dtír chomhlachais ▌.

3a.  Tuairisceoidh an Coimisiún chuig an bParlaimint agus chuig an gComhairle agus sonrófar sa tuarascáil, maidir le gach tríú tír neamhchomhlachaithe, méid ranníocaíochtaí airgeadais an Aontais arna sholáthar do na heintitis rannpháirteacha agus méid na ranníocaíochtaí airgeadais arna sholáthar ag an tír chéanna sin d’eintitis an Aontais atá rannpháirteach ina ngníomhaíochtaí.

Airteagal 20

Glao ar thograí

1.  ▌Déanfar inneachar na nglaonna ar thograí le haghaidh gach gníomhaíochta a chur san áireamh sa chlár oibre.

▌

▌

▌

3.  Más gá chun a gcuspóirí a ghnóthú, féadfar, i gcásanna eisceachtúla, srian a chur ar ghlaonna chun gníomhaíochtaí breise a fhorbairt nó chun comhpháirtithe breise a chur le gníomhaíochtaí atá ann cheana. Sa bhreis air sin, féadfar a fhoráil leis an gclár oibre go bhféadfadh eintitis dhlítheanacha ó Bhallstáit ar íseal a bhfeidhmíocht sa taighde agus sa nuálaíocht páirt a ghlacadh i ngníomhaíochtaí comhoibríocha T&N atá roghnaithe cheana, ach é sin faoi réir chomhaontú a fháil ón gcuibhreannas lena mbaineann agus ar choinníoll nach bhfuil eintitis dhlítheanacha ó na Ballstáit sin rannpháirteach ann cheana féin.

4.   Níl glao ar thograí de dhíth le haghaidh gníomhaíochtaí comhordaithe agus tacaíochta nó gníomhaíochtaí comhchistiúcháin cláir, más amhlaidh:

(a)  go bhfuil siad le déanamh ag JRC nó eintitis dhlítheanacha a shainaithnítear sa chlár oibre; agus

(b)  nach dtagann siad faoi raon feidhme glao ar thograí, i gcomhréir le Airteagal 195(e) den Rialachán Airgeadais.

5.   Saineoidh an clár oibre glaonna a mbeidh “Séalaí Barr Feabhais” á ndámhachtain ina leith. Le réamhúdarú ón iarratasóir, féadfar faisnéis a bhaineann leis an iarratas agus leis an meastóireacht a chomhroinnt le húdaráis mhaoinithe leasmhara, faoi réir comhaontuithe rúndachta a bheith tugtha i gcrích.

Airteagal 21

Glaonna comhpháirteacha

Féadfaidh an Coimisiún nó comhlacht maoinithe glao comhpháirteach ar thograí a eisiúint i gcomhar leo seo a leanas:

(a)  tríú tíortha, lena n-áirítear eagraíochtaí nó gníomhaireachtaí eolaíochta agus teicneolaíochta na dtíortha sin;

(b)  eagraíochtaí idirnáisiúnta;

(c)  eintitis dhlítheanacha neamhbhrabúsacha.

I gcás glao comhpháirteach, beidh na ceanglais faoi Airteagal 18 den Rialachán seo á gcomhlíonadh ag iarratasóirí agus bunófar nósanna imeachta comhpháirteacha le haghaidh tograí a roghnú agus meastóireacht a dhéanamh orthu. Beidh baint ag sainghrúpa comhardaithe leis na nósanna imeachta, arna cheapadh ag gach comhpháirtí.

Airteagal 22

Soláthar réamhthráchtála agus soláthar réiteach nuálaíoch

1.  Féadfaidh soláthar réamhthráchtála nó soláthar poiblí réiteach nuálaíoch a bheith i gceist le nó mar phríomhaidhm ag gníomhaíochtaíarna ndéanamh ag tairbhithe ar údaráis chonarthacha nó eintitis chonarthacha iad mar a shainítear i dTreoir 2014/24/AE(29), i dTreoir 2014/25/AE(30) agus i dTreoir 2009/81/EC(31).

2.  Na nósanna imeachta maidir le soláthar:

(a)  comhlíonfaidh siad prionsabail na trédhearcachta, an neamh-idirdhealaithe, na córa comhionainne, na bainistíochta fónta airgeadais, na comhréireachta agus rialacha iomaíochta;

(b)  maidir le soláthar réamhthráchtála, i gcás inarb iomchuí agus gan dochar do na prionsabail a áirítear i bpointe (a), féadfaidh siad úsáid a bhaint as nós imeachta simplithe agus/nó brostaithe agus féadfaidh siad foráil a dhéanamh maidir le coinníollacha sonracha amhail ionad feidhmíochta na ngníomhaíochtaí arna soláthar a bheith teoranta do chríoch na mBallstát agus na dTíortha Comhlachais.

(c)  féadfaidh siad dámhachtain conarthaí iolracha a údarú laistigh den nós imeachta céanna (ilfhoinsiú); agus

(d)  déanfaidh siad foráil maidir le dámhachtain na gconarthaí ar an táirgeoir/na táirgeoirí lena dtugtar an luach airgid is fearr agus a áirithiú nach bhfuil aon choinbhleacht leasa ann san am céanna.

3.  An conraitheoir a ghinfidh na torthaí agus é i mbun soláthair réamhthráchtála, beidh, ar a laghad, na cearta maoine intleachtúla gaolmhara faoina úinéireacht. Teachtfaidh na húdaráis chonarthacha, ar a laghad, cearta rochtana saor ó ríchíosanna ar na torthaí le haghaidh a n-úsáide féin agus an ceart chun ceadúnais neamheisiacha a dheonú do thríú páirtithe, nó an ceart ceangal a chur ar chonraitheoirí rannpháirteacha iad a dheonú, chun na torthaí a shaothrú ar mhaithe leis an údarás conarthach faoi choinníollacha córa agus réasúnacha gan aon cheart a bheith ag na tríú páirtithe sin focheadúnas a dheonú. Má mhainníonn conraitheoir na torthaí a shaothrú ar bhonn tráchtála laistigh de thréimhse shocraithe tar éis an tsoláthair réamhthráchtála mar a shainaithnítear é sa chonradh, féadfaidh na húdaráis chonarthacha, tar éis dul i gcomhairle leis an gconraitheoir maidir le cén fáth nach ndearnadh an saothrú sin, a cheangal air aon úinéireacht ar na torthaí a aistriú chuig na húdaráis chonarthacha.

▌

Airteagal 24

Acmhainneacht airgeadais iarratasóirí

1.  Sa bhreis ar na heisceachtaí a luaitear in Airteagal 198(5) den Rialachán Airgeadais, ní dheimhneofar an acmhainneacht airgeadais ach le haghaidh an chomhordaitheora amháin agus sa chás amháin go bhfuil an cistiú arna iarraidh ón Aontas le haghaidh na gníomhaíochta comhionann le nó níos mó ná EUR 500 000.

2.  Má tá forais ann, áfach, le bheith in amhras faoin acmhainneacht airgeadais nó má tá riosca níos mó ann de dheasca na rannpháirtíochta i roinnt gníomhaíochtaí atá á reáchtáil go fóill arna gcistiú ag cláir taighde agus nuálaíochta de chuid an Aontais, déanfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin acmhainneacht airgeadais iarratasóirí eile nó comhordaitheoirí atá faoi bhun na tairsí dá dtagraítear i mír 1 a fhíorú freisin.

3.  Más rud é go ndéanfaidh eintiteas dlítheanach eile an acmhainneacht airgeadais a ráthú go struchtúrach, déanfar acmhainneacht airgeadais an eintitis dhlítheanaigh eile seo a fhíorú.

4.  I gcás ina bhfuil acmhainneacht airgeadais lag ann, féadfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin coinníoll a leagan síos maidir le rannpháirtíocht an iarratasóra trí cheangal a chur air dearbhú a sholáthar maidir le dliteanas comhpháirteach agus leithleach ó eintiteas cleamhnaithe.

5.  An ranníocaíocht leis an Sásra Árachais Fhrithpháirtigh arna leagan amach in Airteagal 33, measfar gur ráthú leordhóthanach é faoi Airteagal 152 den Rialachán Airgeadais. Ní fhéadfar ráthú nó urrús breise a ghlacadh ó thairbhithe nó a fhorchur orthu.

Airteagal 25

Critéir dhámhachtana agus roghnaithe

1.  Déanfar meastóireacht ar thogra ar bhonn na gcritéar dámhachtana seo a leanas:

(a)  barr feabhais;

(b)  tionchar;

(c)  cáilíocht agus éifeachtúlacht an chur chun feidhme.

2.  Ní bheidh feidhm ach ag an gcritéar dá dtagraítear i bpointe (a) de mhír 1 maidir le tograí le haghaidh gníomhaíochtaí taighde ar thús cadhnaíochta a dhéanfaidh ERC.

3.  Leagfar síos sa chlár oibre tuilleadh sonraí maidir le cur i bhfeidhm na gcritéar dámhachtana a leagtar síos i mír 1, lena n-áirítear aon ualú, tairseacha agus, i gcás inarb ábhartha, rialacha maidir le deileáil le tograí ex-aequo, agus cuspóirí an ghlao ar thograí á gcur san áireamh. Féadfar na critéir seo a leanas, ach gan a bheith teoranta dóibh, a áireamh ar na coinníollacha maidir le déileáil le tograí ex-aequo: FBManna, inscne, an éagsúlacht gheografach.

3a.  Déanfaidh an Coimisiún agus na comhlachtaí cistiúcháin eile an fhéidearthacht go mbeadh nós imeachta tíolactha dhá chéim ann a chur san áireamh agus, i gcás inarb iomchuí, féadfar meastóireacht a dhéanamh ar thograí i ndíth ainm le linn na chéad chéime den mheastóireacht bunaithe ar cheann amháin nó níos mó de na critéir dhámhachtana dá dtagraítear i mír 1.

Airteagal 26

Meastóireacht

1.  Déanfaidh an coiste meastóireachta, a bheidh comhdhéanta de shaineolaithe neamhspleácha seachtracha, meastóireacht ar thograí.

Le haghaidh ghníomhaíochtaí EIC, misean agus i gcásanna a bhfuil udar cuí leo mar a leagtar amach sa chlár oibre arna ghlacadh ag an gCoimisiún, d’fhéadfadh sé go mbeidh an coiste meastóireachta comhdhéanta go páirteach nó, i gcás gníomhaíochtaí comhordúcháin agus tacaíochta, go hiomlán nó go páirteach, d’ionadaithe institiúidí nó comhlachtaí de chuid an Aontais amhail dá dtagraítear in Airteagal 150 den Rialachán Airgeadais.

▌

Féadfaidh breathnóirí neamhspleácha an próiseas meastóireachta a leanúint.

2.  I ngach cás inarb infheidhme, déanfaidh an coiste meastóireachta na tograí a bhfuil na tairseacha is infheidhme bainte amach acu a aicmiú, dá réir seo a leanas:

(a)   na scóir mheastóireachta,

(b)   a mhéid a rannchuidíonn siad le cuspóirí sonracha beartais a bhaint amach, lena n-áirítear bunú punainne comhsheasmhaí tionscadal eadhon tionscadail maidir le gníomhaíochtaí threo-aimsitheoir EIC, misin agus, i gcásanna eile a bhfuil údar cuí leo mar a leagtar amach go mionsonrach sa chlár oibre arna ghlacadh ag an gCoimisiún.

Maidir le gníomhaíochtaí EIC, misin agus, i gcásanna eile a bhfuil údar cuí leo mar a leagtar amach sa chlár oibre arna ghlacadh go mionsonrach ag an gCoimisiún, féadfaidh an coiste meastóireachta ▌coigeartuithe ar na tograí a mholadh a mhéid is gá sin ar mhaithe le comhsheasmhacht chur chuige na punainne. Beidh na coigeartuithe sin i gcomhréir leis na coinníollacha rannpháirtíochta agus cloífidh siad le prionsabal na córa comhionainne. Cuirfear Coiste an Chláir ar an eolas maidir le cásanna den sórt sin.

2a.  Ceapfar an próiseas meastóireachta chun coinbhleacht leasa agus claontacht a sheachaint. Déanfar trédhearcacht na gcritéar meastóireachta agus an mhodha fhéideartha scórála a ráthú.

3.  I gcomhréir le hAirteagal 200(7) den Rialachán Airgeadais, gheobhaidh na hiarratasóirí aiseolas ag gach céim den mheastóireacht agus, i gcás inarb infheidhme, na cúiseanna lena dhiúltú.

4.  Eintitis dhlítheanacha atá bunaithe i mBallstáit ar íseal a bhfeidhmíocht T&N agus a ghlac páirt ar bhealach sásúil sa chomhchuid ‘Rannpháirtíocht a leathnú agus Barr Feabhais a Chomhroinnt’, gheobhaidh siad, arna iarraidh sin, taifead den rannpháirtíocht sin a d’fhéadfadh a bheith ag gabháil le tograí le haghaidh codanna comhoibríocha den chlár atá á gcomhordú acu.

Airteagal 27

An nós imeachta athbhreithnithe ar mheastóireacht, fiosruithe agus gearáin

1.  Féadfaidh an t-iarratasóir athbhreithniú ar mheastóireacht a iarraidh má mheasann sé nach bhfuil an nós imeachta meastóireachta is infheidhme curtha i bhfeidhm mar is ceart maidir lena thogra(32).

2.  Níl feidhm ag athbhreithniú meastóireachta ach amháin maidir le gnéithe nósanna imeachta den mheastóireacht, agus níl feidhm aige maidir le meastóireacht ar fhiúntais an togra.

2a.  Bainfidh iarratas ar athbhreithniú le togra sonrach agus tíolacfar é laistigh de 30 lá tar éis chur in iúl thorthaí na meastóireachta.

Tabharfaidh coiste athbhreithnithe meastóireachta tuairim ar ghnéithe nós imeachta, agus déanfaidh baill foirne de chuid an Choimisiúin nó de chuid an chomhlachta ábhartha cistiúcháin, ar baill foirne iad nach raibh baint acu leis an meastóireacht ar na tograí, cathaoirleacht air agus áireofar iad mar chomhaltaí air. Féadfaidh an coiste ceann acu seo a leanas a mholadh:

(a)  athmheastóireacht ar an togra, arna dhéanamh go príomha ag meastóirí nach raibh bainteach leis an meastóireacht roimhe sin;

(b)  an mheastóireacht tosaigh a dhearbhú.

▌

▌

3.  Ní chuirfidh an t-athbhreithniú meastóireachta moill ar phróiseas roghnúcháin le haghaidh tograí nach bhfuil faoi réir a n-athbhreithnithe.

3a.  Áiritheoidh an Coimisiún go mbeidh nós imeachta ann chun gur féidir le rannpháirtithe fiosruithe nó gearáin a dhéanamh faoina rannpháirtíocht in Fís Eorpach. Cuirfear ar fáil ar líne faisnéis maidir le conas fiosruithe nó gearáin a chlárú.

Airteagal 28

Am chun deontais a thabhairt

1.  De mhaolú ar an gcéad fhomhír d’Airteagal 194(2) den Rialachán Airgeadais, beidh feidhm ag na tréimhsí seo a leanas:

(a)  maidir leis na hiarratasóirí go léir a chur ar an eolas faoi mheastóireacht eolaíoch ar a n-iarratais, beidh uastréimhse chúig mhí ann ón dáta deiridh chun na tograí iomlána a thíolacadh;

(b)  maidir le comhaontuithe deontais a shíniú le hiarratasóirí, beidh uastréimhse ocht mí ann ón dáta deiridh le haghaidh tograí iomlána a thíolacadh.

▌

▌

2.  Féadfaidh an clár oibre ▌ tréimhsí níos giorra a leagan síos.

3.  De bhreis ar na heisceachtaí a leagtar síos sa dara fomhír d’Airteagal 194(2) den Rialachán Airgeadais, féadfar dul thar na dtréimhsí dá dtagraítear i mír 1 maidir le gníomhaíochtaí ERC, maidir le misin agus nuair a chuirfear gníomhaíochtaí faoi mheasúnú eitice nó slándála.

Airteagal 29

Cur chun feidhme an deontais

1.  Más rud é nach gcomhlíonfaidh an tairbhí a oibleagáidí maidir le cur chun feidhme teicniúil na gníomhaíochta, comhlíonfaidh na tairbhithe eile na hoibleagáidí sin gan aon chistiúchán breise ón Aontas, mura rud é go bhfuil siad saortha go sainráite ón oibleagáid sin. Beidh freagracht airgeadais gach tairbhí teoranta dá fhiacha féin, faoi réir na bhforálacha a bhaineann leis an Sásra Árachais Fhrithpháirtigh.

2.  Féadfaidh an comhaontú deontais garspriocanna agus tráthchodanna a bhaineann le réamh-mhaoiniú a leagan síos. Mura mbaintear na garspriocanna amach, féadfar an ghníomhaíocht a fhionraí, a leasú nó, má tá údar cuí leis, a fhoirceannadh.

3.  Féadfar an ghníomhaíocht a fhoirceannadh freisin más amhlaidh nach bhfuil na torthaí a bhfuiltear ag dréim leo ábhartha a thuilleadh maidir leis an Aontas de dheasca cúiseanna eolaíocha nó teicneolaíocha, nó i gcás luasaire EIC de dheasca cúiseanna eacnamaíocha freisin, nó i gcás EIC agus i gcás misean, de dheasca a ábharthacht mar chuid de phunann gníomhaíochtaí. Déanfaidh an Coimisiún, in éineacht leis an gcomhordaitheoir gníomhaíochta agus, más iomchuí, le saineolaithe seachtracha, nós imeachta a leanúint sula gcinnfidh sé an ghníomhaíocht a fhoirceannadh i gcomhréir le Airteagal 133 den Rialachán Airgeadais.

Airteagal 29a

Comhaontú Deontais Samplach

1.  Déanfaidh an Coimisiún, i ndlúthchomhar leis na Ballstáit, comhaontuithe deontais samplacha a tharraingt suas idir an Coimisiún nó an comhlacht ábhartha cistiúcháin agus na tairbhithe, i gcomhréir leis an Rialachán seo. Má tá gá le modhnú suntasach ar chomhaontú deontais samplach, inter alia i bhfianaise tuilleadh simplithe do na tairbhithe, déanfaidh an Coimisiún, i ndlúthchomhar leis na Ballstáit, é a athbhreithniú de réir mar is iomchuí.

2.  Bunófar leis an gcomhaontú deontais cearta agus oibleagáidí na dtairbhithe, agus cearta an Choimisiúin nó an chomhlachta cistiúcháin ábhartha i gcomhréir leis an Rialachán seo. Bunófar leis, freisin, cearta agus oibleagáidí na n-eintiteas dlítheanach a ndéanfar tairbhithe díobh le linn chur chun feidhme na gníomhaíochta, chomh maith le ról agus cúraimí comhordaitheora cuibhreannais.

Airteagal 30

Rátaí cistiúcháin

1.  Beidh feidhm ag ráta cistiúcháin aonair in aghaidh na gníomhaíochta maidir le gach gníomhaíocht arna cistiú aige. Socrófar an t-uasráta in aghaidh na gníomhaíochta sa chlár oibre.

2.  Leis an gClár, féadfar suas le 100 % de chostais incháilithe gníomhaíochta a aisíoc, seachas:

(a)  gníomhaíochtaí nuálaíochta: suas le 70 % de na costais iomlána incháilithe, seachas eintitis dlítheanacha neamhbhrabúis, i gcás ina bhféadfaidh an Clár suas le 100 % de na costais iomlána incháilithe a aisíoc;

(b)  gníomhaíochtaí comhchistithe an Chláir: ar a laghad 30 % de na costais iomlána incháilithe, agus i gcásanna sainaitheanta agus cásanna a bhfuil údar cuí leo, suas le 70 %.

3.  Beidh feidhm freisin ag na rátaí maoinithe a chinntear san Airteagal seo maidir le gníomhaíochtaí ina bhfuil an ráta comhréidh, an t-aonad costais nó maoiniú cnapshuime socraithe don ghníomhaíocht ar fad nó do chuid de.

Airteagal 31

Costais indíreacha

1.  Cinnfear costais incháilithe indíreacha trí ráta comhréidh 25 % de na costais incháilithe dhíreacha iomlána a chur i bhfeidhm, seachas na costais incháilithe dhíreacha le haghaidh fochonraitheoireachta, tacaíocht airgeadais do thríú páirtithe agus aon chostais aonaid nó cnapshuimeanna a bhfuil costais indíreacha san áireamh leo.

I gcás inarb iomchuí, na costais atá san áireamh i gcostais aonaid nó i gcnapshuimeanna, déanfar iad a ríomh leis an ráta comhréidh arna leagan amach i mír 1, seachas costais aonaid le haghaidh earraí agus seirbhísí a ghearradh ar an sonrasc go hinmheánach a ríomhfar ar bhonn na gcostas iarmhír, i gcomhréir le gnáthchleachtas cuntasaíochta chostála na dtairbhithe.

2.  Má dhéantar foráil maidir leis sa chlár oibre, áfach, féadfar costais indíreacha a dhearbhú i bhfoirm cnapshuime nó i bhfoirm costas aonaid.

Airteagal 32

Costais incháilithe

1.  De bhreis ar na critéir a leagtar amach in Airteagal 186 den Rialachán Airgeadais, i gcás tairbhithe ar luach saothair de réir tionscadail é a luach saothair, tá costais phearsanra incháilithe suas go dtí0 an luach saothair a d’íocfaí leis an duine as obair i dtionscadail T&N arna maoiniú le scéimeanna náisiúnta, lena n-áirítear muirir slándála sóisialta agus costais eile a bhaineann le luach saothair phearsanra a shanntar don ghníomhaíocht, mar a eascraíonn as an dlí náisiúnta nó as an gconradh fostaíochta.

Ciallaíonn luach saothair de réir tionscadail luach saothair atá nasctha le rannpháirtíocht duine i dtionscadail, agus is cuid é de ghnáthchleachtais an tairbhí maidir le luach saothair agus go n-íoctar é ar dhóigh chomhsheasmhach.

2.  De mhaolú ar Airteagal 190(1) den Rialachán Airgeadais, na costais acmhainní a chuireann tríú páirtithe ar fáil trí bhíthin ranníocaíochtaí comhchineáil, beidh siad incháilithe, suas le costais incháilithe dhíreacha an tríú páirtí.

3.  De mhaolú ar Airteagal 192 den Rialachán Airgeadais, aon ioncam a ghintear trí na torthaí a shaothrú, ní mheasfar é a bheith mar fháltas na gníomhaíochta.

3a.  Féadfaidh tairbhithe a ngáthchleachtais chuntasaíochta a úsáid chun na costais arna dtabhú i ndáil le gníomhaíocht a shainaithint agus a dhearbhú i gcomhréir leis na téarmaí agus coinníollacha uile a leagtar amach sa chomhaontú deontais, i gcomhréir leis an Rialachán seo agus le hAirteagal 186 den Rialachán Airgeadais.

4.  De mhaolú ar Airteagal 203(4) den Rialachán Airgeadais, beidh dearbhú maidir leis na ráitis airgeadais éigeantach tráth a íocfar an t-iarmhéid, más rud é go bhfuil an méid arna éileamh mar chostais iarbhír agus na costais aonaid arna ríomh i gcomhréir le gnáthchleachtais chuntasaíochta costála comhionann le nó níos mó ná EUR 325 000.

Deimhnithe maidir le ráitis airgeadais, féadfaidh iniúchóir seachtrach formheasta iad a tháirgeadh nó, i gcás comhlachtaí poiblí, féadfaidh oifigeach poiblí inniúil agus neamhspleách iad a eisiúint i gcomhréir le hAirteagal 203, mír 4 den Rialachán Airgeadais.

4a.  I gcás inarb iomchuí, le haghaidh oiliúint MSCA agus deontais soghluaisteachta, tabharfar aird chuí sa ranníocaíocht AE ar aon chostas breise ar an tairbhí, ar costais iad a bhaineann le saoire mháithreachais nó tuismitheora, le saoire bhreoiteachta, le saoire speisialta nó le hathrú ar eagraíocht óstach earcaíochta nó ar stádas teaghlaigh taighdeora le linn shaolré an chomhaontaithe deontais.

4b.  Beidh costais a bhaineann le rochtain oscailte, lena n-áirítear pleananna bainistíochta sonraí, incháilithe le haghaidh aisíocaíochta mar a fhoráiltear tuilleadh sa chomhaontú deontais.

Airteagal 33

Sásra Árachais Fhrithpháirtigh

1.  Déantar leis seo Sásra Árachais Fhrithpháirtigh (an ‘Sásra’) a bhunú agus glacfaidh sé ionad an chiste arna bhunú i gcomhréir le hAirteagal 38 de Rialachán (AE) Uimh. 1290/2013, agus tiocfaidh sé i gcomharbacht ar an gciste sin. Leis an Sásra, cumhdófar an riosca a ghabhann le neamhghnóthú suimeanna atá ag na tairbhithe:

(a)  don Choimisiún faoi Chinneadh Uimh. 1982/2006/CE,

(b)  don Choimisiún agus do chomhlachtaí an Aontais faoi “Fís 2020”,

(c)  don Choimisiún agus do chomhlachtaí cistiúcháin faoin gClár.

Féadfar cumhdach an riosca maidir le comhlachtaí cistiúcháin dá dtagraítear i bpointe (c) den chéad fhomhír a chur chun feidhme trí chóras cumhdaigh indíreach arna leagan amach sa chomhaontú is infheidhme agus cineál an chomhlachta chistiúcháin á chur san áireamh.

2.  Is é an tAontas, a ndéanfaidh an Coimisiún ionadaíocht dó ina cháil mar ghníomhaire feidhmiúcháin, a bhainisteoidh an Sásra. Leagfaidh an Coimisiún amach rialacha sonracha le haghaidh oibríocht an tSásra.

3.  Déanfaidh tairbhithe ranníocaíocht 5 % de chistiú an Aontais le haghaidh na gníomhaíochta. Ar bhonn meastóireachtaí tréimhsiúla trédhearcacha, féadfaidh an Coimisiún an ranníocaíocht sin a mhéadú go dtí 8 % nó é a laghdú faoi bhun 5 %. Déanfar ranníocaíocht na dtairbhithe leis an Sásra a chúiteamh ón réamh-mhaoiniú tosaigh agus íocfar í leis an Sásra thar ceann na dtairbhithe, agus ní sháróidh an ranníocaíocht sin, in aon imthosca, méid an réamh-mhaoinithe tosaigh.

4.  Aisíocfar ranníocaíocht na dtairbhithe tráth a íocfar an t-iarmhéid.

5.  Cuirfear aon aisíoc a ghinfidh an Sásra ar ais leis an Sásra. Más rud é nach leor an t-aisíoc sin, ní dhéanfaidh an Sásra idirghabháil agus déanfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin aon mhéid atá dlite a ghnóthú go díreach ó thairbhithe nó ó thríú páirtithe.

6.  Ioncam atá sannta don Sásra de réir bhrí Airteagal 21(5) den Rialachán Airgeadais a bheidh sna méideanna a dhéanfar a ghnóthú. A luaithe a bheidh na deontais ar fad a gcumhdaíonn an Sásra a riosca go díreach nó go hindíreach tugtha chun críche, gnóthóidh an Coimisiún suimeanna ar bith a bheidh fós gan íoc agus cuirfear isteach i mbuiséad an Aontais iad, faoi réir chinntí an údaráis reachtaigh.

7.  Féadfar an Sásra a leathnú amach chuig tairbhithe aon chlár eile de chuid an Aontais atá á bhainistiú go díreach. Glacfaidh an Coimisiún módúlachtaí le haghaidh rannpháirtíocht tairbhithe clár eile.

Airteagal 34

Úinéireacht agus cosaint

1.  Beidh úinéireacht ag tairbhithe ar aon toradh a ghinfidh siad. Maidir le haon cheart de chuid a bhfostaithe nó aon pháirtithe eile i ndáil leis na torthaí, áiritheoidh siad gur féidir iad a fheidhmiú ar dhóigh atá ag teacht le hoibleagáidí tairbhithe i gcomhréir leis na coinníollacha arna leagan síos sa chomhaontú deontais.

Beidh úinéireacht ag beirt thairbhithe nó níos mó ar na torthaí go comhpháirteach más rud é:

(a)  go bhfuil siad ginte acu go comhpháirteach; agus

(b)  nach féidir:

(i)  ranníocaíocht gach tairbhí ar leith a shíomh,

nó

(ii)  iad a dhealú óna chéile nuair atá a gcosaint á hiarraidh, á fáil nó á coinneáil.

Tiocfaidh na comhúinéirí ar chomhaontú i scríbhinn maidir leis an leithdháileadh agus maidir le téarmaí fheidhmiú a n-úinéireachta comhpháirtí. Mura gcomhaontaítear a mhalairt sa Chomhaontú Cuibhreannais nó sa chomhaontú comhúinéireachta, féadfaidh gach comh-úinéir ceadúnais neamheisiacha a thabhairt do thríú páirtithe chun na torthaí faoi chomh-úinéireacht a shaothrú (gan aon cheart a bheith ann ar fhocheadúnas), má thugtar réamhfhógra agus cúiteamh cóir réasúnach do na comh-úinéirí eile. Féadfaidh na comh-úinéirí a chomhaontú i scríbhinn córas eile a chur i bhfeidhm seachas comh-úinéireacht.

2.  Na tairbhithe a bhfuil cistiú Aontais faighte acu, cosnóidh siad a dtorthaí go leormhaith más féidir iad a chosaint agus má tá údar cuí leis an gcosaint sin, agus gach ní ábhartha á chur san áireamh, lena n-áirítear féidearthachtaí maidir le saothrú tráchtála agus aon leasanna dlisteanacha eile. Nuair a dhéantar cinneadh maidir le cosaint, déanfaidh tairbhithe leasanna dlisteanacha tairbhithe eile sa ghníomhaíocht a mheas.

Airteagal 35

Saothrú agus leathadh

1.  Gach rannpháirtí a fuair cistiú ón Aontas, déanfaidh sé a dhícheall na torthaí ar leis iad a shaothrú, nó cuirfidh sé iad á saothrú ag eintiteas dlítheanach eile. Is féidir le tairbhithe an saothrú a dhéanamh go díreach nó is féidir é a dhéanamh go hindíreach go háirithe trína n-aistriú agus trí thorthaí a aistriú agus a cheadúnú i gcomhréir le hAirteagal 36.

Leis an gclár oibre, féadfar foráil a dhéanamh maidir le hoibleagáidí breise saothraithe.

Más rud é nach ndéantar aon saothrú faoi cheann tréimhse áirithe arna sainaithint sa chomhaontú deontais, d’ainneoin a dhícheall a bheith déanta ag tairbhí a thorthaí a shaothrú go díreach nó go hindíreach, úsáidfidh an tairbhí ardán iomchuí ar líne arna shainaithint sa chomhaontú deontais chun páirtithe a aimsiú chun na torthaí sin a shaothrú. Má tá údar cuí leis, bunaithe ar iarratas ó thairbhí, is féidir an oibleagáid sin a tharscaoileadh.

2.  A luaithe is indéanta, i bhformáid atá ar fáil go poiblí agus faoi réir aon sriain a bhaineann le cosaint maoine intleachtúla, le rialacha slándála nó le leasanna dlisteanacha ▌, déanfaidh tairbhithe na torthaí a leathadh a luaithe is féidir.

Leis an gclár oibre, féadfar foráil a dhéanamh maidir le hoibleagáidí breise leata, agus leasanna airgeadais agus eolaíochta an Aontais á gcoimirciú.

3.  Áiritheoidh tairbhithe go mbeidh feidhm ag rochtain oscailte maidir le foilseacháin eolaíochta faoi na téarmaí agus na coinníollacha arna leagan síos sa chomhaontú deontais. Go háirithe, áiritheoidh na tairbhithe go gcoinneoidh siad féin nó na húdair cearta maoine intleachtúla leordhóthanacha chun a gceanglais maidir le rochtain oscailte a chomhlíonadh.

Is é an riail ghinearálta a chuirfear i bhfeidhm faoi théarmaí agus coinníollacha arna leagan síos sa chomhaontú deontais go mbeidh rochtain oscailte ar shonraí taighde, á áirithiú go bhféadfadh sé go mbeadh eisceachtaí ann de réir an phrionsabail ‘a oscailte is féidir, a iata is gá’, agus leasanna dlisteanacha na dtairbhithe, lena n-áirítear saothrú tráchtála agus aon srianta eile, á gcur san áireamh, amhail rialacha maidir le cosaint sonraí, príobháideachas, rúndacht, rúin cheirde, leasanna iomaíochais an Aontais, rialacha maidir le slándáil nó cearta maoine intleachtúla.

Leis an gclár oibre, féadfar foráil a dhéanamh maidir le dreasachtaí nó oibleagáidí breise chun cleachtais i dtaca le heolaíocht oscailte a chomhlíonadh.

4.  Déanfaidh tairbhithe na sonraí taighde ar fad arna nginiúint i ngníomhaíocht de chuid Fís Eorpach a bhainistiú i gcomhréir le prionsabail FAIR agus i gcomhréir leis na téarmaí agus coinníollacha arna leagan síos sa chomhaontú deontais agus bunóidh siad Plean Bainistithe Sonraí.

Leis an gclár oibre, féadfar foráil a dhéanamh, i gcás ina bhfuil údar cuí leis, maidir le hoibleagáidí breise chun an Néal Eorpach maidir leis an Eolaíocht Oscailte (EOSC) a úsáid chun sonraí taighde a stóráil agus chun rochtain a thabhairt orthu.

5.  Na tairbhithe a bheartaíonn a gcuid torthaí a leathadh, tabharfaidh siad réamhfhógra do na tairbhithe eile sa ghníomhaíocht. Féadfaidh aon tairbhí eile agóid a dhéanamh in aghaidh an leata más féidir leis a léiriú go ndéanfadh an leathadh beartaithe dochar mór do leasanna dlisteanacha i ndáil lena thorthaí nó lena réamheolas. Sna cásanna sin, ní fhéadfar an ghníomhaíocht leata a dhéanamh mura ndéantar na bearta is gá chun na leasanna dlisteanacha sin a chosaint.

6.  Mura ndéantar foráil maidir lena mhalairt sa chlár oibre, áireofar sna tograí plean le haghaidh saothrú agus leathadh na dtorthaí. Más amhlaidh go ndéanfar táirge nó próiseas a fhorbairt, a chruthú, a mhonarú agus a chur ar an margadh nó seirbhís a chruthú nó a sholáthar mar chuid den saothrú a bhfuiltear ag dréim leis, beidh straitéis ann sa phlean le haghaidh saothrú den sórt sin. Leis an bplean, má dhéanfar foráil maidir le saothrú i dtríú tíortha neamhchomhlachaithe go príomha, míneoidh na heintitis dhlítheanacha an dóigh a mbeidh an saothrú fós chun leasa an Aontais.

Déanfaidh na tairbhithe an plean a uasdátú tuilleadh le linn na gníomhaíochta agus ina diaidh, i gcomhréir leis an gcomhaontú deontais.

7.  Chun críocha an fhaireacháin agus an leata a dhéanfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin, soláthróidh na tairbhithe aon fhaisnéis arna hiarraidh i dtaca le saothrú agus leathadh a dtorthaí, i gcomhréir leis na coinníollacha a leagtar síos sa chomhaontú deontais. Faoi réir leasanna dlisteanacha na dtairbhithe, cuirfear faisnéis den sórt sin ar fáil go poiblí.

Airteagal 36

Aistriú agus ceadúnú

1.  Féadfaidh tairbhithe úinéireacht a dtorthaí a aistriú. Áiritheoidh siad go mbeidh feidhm ag a n-oibleagáidí maidir leis an úinéir nua agus go mbeidh oibleagáid ar an úinéir nua iad a chur ar aghaidh in aon aistriú a bheidh ann ina dhiaidh sin.

2.  Mura gcomhaontaítear a mhalairt i scríbhinn le haghaidh tríú páirtithe arna sainaithint go sonrach, lena n-áirítear Eintitis Chleamhnaithe, nó murar féidir é a dhéanamh faoin dlí is infheidhme, na tairbhithe a bheartaíonn a n-úinéireacht ar thorthaí a aistriú, tabharfaidh siad réamhfhógra d’aon tairbhí eile a bhfuil cearta rochtana aige fós ar na torthaí sin. Ní mór faisnéis leordhóthanach a chur san áireamh san fhógra maidir leis an úinéir nua ionas go mbeidh tairbhí in ann measúnú a dhéanamh ar an éifeacht a bheidh aige sin ar a chearta rochtana.

Mura gcomhaontaítear a mhalairt i scríbhinn le haghaidh tríú páirtithe arna sainaithint go sonrach, lena n-áirítear Eintitis Chleamhnaithe, féadfaidh tairbhí agóid a dhéanamh in aghaidh an aistrithe más féidir leis a léiriú go ndéanfadh an t-aistriú difear diúltach dá chearta rochtana. Sa chás sin, ní fhéadfar an t-aistriú a dhéanamh go dtí go dtiocfaidh na rannpháirtithe lena mbaineann ar chomhaontú. Déanfar teorainneacha ama i ndáil leis sin a leagan síos sa chomhaontú deontais.

3.  Féadfaidh tairbhithe ceadúnais a dheonú ar a gcuid torthaí nó an ceart chun iad a shaothrú ar dhóigh eile, lena n-áirítear ar bhonn eisiach, mura ndéanfaidh an méid sin difear do chomhlíonadh a gcuid oibleagáidí. Féadfar ceadúnais eisiacha do thorthaí a dheonú faoi réir thoiliú na dtairbhithe uile eile lena mbaineann a dhéanfaidh a gcearta rochtana ina leith a tharscaoileadh.

4.  I gcás ina bhfuil údar cuí leis, leagfar síos leis an gcomhaontú deontais an ceart don Choimisiún nó don chomhlacht cistiúcháin chun agóid a dhéanamh in aghaidh aistrithe úinéireachta torthaí, nó in aghaidh ceadúnas eisiach a dheonú maidir le torthaí, sna cásanna seo a leanas:

(a)  má tá cistiú ón Aontas faighte ag na tairbhithe a ghineann na torthaí;

(b)  má dhéantar an t-aistriú nó an ceadúnas a dheonú ar eintiteas dlítheanach atá bunaithe i dtríú tír neamhchomhlachaithe; agus

(c)  mura bhfuil an t-aistriú nó an ceadúnas i gcomhréir le leasanna an Aontais.

Má tá feidhm ag an gceart chun agóid a dhéanamh, tabharfaidh an tairbhí réamhfhógra ina leith. Féadfar an ceart chun agóid a dhéanamh a tharscaoileadh i scríbhinn maidir le haistrithe nó deontais le haghaidh eintitis dhlítheanacha sonracha arna sainaithint má tá bearta ann lena ndéantar leasanna an Aontais a choimirciú.

Airteagal 37

Cearta rochtana

1.  Beidh feidhm ag na prionsabail maidir le cearta rochtana seo a leanas:

(a)  is i scríbhinn a dhéanfar aon iarraidh ar chearta rochtana a fheidhmiú nó aon tarscaoileadh ceart rochtana;

(b)  mura gcomhaontaítear a mhalairt i gcomhar leis an deontóir, ní bheidh aon cheart focheadúnúnas a dheonú san áireamh sna cearta rochtana;

(c)  cuirfidh tairbhithe aon réamheolas maidir le haon srian ar rochtain a dheonú in iúl dá chéile;

(d)  mura bhfuil baint ag tairbhí le gníomhaíocht a thuilleadh, ní dhéanfaidh sé difear dá chuid oibleagáidí maidir le rochtain a dheonú;

(e)  má dhéanann tairbhí mainneachtain ar a chuid oibleagáidí, féadfaidh na tairbhithe a chomhaontú nach bhfuil cearta rochtana aige a thuilleadh.

2.  Déanfaidh tairbhithe rochtain a dheonú ar:

(a)  a gcuid torthaí saor ó ríchíosanna ar aon tairbhí eile sa ghníomhaíocht a bhfuil sé ag teastáil uaidh chun a chúraimí féin a chur chun feidhme;

(b)  a réamheolas ar aon tairbhí eile sa ghníomhaíocht a bhfuil sé ag teastáil uaidh chun a chúraimí féin a chur chun feidhme, faoi réir aon srianta dá dtagraítear i mír 1(c); deonfar an rochtain sin saor ó ríchíosanna, ach amháin má chomhaontaíonn na tairbhithe a mhalairt sula rachaidh siad isteach faoin gcomhaontú deontais;

(c)  a dtorthaí agus, faoi réir aon srianta dá dtagraítear i mír 1(c), ar a réamheolas ar aon tairbhí eile sa ghníomhaíocht a bhfuil sé ag teastáil uaidh chun a gcuid torthaí féin a shaothrú; deonófar an rochtain sin faoi choinníollacha cothroma agus réasúnacha a dtiocfar ar chomhaontú maidir leo.

3.  Mura rud é go gcomhaontaíonn na tairbhithe a mhalairt, deonóidh siad rochtain ar a gcuid torthaí freisin agus, faoi réir aon srianta dá dtagraitear i mír 1(c), ar an réamheolas maidir leo ar eintiteas dlítheanach:

(a)  atá bunaithe i mBallstát nó i dtír chomhlachaithe;

(b)  atá faoi rialú díreach nó indíreach tairbhithe eile, nó aon rialú díreach nó indíreach céanna leis an tairbhí sin, nó a rialaíonn an tairbhí sin go díreach nó go hindíreach; agus

(c)  a dteastaíonn an rochtain uaidh chun torthaí an tairbhí sin a shaothrú, i gcomhréir le hoibleagáid saothraithe an tairbhí.

Deonófar rochtain faoi choinníollacha cothroma agus réasúnacha a dtiocfar ar chomhaontú maidir leo.

4.  Is féidir rochtain a iarraidh chun críocha saothraithe suas le bliain tar éis dheireadh na gníomhaíochta mura gcomhaontaíonn na rannpháirtithe ar theorainn ama eile.

5.  Na tairbhithe a bhfuil cistiú ón Aontas faighte acu, deonóidh siad rochtain ar a gcuid torthaí saor ó ríchíosanna ar institiúidí an Aontais, ar chomhlachtaí, ar oifigí nó ar ghníomhairí le aghaidh bheartais agus chláir an Aontais a fhorbairt, a chur chun feidhme agus faireachán a dhéanamh orthu. Beidh na cearta rochtana sin teoranta d'úsáid neamhthráchtála agus neamhiomaíoch.

Ní áireofar ar na cearta rochtana sin réamheolas maidir leis an tairbhí.

I ngníomhaíochtaí faoin mbraisle ‘Slándáil shibhialta don tsochaí’, maidir leis na tairbhithe a bhfuil cistiú ón Aontas faighte acu, tabharfaidh siad rochtain ar a gcuid torthaí saor ó ríchíosanna d'údaráis náisiúnta na mBallstát chun a mbeartais nó a gcláir a fhorbairt, a chur chun feidhme agus chun faireachán a dhéanamh orthu sa réimse sin. Beidh an rochtain teoranta d’úsáid neamhthráchtála agus neamhiomaíoch agus deonófar í de réir comhaontú déthaobhach lena saineofar coinníollacha sonracha arb é is aidhm leo a áirithiú go n-úsáidfear na cearta sin chun na gcríocha a bhí beartaithe agus go mbeidh na hoibleagáidi iomchuí maidir le rúndacht i bhfeidhm. Cuirfidh an Ballstát is iarrthóir, an institiúid is iarrthóir, an comhlacht is iarrthóir, an oifig is iarrthóir nó an gníomhaireacht is iarrthóir de chuid an Aontais gach Ballstát ar an eolas maidir le hiarratais den sórt sin.

6.  Féadfaidh an clár oibre foráil a dhéanamh, i gcás inarb iomchuí, maidir le cearta breise rochtana.

Airteagal 38

Forálacha sonracha ▌

Féadfaidh feidhm a bheith ag rialacha sonracha maidir le húinéireacht, saothrú agus leathadh, aistriú agus ceadúnú chomh maith le cearta rochtana le haghaidh gníomhaíochtaí ERC, gníomhaíochtaí oiliúna agus soghluaisteachta, gníomhaíochtaí soláthair réamhthráchtála, soláthar poiblí maidir le gníomhaíochtaí réiteach nuálaíoch, gníomhaíochtaí comhchistithe cláir agus gníomhaíochtaí comhordaithe agus tacaíochta.

Leagfar na rialacha sonracha sin amach sa chomhaontú deontais agus ní athróidh siad na prionsabail ná na hoibleagáidí maidir le rochtain oscailte.

▌

Airteagal 39

Duaiseanna

1.  Déanfar duaiseanna faoin gClár a dhámhachtain agus a bhainistiú i gcomhréir le Teideal IX den Rialachán Airgeadais, mura sonraítear a mhalairt sa Chaibidil seo.

2.  Aon eintiteas dlítheanach, gan beann ar a áit bhunaíochta, féadfaidh sé a bheith rannpháirteach i gcomórtas, mura bhforáiltear a mhalairt sa clár oibre nó sna rialacha maidir le comórtais.

3.  Féadfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin, i gcás inarb iomchuí, duaiseanna a eagrú i gcomhar le:

(a)  comhlachtaí eile de chuid an Aontais;

(b)  tríú tíortha, lena n-áirítear eagraíochtaí nó gníomhaireachtaí eolaíochta agus teicneolaíochta na dtíortha sin;

(c)  eagraíochtaí idirnáisiúnta; nó

(d)  eintitis dhlítheanacha neamhbhrabúsacha.

4.  Beidh oibleagáidí maidir le cumarsáid, agus i gcás inarb iomchuí, saothrú agus leathadh, cearta úinéireachta agus rochtana lena n-áirítear forálacha ceadúnaithe san áireamh sa chlár oibre nó i rialacha an chomórtais.

CAIBIDIL IV

Soláthar

Airteagal 40

Soláthar

1.  Déanfar soláthar faoin gClár a dhámhachtain agus a bhainistiú i gcomhréir le Teideal VII den Rialachán Airgeadais, mura sonraítear a mhalairt sa Chaibidil seo.

2.  D'fhéadfadh freisin soláthar a bheith i bhfoirm soláthar réamhthráchtála nó soláthar réiteach nuálaíoch arna ndéanamh ag an gCoimisiún nó ag an gcomhlacht ábhartha cistiúcháin thar a cheann féin nó i gcomhar le húdaráis chonarthacha ó Bhallstáit agus ó thíortha gaolmhara. Sa chás sin, beidh feidhm ag na rialacha arna leagan síos i mír 22.

CAIBIDIL V

Oibríochtaí measctha agus maoiniú cumasctha

Airteagal 41

Oibríochtaí measctha

Cuirfear oibríochtaí measctha arna gcinneadh faoin gClár seo chun feidhme i gcomhréir leis an gClár InvestEU agus le Teideal X den Rialachán Airgeadais.

Airteagal 42

Fís Eorpach agus Maoiniú cumasctha EIC

1.  Maidir leis na comhpháirteanna a bhaineann le deontais agus airleacan in-aisíoctha atá i maoiniú cumasctha Fís Eorpach nó EIC, beidh siad faoi réir Airteagail 30 go dtí 33.

2.  Cuirfear maoiniú cumasctha EIC chun feidhme i gcomhréir le hAirteagal 43. Féadfar an tacaíocht faoi mhaoiniú cumasctha EIC a dheonú go dtí gur féidir an gníomhú a mhaoiniú mar oibríocht mheasctha nó mar oibríocht mhaoinithe agus infheistíochta faoi chumhdach iomlán ráthú an Aontais Eorpaigh faoi InvestEU. De mhaolú ar Airteagal 209 den Rialachán Airgeadais, na coinníollacha arna leagan síos i mír (2) agus, go háirithe, i mír (a) agus i mír (d), ní bheidh feidhm acu tráth a dhéantar maoiniú cumasctha EIC a dhámhachtain.

3.  Féadfar maoiniú cumasctha de chuid Fís Eorpach a dhámhachtain ar chomhchistiú cláir ina ndéanann comhchlár Ballstát agus tíortha comhlachaithe foráil maidir le hionstraimí airgeadais a úsáid mar thaca leis na gníomhaíochtaí roghnaithe. Déanfar meastóireacht agus roghnú na ngníomhaíochtaí sin i gcomhréir le hAirteagail 11, 19, 20, 24, 25 agus 26. Le módúlachtaí cur chun feidhme mhaoiniú cumasctha de chuid Fís Eorpach, comhlíonfar Airteagal 29, agus de réir analaí Airteagal 43(9), mar aon le coinníollacha breise agus a bhfuil údar cuí leo arna sainiú ag an gclár oibre.

4.  Aisíocaíochtaí lena n-áirítear airleacan inaisíoctha agus ioncaim mhaoiniú cumasctha de chuid Fís Eorpach agus EIC, measfar mar ioncaim leithdháilte inmheánach iad i gcomhréir le hAirteagail 21(3)(f) agus 21(4) den Rialachán Airgeadais.

5.  Cuirfear maoiniú cumasctha de chuid ‘Fís Eorpach’ agus EIC ar fáil ar dhóigh lena gcuirtear iomaíochas an Aontais chun cinn agus an am céanna nach ndéantar an iomaíocht sa mhargadh inmheánach a shaobhadh.

Airteagal 42a

An Treo-Aimsitheoir

1.  Leis an Treo-Aimsitheoir cuirfear deontais ar fáil do thionscadail cheannródaíochta ardriosca, arna gcur chun feidhme ag cuibhreannais nó ag mona-thairbhithe, arb é is aidhm dóibh nuálaíochtaí radacacha agus deiseanna margaidh nua a fhorbairt. Leis an Treo-Aimsitheoir, tabharfar tacaíocht do na céimeanna is luaithe sa taighde agus forbairt eolaíoch, teicneolaíoch nó domhaintheicneolaíochta, lena n-áirítear cruthúnas an choincheapa agus fréamhshamhlacha maidir le bailíochtú teicneolaíochta.

Cuirfear an Treo-Aimsitheoir chun feidhme go príomha trí ghlao oscailte leanúnach ar thograí ón mbun aníos le scoithdhátaí rialta gach bliain agus déanfar foráil leis freisin maidir le dúshláin iomaíocha chun príomhchuspóirí straitéiseacha ina n-éilítear an teicneolaíocht dhomhain agus an smaointeoireacht radacach.

2.  Le gníomhaíochtaí aistrithe an Treo-Aimsitheora, cabhrófar le gach cineál taighdeoirí agus nuálaithe an chonair a fhorbairt don fhorbairt tráchtála san Aontas, amhail gníomhaíochtaí taispeántais agus staidéir indéantachta chun cásanna gnó ionchasacha a mheasúnú, agus tacú le seach-chuideachtaí agus gnólachtaí nuathionscanta a chruthú.

(a)  cinnfear seoladh agus inneachar na nglaonna ar thograí i dtaca le cuspóirí agus buiséad arna leagan amach ag an gclár oibre i ndáil le punann na ngníomhaíochtaí lena mbaineann;

(b)  Féadfar deontais bhreise de mhéid socraithe nach mó ná EUR 50 000 a dhámhachtain ar gach togra a roghnaíodh cheana faoi Threo-Aimsitheoir EIC trí ghlao ar thograí, chun gníomhaíochtaí comhlántacha a dhéanamh, lena n-áirítear comhordú práinneach agus gníomhaíochtaí tacaíochta, chun pobal na dtairbhithe a neartú, amhail trí mheasúnú a dhéanamh ar sheach-chuideachtaí féideartha nó ar nuálaíocht a d’fhéadfadh margadh nua a chruthú nó trí phlean gnó a fhorbairt. Cuirfear Coiste an Chláir arna bhunú faoin gClár Sonrach, ar an eolas maidir le cásanna den sórt sin.

3.  Beidh feidhm ag na critéir dhámhachtana a shainmhínítear in Airteagal  25 maidir le Treo-Aimsitheoir EIC.

Airteagal 43

An Treo-Aimsitheoir

1.  Beidh sé mar aidhm le Luasaire EIC, go bunúsach, tacú le nuálaíocht lena gcruthófar margadh nua. Sa Luasaire, ní thabharfar tacaíocht ach do mhona-thairbhithe agus go príomha cuirfear maoiniú cumasctha ar fáil. Faoi choinníollacha áirithe, féadfaidh sé tacaíocht ar bhonn deontais agus ar bhonn cothromais, agus ar na boinn sin amháin, a chur ar fáil.

I Luasaire EIC, molfar dhá chineál tacaíochta:

—  Tacaíocht maoinithe cumasctha do FBManna, lena n-áirítear do ghnólachtaí nuathionscanta agus, i gcásanna eisceachtúla, do chuideachtaí lárchaipitlithe beaga a bhfuil nuálaíocht cheannródaíoch, shuaiteach agus neamhiontaofa á déanamh acu.

—  Tacaíocht ar bhonn deontais, agus air sin amháin, do FBManna, lena n-áirítear gnólachtaí nuathionscanta, atá i mbun aon chineál nuálaíochta, ó nuálaíocht chéimneach go nuálaíocht cheannródaíoch agus shuaiteach, a bhfuil sé mar aidhm leo méadú a dhéanamh ina dhiaidh sin.

Féadfar tacaíocht ar bhonn cothromais, agus air sin amháin, a sholáthar do FBManna neamhiontaofa, lena n-áirítear gnólachtaí nuathionscanta, ar FBManna agus gnólachtaí nuathionscanta iad a bhfuil tacaíocht ar bhonn deontais, agus air sin amháin, faighte acu cheana.

Tacaíocht den chineál deontas amháin, ní chuirfear ar fáil í faoi Luasaire EIC ach amháin faoi na coinníollacha carnacha seo a leanas:

(a)  beidh faisnéis ag gabháil leis an tionscadal maidir le hacmhainneachtaí agus toilteanas an iarratasóra méadú a dhéanamh;

(b)  gnólacht nuathionscanta nó FBM amháin is ea an tairbhí;

(c)  ní féidir tacaíocht ar bhonn deontais, agus air sin amháin, faoi Luasaire EIC a chur ar fáil ach uair amháin do thairbhí le linn Fís Eorpach a bheith ar siúl agus go huasmhéid EUR 2.5 milliún.

1a.  Eintiteas dlítheanach atá incháilithe mar ghnó nuathionscanta, FBM nó i gcásanna eisceachtúla, cuideachta bheag meánchaipitlithe, arna bhunú i mBallstát nó i dtír comhlachaithe a bheidh ina thairbhí ar Luasaire EIC agus a bhfuil fonn orthu a gcuideachta a mhéadú. Féadfaidh an tairbhí an togra a thíolacadh nó, faoi réir réamh-chomhaontú ón tairbhí, féadfaidh duine nádúrtha amháin nó níos mó nó eintiteas dlítheanach amháin nó níos mó an togra a thíolacadh, ar duine nó eintiteas é nó iad a bhfuil sé beartaithe aige nó acu an tairbhí sin a bhunú nó tacú leis an tairbhí sin. Más é an dara cás thuas é, ní shíneofar an comhaontú ach leis an tairbhí agus leis sin amháin.

2.  Beidh cinneadh aonair dámhachtana ann a chlúdóidh agus a sholáthróidh cistiúchán le haghaidh gach cineál ranníocaíochta ón Aontas arna soláthar faoi mhaoiniú cumasctha EIC.

3.  Déanfaidh saineolaithe seachtracha neamhspleácha meastóireacht ar thograí de réir a bhfiúntas aonair féin agus roghnófar iad i gcomhthéacs glao leanúnach oscailte ina mbeidh scoithdhátaí, bunaithe ar Airteagail 24 go dtí 26, faoi réir mhír 4.

4.  Is é a bheidh sna critéir dhámhachtana:

(a)   barr feabhais;

(b)   tionchar;

(c)   leibhéal riosca na gníomhaíochta lena gcuirfí cosc ar infheistíochtaí, cáilíocht agus éifeachtúlacht an chur chun feidhme, agus an gá le tacaíocht an Aontais.

5.  Le comhaontú ó na hiarratasóirí lena mbaineann, féadfaidh an Coimisiún nó comhlachtaí cistiúcháin a bhfuil ‘Fís Eorpach’ á cur chun feidhme acu (lena n-áirítear PENanna EIT) togra le haghaidh gníomhaíocht nuálaíochta agus leata an mhargaidh, lena gcomhlíontar an chéad dá chritéar cheana féin, a thíolacadh go díreach le haghaidh meastóireacht faoin gcritéar dámhachtana deireanach, faoi réir na gcoinníollacha carnacha a leanas:

(a)   eascróidh an togra as aon ghníomhaíocht eile arna mhaoiniú le Fís 2020, ón gClár seo; nó, faoi réir scéim píolóta sa chéad chlár oibre de Fís Eorpach, ó chláir náisiúnta agus/nó réigiúnacha, ag tosú le mapáil an éilimh i gcomhair scéim den chineál sin. Leagfar síos forálacha mionsonraithe sa Chlár Sonrach.

(b)   beidh sé bunaithe ar athbhreithniú ar thionscadal a bhí ann tráth nach mó ná 2 bhliain roimhe sin lena ndéantar barr feabhais agus tionchar an togra a mheasúnú agus faoi réir coinníollacha agus próiseas arna mionsonrú tuilleadh sa chlár oibre.

6.  Féadfar Séala Barr Feabhais a dhámhachtain faoi réir na gcoinníollacha carnacha seo a leanas:

(a)   is cuideachta nuathionscanta, FBM nó cuideachta bheag mheánchaipitlithe é an tairbhí,

(b)   bhí an togra incháilithe agus bhain sé amach na tairseacha is infheidhme i dtaca leis an gcéad dá chritéar dámhachtana dá dtagraítear i mír 4.

(c)   le haghaidh na ngníomhaíochtaí a bheadh incháilithe faoi ghníomhaíocht nuálaíochta.

7.  Maidir le togra ar éirigh leis sa mheastóireacht, molfaidh saineolaithe seachtracha neamhspleácha tacaíocht chomhfhreagrach ó Luasaire EIC, bunaithe ar an riosca a thabhaítear agus ar na hacmhainní agus an t-am is gá chun an nuálaíocht a thabhairt agus a chur ar an margadh.

Féadfaidh an Coimisiún tionscadal arna mholadh ag saineolaithe seachtracha neamhspleácha a dhiúltú ar chúiseanna cuí-réasúnaithe, lena n-áirítear neamhchomhlíonadh chuspóirí bheartais an Aontais. Cuirfear Coiste an Chláir ar an eolas maidir leis na cúiseanna atá le diúltuithe den sórt sin.

8.  Ní mó ná 70 % de chostais incháilithe iomlána na gníomhaíochta nuálaíochta a roghnaíodh a bheidh deontas nó comhpháirt airleacain in-aisíoctha de thacaíocht Luasaire EIC.

9.  Déanfar modúlachtaí na gcomhpháirteanna cothromais agus tacaíochta in-aisíoctha de thacaíocht Luasaire EIC a mhionsonrú sa Chinneadh [Clár sonrach].

10.  Sa chonradh le haghaidh na gníomhaíochta roghnaithe, bunófar garspriocanna sonracha intomhaiste agus an réamh-mhaoiniú comhfhreagrach agus na híocaíochtaí comhfhreagracha i dtráthchodanna de thacaíocht Luasaire EIC.

I gcás mhaoiniú cumasctha EIC, féadfar gníomhaíochtaí a chomhfhreagraíonn do ghníomhaíocht nuálaíochta a sheoladh agus féadfar an chéad réamh-mhaoiniú den deontas nó an t-airleacan in-aisíoctha a íoc, roimh chur chun feidhme comhpháirteanna eile den mhaoiniú cumasctha EIC a bheidh dáfa. Beidh cur chun feidhme na gcomhpháirteanna sin faoi réir ghnóthú na ngarspriocanna sonracha arna leagan síos sa chonradh.

11.  I gcomhréir leis an gconradh, déanfar an ghníomhaíocht a chur ar fionraí, a leasú nó, má tá údar cuí leis, a fhoirceannadh mura mbaintear garspriocanna intomhaiste amach. Féadfar é a fhoirceannadh freisin i gcás nach féidir an cur in úsáid ar an margadh, san Aontas go háirithe, a chomhlíonadh.

I gcásanna eisceachtúla agus ar chomhairle bhord EIC, féadfaidh an Coimisiún a chinneadh tacaíocht Luasaire EIC a mhéadú faoi réir athbhreithniú ar an tionscadal arna dhéanamh ag saineolaithe seachtracha neamhspleácha. Cuirfear Coiste an Chláir ar an eolas maidir le cásanna den sórt sin.

Caibidil VI

Saineolaithe

Airteagal 44

Saineolaithe seachtracha neamhspleácha a cheapadh

1.  Déanfar saineolaithe seachtracha neamhspleácha a shainaithint agus a roghnú ar bhonn glaonna ar iarratais ó dhaoine aonair agus glaonna atá dírithe ar eagraíochtaí ábhartha amhail gníomhaireachtaí taighde, institiúidí taighde, ollscoileanna, eagraíochtaí um chaighdeánú, eagraíochtaí de chuid na sochaí sibhialta nó fiontraíochtaí d'fhonn bunachar sonraí d'iarratasóirí a bhunú.

De mhaolú ar Airteagal 237(3) den Rialachán Airgeadais, féadfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin ábhartha, go heisceachtúil agus i gcásanna a bhfuil údar cuí leo, saineolaí aonair nach bhfuil sa bhunachar sonraí ach a bhfuil na scileanna iomchuí aige nó aici a roghnú ar bhealach trédhearcach, ar choinníoll nár sainaithníodh saineolaithe seachtracha oiriúnacha i nglao ar léiriú spéise.

Dearbhóidh na saineolaithe sin a neamhspleáchas agus a n-acmhainneacht chun tacú le cuspóirí ‘Fís Eorpach’.

2.  I gcomhréir le hAirteagal 273(2) agus le hAirteagal 237(3) den Rialachán Airgeadais, íocfar saineolaithe seachtracha neamhspleácha bunaithe ar choinníollacha caighdeánacha. Má tá údar cuí leis, agus i gcásanna eisceachtúla, féadfar leibhéal iomchuí íocaíochta os cionn na gcoinníollacha caighdeánacha a dheonú bunaithe ar chaighdeáin mhargaidh ábhartha, go háirithe le haghaidh saineolaithe sonracha ardleibhéil.

3.  De bhreis ar míreanna 2 agus 3 d’Airteagal 38 den Rialachán Airgeadais, foilseofar ainmneacha na saineolaithe seachtracha neamhspleácha a dhéanann meastóireacht ar iarratais ar dheontas, ar saineolaithe iad a cheaptar i gcáil phearsanta, mar aon lena réimse saineolais, ar a laghad uair amháin sa bhliain ar shuíomh gréasáin an Choimisiúin nó ar shuíomh gréasáin an chomhlachta chistiúcháin. Déanfar faisnéis den sórt sin a bhailiú, a phróiseáil agus a fhoilsiú i gcomhréir le rialacha AE maidir le cosaint sonraí.

3a.  Glacfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin ábhartha na bearta iomchuí chun coinbhleachtaí leasa a sheachaint maidir le rannpháirtíocht saineolaithe seachtracha oiriúnacha i gcomhréir le hAirteagal 61 agus Airteagal 150(5) den Rialachán Airgeadais.

Áiritheoidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin ábhartha nach ndéanfaidh saineolaí a thugann aghaidh ar choinbhleacht leasa maidir le hábhar a mbeidh air nó uirthi tuairim a thabhairt ina leith, meastóireacht, agus nach dtabharfaidh sé nó sí comhairle ná cúnamh maidir leis an gceist shonrach i dtrácht.

3-b.  Agus saineolaithe seachtracha neamhspleácha á gceapadh aige, glacfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin ábhartha bearta iomchuí chun ballraíocht chothrom sna grúpaí saineolaithe agus sna painéil mheastóireachta a lorg i dtéarmaí scileanna, taithí, eolais, lena n-áirítear i dtéarmaí speisialtóireachta, go háirithe maidir le SSH, éagsúlacht gheografach agus inscne, agus aird á tabhairt ar an staid atá i réim i réimse na gníomhaíochta.

3b.  I gcás inarb iomchuí, áiritheofar líon cuí saineolaithe neamhspleácha le haghaidh gach togra chun cáilíocht na meastóireachta a ráthú.

3c.  Cuirfear leibhéal an luacha saothair do gach saineolaí neamhspleách agus seachtrach ar fáil do Parlaimint na hEorpa agus don Chomhairle. Déanfar é a chumhdach faoi speansais an Chláir.

TEIDEAL III

FAIREACHÁN, MEASTÓIREACHT AGUS RIALÚ A DHÉANAMH AR CHLÁR AGUS CUMARSÁID MAIDIR LEIS

Airteagal 45

Faireachán agus tuairisciú

1.  Déanfaidh an Coimisiún faireachán leanúnach ar bhainistiú agus chur chun feidhme ‘Fís Eorpach’, ar a chlár sonrach agus ar ghníomhaíochtaí EIT. Chun trédhearcacht a fheabhsú, cuirfear na sonraí sin ar fáil go poiblí ar bhealach inrochtana ar leathanach gréasáin an Choimisiúin de réir an nuashonraithe is déanaí.

Go sonrach, sa bhunachar sonraí céanna, áiritheofar sonraí le haghaidh tionscadail arna maoiniú faoi ERC, Comhpháirtíochtaí Eorpacha, misin, EIC agus EIT.

Áireofar air sin:

(i)  “Tascairí atá faoi cheangal ama chun tuairisciú a dhéanamh, ar bhonn bliantúil, ar dhul chun cinn an Chláir maidir le gnóthú na gcuspóirí a bhunaítear in Airteagal 3 agus a leagtar amach in Iarscríbhinn V iad ar feadh na gconairí tionchair;”

(ii)  faisnéis ar leibhéal eolaíochtaí sóisialta agus daonnachtaí a phríomhshruthú, an cóimheas idir LRTanna níos ísle agus níos airde i dtaighde comhoibríoch, an dul chun cinn maidir le rannpháirtíocht tíortha a leathnú, comhdhéanamh geografach na gcuibhreannas i dtionscadail chomhoibríocha, forbairt thuarastail na dtaighdeoirí, nós imeachta taiscthe dhá chéim agus nós imeachta meastóireachta a úsáid, na bearta atá dírithe ar naisc chomhoibríocha i dtaighde agus nuálaíocht na hEorpa a éascú, athbhreithniú meastóireachta a úsáid agus líon agus cineálacha na ngearán, leibhéal an phríomhshruthaithe aeráide agus caiteachais lena mbaineann, rannpháirtíocht FBM, rannpháirtíocht na hearnála príobháidí, rannpháirtíocht inscne i ngníomhaíochtaí cistithe, painéil mheastóireachta, boird mheastóireachta agus grúpaí comhairleacha meastóireachta, na Séalaí Barr Feabhais, na Comhpháirtíochtaí Eorpacha, chomh maith leis an ráta cómhaoinithe, cistiú comhlántach agus carnach ó chistí eile de chuid an Aontais, bonneagair thaighde, am chun deontas a thabhairt, leibhéal an chomhair idirnáisiúnta, rannpháirtíocht saoránach agus na sochaí sibhialta.

(iii)  leibhéil caiteachais imdhealaithe ar leibhéal an tionscadail chun go bhféadfar anailís shonrach a dhéanamh, lena n-áirítear in aghaidh an réimse idirghabhála.

(iv)  leibhéal an ró-shuibscríofa, go háirithe líon na dtograí agus in aghaidh an ghlao ar thograí, a meánscór, sciar na dtograí os cionn agus faoi bhun na dtairseach cáilíochta.

2.  Taugar de chumhacht don Choimisiún gníomhartha tarmligthe a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 50 a bhaineann le leasuithe ar Iarscríbhinn V chun táscairí na gconarí tionchair a fhorlíonadh nó a leasú, i gcás ina meastar gur gá sin, chomh maith le bunlínte agus spriocanna a leagan síos.

3.  Leis an gcóras tuairiscithe feidhmíochta, áiritheofar go mbaileofar na sonraí is gá chun faireachán a dhéanamh ar chur chun feidhme agus ar thorthaí an Chláir ar dhóigh atá éifeachtúil, éifeachtach agus tráthúil gan an t-ualach riaracháin a mhéadú do thairbhithe. Chuige sin, forchuirfear ceanglais chomhréireacha tuairiscithe ar fhaighteoirí cistí ón Aontas, lena n-áirítear ar leibhéal na dtaighdeoirí a bheidh rannpháirteach i ngníomhaíochtaí chun go bhféadfaidh siad a ngairm agus a soghluaisteacht a rianú, agus (nuair is ábhartha) ar Bhallstáit(33).

3a.  Le hanailís cháilíochtúil ón gCoimisiún agus ón Aontas nó ó chomhlachtaí cistiúcháin náisiúnta, comhlánófar sonraí cainníochtúla a mhéid is féidir.

4.  Déanfar faireachán ar na bearta arb é is aidhm dóibh naisc chomhoibríocha sa taighde agus nuálaíocht Eorpach a éascú, agus déanfar athbhreithniú orthu i gcomhthéacs na gclár oibre.

Airteagal 46

Faisnéis, cumarsáid, poiblíocht agus leathadh agus saothrú

1.  Tabharfaidh faighteoirí cistithe ón Aontas aitheantas d’fhoinse an chistithe ón Aontas agus áiritheoidh siad infheictheacht an chistithe (go háirithe nuair a bhíonn na gníomhaíochtaí agus a dtorthaí á bpoibliú, lena n-áirítear le haghaidh duaiseanna) trí fhaisnéis spriocdhírithe atá comhleanúnach, éifeachtach agus comhréireach a sholáthar do shainghrúpaí éagsúla, lena n-áirítear na meáin agus an pobal.

2.  Cuirfidh an Coimisiún gníomhaíochtaí faisnéise agus cumarsáide a bhaineann leis an gClár chun feidhme, agus a bhaineann le gníomhaíochtaí agus torthaí an Chláir. Sa bhreis air sin, cuirfear faisnéis chríochnaitheach agus thráthúil ar fáil do na Ballstáit agus do na tairbhithe. Déanfar seirbhísí fianaise-bhunaithe meaitseála bunaithe ar anailísíochtaí agus finíochtaí líonraí a chur ar fáil do na heintitis leasmhara chun cuibhreannais a bhunú i ndáil le tionscadail chomhoibríocha, agus aird ar leith á tabhairt ar na deiseanna líonraithe a shainaithint le haghaidh eintitis dhlítheanacha ó Bhallstáit ar íseal a bhfeidhmíocht T&N. Ar bhonn na hanailíse sin, féadfar imeachtaí meaitseála a eagrú ar bhonn glaonna sonracha ar thograí. Leis na hacmhainní airgeadais arna leithdháileadh ar an gClár, rannchuideofar freisin leis an gcumarsáid chorparáideach a dhéantar ar thosaíochtaí polaitiúla an Aontais, a fhad a bhaineann siad sin leis na cuspóirí dá dtagraítear in Airteagal 3.

3.  Bunóidh an Coimisiún straitéis le haghaidh leathadh agus saothrú chun infhaighteacht agus scaipeadh thorthaí agus eolas an Chláir maidir le taighde agus nuálaíocht a mhéadú chun dlús a chur le saothrú chun cur leis an nglacadh sa mhargadh agus borradh a chur faoi thionchar an Chláir. Rannchuideoidh na hacmhainní airgeadais a leithdháilfear ar an gClár le cumarsáid chorparáideach thosaíochtaí polaitiúla an Aontais freisin chomh maith le gníomhaíochtaí faisnéise, cumarsáide, poiblíochta, leata agus saothraithe a fhad a bhaineann siad sin leis na cuspóirí dá dtagraítear in Airteagal 3.

Airteagal 47

Meastóireacht ar an gClár

1.  Déanfar meastóireachtaí ar an gClár go tráthúil ionas go bhféadfar faisnéis uathu a úsáid sa phróiseas cinnteoireachta ar an gclár féin, ar an gclár a thiocfaidh i gcomharbacht air agus ar thionscnaimh eile is ábhartha maidir le taighde agus nuálaíocht.

2.  Déanfar meastóireacht eatramhach ar an gClár le cúnamh ó shaineolaithe neamhspleácha arna roghnú ar bhonn próiseas trédhearcach a luaithe agus a bheidh faisnéis leordhóthanach ar fáil ar chur chun feidhme an Chláir, tráth nach déanaí ná ceithre bliana ó thús chur chun feidhme an Chláir. Áireofar air sin anailís phunainne agus measúnú ar thionchar fadtéarmach na gClár Réime a chuaigh roimhe agus is air sin a bheidh aon choigeartú maidir le cur chun feidhme an chláir agus/nó athbhreithniú ar an gclár, bunaithe, de réir mar is iomchuí. Leis an meastóireacht, déanfar measúnú ar éifeachtacht, éifeachtúlacht, ábharthacht agus comhsheasmhacht an Chláir agus ar breisluach an Aontais.

3.  I ndeireadh chur chun feidhme an Chláir, ach tráth nach déanaí ná ceithre bliana tar éis dheireadh na tréimhse a shonraítear in Airteagal 1, déanfaidh an Coimisiún meastóireacht deiridh a thabhairt i gcrích ar an gClár. Áireofar air sin measúnú ar thionchar fadtéarmach na gClár Réime a chuaigh roimhe.

4.  Foilseoidh an Coimisiún torthaí na meastóireachtaí chomh maith lena bharúlacha féin agus déanfaidh sé iad a chur in iúl agus i láthair do Pharlaimint na hEorpa, don Chomhairle, do Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa agus do Choiste na Réigiún.

Airteagal 48

Iniúchtaí

1.  Áiritheofar leis an gcóras rialaithe don Chlár go mbeidh cothromaíocht iomchuí ann idir iontaoibh agus rialú, agus costais riaracháin agus costais eile a bhaineann le rialú ar gach leibhéal á gcur san áireamh, go háirithe i dtaca le tairbhithe. Beidh rialacha iniúchóireachta soiléir, comhsheasmhach agus comhleanúnach le linn an Chláir.

2.  Beidh an straitéis iniúchóireachta don Chlár bunaithe ar iniúchóireacht airgeadais arna déanamh ar shampla ionadaíoch den chaiteachas ar fud an Chláir trí chéile. Comhlánófar an sampla ionadaíoch le rogha bunaithe ar mheasúnú ar na rioscaí a bhaineann leis an gcaiteachas. Maidir le gníomhaíochtaí a fhaigheann comhchistiú ó chláir éagsúla de chuid an Aontais, ní dhéanfar ach iniúchadh amháin orthu sin, lena gcumhdófar na cláir uile i dtrácht agus na rialacha is infheidhme lena mbaineann.

3.  Ina theannta sin, féadfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin brath ar athbhreithnithe ar chórais chomhcheangailte ar leibhéal na dtairbhithe. Beidh na hathbhreithnithe comhcheangailte sin roghnach maidir le cineálacha áirithe tairbhithe agus déanfar iniúchadh ar chórais agus ar phróisis, rud a bheidh á chomhlánú le hiniúchadh ar idirbhearta, arna ndéanamh ag iniúchóir neamhspleách inniúil atá cáilithe chun iniúchtaí reachtacha a dhéanamh ar dhoiciméid cuntasaíochta i gcomhréir le Treoir 2006/43/CE(34). Féadfaidh an Coimisiún nó comhlacht cistiúcháin iad a úsáid chun cinnteacht fhoriomlán a chinneadh maidir le bainistíocht airgeadais fhónta ar chaiteachais agus chun leibhéal na n-iniúchtaí ex post agus na ráiteas airgeadais a athmheas.

4.  I gcomhréir le hAirteagal 127 den Rialachán Airgeadais, féadfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistiúcháin brath ar iniúchtaí maidir le húsáid ranníocaíochtaí an Aontais arna ndéanamh ag daoine nó eintitis eile atá neamhspleách agus inniúil, lena n-áirítear daoine nach bhfuil sainordú tugtha dóibh chuige ó Institiúidí nó ó chomhlachtaí an Aontais.

5.  Féadfar iniúchtaí a dhéanamh suas le dhá bhliain i ndiaidh íocaíocht na hiarmhéide.

5a.  Foilseoidh an Coimisiún treoirlínte iniúchóireachta, agus é mar aidhm leo cur i bhfeidhm agus léirmhíniú iontaofa agus aonfhoirmí ar na nósanna imeachta agus rialacha iniúchóireachta le linn ré an chláir a áirithiú.

Airteagal 49

Leasanna airgeadais an Aontais a chosaint

1.  Tabharfar de chumhacht don Choimisiún, nó dá ionadaithe, agus don Chúirt Iniúchóirí, iniúchadh a dhéanamh, nó i gcás eagraíochtaí idirnáisiúnta an chumhacht fíorú a dhéanamh i gcomhréir le comhaontuithe eatarthu, ar bhonn doiciméad agus ar an láthair, ar gach tairbhí deontais, ar gach conraitheoir agus ar gach fochonraitheoir a gheobhaidh cistí de chuid an Aontais faoin Rialachán seo.

2.  Féadfaidh an Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) imscrúduithe riaracháin a dhéanamh, lena n-áirítear seiceálacha agus cigireachtaí ar an láthair a dhéanamh, i gcomhréir leis na forálacha agus leis na nósanna imeachta a leagtar síos le Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle agus Rialachán (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 ón gComhairle, d'fhonn a shuí ar tharla calaois, éilliú nó aon ghníomhaíocht neamhdhleathach eile a dhéanfadh difear do leasanna airgeadais an Aontais i ndáil le cistiú ón Aontas nó ráthaíochtaí buiséadacha faoin Rialachán seo.

3.  Féadfar a cheangal freisin ar údaráis inniúla tríú tíortha agus ar eagraíochtaí idirnáisiúnta comhoibriú le hOifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (OIPE), i gcomhréir le Comhaontuithe Cúnaimh Fhrithpháirtigh Dlí, nuair a dhéanann sé imscrúduithe i gcionta coiriúla a thagann faoina inniúlacht i gcomhréir le Rialachán (AE) 2017/1939.

4.  Gan dochar do mhír 1 ná do mhír 2, beidh forálacha sna comhaontuithe comhair le tríú tíortha agus sna heagraíochtaí idirnáisiúnta agus sna conarthaí, sna comhaontuithe deontais agus gealltanais dhlítheanacha eile chomh maith le comhaontuithe lena mbunaítear ráthaíocht bhuiséadach a eascróidh ón Rialachán seo a chur chun feidhme, lena gcumhachtófar go sainráite an Coimisiún, an Chúirt Iniúchóirí agus OLAF chun iniúchtaí, seiceálacha ar an láthair agus cigireachtaí den sórt sin a dhéanamh i gcomhréir lena gcuid inniúlachtaí faoi seach. Áireofar ar an méid sin forálacha chun a áirithiú maidir le haon tríú páirtí atá bainteach le cur chun feidhme chistí de chuid an Aontais nó le cur chun feidhme oibríochta cistiúcháin a fhaigheann tacaíocht, ina iomláine nó go páirteach, ó ráthaíocht bhuiséadach go ndeonóidh siad cearta coibhéiseacha.

Airteagal 50

An tarmligean a fheidhmiú

1.  Is faoi réir na gcoinníollacha a leagtar síos san Airteagal seo a thugtar an chumhacht don Choimisiún chun gníomhartha tarmligthe a ghlacadh.

2.  Déanfar an chumhacht chun gníomhartha tarmligthe a ghlacadh dá dtagraítear in Airteagal 45(2) a thabhairt don Choimisiún go dtí an 31 Nollaig 2028.

3.  Féadfaidh Parlaimint na hEorpa nó an Chomhairle tarmligean na cumhachta dá dtagraítear in Airteagal 45(2) a chúlghairm aon tráth. Déanfaidh cinneadh chun cúlghairm a dhéanamh deireadh a chur le tarmligean na cumhachta atá sonraithe sa chinneadh sin. Gabhfaidh éifeacht leis an lá tar éis fhoilsiú an chinnidh in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh nó ar dháta is déanaí a shonrófar sa chinneadh. Ní dhéanfaidh sé difear do bhailíocht aon ghníomhartha tarmligthe atá i bhfeidhm cheana.

4.  Roimh dó gníomh tarmligthe a ghlacadh, rachaidh an Coimisiún i mbun comhairliúchán le saineolaithe arna n-ainmniú ag gach Ballstát i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar síos i gComhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr.

5.  A luaithe a ghlacfaidh sé gníomh tarmligthe, tabharfaidh an Coimisiún fógra, an tráth céanna, do Pharlaimint na hEorpa agus don Chomhairle faoi.

6.  Ní thiocfaidh gníomh tarmligthe a ghlactar de bhun Airteagal 45(2) i bhfeidhm ach amháin mura mbeidh aon agóid curtha in iúl ag Parlaimint na hEorpa ná ag an gComhairle laistigh de thréimhse dhá mhí tar éis fógra faoin ngníomh sin a thabhairt do Pharlaimint na hEorpa agus don Chomhairle nó más rud é, roimh dhul in éag na tréimhse sin, go mbeidh Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle araon tar éis a chur in iúl don Choimisiún nach ndéanfaidh siad aon agóid. Déanfar an tréimhse sin a fhadú dhá mhí ar thionscnamh Pharlaimint na hEorpa nó na Comhairle.

TEIDEAL IV

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA AGUS CRÍOCHNAITHEACHA

Airteagal 51

Aisghairm

Déantar Rialachán (AE) Uimh. 1291/2013 agus Rialachán (AE) Uimh. 1290/2013 a aisghairm le héifeacht ón 1 Eanáir 2021.

Airteagal 52

Forálacha idirthréimhseacha

1.  Ní dhéanfaidh an Rialachán seo difear do leanúnachas ná do mhodhnú na ngníomhaíochtaí lena mbaineann, faoi Rialachán (AE) Uimh. 1291/2013 agus faoi Rialachán (AE) Uimh. 1290/2013, a leanfaidh d’fheidhm a bheith acu go dtí go gcuirfear clabhsúr orthu. Na pleananna oibre agus na gníomhaíochtaí dá bhforáiltear i bpleananna oibre arna nglacadh faoi Rialachán (AE) Uimh. 1290/2013 agus faoi ghníomhartha bunúsacha na gcomhlachtaí comhfhreagracha, leanfar dá rialáil le Rialachán (AE) Uimh. 1290/2013 agus leis na gníomhartha bunúsacha sin go dtí go dtabharfar i gcrích iad.

2.  Féadfaidh clúdach airgeadais an Chláir na speansais theicniúla agus riaracháin is gá a chumhdach chun an t-aistriú idir an Clár agus na bearta arna nglacadh faoi réamhtheachtaí an Chláir, Rialachán (AE) Uimh. 1291/2013, a áirithiú.

Airteagal 53

Teacht i bhfeidhm

Tiocfaidh an Rialachán seo i bhfeidhm an fichiú lá tar éis lá a fhoilsithe in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh.

Beidh an Rialachán seo ina cheangal go huile agus go hiomlán agus beidh sé infheidhme go díreach i ngach Ballstát.

Arna dhéanamh in/sa …,

Thar ceann Pharlaimint na hEorpa Thar ceann na Comhairle

An tUachtarán An tUachtarán

IARSCRÍBHINN I

TREOIRLÍNTE DO NA GNÍOMHAÍOCHTAÍ

Na cuspóirí ginearálta agus sonracha a leagtar amach in Airteagal 3, déanfar iad a shaothrú ar fud an Chláir, trí na réimsí idirghabhála agus trí threoirlínte na ngníomhaíochtaí a bhfuil tuairisc orthu san Iarscríbhinn seo, agus in Iarscríbhinn I a ghabhann leis an gClár Sonrach chomh maith.

(1)  Colún I 'Eolaíocht Barr Feabhais'

Leis an gcolún seo, i gcomhréir le hAirteagal 4, tríd na gníomhaíochtaí seo a leanas, déanfar eolaíocht barr feabhais a chur chun cinn, scoth na tallainne a mhealladh chun na hEorpa, tacaíocht iomchuí a chur ar fáil do thaighdeoirí ag luathchéim agus tacú le cruthú agus scaipeadh eolaíochta barr feabhais, mar aon le heolas, modheolaíochtaí agus scileanna ardchaighdeáin, teicneolaíochtaí agus réitigh ar dhúshláin dhomhanda shóisialta, chomhshaoil agus eacnamaíocha. Rannchuideoidh sé le cuspóirí sonracha eile an Chláir mar a bhfuil tuairisc orthu in Airteagal 3.

(a)  An Chomhairle Eorpach um Thaighde: Cistiú tarraingteach solúbtha á chur ar fáil le go mbeidh taighdeoirí aonair tréitheacha agus cruthaitheacha, le béim ar thaighdeoirí luathchéime, agus a bhfoirne, in ann na goirt is mó a bhfuil gealladh fúthu a threabhadh san eolaíocht cheannródaíoch, gan beann ar a náisiúntacht ná ar a dtír dhúchais agus ar bhonn iomaíochta ar fud an Aontais inarb é an barr feabhais an t-aon slat tomhais.

Réimse idirghabhála: An eolaíocht cheannródaíoch

(b)  Gníomhaíochtaí Marie Skłodowska-Curie: Eolas agus scileanna nua a chur ar fáil do lucht taighde trí shoghluaisteacht agus cumarsáid trasna teorainneacha, earnálacha agus disciplíní, feabhas a chur ar chórais oiliúna agus forbartha gairme mar aon leis an earcú institiúideach agus náisiúnta a struchtúrú agus a fheabhsú, agus an Chairt Eorpach do Thaighdeoirí agus an Cód Iompair um earcú taighdeoirí á gcur san áireamh; tríd an méid sin a dhéanamh, cabhraíonn Gníomhaíochtaí Marie Skłodowska-Curie le bunchlocha a chur ar fud na hEorpa ar fad faoin gcreat taighde den scoth atá san Eoraip, rud a rannchuidíonn chun borradh a chur faoi phoist, fás agus infheistíocht, agus chun dúshláin sochaíocha atá ann faoi láthair agus a bheidh ann amach anseo a réiteach.

Réimsí idirghabhála: Barr feabhais a chothú trí shoghluaisteacht taighdeoirí thar theorainneacha, earnálacha agus disciplíní; scileanna nua a chothú trí oiliúint den scoth a chur ar thaighdeoirí; acmhainní daonna agus forbairt scileanna a neartú ar fud an Limistéir Eorpaigh Thaighde; sineirgíochtaí a fheabhsú agus a éascú; for-rochtain phoiblí a chur chun cinn.

(c)  Bonneagair thaighde: Bonneagair thaighde inbhuanaithe de scoth an domhain a bhronnadh ar an Eoraip atá oscailte agus inrochtana do na taighdeoirí is fearr ón Eoraip agus ó áiteanna níos faide i gcéin. Úsáid an bhonneagair taighde atá ann cheana a spreagadh, lena n-áirítear an bonneagar atá á mhaoiniú trí Chistí Struchtúracha agus Infheistíochta na hEorpa. Agus sin á dhéanamh cuirfear le cumas an bhonneagair taighde tacú le dul chun cinn eolaíochta agus leis an nuálaíocht, agus an eolaíocht oscailte agus den scoth a chumasú, de réir na bprionsabal FAIR, é sin taobh le taobh le gníomhaíochtaí i mbeartais ghaolmhara an Aontais agus sa chomhar idirnáisiúnta.

Réimsí idirghabhála: Creat na mbonneagar taighde Eorpach a chomhdhlúthú agus a fhorbairt; Bonneagair thaighde a oscailt, a chomhtháthú agus a idirnascadh; Poitéinseal nuálaíochta na mBonneagar Taighde Eorpach agus gníomhaíochtaí i leith Nuálaíochta agus Oiliúna An beartas Eorpach maidir le bonneagar taighde agus an comhar idirnáisiúnta a threisiú;

(2)  Colún II ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’

Leis an gcolún seo, i gcomhréir le hAirteagal 4, trí na gníomhaíochtaí seo a leanas, tacófar le heolas, teicneolaíochtaí agus réitigh inbhuanaithe nua a chruthú agus a scaipeadh níos fearr, iomaíochas na tionsclaíochta Eorpaí a neartú, tionchar an taighde agus na nuálaíochta a neartú maidir le beartais an Aontais a fhorbairt, a thacú agus a chur chun feidhme, agus tacú leis an nglacadh le réitigh nuálacha sa tionsclaíocht, go háirithe in FBManna agus i ngnólachtaí nuathionscanta, agus sa tsochaí chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin dhomhanda. Rannchuideoidh sé le cuspóirí sonracha eile an Chláir mar a bhfuil tuairisc orthu in Airteagal 3.

Déanfar na heolaíochtaí sóisialta agus na daonnachtaí a chomhtháthú go hiomlán ar fud na mbraislí ar fad, lena n-áirítear gníomhaíochtaí sonracha agus gníomhaíochtaí tiomnaithe.

Chun solúbthacht agus sineirgíochtaí tionchair a uasmhéadú, eagrófar gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta i sé bhraisle, idirnasctha trí bhonneagair taighde uile-Eorpach, a dhéanfaidh comhar trasdhisiplíneach, trasearnálacha, trasbheartas, trasteorann agus idirnáisiúnta a dhreasú, ina n-aonar agus le chéile. Leis an gcolún seo de ‘Fís Eorpach’, cumhdaítear gníomhaíochtaí ó réimse leathan LRTanna, lena n-áirítear LRTanna níos ísle.

Rannchuidíonn gach braisle le roinnt SDGanna; agus faigheann go leor SDGanna tacaíocht ó níos mó ná braisle amháin.

Cuirfear na gníomhaíochtaí T&N chun feidhme sna braislí seo a leanas agus trasna na mbraislí sin:

(a)  An bhraisle ‘Sláinte’: Feabhas agus cosaint do shláinte agus folláine na saoránach ag gach aois, trí eolas nua a ghiniúint, réitigh nuálacha a fhorbairt, agus trína áirithiú go ndéantar gné na hinscne a chomhtháthú, i gcás inarb ábhartha, chun galair a chosc, a dhiagnóisiú, a fhaire, a chóireáil agus a leigheas agus trí theicneolaíochtaí na sláinte a fhorbairt; rioscaí don tsláinte a mhaolú, an pobal a chosaint agus an dea-shláinte agus an fholláine a chur chun cinn, san ionad oibre freisin; córais sláinte phoiblí a dhéanamh níos costéifeachtaí, níos cothroime agus níos inbhuanaithe; galair atá bainteach leis an mbochtaineacht a chosc agus dul i ngleic leo; agus tacú le rannpháirtíocht agus féinbhainistiú na n-othar, agus é sin a chumasú.

Réimsí idirghabhála: Sláinte ó thús go deireadh an tsaoil; Cinntithigh chomhshaoil agus sláinte sóisialta; galair neamhtheagmhálacha agus galair thearca; Galair ionfhabhtaíocha, lena n-áirítear galair a bhaineann leis an mbochtaineacht agus galair a ndearnadh siléig iontu; Uirlisí, teicneolaíochtaí agus réitigh dhigiteacha don tsláinte agus don chúram, lena n-áirítear leigheas pearsantaithe; Córais chúraim sláinte

(b)  An bhraisle ‘An Cultúr, an Chruthaitheacht agus an tSochaí Chuimsitheach’: Luachanna daonlathacha ▌a neartú, lena n-áirítear an smacht reachta agus na cearta bunúsacha, ár n-oidhreacht chultúrtha a choimirciú, poitéinseal na n-earnálacha cultúrtha agus cruthaitheacha a thaiscéaladh, agus claochluithe socheacnamaíocha a rannchuidíonn le cuimsiú agus fás a chur chun cinn, ▌lena n-áirítear bainistiú ar imirce agus lánpháirtiú imirceach.

Réimsí idirghabhála: Daonlathas agus Rialachas; Cultúr, oidhreacht chultúrtha agus cruthaitheacht; Claochluithe sóisialta agus eacnamaíocha.▌

(c)   An bhraisle ‘An tSlándáil Shibhialta don tSochaí’: Ag freagairt do na dúshláin a eascraíonn as bagairtí leanúnacha slándála, lena n-áirítear an chibearchoireacht, chomh maith le tubaistí nádúrtha agus tubaistí de dhéantús an duine.

Réimsí idirghabhála: Sochaithe athléimneacha tar éis tubaistí; An chosaint agus an tslándáil; An chibearshlándáil.

d)   An bhraisle 'Cúrsaí Digiteacha, an Tionscal agus an Spás’: Cumais a threisiú agus ceannasacht na hEorpa a chinntiú in eochair-theicneolaíochtaí cumasúcháin don digitiú agus táirgeadh, agus sa teicneolaíocht spáis, ar feadh na tslabhra luacha, chun tionscal iomaíoch, digiteach, ísealcharbóin agus ciorclach a thógáil; soláthar inbhuanaithe amhábhar a áirithiú; ábhair ardfhorbartha a fhorbairt agus bonn a chur ar fáil don dul chun cinn agus don nuálaíocht maidir le ▌dúshláin shochaíocha dhomhanda.

Réimsí idirghabhála: Teicneolaíochtaí monaraíochta; Eochair-theicneolaíochtaí digiteacha, lena n-áirítear teicneolaíochtaí candamacha; Teicneolaíochtaí cumasúcháin atá ag teacht chun cinn; Ábhair ardfhorbartha; Intleacht shaorga agus róbataic; Idirlíon den chéad ghlúin eile; An ríomhaireacht ardfhorbartha agus Mórshonraí; Tionscail chiorclacha; Tionscail ísealcharbóin agus ghlan; An Spás, lena n-áirítear faire na cruinne.

(e)  An bhraisle ‘Aeráid, Fuinneamh agus Soghluaisteacht’: An t-athrú aeráide a chomhrac trí thuiscint níos fearr a fháil ar a chúiseanna, a éabhlóid, na rioscaí, na tionchair agus na deiseanna a bhaineann leis, trí earnáil an fhuinnimh agus an iompair a dhéanamh níos cairdiúla don aeráid agus don chomhshaol, níos éifeachtaí agus níos iomaíche, níos cliste, níos sábháilte agus níos buanseasmhaí, úsáid foinsí inathnuaite fuinnimh agus éifeachtúlacht fuinnimh a chur chun cinn, fheabhas a chur ar athléimneacht an Aontais i leith suaití seachtracha agus tríd an iompar sóisialta a oiriúnú i bhfianaise na spriocanna forbartha inbhuanaithe (SDGanna).

Réimsí idirghabhála: An t-athrú aeráide agus Réitigh; Soláthar Fuinnimh; Córais agus Eangacha Fuinnimh; Foirgnimh agus Saoráidí Tionsclaíocha maidir le hAistriú Fuinnimh; Pobail agus Cathracha; Iomaíochas Tionsclaíoch san Iompar; Iompar agus Soghluaisteacht atá Glan, Sábháilte agus Inrochtana; Soghluaisteacht Chliste; Stóráil Fuinnimh.

(f)   An bhraisle ‘Bia, Bithgheilleagar, Acmhainní Nadúrtha, Talmhaíocht agus Comhshaol’: An comhshaol a chosaint, acmhainní nádúrtha agus bitheolaíocha ón talamh, ó uiscí intíre agus ón bhfarraige a athshlánú, a bhainistiú go hinbhuanaithe agus a úsáid chun stop a chur le creimeadh na bithéagsúlachta, chun aghaidh a thabhairt ar shlándáil an tsoláthair bhia agus an chothaithe do chách agus an trasdul go geilleagar ciorclach ísealcharbóin atá tíosach ar acmhainní agus go bithgheilleagar inbhuanaithe.

Réimsí idirghabhála: Breathnóireacht chomhshaoil; An bhithéagsúlacht agus acmhainní nádúrtha; Talmhaíocht, foraoiseacht agus ceantair thuaithe; Farraigí, aigéin agus uiscí intíre; Córais bhia; Córais nuálaíochta bhithbhunaithe i mbithgheilleagar AE; Córais chiorclacha

(g)   Gníomhaíochtaí díreacha neamhnúicléacha an Airmheáin Chomhpháirtigh Taighde: Fianaise eolaíochta ar ardchaighdeán a chruthú le haghaidh beartais phoiblí mhaithe a bheidh éifeachtúil agus inacmhainne. Teastaíonn fianaise thrédhearcach, chuimsitheach, chothromaithe mar bhonn ciallmhar do thionscnaimh agus tograí nua reachtaíochta AE, agus teastaíonn fianaise freisin le bheith in ann cur chun feidhme na mbeartas a thomhas agus le faireachán a dhéanamh air. Soláthróidh an tAirmheán Comhpháirteach Taighde (JRC) fianaise eolaíochta agus tacaíocht theicniúil feadh thimthriall iomlán na mbeartas. Díreoidh JRC a thaighde ar thosaíochtaí beartais an Aontais.

Réimsí idirghabhála: Sláinte; Cultúr, cruthaitheacht agus an tsochaí chuimsitheach; Slándáil Shibhialta don tSochaí; cúrsaí digiteacha, an tionscal agus an spás; aeráid, fuinneamh agus soghluaisteacht; bia, bithgheilleagar, acmhainní nádúrtha, talmhaíocht agus comhshaol; tacú le feidhmiú an mhargaidh inmheánaigh agus le rialachas eacnamaíoch an Aontais; tacú leis na Ballstáit maidir le reachtaíocht a chur chun feidhme agus straitéisí um speisialtóireacht chliste a fhorbairt; uirlisí agus modhanna anailíseacha le haghaidh beartais a cheapadh; bainistiú eolais; aistriú eolais agus teicneolaíochta; tacaíocht don eolaíocht le freastal ar ardáin bheartais.

(3)  Colún III ‘An Eoraip Nuálaíoch’

Leis an gcolún seo, i gcomhréir le hAirteagal 4, tríd na gníomhaíochtaí seo a leanas, déanfar gach cineál nuálaíochta a chothú, lena n-áirítear nuálaíocht neamhtheicneolaíoch, go príomha in FBManna lena n-áirítear gnólachtaí nuathionscanta, trí chabhrú leis an bhforbairt agus an léiriú teicneolaíoch, agus le haistriú eolais, agus trí chur in úsáid na réiteach nuálach a neartú ▌. Rannchuideoidh sé freisin le cuspóirí sonracha eile an Chláir mar a thuairiscítear in Airteagal 3. Déanfar EIC a chur chun feidhme trí dhá ionstraim go príomha, an Treo-Aimsitheoir, arna gcur chun feidhme trí thaighde comhoibritheach den chuid is mó, agus an Luasaire.

(a)  An Chomhairle Nuálaíochta Eorpach: ag díriú go príomha ar nuálaíocht atá ceannródaíoch agus suaiteach, spriocdhírithe ar nuálaíocht lena gcruthófar margaí, agus ag an am céanna tacófar le gach cineál nuálaíochtaí, lena n-áirítear nuálaíocht chéimneach.

Réimsí idirghabhála: Treo-Aimsitheoir i leith ardtaighde, ag tacú le teicneolaíochtaí atá ag teacht chun cinn anois agus a bheidh ag teacht chun cinn amach anseo ar teicneolaíochtaí ceannródaíocha, lena gcruthófar margadh nua agus/nó teicneolaíochtaí domhain iad; An Luasaire, bearna an mhaoinithe a dhúnadh idir céimeanna déanacha an taighde agus na ngníomhaíochtaí nuálaíochta agus tús úsáide sa mhargadh, nuálaíocht cheannródaíoch, mhargaí-chruthaitheach a chur in úsáid go héifeachtach agus cuideachtaí a uas-scálú i gcásanna nach gcuireann an margadh maoiniú inmharthana ar fáil; ▌gníomhaíochtaí breise EIC, amhail duaiseanna agus comhaltachtaí, agus seirbhísí breisluacha gnó.

(b)  Éiceachórais nuálaíochta na hEorpa

Réimsí idirghabhála: Áireofar ar na gníomhaíochtaí, go háirithe nascadh, i gcás inarb iomchuí i gcomhar le EIT, le ▌gníomhaithe nuálaíochta náisiúnta agus réigiúnacha agus ag tacú le Ballstáit, Réigiúin agus tíortha comhlachaithe chun cláir nuálaíochta chomhpháirteacha thrasteorann a chur chun feidhme, ó mhalartú cleachtas agus eolais i ndáil le rialáil na nuálaíochta go scileanna boga a fheabhsú i ndáil le gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta, lena n-áirítear nuálaíocht oscailte nó nuálaíocht úsáideoir-stiúrtha, chun borradh a chur faoi éifeachtacht an chórais nuálaíochta Eorpaigh. Ba cheart é sin a chur chun feidhme i sineirge inter alia le tacaíocht CFRE d'éiceachórais nuálaíochta agus do chomhpháirtíochtaí idir-réigiúnacha i dtaca le speisialtóireacht cliste.

(c)  An Institiúid Eorpach um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht

Réimsí idirghabhála: Éiceachórais nuálaíochta inbhuanaithe ar fud na hEorpa; Scileanna nuálaíochta agus fiontraíochta i bhfoghlaim ar feadh an tsaoil, lena n-áirítear acmhainní na n-institiúidí ardoideachais ar fud na hEorpa a mhéadú; Réitigh nua don mhargadh chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin ▌dhomhanda ▌; Sineirgíochtaí agus breisluach laistigh de ‘Fís Eorpach’.

(4)  An Chuid ‘An Rannpháirtíocht a Leathnú agus an Limistéar Taighde Eorpach a neartú’

Trí na gníomhaíochtaí seo a leanas, leis an gcolún seo, saothrófar na cuspóirí sonracha amhail mar a leagtar amach in ▌Airteagal 3(2)(d). Rannchuideoidh sé freisin le cuspóirí sonracha ▌eile an Chláir mar a bhfuil tuairisc orthu in Airteagal 3. Agus é mar fhothaca leis an gClár iomlán, leis an gcuid seo, tacófar le gníomhaíochtaí a rannchuidíonn le tallann a mhealladh, cúrsaíocht daoine oilte a chothú agus imirce daoine oilte a chosc, agus a rannchuidíonn le hEoraip a bheidh níos eolasbhunaithe agus níos nuálaí, agus cothrom ó thaobh inscne de, a bheidh ar thús cadhnaíochta san iomaíochas domhanda, agus an comhar trasnáisiúnta á chothú agus dá bhrí sin, láidreachtaí agus cumas féideartha náisiúnta a optamú san Eoraip trí chéile i Limistéar Eorpach Taighde (LET) a bheidh ag feidhmiú go maith, limistéar ina mbeidh lucht saothair ardoilte ag gluaiseacht thart gan bhac ar bhealach cothrom, ina mbeidh tuiscint agus iontaoibh ag saoránaigh eolasacha as na torthaí ó T&N, torthaí a bheidh á leathadh go forleathan agus a rachadh chun tairbhe don tsochaí ina iomláine, agus ina mbeidh beartas an Aontais, go háirithe beartas T&N, bunaithe ar fhianaise eolaíochta atá ar ardchaighdeán.

Tacóidh sé freisin le gníomhaíochtaí arb é is aidhm dóibh cáilíocht na dtograí a thagann ó eintitis dhlítheanacha ó Bhallstáit ar íseal a fheidhmíocht maidir le T&N, amhail seiceálacha agus comhairle proifisiúnta réamhthogra, agus borradh a chur faoi ghníomhaíochtaí na bPointí Teagmhála Náisiúnta chun tacú le líonrú idirnáisiúnta, chomh maith le gníomhaíochtaí arb é is aidhm dóibh tacú le eintitis dhlítheanacha ó Bhallstáit ar íseal a bhfeidhmíocht maidir le T&N páirt a ghlacadh i dtionscadail chomhoibríocha atá roghnaithe cheana, nach bhfuil eintitis dhlítheanacha ó na Ballstáit sin rannpháirteach iontu.

Réimsí idirghabhála: Rannpháirtíocht a leathnú agus barr feabhais a scaipeadh, lena n-áirítear trí Theacht le chéile i bhFoirne, Nascadh, cathaoirligh ERA, COST, tionscnaimh Bharr Feabhais agus gníomhaíochtaí chun cúrsaíocht daoine oilte a chothú; Córas T&N na hEorpa a athchóiriú agus a fheabhsú, lena n-áirítear, mar shampla trí thacú le hathchóiriú a dhéanamh ar bheartas náisiúnta maidir leis an taighde agus an nuálaíocht, gairmeacha beatha tarraingteacha a chur ar fáil, agus tacú le heolaíocht inscne agus saoránach.

IARSCRÍBHINN Ia

AN INSTITIÚID EORPACH UM NUÁLAÍOCHT AGUS TEICNEOLAÍOCHT (EIT)

Beidh feidhm ag an méid seo a leanas maidir le cur chun feidhme ghníomhaíochtaí chlár EIT:

1.  An Réasúnaíocht

Mar a luaitear go soiléir sa Tuarascáil ón nGrúpa Ardleibhéil maidir leis an tairbhe is mó is féidir a bhaint as an tionchar a bheidh ag taighde agus nuálaíocht AE (Grúpa Ardleibhéil Lamy), is an bealach chun tosaigh ná ‘oideachas a chur ar dhaoine don todhchaí agus infheistiú sna daoine a chuirfidh an t-athrú i gcrích’. Go háirithe, iarrtar ar institiúidí ardoideachais Eorpacha an fhiontraíocht a spreagadh, teorainneacha disciplíneacha a bhaint as a chéile agus comhar láidir idirdhisciplíneach idir na hollscoileanna agus an earnáil thionsclaíoch a bhuanú. De réir suirbhéanna a rinneadh le déanaí, is é an rochtain ar dhaoine éirimiúla an fachtóir is tábhachtaí ar fad a bhfuil tionchar aige ar an rogha a dhéanfaidh fiontraithe Eorpacha maidir le hionaid ghnólachtaí nuathionscanta. Tá príomhról tábhachtach ag an oideachas, deiseanna agus oiliúint fiontraíochta agus scileanna cruthaitheacha a fhorbairt chun cumas na nuálaithe atá ann cheana a fhorbairt chun go mbeidh na gnólachtaí atá acu níos rathúla ar fad. Tá sé thar a bheith tábhachtach go mbeidh rochtain ar dhaoine éirimiúla fiontraíocha, mar aon le rochtain ar sheirbhísí gairmiúla, ar chaipiteal agus ar mhargaí ar leibhéal an Aontais Eorpaigh, agus go dtabharfar gníomhaithe ábhartha na nuálaíochta le chéile faoi chuimsiú cuspóir comhchoiteann chun go bhféadfar éiceachóras nuálaíochta a chothú. Is gá iarrachtaí ar fud an Aontais Eorpaigh a chomhordú chun mais chriticiúil de chnuasaigh agus d'éiceachórais fiontraíochta idirnasctha ar fud an Aontais Eorpaigh a chruthú.

Is é EIT an t-éiceachóras comhtháite nuálaíochta is mó atá ann sa Eoraip inniu, lena dtugtar comhpháirtithe le chéile ón réimse gnó, taighde, oideachais agus ó réimsí eile. Leanfaidh EIT de thacaíocht a thabhairt dá Phobail Eolais agus Nuálaíochta (PENanna), ar comhpháirtíochtaí Eorpacha ar mhórscála iad a thugann aghaidh ar dhúshláin shonracha dhomhanda, agus déanfaidh siad na héiceachórais nuálaíocha timpeall orthu a neartú. Déanfaidh sé é sin trí chomhtháthú an oideachais, an taighde agus na nuálaíochta a chothú de réir na gcaighdeán is airde, agus dá bhrí sin, timpeallachtaí a chruthú a chabhróidh leis an nuálaíocht, agus trí ghlúin nua fiontraithe a chur chun cinn agus tacú leo agus trí chruthú gnóthaí nuálacha i ndlúthshineirgí agus i gcomhlántacht le EIC a spreagadh.

Ní mór iarrachtaí a dhéanamh go fóill, ar fud na hEorpa, chun éiceachórais a fhorbairt lenar féidir le taighdeoirí, nuálaithe, tionscail agus rialtais idirghníomhú le chéile go héasca. Go deimhin, ní bhíonn éiceachórais na nuálaíochta ag feidhmiú go héifeachtach go fóill mar gheall ar roinnt ▌cúiseanna amhail an méid seo a leanas:

–  cuirtear bac ar ghníomhaithe na nuálaíochta go fóill a bheith ag idirghníomhú le chéile mar go bhfuil constaic eagrúcháin, rialála agus cultúir rompu;

–  sna hiarrachtaí chun éiceachórais na nuálaíochta a neartú, bainfear leas as comhordú agus fócais shoiléir ar chuspóirí sonracha agus ar thionchar sonrach.

chun aghaidh a thabhairt ar na dúshláin shochaíocha amach anseo, teacht i dtír ar na deiseanna a bheidh ag na teicneolaíochtaí nua agus rannchuidiú le fás geilleagrach atá neamhdhíobhálach don chomhshaol agus inbhuanaithe, poist, iomaíochas agus leas shaoránaigh na hEorpa, is gá acmhainn nuálaithe na hEorpa a neartú tuilleadh tríd an méid seo: timpeallachtaí atá ann cheana a neartú agus cruthú timpeallachtaí nua a chothú atá fabhrach don chomhar agus don nuálaíocht; acmhainneachtaí nuálaíochta na n-ollscoileanna agus earnáil an taighde a neartú; tacú le glúin nua fiontraithe; cruthú agus forbairt fiontar nuálach a spreagadh, mar aon le hinfheictheacht agus aitheantas na ngníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta arna gcistiú ag AE a neartú, go háirithe cistiú EIT don phobal i gcoitinne.

Mar gheall ar chineál agus ar scála na ndúshlán nuálaíochta, is gá idirchaidreamh a dhéanamh le gníomhaithe agus acmhainní a chur ar fáil ar leibhéal an Aontais trí chomhar trasteorann a chothú. Is gá fáil réidh leis na bacainní idir disciplíní agus ar feadh na slabhraí luacha agus cruthú timpeallachta fabhraí a chothú ina ndéanfar eolas agus saineolas a mhalartú go héifeachtach, agus ina ndéanfar scileanna tréitheacha fiontraithe a fhorbairt agus fiontraithe a mhealladh. Áiritheofar le Clár Oibre Straitéiseach um Nuálaíocht de chuid EIT go mbeidh comhréireacht ann le dúshláin ‘Fís Eorpach’, mar aon le comhlántacht le EIC.

2.  Réimsí Idirghabhála

2.1.  Éiceachórais nuálaíochta inbhuanaithe ar fud na hEorpa

I gcomhréir le Rialachán EIT agus an Clár Oibre Straitéiseach um Nuálaíocht de chuid EIT, beidh ról treisithe ag EIT in éiceachórais nuálaíochta inbhuanaithe atá dírithe ar dhúshláin a neartú ar fud na hEorpa. Go háirithe, leanfaidh EIT de bheith ag feidhmiú go príomha trína Phobail Eolais agus Nuálaíochta (PENanna), trí chomhpháirtíochtaí mórscála Eorpacha lena dtugtar aghaidh ar dhúshláin shochaíocha shonracha. Leanfaidh sé de bheith ag neartú éiceachórais nuálaíochta timpeall orthu trína n-oscailt suas agus trí chomhtháthú an taighde, na nuálaíochta agus an oideachais a chothú. Lena chois sin, neartóidh EIT éiceachórais na nuálaíochta ar fud na hEorpa trína Scéim Nuálaíochta Réigiúnach (EIT RIS) a leathnú. Oibreoidh EIT i gcomhar le héiceachórais na nuálaíochta ina léirítear ardchumas nuálaíochta atá bunaithe ar straitéis, ailíniú téamach agus tionchar atá beartaithe, i ndlúthshineirgí le Straitéisí agus Ardáin um Speisialtóireacht Chliste.

–  Éifeachtacht na PENanna atá ann cheana agus a n-oscailteacht i leith comhpháirtithe nua a threisiú lena gcumasófar an t-aistriú chuig féin-inbhuanaitheacht san fhadtéarma, agus lena ndéanfar anailísiú ar an ngá atá le PENanna nua a bhunú chun dul i ngleic le dúshláin dhomhanda. Saineofar na réimsí téamacha sonracha sa Chlár Oibre Straitéiseach um Nuálaíocht, agus an Phleanáil Straitéiseach á cur san áireamh;

–  Dlús a chur faoi réigiúin dul i dtreo barr feabhais sna tíortha ar nuálaithe a shainítear sa Chlár Oibre Straitéiseach um Nuálaíocht i ndlúthchomhair leis na cistí struchtúracha agus cláir ábhartha eile arna gcistiú ag an Aontas nuair is iomchuí.

2.2.  Scileanna nuálaíochta agus fiontraíochta i bhfoghlaim ar feadh an tsaoil, lena n-áirítear acmhainneachtaí na n-institiúidí ardoideachais ar fud na hEorpa a mhéadú

Treiseofar gníomhaíochtaí oideachais EIT chun an nuálaíocht agus an fhionraíocht a chothú trí oideachas agus oiliúint dhiongbháilte. Díreofar fócas níos láidre ar fhorbairt an chaipitil dhaonna a bheidh bunaithe ar leathnú chláir oideachais EIT PENanna atá ann cheana d'fhonn leanúint de bheith ag cur ar fáil curaclaim ardcháilíochta atá bunaithe ar an nuálaíocht, ar an gcruthaitheacht agus ar an bhfiontraíocht i gcomhréir le straitéis AE um an tionscal agus scileanna do mhic léinn agus do lucht gairme. Féadfar a áireamh orthu na taighdeoirí agus nuálaithe dá dtugtar tacaíocht le codanna eile de Fís Eorpach, go háirithe le gníomhartha Marie Skłodowska-Curie. Tacóidh EIT le nuachóiriú a dhéanamh ar institiúidí ardoideachais ar fud na hEorpa freisin agus iad a lánpháirtiú in éiceachórais na nuálaíochta trína n-acmhainn agus a gcumas fiontraíochta a chothú agus a mhéadú agus iad a spreagadh le riar níos fearr ar riachtanais scileanna nua roimh ré.

–  Curaclaim nuálacha a fhorbairt, lena gcuirfear san áireamh riachtanais na sochaí agus an tionscail amach anseo, agus cláir thrasearnálacha a fhorbairt atá le tairiscint do mhic léinn, fiontraithe agus lucht gairme ar fud na hEorpa agus lasmuigh di ina gcomhcheanglófar saineolas earnála sonraí le scileanna atá dírithe ar an ▌nuálaíocht agus scileanna fiontraíochta, amhail ▌scileanna ardteicneolaíochta a bhaineann le heochair-theicneolaíochtaí cumasúcháin digiteacha agus inbhuanaithe;

–  Branda EIT a neartú agus a leathnú chun feabhas a chur ar infheictheacht agus aitheantas chláir oideachais EIT atá bunaithe ar chomhpháirtíochtaí idir institiúidí ardoideachais éagsúla, ionaid taighde agus comhlachtaí taighde agus feabhas a chur ar a cháilíocht ina hiomláine ag an am céanna trí churaclaim ina bhfoghlaimeofar ábhar an churaclaim trí chleachtadh a dhéanamh agus oideachas fiontraíochta diongbháilte a bhfuil cuspóir leis a chur ar fáil mar aon le soghluaisteacht idirnáisiúnta, idir-eagraíochtaí agus idir-earnálacha;

–  Acmhainneacht nuálaíochta agus fiontraíochta earnáil an ardoideachais a fhorbairt, trí ghiaráil agus cur chun cinn a dhéanamh ar shaineolas Phobal EIT chun oideachas, taighde agus gnó a nascadh le chéile;

–  Ról phobal EIT Aalumni a threisiú ina eiseamláir do mhic léinn nua agus ina ionstraim láidir chun an tionchar a bheidh ag EIT a léiriú.

2.3.  Réitigh nua don mhargadh chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin dhomhanda

Le EIT déanfar éascú, cumhachtú agus dámhachtainí i dtaca le fiontraithe, nuálaithe, taighdeoirí, oideoirí, mic léinn agus gníomhaithe nuálaíochta, agus príomhshruthú inscne á áirithiú, a bheith ag obair i gcomhar le chéile i bhfoirne trasdisciplíneacha chun smaointe a ghiniúint agus iad a chlaochlú ina nuálaíocht incriminteach shuaiteach. Is iad príomhghnéithe na ngníomhaíochtaí ná an nuálaíocht oscailte agus an cur chuige trasteorann, lena ndíreofar ar ghníomhaíochtaí ábhartha Thriantán an Eolais a chur san áireamh agus atá an-tábhachtach le go mbeidh rath orthu (e.g. is féidir tionscnóirí tionscadal an rochtain a fheabhsú ar an méid seo: céimithe cáilithe in ábhair shonracha, úsáideoirí tosaigh, gnólachtaí nuathionscanta a bhfuil smaointe nuálacha acu, gnólachtaí nach gnólachtaí intíre iad a bhfuil sócmhainní comhlántacha acu etc.).

–  tacú le táirgí, seirbhísí agus deiseanna margaidh nua a fhorbairt lena mbeidh gníomhaithe Thriantán an Eolais ag obair i gcomhar le chéile chun réitigh a fháil ar dhúshláin dhomhanda;

—   slabhra luacha na nuálaíochta ar fad a chomhtháthú go hiomlán: ón mac léinn go fiontraí, ón smaoineamh go táirge, ón saotharlann go tomhaltóir. Áiritheofar air sin, tacaíocht do ghnólachtaí nuathionscanta agus gnólachtaí atá i mbun fáis.

–  Seirbhísí agus tacaíocht ardleibhéil a sholáthar do ghnólachtaí nuálacha, lena n-áirítear cúnamh teicniúil a thabhairt do mhionchoigeartú táirgí agus seirbhísí, meantóireacht shubstainteach, tacú le custaiméirí spriocdhírithe a áirithiú agus caipiteal a thógáil, chun go gcuirfear ar an margadh go mear iad agus go gcuirfear dlús faoina bpróiseas fáis.

2.4.  Sineirgíochtaí agus breisluach laistigh de Fís Eorpach.

Cuirfidh EIT dlús lena iarrachtaí chun leas a bhaint as na sineirgí agus na comhlántachtaí idir PENanna atá ann cheana agus le gníomhaithe agus tionscnaimh éagsúla ar leibhéal an Aontais Eorpaigh agus ar leibhéil dhomhanda agus leathnóidh sé an líonra eagraíochtaí dlúthchomhair atá aige ar an leibhéal straitéiseach agus ar an leibhéal oibríochtúil araon, agus dúbláil á seachaint aige.

–  Dlúthchomhar le EIC agus InvestEU maidir le cuíchóiriú a dhéanamh ar an tacaíocht (i.e. cistiú agus seirbhísí) a thairgtear ▌d'fhiontair nuálacha sna céimeanna nuathionscanta agus fáis, go háirithe trí PENanna;

–  Gníomhaíochtaí EIT a phleanáil agus a chur chun feidhme chun an tairbhe is mó is féidir a bhaint as sineirgí agus comhlántachtaí le codanna eile den Chlár;

–  Páirteachas le Ballstáit AE, ar an leibhéal náisiúnta agus réigiúnach araon, lena rachfar i mbun idirphlé struchtúrtha agus lena ndéanfar iarrachtaí comhordaithe chun sineirgí le ▌ tionscnaimh náisiúnta agus réigiúnacha a chumasú, lena n-áirítear straitéisí um speisialtóireacht chliste, agus trí chur chun feidhme ‘Éiceachórais nuálaíochta na hEorpa’ á bhreithniú freisin, chun dea-chleachtais agus dea-fhoghlaim a shainaithint, a chomhroinnt agus a leathadh;

–  Cleachtais agus torthaí nuálacha a roinnt agus a leathadh ar fud na hEorpa agus níos faide anonn, chun rannchuidiú le beartas nuálaíochta san Eoraip i gcomhar le codanna eile de Fís Eorpach;

–  Ionchur a thabhairt faoi phléití ar bheartais nuálaíochta agus rannchuidiú le tosaíochtaí bheartais AE a dhearadh agus a chur chun feidhme trína bheith ag obair go leanúnach le seirbhísí ábhartha uile an Choimisiúin Eorpaigh, le cláir eile de chuid AE agus lena bpáirtithe leasmhara, agus roghanna éagsúla a iniúchadh tuilleadh i dtionscnaimh cur chun feidhme beartais;

–  Sineirgí le cláir eile de chuid AE a shaothrú, lena n-áirítear na cláir sin ina dtacaítear le forbairt caipitil dhaonna agus nuálaíochta (e.g. COST, ESF+, ERDF, Erasmus +, Eoraip na Cruthaitheachta agus COSME Plus/Margadh Aonair, InvestEU);

–  Comhghuaillíochtaí straitéiseacha a chruthú le príomhghníomhaithe nuálaíochta ar leibhéal AE agus ar an leibhéal idirnáisiúnta, agus tacú le PENanna chun comhoibriú agus naisc le príomh-chomhpháirtithe Thriantán an Eolais ó thríú tíortha a fhorbairt, arb é is aidhm dóibh margaí nua a oscailt do réitigh de bhun PENanna mar aon le maoiniú agus daoine éirimiúla a mhealladh ó thar lear. Cuirfear rannpháirtíocht tríú tíortha chun cinn maidir le prionsabail na cómhalartachta agus na sochar frithpháirteach.

▌

IARSCRÍBHINN III

COMHPHÁIRTÍOCHTAÍ

Déanfar Comhpháirtíochtaí Eorpacha a roghnú agus a chur chun feidhme, a chéimniú amach, a athnuachan, nó déanfar faireachán agus meastóireacht orthu, ar bhonn na gcritéar seo a leanas:

1)  Roghnú:

(a)  A léiriú go bhfuil an Chomhpháirtíocht Eorpach níos éifeachtaí ó thaobh cuspóirí gaolmhara an Chláir a gnóthú trí rannpháirtíocht agus tiomantas na gcomhpháirtithe, go háirithe maidir le tionchair shoiléire a ghnóthú don Aontas Eorpach agus dá shaoránaigh, go háirithe i bhfianaise na dúshláin dhomhanda agus na cuspóirí taighde agus nuálaíochta a ghnóthú, iomaíochas agus inbhuanaitheacht AE a chinntiú agus rannchuidiú le neartú an Limistéir Eorpaigh Taighde agus Nuálaíochta agus, i gcás inarb ábhartha, le tiomantais idirnáisiúnta;

I gcás Comhpháirtíochtaí Eorpacha institiúidithe arna mbunú i gcomhréir le hAirteagal 185 CFAE, tá rannpháirtíocht 40 % de Bhallstáit an Aontais Eorpaigh ar a laghad éigeantach;

(b)  Leanúnachas agus sineirgí na Comhpháirtíochta Eorpaí laistigh de chreat taighde agus nuálaíochta an Aontais, agus rialacha Fís Eorpach á leanúint a mhéid is féidir;

(c)  Trédhearcacht agus oscailteacht na Comhpháirtíochta Eorpaí i ndáil le tosaíochtaí agus cuspóirí a shainaithint maidir le torthaí agus tionchar a bhfuiltear ag súil leo agus maidir le rannpháirtíocht na gcomhpháirtithe agus na ngeallsealbhóirí ón slabhra luacha ina iomláine, ó earnálacha, chúlraí agus disciplíní éagsúla, lena n-áirítear cinn idirnáisiúnta nuair is ábhartha agus gan cur isteach ar an iomaíochas Eorpach; módúlachtaí soiléire maidir le rannpháirtíocht FBManna a chur chun cinn agus chun torthaí a leathadh agus leas a bhaint astu, go háirithe ag FBManna, lena n-áirítear trí eagraíochtaí idirmheánacha;

(d)  Léiriú ex ante ar bhreisíocht agus treoíocht na Comhpháirtíochta Eorpaí, lena n-áirítear fís straitéiseach chomhchoiteann de chuspóir na Comhpháirtíochta Eorpaí. Beidh na nithe seo a leanas, go háirithe, san áireamh san fhís sin:

–  sainaithint táirgí insoláthartha, torthaí agus tionchar, atá intomhaiste, laistigh d'amchlár sonrach, luach bunúsach eacnamaíoch agus/nó luach sochaíoch don Aontas san áireamh;

–  léiriú ar na héifeachtaí giarála cáilíochtúla agus cainníochtúla suntasacha ▌a bhfuiltear ag súil leo, lena n-áirítear modh lena ndéanfaí príomhtháscairí feidhmíochta a thomhais;

–  cuir chuige chun solúbthacht an chur chun feidhme a áirithiú agus chun coigeartú a dhéanamh má athraíonn riachtanais bheartais agus/nó an mhargaidh, nó má dhéantar dul chun cinn ó thaobh na heolaíochta, chun comhleanúnachas beartais a fheabhsú ar an leibhéal réigiúnach, náisiúnta agus ar leibhéal AE;

–  straitéis scoir agus bearta don chéimniú amach ón gClár.

(e)  Léiriú ex ante ar thiomantas fadtéarmach na gcomhpháirtithe, lena n-áirítear sciar íosta infheistíochtaí poiblí agus/nó príobháideacha;

I gcás Comhpháirtíochtaí Eorpacha institiúidithe, a bhunaítear i gcomhréir le hAirteagal 185 nó le hAirteagal 187 CFAE, is é a bheidh sna ranníocaíochtaí airgeadais agus/nó sna ranníocaíochtaí comhchineáil ó chomhpháirtithe seachas an tAontas méid is ionann agus 50 %, ar a laghad, de ghealltanais bhuiséadacha chomhiomlánaithe na Comhpháirtíochta Eorpaí agus féadfaidh siad a bheith chomh hard le 75 %. I gcás gach Comhpháirtíocht Eorpach institiúidithe den sórt sin, beidh sciar den rannchuidiú ó chomhpháirtithe eile seachas ón Aontas i bhfoirm ranníocaíochtaí. I gcás comhpháirtithe eile seachas ón Aontas nó ó na Stáit Rannpháirteacha, ba cheart ranníocaíochtaí airgeadais a bheith dírithe go príomha ar chostais riaracháin mar aon le comhordú agus tacaíocht agus gníomhaíochtaí neamhiomaíocha eile a chumhdach.

(ea)  I gcomhaontú leis na húdaráis réigiúnacha, glacfar le ERDF mar pháirt-rannchuidiú náisiúnta do ghníomhaíochtaí comhchistiúcháin cláir a bhfuil baint ag na Ballstáit leo.

2)  Cur chun feidhme:

(a)  Cur chuige córasach a áiritheoidh go mbeidh na Ballstáit rannpháirteach go gníomhach agus go luath agus go mbainfear amach tionchair na Comhpháirtíochta Eorpaí a bhfuiltear ag súil leo trí chur chun feidhme solúbtha ar ghníomhaíochtaí comhpháirteacha a bhfuil breisluach ard Eorpach ag gabháil leo agus a rachaidh thar glaonna comhpháirteacha ar ghníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta freisin, iad siúd a bhfuil baint acu leis an nglacadh atá ag an margadh leo, le glacadh rialála nó le glacadh beartais san áireamh;

(b)  Bearta iomchuí lena n-áirithítear oscailteacht leanúnach an tionscnaimh agus trédhearcacht le linn an chur chun feidhme, go háirithe le haghaidh socrú tosaíochtaí agus le haghaidh rannpháirtíocht i nglaonna ar thograí, faisnéis ar fheidhmiú an rialachais, infheictheacht an Aontais, bearta cumarsáide agus for-rochtana, leathadh agus saothrú torthaí, lena n-áirítear straitéis shoiléir i dtaca le rochtain oscailte/úsáideoirí feadh an slabhra breisluacha; bearta iomchuí chun FBManna a chur ar an eolas agus chun a rannpháirtíocht a chur chun cinn;

(c)  Gníomhaíochtaí comhordúcháin agus/nó gníomhaíochtaí comhpháirteacha le tionscnaimh thaighde agus nuálaíochta ábhartha eile chun barrleibhéal na n-idirnasc agus sineirgí éifeachtacha a áirithiú, inter alia chun aghaidh a thabhairt ar bhacainní cur chun feidhme a d'fhéadfadh a bheith ann ar an leibhéal náisiúnta agus cost-éifeachtúlacht a mhéadú;

(d)  ▌Gealltanais, ▌i dtaca le ranníocaíochtaí airgeadais agus/nó ranníocaíochtaí comhchineáil, ó gach comhpháirtí i gcomhréir le forálacha náisiúnta le linn shaolré an tionscnaimh;

(e)  I gcás gach Comhpháirtíocht Eorpach institiúidithe, rochtain ag an gCoimisiún ar na torthaí agus ar fhaisnéis eile a bhaineann le gníomhairí chun críocha bheartais nó chláir an Aontais a cheapadh agus a chur chun feidhme, agus faireachán a dhéanamh orthu.

3)  Faireachán:

(a)  Córas faireacháin atá i gcomhréir leis na ceanglais a leagtar amach in Airteagal 45 chun an dul chun cinn i dtreo ▌cuspóirí beartais, táirgí insoláthartha agus eochairtháscairí feidhmíochta sonracha a rianú, a fhágann gur féidir measúnú a dhéanamh thar thréimhse ama ar an méid a baineadh amach, ar thionchair agus ar an ngá a d'fhéadfadh a bheith le bearta ceartaitheacha;

(b)  Tuairisciú tréimhsiúil tiomnaithe ar éifeachtaí giarála cáilíochtúla agus cainníochtúla, lena n-áirítear maidir le ranníocaíochtaí agus rannchuidiú comhchineáil tiomanta a ghealltar agus a chuirtear ar fáil go hiarmhír, infheictheacht agus suí sa chomhthéacs idirnáisiúnta, an tionchar ar thaighde agus na rioscaí ó thaobh nuálaíochta de a bhaineann le hinfheistíochtaí na hearnála príobháidí;

(c)  Faisnéis mhionsonraithe ar an bpróiseas meastóireachta agus torthaí ó gach glao ar thograí laistigh de chomhpháirtíochtaí, a chuirfear ar fáil ar bhealach tráthúil inrochtana i mbunachar sonraí comhchoiteann ar líne.

4)  Meastóireacht, céimniú amach agus athnuachan:

(a)  Meastóireacht ar na tionchair arna mbaint amach ar an leibhéal náisiúnta agus ar leibhéal an Aontais i ndáil leis na spriocanna agus eochairtháscairí feidhmíochta arna sainmhíniú, a úsáidfear sa mheastóireacht ar an gClár a leagtar amach in Airteagal 47, lena n-áirítear measúnú ar an modh idirghabhála ó thaobh beartais de is éifeachtaí le haghaidh aon ghníomhaíocht amach anseo; agus an áit a bheidh ag aon athnuachan féideartha ar Chomhpháirtíocht Eorpach i gcreat foriomlán na gComhpháirtíochtaí Eorpacha agus a thosaíochtaí beartais;

(b)  In éagmais athnuachana, bearta iomchuí lena n-áiritheofar go ndéanfar cistiú an Chláir Réime a chéimniú amach de réir na gcoinníollacha agus an amchláir ▌arna gcomhaontú leis na comhpháirtithe a thug gealltanas dlíthiúil ex ante, gan dochar do chistiú leanúnach trasnáisiúnta a d'fhéadfadh teacht ó chláir eile náisiúnta nó de chuid an Aontais, agus gan dochar don infheistíocht phríobháideach agus tionscadail leanúnacha.

IARSCRÍBHINN IV

SINEIRGÍOCHTAÍ LE CLÁIR EILE

1.  Trí shineirgíochtaí leis an gCiste Eorpach um Ráthaíocht Talmhaíochta agus leis an gCiste Eorpach Talmhaíochta um Fhorbairt Tuaithe (Comhbheartas Talmhaíochta - CBT), áiritheofar:

(a)  go ndéanfar riachtanais taighde agus nuálaíochta na hearnála talmhaíochta agus na limistéar tuaithe san Aontas a shainaithint, go háirithe faoin gComhpháirtíocht Eorpach um Nuálaíocht (CEN) maidir le ‘táirgiúlacht agus inbhuanaitheacht talmhaíochta’(35) agus go gcuirtear san áireamh iad i bpróiseas pleanála straitéisí don taighde agus nuálaíocht agus i gcláir oibre an Chláir;

(b)  go mbainfidh CBT an úsáid is fearr as torthaí taighde agus nuálaíochta agus go gcuireann sé úsáid, cur chun feidhme agus cur in úsáid na réiteach nuálach chun cinn, lena n-áirítear iad sin a thagann as tionscadail a mhaoinítear leis na Cláir Réime um thaighde agus nuálaíocht agus as an gComhpháirtíocht Eorpach um Nuálaíocht ‘táirgiúlacht agus inbhuanaitheacht talmhaíochta’ agus go mbaintear an úsáis is fearr as Pobail Eolais agus Nuálaíochta (PENanna) ábhartha de chuid EIT;

(c)  go dtacaíonn CETFT le glacadh agus leathadh eolais agus réiteach a eascraíonn as torthaí an Chláir a mbeidh earnáil feirmeoireachta níos dinimiciúla agus deiseanna nua i dtaca le forbairt na gceantar tuaithe ann dá mbarr.

2.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an gCiste Eorpach Muirí agus Iascaigh (CEMI):

(a)  go bhfuil an Clár agus CEMI idirnasctha go mór toisc go ndéanfar riachtanais thaighde agus nuálaíochta AE i réimse an bheartais mhara agus mhuirí a chur san áireamh i bpróiseas pleanála straitéisí an Chláir don taighde agus nuálaíocht;

(b)  go dtacaíonn CEMI le soláthar céimneach teicneolaíochtaí úra agus táirgí, próisis agus seirbhísí nuálacha, go háirithe iad siúd a thagann ón gClár i réimse an bheartais mara agus mhuirí; go gcuireann CEMI bailiú sonraí ar an láthair agus próiseáil sonraí chun cinn freisin agus go leathann sé gníomhaíochtaí ábhartha a dtacaítear leo faoin gClár, rud a rannchuideoidh ina dhiaidh sin leis an gComhbheartas Iascaigh, le Beartas Muirí Comhtháite, le Rialachas Idirnáisiúnta na nAigéan agus le tiomantais idirnáisiúnta a chur chun feidhme.

3.  Áiritheoidh sineirgíochtaí le Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (CFRE):

(a)  go n-úsáidfear socruithe chun maoiniú ó CFRE agus ó ‘Fís Eorpach’ a chur le chéile chun tacú le gníomhaíochtaí a dhúnann an bhearna idir Cláir Oibríochtúla réigiúnacha, straitéisí um speisialtóireacht chliste agus barr feabhais idirnáisiúnta sa taighde agus nuálaíocht, lena n-áirítear cláir chomhpháirteacha thrasréigiúnacha/thrasnáisiúnta agus Bonneagair Thaighde uile-Eorpacha, agus é mar aidhm leo an Limistéar Eorpach Taighde a neartú;

(aa)  go bhféadfar cistí CFRE a aistriú ar bhonn deonach chun tacú le gníomhaíochtaí faoin gClár, go háirithe an Séala barr feabhais;

(b)  go ndíríonn CFRE, i measc nithe eile, ar éiceachórais thaighde agus nuálaíochta réigiúnacha agus áitiúla a fhorbairt agus a neartú agus ar an gclaochlú tionsclaíoch, lena n-áirítear tacaíocht le glacadh torthaí agus le leathadh amach teicneolaíochtaí úra agus réiteach nuálach ó na Cláir Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht trí CFRE;

(ba)  go bhfeabhsaítear na héiceachórais réigiúnacha, líonraí ardáin agus straitéisí réigiúnacha atá ann cheana.

4.  Áiritheoidh sineirgíochtaí le Ciste Sóisialta na hEorpa+ (CSE+):

(a)  gur féidir le CSE+ curaclaim nuálacha a dtacaíonn an Clár leo a phríomhshruthú agus a mhéadú ó thaobh scála de, trí chláir náisiúnta nó réigiúnacha, d’fhonn na scileanna agus na hinniúlachtaí is gá do phoist an ama atá le teacht a thabhairt do dhaoine;

(b)  gur féidir na socruithe don mhaoiniú comhlántach ó CSE+ a úsáid ar bhonn deonach chun tacú le gníomhaíochtaí den Chlár lena gcuirtear forbairt an chaipitil dhaonna sa taighde agus nuálaíocht chun cinn, d’fhonn an Limistéar Eorpach Taighde a neartú; [Leasú. 148]

(c)  go ndéanfaidh an tsraith Sláinte de Chiste Sóisialta na hEorpa+ teicneolaíochtaí nuálacha agus samhlacha agus réitigh nua gnó, go háirithe iad siúd a thagann as na Cláir, a phríomhshruthú, chun rannchuidiú le córais sláinte na mBallstát a dhéanamh nuálach, éifeachtach agus inbhuanaithe agus chun rochtain ar chúram sláinte níos fearr agus níos sábháilte a éascú do shaoránaigh na hEorpa.

5.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an tSaoráid um Chónascadh na hEorpa (SCE):

(a)  go ndéanfar riachtanais thaighde agus nuálaíochta i réimse an iompair, i réimse an fhuinnimh agus san earnáil dhigiteach san Aontas Eorpach a shainaithint agus a shuíomh le linn próiseas pleanála straitéisí an Chláir don taighde agus nuálaíocht;

(b)  go dtacaíonn SCE le soláthar céimneach agus cur in úsáid ar mhórscála na dteicneolaíochtaí nuálacha nua agus na réiteach nuálach nua i réimse an iompair, i réimse an fhuinnimh agus sna bonneagair fhisiciúla dhigiteacha, go háirithe iad sin a thagann as na Cláir Réime um thaighde agus um nuálaíocht;

(c)  go ndéanfar malartú faisnéise agus sonraí idir an Clár Réime agus tionscadail SCE a éascú, mar shampla trí bhéim a leagan ar theicneolaíochtaí ón gClár Réime a bhfuil leibhéal ard ullmhachta don mhargadh ag baint leo a d’fhéadfaí a fhorbairt tuilleadh trí SCE.

6.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an gClár don Eoraip Dhigiteach (DEP):

(a)  cé go dtagann roinnt réimsí téamacha a dtugtar aghaidh orthu leis an gClár agus le DEP le chéile, go mbeidh na cineálacha gníomhaíochtaí atá le maoiniú, a n-aschuir ionchasacha agus a loighic idirghabhála, éagsúil agus comhlántach;

(b)  go ndéanfar riachtanais thaighde agus nuálaíochta a bhaineann le gnéithe digiteacha a shainaithint agus a shuíomh i bpleananna straitéiseacha an Chláir don taighde agus nuálaíocht; cuimsítear leis sin taighde agus nuálaíocht le haghaidh na Ríomhaireachta Ardfheidhmíochta, na hIntleachta Saorga agus na Cibearshlándála, Teicneolaíochtaí Mórleabhair Dáilte, Teicneolaíochtaí Candamacha, ag cur teicneolaíochtaí digiteacha le chéile le teicneolaíochtaí cumasúcháin eile agus le nuálaíochtaí neamhtheicneolaíocha; tacú le méadú cuideachtaí trí nuálaíochtaí ceannródaíocha a thabhairt isteach (go leor acu a mbeidh teicneolaíochtaí digiteacha agus fisiciúla á gcur le chéile iontu; an ghné dhigiteach a chomhtháthú feadh an cholúin iomlán ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’; agus tacú le bonneagair thaighde dhigiteacha;

(c)  go ndíreofar, le DEP, ar acmhainní agus bonneagar digiteach ar mhórscála a fhothú sa Ríomhaireacht Ardfheidhmíochta, Intleacht Shaorga, Cibearshlándáil, Teicneolaíochtaí Mórleabhair Dáilte, Teicneolaíochtaí Candamacha agus ardscileanna digiteacha, agus é mar aidhm leo glacadh agus cur in úsáid forleathan ann ar fud na hEorpa i dtaca le réitigh dhigiteacha nuálacha ríthábhachtacha, atá ann cheana nó a ndearnadh tástáil orthu, laistigh de chreat an Aontais i réimsí a bhaineann le leas an phobail (amhail sláinte, riarachán poiblí, an ceartas agus an t-oideachas) nó teip margaidh (amhail digitiú gnó, go háirithe fiontair bheaga agus mheánmhéide); go gcuirfear DEP chun feidhme go príomha trí infheistíochtaí comhordaithe agus straitéiseacha leis na Ballstáit, go háirithe trí sholáthar poiblí comhpháirteach, in acmhainní digiteacha atá le roinnt ar fud na hEorpa agus i mbearta uile-Aontais lena dtacaítear le hidir-inoibritheacht agus le caighdeánú mar chuid den phróiseas chun Margadh Aonair Digiteach a fhorbairt;

(d)  go gcuirfear acmhainní agus bonneagair DEP ar fáil don lucht taighde agus nuálaíochta, lena n-áirítear iad a chur ar fáil le haghaidh gníomhaíochtaí a fhaigheann tacaíocht ón gClár, agus tástáil, turgnamhaíocht agus taispeántas thar gach earnáil agus disciplín san áireamh;

(e)  go ndéanfar na teicneolaíochtaí digiteacha úra arna bhforbairt tríd an gClár a ghlacadh agus a chur in úsáid le DEP;

(f)  go ndéanfar tionscnaimh faoin gClár le haghaidh forbairt scileanna agus curaclaim inniúlachtaí, lena n-áirítear iad sin arna soláthar ag ionaid chomhlonnaithe Phobal Eolais agus Nuálaíochta de chuid na hInstitiúide Eorpaí um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht, go ndéanfar iad a chomhlánú le fothú acmhainneachta in ardscileanna digiteacha arna maoiniú faoin gClár don Eoraip Dhigiteach;

(g)  go mbeidh sásraí láidre comhordaithe ann don chláreagrú straitéiseach agus go ndéanfar nósanna imeachta oibriúcháin a ailíniú don dá chlár, agus go mbeidh seirbhísí ábhartha an Choimisiúin, chomh maith le dreamanna eile a mbaineann codanna éagsúla de na cláir faoi seach leo, bainteach leis na struchtúir rialachais atá acu.

7.  Áiritheoidh sineirgíochtaí le Clár an Mhargaidh Aonair:

(a)  go rachaidh Clár an Mhargaidh Aonair i ngleic leis na clistí sa mhargadh a imríonn tionchar ar gach FBM, agus go gcuirfidh sé fiontraíocht agus cruthú agus fás cuideachtaí chun cinn. go mbeidh comhleanúnachas iomlán ann idir Clár an Mhargaidh Aonair agus gníomhaíochtaí EIT agus na Comhairle Nuálaíochta Eorpaí a bheidh ann amach anseo le haghaidh cuideachtaí nuálacha, agus i réimse na seirbhísí tacaíochta le haghaidh FBManna chomh maith, go háirithe i gcásanna nach gcuireann an margadh maoiniú inmharthana ar fáil;

(b)  go bhfeidhmeoidh an Líonra Fiontar Eorpach, ar aon dul le struchtúir tacaíochta eile do FBManna (e.g. Pointí Teagmhála Náisiúnta, Gníomhaireachtaí Nuálaíochta, DIH, Lárionaid Inniúlachta, gorlanna deimhnithe), chun seirbhísí tacaíochta a chur ar fáil faoi Fís Eorpach, lena n-áirítear an Chomhairle Nuálaíochta Eorpach.

8.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an gClár don Chomhshaol agus do Ghníomhú ar son na hAeráide (LIFE):

Go ndéanfar na riachtanais thaighde agus nuálaíochta chun dul i ngleic le dúshláin chomhshaoil, aeráide agus fuinnimh laistigh den Aontas a shainaithint agus a shuíomh le linn an phróisis pleanála maidir le taighde straitéiseach agus nuálaíocht de chuid an Chláir. Leanfaidh clár LIFE de bheith ag gníomhú mar chatalaíoch chun reachtaíocht agus beartas an Aontais maidir leis an gcomhshaol, leis an aeráid agus le gnéithe áirithe fuinnimh a chur chun feidhme, lena n-áirítear trí bhíthin glacadh torthaí taighde agus nuálaíochta ón gClár agus cuidiú iad a chur in úsáid ar scála náisiúnta agus (idir)réigiúnach áit a bhféadfaidh siad aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna comhshaoil, aeráide agus aistrithe fuinnimh. Go háirithe, leanfaidh LIFE de shineirgíochtaí leis an gClár a dhreasú trí bhónas a dhámhachtain le linn na meastóireachta ar thograí ar gné díobh úsáid a bhaint as na torthaí ón gClár. Tacóidh tionscadail gníomhaíochtaí caighdeánacha LIFE le teicneolaíochtaí nó modheolaíochtaí oiriúnacha a fhorbairt, a thástáil nó a thaispeáint chun beartas comhshaoil agus aeráide an Aontais a chur chun feidhme, ar féidir iad a chur in úsáid ar mhórscála ina dhiaidh sin, arna gcistiú ó fhoinsí eile, lena n-áirítear ón gClár. Is féidir le EIT chomh maith leis an gComhairle Nuálaíochta Eorpach a bheidh ann amach anseo tacaíochta sholáthar do smaointe nua ceannródaíocha a d'fhéadfadh a bheith mar thoradh ar chur chun feidhme thionscadail LIFE, agus is féidir leo na smaointe sin a uas-scálú agus a thráchtálú.

9.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an gclár Erasmus:

(a)  go mbainfear úsáid as acmhainní atá curtha le chéile ón gClár agus ó chlár Erasmus chun gníomhaíochtaí a mhaoiniú atá dírithe ar institiúidí ardoideachais Eorpacha a neartú agus a nuachóiriú. Déanfaidh an Clár comhlánú ar thacaíocht ón gclár Erasmus do thionscnamh na nOllscoileanna Eorpacha, go háirithe a ghné thaighde, mar chuid d'fhorbairt straitéisí nua comhpháirteacha lánpháirtithe inbhuanaithe fadtéarmacha i leith oideachais, taighde agus nuálaíocht atá bunaithe ar chineálacha cur chuige trasdhisciplíneacha agus trasearnálacha chun triantán an eolais a chruthú, rud a chuirfidh borradh faoin bhfás eacnamaíoch; go bhféadfadh gníomhaíochtaí oideachais EIT a bheith ionspioráideach do thionscnamh na nOllscoileanna Eorpacha agus a bheith idirnasctha leis.

(b)  go gcothóidh an Clár agus Clár Erasmus comhtháthú an oideachais agus an taighde trí éascú d’institiúidí ardoideachais straitéisí coiteanna oideachais, taighde agus nuálaíochta a cheapadh agus a chur ar bun, chun na torthaí agus cleachtais thaighde is déanaí a chur ar fáil mar bhonn eolais don teagasc chun taithí gníomhach taighde a sholáthar do gach mac léinn agus gach ball foirne ardoideachais, go háirithe taighdeoirí, agus chun tacú le gníomhaíochtaí eile lena ndéantar an t-ardoideachas, an taighde agus an nuálaíocht a chomhtháthú.

10.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an gClár Spáis Eorpach:

(a)  go ndéanfar riachtanais thaighde agus nuálaíochta san earnáil réamhtheachtach agus iartheachtach spáis san Aontas Eorpach a shainaithint agus a shuíomh mar chuid de phróiseas pleanála straitéisí an Chláir don taighde agus nuálaíocht; go ndéanfar na gníomhaíochtaí taighde spáis arna gcur chun feidhme trí ‘Fís Eorpach’ a chur chun feidhme agus aird á tabhairt ar sholáthar agus incháilitheacht eintiteas i gcomhréir le forálacha an Chláir Spáis, i gcás inarb iomchuí;

(b)  go n-úsáidfear na sonraí agus seirbhísí spáis a chuirtear ar fáil mar earraí poiblí faoin gClár Spáis Eorpach chun réitigh cheannródaíocha a fhorbairt trí thaighde agus nuálaíocht, lena n-áirítear sa Chlár Réime, go háirithe i gcomhair bia inbhuanaithe agus acmhainní nádúrtha, faireachán ar an aeráid, cathracha cliste, feithiclí uathoibrithe, an tslándáil agus bainistiú tubaistí;

(c)  go rannchuideoidh Sonraí Copernicus agus Seirbhísí um Rochtain ar Fhaisnéis leis an Néal Eorpach maidir leis an Eolaíocht Oscailte agus go ndéanfaidh siad rochtain taighdeoirí agus eolaithe ar shonraí Copernicus a éascú dá bharr; beidh bonneagair thaighde, go háirithe líonraí breathnóireachta in situ, ina ngnéithe ríthábhachtacha den bhonneagar breathnóireachta in situ a dhéanann seirbhísí Copernicus a chumasú, agus bainfidh siad leas, ina dhiaidh sin, as an bhfaisnéis arna giniúint ag seirbhísí Copernicus.

11.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an Ionstraim maidir leis an gComharsanacht, an Fhorbairt agus an Comhar Idirnáisiúnta (an ‘Ionstraim Sheachtrach’) go ndéanfar, le gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta an Chláir a bhfuil Tríú Tíortha rannpháirteach iontu, agus le gníomhaíochtaí spriocdhírithe comhair idirnáisiúnta, ailíniú agus comhleanúnachas a lorg le gníomhaíochtaí comhthreomhara i dtaca le dul i bhfód ar an margadh agus fothú acmhainní faoin Ionstraim Sheachtrach, bunaithe ar shainmhíniú comhpháirteach ar riachtanais agus ar réimsí idirghabhála le linn próiseas pleanála straitéisí an Chláir don taighde agus nuálaíocht.

12.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an gCiste Slándála Inmheánaí agus leis an ionstraim bainistithe teorainneacha mar chuid den Chiste um Bainistiú Comhtháite Teorainneacha:

(a)  go ndéanfar riachtanais thaighde agus nuálaíochta i réimse na slándála agus i réimse an bhainistithe comhtháite teorainneacha a shainaithint agus a shuíomh le linn próiseas pleanála straitéisí an Chláir don taighde agus nuálaíocht;

(b)  go dtacaíonn an Ciste Slándála Inmheánaí agus an Ciste um Bainistiú Comhtháite Teorainneacha le teicneolaíochtaí agus réitigh nuálacha úra a chur in úsáid, go háirithe iad siúd a thagann as na Cláir Réime um thaighde agus um nuálaíocht i réimse an taighde slándála.

13.  Áiritheoidh sineirgíochtaí le Ciste InvestEU:

(a)  go soláthróidh an Clár, as a bhuiséad féin, maoiniú cumasctha de chuid Fís Eorpach agus EIC do nuálaithe, arb é leibhéal ard riosca is saintréith dó agus nach gcuireann an margadh maoiniú inmharthana inbhuanaithe ábhartha ar fáil ina leith, agus ag an am céanna déanfaidh sé foráil maidir le comhordú iomchuí chun tacú leis an gcuid den mhaoiniú cumasctha as maoiniú príobháideach a chur ar fáil agus a bhainistiú go héifeachtach trí chistí agus idirghabhálaithe a fhaigheann tacaíocht ó InvestEU;

(b)  go ndéanfar ionstraimí airgeadais don taighde agus nuálaíocht agus do FBManna a ghrúpáil le chéile faoi Chiste InvestEU, go háirithe trí ionú téamach T&N tiomnaithe, agus trí tháirgí arna gcur in úsáid faoin ionú FBManna a dhíríonn ar chuideachtaí nuálacha, rud a chuideoidh freisin chun cuspóirí an Chláir a bhaint amach. Bunófar naisc chomhlántacha láidre idir InvestEU agus Fís Eorpach.

14.  Áiritheoidh sineirgíochtaí leis an gCiste Nuálaíochta faoin Scéim Trádála Astaíochtaí (an ‘Ciste Nuálaíochta’):

(a)  go ndéanfaidh an Ciste Nuálaíochta nuálaíocht a dhíriú go sonrach i dteicneolaíochtaí agus i bpróisis ísealcharbóin, lena n-áirítear gabháil agus úsáid charbóin atá sábháilte don chomhshaol agus a rannchuidíonn go suntasach le tionchair an athraithe aeráide a mhaolú, chomh maith le táirgí a úsáidtear in ionad cinn atá dian ó thaobh úsáid carbóin de, agus le cabhrú chun spreagadh a thabhairt le tionscadail a thógáil agus a oibriú arb é is aidhm dóibh CO2 a ghabháil agus a stóráil go geolaíoch ar dhóigh atá sábháilte don chomhshaol, agus spreagadh a thabhairt freisin do theicneolaíochtaí nuálacha a bhaineann le fuinnimh in-athnuaite agus stóráil fuinnimh; Cruthófar creat iomchuí chun táirgí ‘níos glaise’ a chumasú agus a dhreasú ag a mbeidh breisluach inbhuanaithe do na custaiméirí/úsáideoirí deiridh.

(b)  go dtabharfaidh an Clár cistiú chun teicneolaíochtaí a fhorbairt agus, a thaispeáint agus a chur chun feidhme, lena n-áirítear réitigh cheannródaíocha, a bheidh in ann geilleagar ísealcharbóin agus cuspóirí an Aontais maidir le dícharbónú, fuinneamh agus claochlú tionsclaíoch a bhaint amach, go háirithe faoi cholún 2 an Chláir agus trí EIT;

(c)  go bhféadfaidh an Ciste Nuálaíochta, ar choinníoll go ndéanfar a chritéar roghnúcháin agus dhámhachtana a chomhlíonadh, tacú le céim taisealbhaidh tionscadal incháilithe a bhféadfadh tacaíocht a bheith faighte acu ón gClár réime um Thaighde agus um Nuálaíocht. Féadfaidh tionscadail a bhfuil tacaíocht á bhfáil acu ón gCiste Nuálaíochta a bheith incháilithe chun tacaíocht a fháil ó Chláir Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht agus a mhalairt. Chun Fís Eorpach a chomhlánú, féadfaidh an Ciste Nuálaíochta díriú ar nuálaíochtaí atá gar don mhargadh a rannchuidíonn le laghdú suntasach agus mear ar astaíochtaí CO2. Bunófar naisc chomhlántacha láidre idir an Ciste Nuálaíochta agus Fís Eorpach.

15.  Áiritheoidh sineirgíochtaí le Clár Taighde agus Oiliúna Euratom:

(a)  go bhforbróidh an Clár agus Clár Taighde agus Oiliúna Euratom gníomhaíochtaí cuimsitheacha lena dtacaítear le hoideachas agus oiliúint (Gníomhuithe Marie Skłodowska-Curie san áireamh) agus é mar aidhm leo scileanna ábhartha a choimeád ar an leibhéal reatha agus a fhorbairt san Eoraip;

(b)  go bhforbróidh an Clár agus Clár Taighde agus Oiliúna Euratom gníomhaíochtaí comhpháirteacha taighde a bheidh dírithe ar ghnéithe cothrománacha den úsáid shlán shábháilte a bhaint as feidhmeanna neamhchumhachta na radaíochta ianúcháin in earnálacha amhail an leigheas, an tionscal, an talmhaíocht, an spás, an t-athrú aeráide, an tslándáil agus ullmhacht i gcás éigeandála agus rannchuidiú na heolaíochta núicléiche.

16.  Rannchuideoidh sineirgí ionchasacha leis an gCiste Eorpach Cosanta dúbailtí a sheachaint.

16a.  Tacóidh sineirgí leis an Eoraip Chruthaitheach le hiomaíochas agus le nuálaíocht, lena rannchuideofar le fás eacnamaíoch agus sóisialta agus lena gcuirfear úsáid éifeachtach cistí poiblí chun cinn.

16b.  D’fhéadfaí sineirgí le aon Tionscadal Tábhachtach ar Mhaithe le Leas na hEorpa i gCoitinne (IPCEI) a bheartú.

IARSCRÍBHINN V

EOCHAIRTHÁSCAIRÍ NA gCONAIRÍ TIONCHAIR

Déanfaidh conairí tionchair, agus eochairtháscairí na gconairí tionchair gaolmhara, struchtúrú ar an bhfaireachán ar dhul chun cinn an Chláir Réime (CR) i dtreo a chuspóirí dá dtagraítear in Airteagal 3. Tá na conairí tionchair spleách ar an am agus léiríonn siad trí chatagóir chomhlántacha tionchair, a léiríonn an nádúr neamhlíneach atá ag infheistíocht T&N: eolaíoch, sochaíoch agus teicneolaíoch/eacnamaíoch. I gcás gach ceann de na catagóirí tionchair sin, úsáidfear táscairí ionadacha chun rianú a dhéanamh ar an dul chun cinn, lena ndéantar idirdhealú idir an gearrthéarma, an meántéarma agus téarmaí níos faide, lena n-áirítear thar fhad tréimhse an Chláir, le deiseanna miondealaithe, lena n-áirítear de réir Ballstáit agus tír chomlachaithe. Déanfar na táscairí sin a chur le chéile ag baint úsáid as modheolaíochtaí cainníochtúla agus cáilíochtúla. Rannchuideoidh codanna aonair den Chlár leis na táscairí sin ar leibhéal éagsúil agus trí shásraí éagsúla. Féadfar táscairí breise a úsáid chun faireachán a dhéanamh ar chodanna aonair den chlár, i gcás inarb ábhartha.

Baileofar na micreashonraí ar a bhfuil eochairtháscairí na gconairí tionchair bunaithe le haghaidh gach cuid den Chlár agus gach sásra seachadta ar dhóigh a bheidh bainistithe go lárnach agus comhchuibhithe agus ar an leibhéal iomchuí gráinneachta, a fhágfaidh go mbeidh an t-ualach tuairiscithe ar na tairbhithe chomh beag agus is féidir.

Sa bhreis air sin agus thar eochairtháscairí na gconairí tionchair, mar chuid de na sonraí cur chun feidhme agus bainistithe, dá dtagraítear in Airteagal 45, déanfar bailiú agus tuairisciú gar le fíor-am ar na sonraí maidir le seachadadh barrfheabhsaithe an Chláir chun an Limistéir Eorpach Taighde a neartú, lena ndéantar na rannpháirtíochtaí feabhas-bhunaithe ó na Ballstáit go léir sa Chlár a chothú agus naisc chomhoibríocha a éascú maidir le taighde agus nuálaíocht Eorpach. Áiritheofar leis sin, inter alia, faireachán ar naisc chomhoibríocha, anailís líonra, sonraí maidir le tograí, iarrataí, rannpháirtíochtaí agus tionscadail; iarratasóirí agus rannpháirtithe (lena n-áirítear cineáil na heagraíochta (amhail eagraíochtaí na sochaí sibhialta, FBManna agus an earnáil phríobháideach), tír, (amhail aicmiú sonrach do ghrúpaí tíortha amhail Ballstáit, tíortha comhlachtaithe agus tríú tíortha), inscne, ról sa tionscadal, disciplín/earnáil eolaíoch, lena n-áirítear na heolaíochtaí sóisialta agus na daonnachtaí); agus leibhéal an phríomhshruthaithe aeráide agus méid an chaiteachais a bhaineann leis an aeráid.

Táscairí na gconairí tionchair eolaíocha

Meastar go mbeidh tionchar eolaíoch ag an gClár trí eolas nua ar ardchaighdeán a chruthú, caipiteal daonna sa taighde agus nuálaíocht a neartú, agus scaipeadh eolais agus Eolaíochta Oscailte a chothú. Déanfar faireachán ar an dul chun cinn i dtreo an tionchair sin le táscairí ionadacha a shocrófar feadh an trí eochairchonair tionchair seo a leanas:

Táscairí na gconairí tionchair sochaíocha

Táthar ag súil leis go mbeidh tionchar sochaíoch ag an gClár trí aghaidh a thabhairt ar thosaíochtaí beartais an Aontais agus ar dhúshláin dhomhanda, lena n-áirítear SDGanna na Náisiún Aontaithe, i gcomhréir le prionsabail Chlár 2030 agus spriocanna Chomhaontú Pháras, trí T&N, tairbhí agus tionchar a sholáthar trí mhisin T&N agus trí na Comhpháirtíochtaí Eorpacha agus trí glacadh na nuálaíochta sa tsochaí a neartú a rannchuideoidh, ar deireadh, le folláine na ndaoine. Déanfar faireachán ar an dul chun cinn i dtreo an tionchair sin le táscairí ionadacha a shocrófar feadh an trí eochairchonair tionchair seo a leanas:

Táscairí na gconairí tionchair teicneolaíocha/eacnamaíocha ▌

Táthar ag súil leis go mbeidh tionchar teicneolaíoch/eacnamaíoch ▌ ag an gClár go háirithe laistigh den Aontas trí thionchar a imirt ar chruthú agus fás cuideachtaí, go háirithe FBManna lena n-airítear cuideachtaí nuathionscanta, cruthú fostaíochta dírí agus indírí go háirithe laistigh den Aontas, agus trí ghiaráil ar infheistíochtaí don taighde agus nuálaíocht. Déanfar faireachán ar an dul chun cinn i dtreo an tionchair sin le táscairí ionadacha a shocrófar feadh an trí eochairchonair tionchair seo a leanas:

Iarscríbhinn V – tábla 1

Iarscríbhinn V – tábla 2

Iarscríbhinn V – cuid 3

IARSCRÍBHINN Va

Réimsí i gcomhair misin fhéideartha agus réimsí ina bhféadfaí Comhpháirtíochtaí Eorpacha institiúidithe a bhunú faoi Airteagal 185 nó Airteagal 187 CFAE

I gcomhréir le hAirteagal 7 agus Airteagal 8 den Rialachán seo, leagtar amach san Iarscríbhinn seo na réimsí le haghaidh Misin fhéideartha agus Comhpháirtíochtaí Eorpacha féideartha atá le bunú faoi Airteagal 185 nó Airteagal 187 CFAE.

I.  Réimsí le haghaidh Misin fhéideartha

Réimse Misin 1: Oiriúnú don Athrú Aeráide, lena n-áirítear Claochlú Sochaíoch

Réimse Misin 2: Ailse

Réimse Misin 3: Aigéin, Farraigí, Uiscí Cósta agus Uiscí Intíre Sláintiúla;

Réimse Misin 4: Cathracha atá Neodrach ó thaobh na hAeráide de agus Cathracha Cliste

Réimse Misin 5: Sláinte na hIthreach agus Bia

Leanfaidh gach misean na prionsabail a leagtar amach in Airteagal 7 mír 3 den Rialachán seo.

II.  Réimsí le haghaidh Comhpháirtíochta Eorpacha institiúidithe féideartha ar bhonn Airteagal 185 CFAE nó Airteagal 187 CFAE

Réimse Comhpháirtíochta 1: Forbairt níos gasta ar nuálaíochtaí sláinte agus úsáid níos sábháilte díobh d’othair Eorpacha, agus an tsláinte dhomhanda

Réimse Comhpháirtíochta 2: Eochair-theicneolaíochtaí digiteacha agus cumasúcháin a chur chun cinn agus a n-úsáid a chur chun cinn, lena n-áirítear ach gan a bheith teoranta do theicneolaíochtaí nua amhail an Intleacht Shaorga, an fhótónaic agus teicneolaíochtaí candamacha.

Réimse Comhpháirtíochta 3: Ceannaireacht Eorpach i Méadreolaíocht lena n-áirítear córas méadreolaíochta comhtháite.

Réimse Comhpháirtíochta 4: Dlús a chur le hiomaíochas, sábháilteacht agus feidhmíocht chomhshaoil i dtaca le haertrácht, eitlíocht agus iarnróid AE.

Réimse Comhpháirtíochta 5: Réitigh bhithbhunaithe atá inbhuanaithe, cuimsitheach agus ciorclach.

Réimse Comhpháirtíochta 6: Teicneolaíochtaí stórála hidrigine agus fuinnimh inbhuanaithe a bhfuil lorg comhshaoil níos lú agus táirgeacht íseal-astaíochta acu.

Réimse Comhpháirtíochta 7: Réitigh ar na héilimh soghluaisteachta a bheith ag daoine agus earraí amach anseo a bheidh glan, nasctha, comhoibríoch, uathrialaithe agus uathoibríoch.

Réimse Comhpháirtíochta 8: Fiontair bheaga agus mheánmhéide atá nuálach agus dírithe ar thaighde agus forbairt.

D’fhéadfadh togra ar bhonn Airteagal 185 CFAE nó Airteagal 187 CFAE, i gcomhréir le ceart tionscnaimh an Choimisiúin Eorpaigh, a bheith mar thoradh ar an bpróiseas chun an gá le comhpháirtíocht Eorpach institiúidithe a mheas i gceann amháin de na Réimsí Comhpháirtíochta thuasluaite. Seachas sin, d’fhéadfadh an Réimse Comhpháirtíochta ábhartha a bheith faoi réir comhpháirtíochta de bhun Airteagal 8(1)(a) nó Airteagal(8)(1)(b) den Clár Réime nó d'fhéadfaí é a chur chun feidhme trí ghlaonna ar thograí laistigh de Fís Eorpach.

Toisc go bhfuil réimsí leathana de réir téama cumhndaithe sna réimsí féideartha le haghaidh comhpháirtíochta Eorpacha institiúidithe, is féidir, bunaithe ar na riachtanais measúnaithe, níos mó ná comhpháirtíocht amháin iad a chur chun feidhme.

(1) Tá an seasamh seo ag gabháil in ionad na leasuithe a glacadh an 12 Nollaig 2018 (Téacsanna a glacadh, P8_TA(2018)0509). (2) IO C […], […], lch. […]. (3) IO C […], […], lch. […]. (4) Seasamh Pharlaimint na hEorpa an 17 Aibreán 2019. Níor thángthas ar chomhaontú faoi chuimsiú na gcaibidlíochtaí idirinstitiúideacha maidir leis an téacs atá aibhsithe i ndath liath. (5) Moladh 2003/361/CE ón gCoimisiún an 6 Bealtaine 2003 maidir le micrifhiontair agus fiontair bheaga agus mheánmhéide a shainmhíniú (IO L 124, 20.5.2003, lch. 36). (6) (7) Táthar ag súil leis go bhfoilseofar an dearbhú seo a leanas ón gCoimisiún i sraith C den Iris Oifigiúil a luaithe a ghlacfar téacs deiridh an Rialacháin seo:“Le cur chun feidhme Luasaire EIC, comhlíonfar na téarmaí a bhunaítear in Airteagal 43.1 agus aithris [X] den Rialachán maidir le Fís Eorpach”. (8) Rialachán (CE) Uimh. 294/2008 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 11 Márta 2008 (IO L 97, 9.4.2008, lch. 1), arna leasú le Rialachán (AE) Uimh. 1292/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 11 Nollaig 2013 (IO L 347, 20.12.2013. lch. 174). (9) Rialachán (AE) ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle. (10) (11) IO C 373, 20.12.2013, lch. 1. (12) Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 18 Iúil 2018 maidir leis na rialacha airgeadais is infheidhme maidir le buiséad ginearálta an Aontais, lena leasaítear Rialacháin (AE) Uimh. 1296/2013, (AE) Uimh. 1301/2013, (AE) Uimh. 1303/2013, (AE) Uimh. 1304/2013, (AE) Uimh. 1309/2013, (AE) Uimh. 1316/2013, (AE) Uimh. 223/2014, (AE) Uimh. 283/2014, agus Cinneadh Uimh. 541/2014/AE agus lena n-aisghairtear Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 966/2012 (IO L 193, 30.7.2018, lch. 1). (13) Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 11 Meán Fómhair 2013 maidir le himscrúduithe arna ndéanamh ag an Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) agus lena n-aisghairtear Rialachán (CE) Uimh. 1073/1999 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle agus Rialachán (Euratom) Uimh. 1074/1999 ón gComhairle (IO L 248, 18.9.2013, lch. 1). (14) Rialachán (CE, Euratom) Uimh. 2988/95 an 18 Nollaig 1995 ón gComhairle maidir le leasanna airgeadais na gComhphobal Eorpach a chosaint (IO L 312, 23.12.1995, lch. 1). (15) Rialachán (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 ón gComhairle an 11 Samhain 1996 maidir le seiceálacha agus cigireachtaí ar an láthair arna ndéanamh ag an gCoimisiún chun leasanna airgeadais na gComhphobal Eorpach a chosaint i gcoinne na calaoise agus neamhrialtachtaí eile (IO L 292, 15.11.1996, lch. 2). (16) Rialachán (AE) 2017/1939 an 12 Deireadh Fómhair 2017 ón gComhairle lena gcuirtear chun feidhme comhar feabhsaithe maidir le bunú Oifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (‘OIPE’) (IO L 283, 31.10.2017, lch. 1). (17) Treoir (AE) 2017/1371 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 5 Iúil 2017 maidir leis an gcomhrac in aghaidh na calaoise ar leasanna airgeadais an Aontais trí bhíthin an dlí choiriúil (IO L 198, 28.7.2017, lch. 29). (18) Cinneadh 2013/755/AE ón gComhairle an 25 Samhain 2013 maidir le comhlachas na dtíortha agus na gcríoch thar lear leis an Aontas Eorpach (an Cinneadh maidir le Comhlachas Thar Lear) (IO L 344, 19.12.2013, lch. 1). (19) IO C 205, 19.7.2013, lch. 9. (20) Cinneadh (AE, Euratom) 2015/444 ón gCoimisiún an 13 Márta 2015 maidir leis na rialacha slándála chun faisnéis rúnaicmithe de chuid AE a chosaint (IO L 72, 17.3.2015, lch. 53). (21) Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 18 Iúil 2018 maidir leis na rialacha airgeadais is infheidhme maidir le buiséad ginearálta an Aontais, lena leasaítear Rialacháin (AE) Uimh. 1296/2013, (AE) Uimh. 1301/2013, (AE) Uimh. 1303/2013, (AE) Uimh. 1304/2013, (AE) Uimh. 1309/2013, (AE) Uimh. 1316/2013, (AE) Uimh. 223/2014, (AE) Uimh. 283/2014, agus Cinneadh Uimh. 541/2014/AE agus lena n-aisghairtear Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 966/2012 (IO L 193, 30.7.2018, lch. 1). (22) (23) Rialachán (AE) Uimh. 1303/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 17 Nollaig 2013 lena leagtar síos forálacha coiteanna maidir le Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa, le Ciste Sóisialta na hEorpa, leis an gCiste Comhtháthaithe, leis an gCiste Eorpach Talmhaíochta um Forbairt Tuaithe agus leis an gCiste Eorpach Muirí agus Iascaigh agus lena leagtar síos forálacha ginearálta maidir le Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa, le Ciste Sóisialta na hEorpa, leis an gCiste Comhtháthaithe agus leis an gCiste Eorpach Muirí agus Iascaigh agus lena n-aisghairtear Rialachán (CE) Uimh. 1083/2006 ón gComhairle. (24) IO… (25) Táthar ag dréim leis go bhfoilseofar an dearbhú seo a leanas ón gCoimisiún i sraith C den Iris Oifigiúil a luaithe a ghlacfar téacs críochnaitheach an Rialacháin seo:“Tugann an Coimisiún dá aire an comhréiteach ar tháinig na comhreachtóirí air maidir le foclaíocht Airteagal 5. Is é an tuiscint atá ag an gCoimisiún ar an gclár sonrach maidir le taighde um chosaint a luaitear in Airteagal 1(3)(b) ná go bhfuil an clár sin teoranta do na gníomhaíochtaí taighde faoin gCiste Eorpach Cosanta a bheidh ann amach anseo, agus do na gníomhaíochtaí sin amháin, agus go meastar go bhfuil na gníomhaíochtaí forbartha lasmuigh de raon feidhme an Rialacháin seo”. (26) Táthar ag dréim leis go bhfoilseofar dearbhú ón gCoimisiún i sraith C den Iris Oifigiúil a luaithe a ghlacfar téacs críochnaitheach an Rialacháin seo, a bheidh ar aon dul leis seo a leanas: “Arna iarraidh sin air, tá sé beartaithe ag an gCoimisiún a thuairimí a mhalartú leis an gCoiste atá freagrach i bParlaimint na hEorpa maidir le: (i) liosta d'iarrthóirí na gcomhpháirtíochtaí féideartha bunaithe ar Airteagail 185 agus 187 CFAE agus a bheidh cumhdaithe ag measúnuithe tionchair (tionscanta); (ii) liosta de na misin shealadacha arna sainaithint ag na boird Mhisin; (iii) torthaí an Phlean Straitéisigh sula ndéantar é a ghlacadh go foirmiúil, agus (iv) déanfaidh sé doiciméid a bhaineann le cláir oibre a thíolacadh agus a chomhroinnt.” (27) Féadtar taighde a bhaineann leis an gcóireáil i gcás ailse na ngónad a mhaoiniú. (28) Faoi réir an ghnímh dlí chríochnaithe, déanfaidh an Coimisiún ráiteas a éisiúint maidir le taighde ar ghaschealla suthacha daonna faoi mar a rinneadh in ‘Fís 2020’ (Dearbhú 2013 / C 373/02). (29) Treoir 2014/24/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 26 Feabhra 2014 maidir le soláthar poiblí agus lena n-aisghairtear Treoir 2004/18/CE (IO L 94, 28.03.2014, lch. 65). (30) Treoir 2014/25/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 26 Feabhra 2014 maidir le soláthar arna dhéanamh ag eintitis a fheidhmíonn in earnáil an uisce, an fhuinnimh, an iompair agus na seirbhísí poist agus lena n-aisghairtear Treoir 2004/17/CE (IO L 94, 28.03.2014, lch. 243). (31) Treoir 2009/81/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 13 Iúil 2009 maidir leis na nósanna imeachta maidir le conarthaí áirithe oibreacha a dhámhachtain, conarthaí soláthair agus conarthaí seirbhíse ag údaráis chonarthacha nó ag eintitis i réimsí na cosanta agus na slándála a chomhordú, agus lena leasaítear Treoir 2004/17/CE agus Treoir 2004/18/CE (IO L 216, 20.08.2009, lch. 76). (32) Déanfar an nós imeachta a mhíniú i ndoiciméad a fhoilseofar roimh thús an phróisis meastóireachta. (33) Leagtar amach na forálacha maidir le faireachán a dhéanamh ar na Comhpháirtíochtaí Eorpacha in Iarscríbhinn III den Rialachán. (34) Treoir 2006/43/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 17 Bealtaine 2006 maidir le hiniúchtaí reachtúla ar chuntais bhliantúla agus ar chuntais chomhdhlúite, lena leasaítear Treoir 78/660/CEE agus Treoir 83/349/CEE agus lena n-aisghairtear Treoir 84/253/CEE ón gComhairle (IO L 157, 9.6.2006, lch. 87). (35) Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa agus chuig an gComhairle maidir leis an gComhpháirtíocht Eorpach um Nuálaíocht ‘Táirgiúlacht agus Inbhuanaitheacht Talmhaíochta’ (COM(2012)0079).

Rún reachtach ó Pharlaimint na hEorpa an 17 Aibreán 2019 i dtaca leis an togra le haghaidh cinneadh ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le bunú an chláir shonraigh lena gcuirtear chun feidhme Fís na hEorpa - an Clár Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht (COM(2018)0436 – C8-0253/2018 – 2018/0225(COD))

P8_TA(2019)0396 A8-0410/2018

(An gnáthnós Imeachta Reachtach: an chéad léamh)

Tá Parlaimint na hEorpa,

–  ag féachaint don togra ón gCoimisiún chuig an Parlaimint na hEorpa agus chuig an gComhairle (COM(2018)0436)),

–  ag féachaint d’Airteagal 294(2) agus d’Airteagal 173(3) agus d’Airteagal 182(4) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, ar dá mbun a thíolaic a Coimisiún an togra don Pharlaimint (C8‑0253/2018),

–  ag féachaint d’Airteagal 294(3) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh,

–  ag féachaint don litir óna hUachtarán chuig cathaoirligh na gcoistí an 25 Eanáir 2019, ina dtugtar cuntas ar chur chuige na Parlaiminte maidir le cláir earnála sa Chreat Airgeadais Ilbhliantúil (CAI) iar-2020,

–  ag féachaint don litir ón gComhairle chuig Uachtarán Pharlaimint na hEorpa an 1 Aibreán 2019, lena ndeimhnítear an tuiscint choiteann ar tháinig na comhreachtóirí uirthi le linn na caibidlíochta,

–  ag féachaint do Riail 59 dá Rialacha Nós Imeachta,

–  ag féachaint don tuarascáil ón gCoiste um Thionsclaíocht, um Thaighde agus um Fhuinneamh, agus ag féachaint do na tuairimí ón gCoiste um Fhorbairt, ón gCoiste um Buiséid, ón gCoiste um Rialú Buiséadach, ón gCoiste um an gComhshaol, um Shláinte Phoiblí agus um Shábháilteacht Bia, ón gCoiste um Iompar agus um Thurasóireacht agus ón gCoiste um Thalmhaíocht agus um Fhorbairt Tuaithe (A8-0410/2018),

A.  de bhrí gur thángthas ar chomhaontú páirteach polaitiúil maidir leis an gClár Sonrach lena gcuirtear chun feidhme Clár Réime Fhís na hEorpa; de bhrí go bhfuil an comhaontú sin bunaithe ar théacs arna leasú go suntasach i gcomparáid leis an togra ón gCoimisiún; de bhrí go bhfuil tionchar ag an méid sin ar an mbunús dlí; de bhrí gur mhalartaigh na hinstitiúidí tuairimí i ndáil leis sin de bhun Chomhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr(1); de bhrí gur cheart sainceist an bhunúis dlí a oiriúnú ag céim níos déanaí den nós imeachta don chomhad seo dá bhrí sin;

1.  ag glacadh a seasamh ar an gcéad léamh mar a leagtar amach ina dhiaidh seo é(2);

2.  á iarraidh ar an gCoimisiún an t-ábhar a tharchur chuig Parlaimint na hEorpa arís má dhéanann sé téacs eile a chur in ionad a thogra, má dhéanann sé a thogra a leasú go substaintiúil nó má tá sé ar intinn aige a thogra a leasú go substaintiúil;

3.  á threorú dá hUachtarán a seasamh a chur ar aghaidh chuig an gComhairle, chuig an gCoimisiún agus chuig na parlaimintí náisiúnta.

Seasamh Pharlaimint na hEorpa arna ghlacadh ar an gcéad léamh an 17 Aibreán 2019 d’fhonn go nglacfaí Cinneadh (AE) 2019/... ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir le bunú an chláir shonraigh lena gcuirtear chun feidhme Fis na hEorpa - an Clár Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht

(Téacs atá ábhartha maidir le LEE)

TÁ PARLAIMINT NA hEORPA AGUS COMHAIRLE AN AONTAIS EORPAIGH,

Ag féachaint don Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, agus go háirithe Airteagal 173(3) agus Airteagal 182(4) de,

Ag féachaint don togra ón gCoimisiún Eorpach,

Tar éis dóibh an dréachtghníomh reachtach a chur chuig na parlaimintí náisiúnta,

Ag féachaint don tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa(3),

Ag féachaint don tuairim ó Choiste na Réigiún(4),

Ag féachaint do thuarascáil Pharlaimint na hEorpa maidir leis an measúnú ar chur chun feidhme Fhís 2020 i bhfianaise a meastóireachta eatramhaí agus an togra maidir leis an 9ú Creatchlár;

Ag gníomhú dóibh i gcomhréir leis an ngnáthnós imeachta reachtach(5),

De bharr an mhéid seo a leanas:

(1)  I gcomhréir le hAirteagal 182(3) den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE), tá Fís na hEorpa - an Clár réime um Thaighde agus um Nuálaíocht (“Fís na hEorpa”), a bhunaítear le Rialachán FP/RfP (AE) Uimh. ... ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an...(6) , le cur chun feidhme trí chláir shonracha, lena sainmhínítear na rialacha mionsonraithe maidir lena gcur chun feidhme, lena socraítear a dtréimhse feidhme agus lena bhforáiltear an maoiniú a mheastar is gá.

(2)  Leagtar amach cuspóirí ginearálta agus sonracha Fhís na hEorpa i Rialachán FP/RfP, chomh maith leis an struchtúr agus na treoirlínte do na gníomhaíochtaí atá le cur i gcrích agus ba cheart don chlár sonrach sin lena gcuirtear chun feidhme Fhís na hEorpa - an Clár Réime um Thaighde agus um Nuálaíocht (an ‘Clár Sonrach’) na cuspóirí oibríochtúla agus na gníomhaíochtaí a bhaineann go sonrach le codanna d’Fhís na hEorpa a shainiú ag an am céanna. Tá forálacha maidir leis an gcur chun feidhme a leagtar amach i Rialachán FP/RfP (AE) Uimh. ... infheidhme go hiomlán maidir leis an gClár Sonrach, lena n-áirítear na forálacha sin a bhaineann le prionsabail eiticiúla.

(3)  Chun coinníollacha aonfhoirmeacha a áirithiú do chur chun feidhme an Chláir Shonraigh, ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún chun cláir oibre a ghlacadh le haghaidh chur chun feidhme an Chláir Shonraigh. Ba cheart na cumhachtaí sin a fheidhmiú i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 182/2011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle(7).

(4)  Chuathas i gcomhairle le Bord Gobharnóirí an Airmheáin Chomhpháirtigh Taighde (JRC), a bunaíodh le Cinneadh ón gCoimisiún 96/282/Euratom(8) faoi inneachar eolaíoch agus teicneolaíoch an Chláir Shonraigh le haghaidh ghníomhaíochtaí díreacha neamhnúicléacha JRC.

(5)  Agus léiriú á thabhairt aige ar a thábhachtaí atá sé dul i ngleic leis an athrú aeráide i gcomhréir le gealltanais an Aontais i dtaca le Comhaontú Pháras agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe a chur chun feidhme, rannchuideoidh an Clár Sonrach sin le gníomhaíochtaí ar son na haeráide a phríomhshruthú agus chun sprioc fhoriomlán de 25% ar a laghad de chaiteachais bhuiséad AE a ghnóthú maidir le tacú le cuspóirí aeráide thar thréimhse CAI 2021-2027, agus sprioc bhliantúil de 30% a bhaint amach a luaithe agus is féidir agus faoi 2027 ar a dhéanaí. Le gníomhaíochtaí faoin gClár Sonrach sin, rannchuideofar 35 % ar a laghad d’imchlúdach airgeadais foriomlán an Chláir Shonraigh do chuspóirí aeráide. Sainaithneofar gníomhaíochtaí ábhartha le linn ullmhú agus chur chun feidhme an Chláir Shonraigh agus déanfar athmheasúnú orthu i gcomhthéacs na bpróiseas athbhreithnithe agus na meastóireachtaí ábhartha. Tabharfar aird ar réigiúin an Aontais atá i mbun aistrithe ar mór a lorg guail agus carbóin.

(6)  Ba cheart gníomhaíochtaí an Chláir Shonraigh a úsáid chun dul i ngleic le clistí margaidh nó le cásanna infheistíochta fo-optamacha, ar bhealach comhréireach, gan maoiniú príobháideach a dhúbláil ná a phlódú agus ba cheart breisluach Eorpach soiléir a bheith acu.

(7)  Agus léiriú á thabhairt ar an rannchuidiú tábhachtach ar cheart don taighde agus don nuálaíocht a dhéanamh chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin i réimse an bhia, na talmhaíochta, i bhforbairt tuaithe agus sa bhithgheilleagar, agus chun na deiseanna comhfhreagracha taighde agus nuálaíochta a thapú i ndlúthshineirge leis an gComhbheartas Talmhaíochta, tabharfar tacaíocht ▌i mbraisle thiomanta ‘Bia, Bithgheilleagar, Acmhainní Nádúrtha, Talmhaíocht agus Comhshaol’don tréimhse 2021-2027 do ghníomhaíochtaí ábhartha faoin gClár Sonrach.

(8)  Le tabhairt i gcrích an Mhargaidh Aonair Dhigitigh agus leis na deiseanna atá ag méadú de bharr cóinéasú teicneolaíochtaí digiteacha agus fisiciúla, ní mór infheistíochtaí a uaschéimniú. Rannchuideoidh Fís na hEorpa leis na hiarrachtaí sin trí ▌(9) bhraisle thiomanta chun a áirithiú go bhfanfaidh an Eoraip ar thús cadhnaíochta i dtaighde agus i nuálaíocht dhomhanda sa réimse digiteach.

(9)  Maidir leis na cineálacha maoiniúcháin agus na modhanna cur chun feidhme a úsáidfear faoin gCinneadh seo, is ar bhonn a fhónta atá siad ó thaobh chuspóirí sonracha na ngníomhaíochtaí a bhaint amach agus torthaí a sholáthar a roghnófar iad, agus aird á tabhairt, go háirithe, ar chostais rialuithe, ar an ualach riaracháin, agus ar an riosca a mheastar a thiocfadh i ndáil le neamh-chomhlíonadh. Maidir le deontais, áireofar leis seo breithniú ar úsáid cnapshuimeanna, rátaí comhréidhe agus scálaí costas aonaid.

(10)  Ba cheart do na Ballstáit a bheith rannpháirteach go luath sa phróiseas chun misin a shainiú.

TAR ÉIS AN CINNEADH SEO A GHLACADH:

CAIBIDIL I

FORÁLACHA GINEARÁLTA

Airteagal 1

Ábhar

Leis an gCinneadh seo, bunaítear an clár sonrach lena gcuirtear chun feidhme Fís na hEorpa - an Clár réime um Thaighde agus um Nuálaíocht (an ‘Clár Sonrach’), mar a leagtar amach é in Airteagal 1(3)(a) de Rialachán FP/RfP…/…/AE.

Leagtar síos ann cuspóirí oibríochtúla an Chláir Shonraigh, an buiséad do thréimhse 2021 – 2027, na rialacha maidir leis an gClár Sonrach a chur chun feidhme agus na gníomhaíochtaí atá le cur i gcrích faoin gClár Sonrach.

Airteagal 2

Cuspóirí oibríochtúla

1.  Rannchuideoidh an Clár Sonrach leis na cuspóirí ginearálta agus sonracha a leagtar amach in Airteagal 3 de Rialachán FP/RfP...

2.  Tá na cuspóirí oibríochtúla seo a leanas ag an gClár Sonrach:

(a)   taighde ceannródaíoch agus bunúsach den scoth a neartú; barr feabhais a threisiú agus a leathnú, lena n-áirítear trí rannpháirtíocht níos leithne ar fud an Aontais a chothú;

(b)   an nasc idir taighde, nuálaíocht agus, i gcás inarb iomchuí, oideachas agus beartais eile a threisiú, lena n-áirítear comhlántachtaí le gníomhaíochtaí agus beartais nuálaíochta agus taighde náisiúnta agus réigiúnacha agus AE;

(ba)   tacú le tosaíochtaí beartais an Aontais a chur chun feidhme, lena n-áirítear go háirithe na spriocanna forbartha inbhuanaithe agus Comhaontú Pháras;

(c)   taighde agus nuálaíocht fhreagrach a chur chun cinn, ag cur san áireamh phrionsabal an réamhchúraim;

(ca)   an ghné inscne a neartú ar fud an Chláir;

(cb)   naisc chomhoibriúcháin i dtaighde agus i nuálaíocht na hEorpa a mhéadú agus ar fud earnálacha agus disciplíní, lena n-áirítear na heolaíochtaí sóisialta agus na daonnachtaí;

(d)   an comhar idirnáisiúnta a neartú;

(da)   nascadh agus forbairt le bonneagair thaighde ar fud an Limistéir Eorpaigh Taighde agus rochtain thrasnáisiúnta a chur ar fáil;

(e)   tallann a mhealladh, oiliúint a chur ar thaighdeoirí agus nuálaithe sa Limistéar Eorpach Taighde agus iad a choinneáil, lena n-áirítear trí shoghluaisteacht▌;

(f)   an eolaíocht oscailte a chothú agus a hinfheictheacht don phobal agus rochtain oscailte ar fhoilseacháin eolaíocha agus ar shonraí taighde a áirithiú, lena n-áirítear eisceachtaí iomchuí;

(g)  saothrú torthaí Taighde & Nuálaíochta (T&N) a spreagadh agus na torthaí sin a scaipeadh agus a shaothrú go gníomhach, go háirithe chun infheistíochtaí príobháideacha agus forbairt beartais a ghiaráil;

▌

▌

(j)   spriocanna uaillmhianacha, trí mhisin T&N, a bhaint amach faoi cheann tréimhse shonrach;

(k)   an caidreamh agus an idirghníomhaíocht idir an eolaíocht agus an tsochaí a fheabhsú, lena n-áirítear infheictheacht na heolaíochta sa tsochaí agus an eolaíocht a chur in iúl agus rannpháirtíocht saoránach agus úsáideoirí deiridh a chur chun cinn i bpróisis an chomhdhearaidh agus chomhchruthaithe;

▌

(m)  dlús a chur le claochlú tionsclaíoch, lena n-áirítear trí scileanna feabhsaithe don nuálaíocht;

▌

(o)  gníomhaíochtaí T&N in FBManna a spreagadh agus cuideachtaí nuálacha, go háirithe gnólachtaí nuathionscanta, FBManna, agus i gcásanna eisceachtúla cuideachtaí meánchaipitlithe beaga a chruthú agus a mhéadú;

(p)   rochtain ar mhaoiniú riosca a fheabhsú, lena n-áirítear trí shineirgí le InvestEU, go háirithe i gcás nach soláthraíonn an margadh maoiniú inmharthana.

3.  Faoi chuimsiú na gcuspóirí dá dtagraítear i mír 2, féadfar aird a thabhairt ar riachtanais nua gan choinne a thiocfaidh chun cinn le linn thréimhse chur chun feidhme an Chláir Shonraigh. Má tá bonn cirt cuí leo, féadfar a áireamh sa mhéid sin freagairtí ar dheiseanna, ar ghéarchéimeanna agus ar bhagairtí a thiocfaidh chun cinn, mar aon le freagairtí ar riachtanais a bhaineann le beartais nua an Aontais a fhorbairt.

Airteagal 3

Struchtúr

1.  I gcomhréir le hAirteagal 4(1) de Rialachán FP/RfP..., beidh na codanna seo a leanas sa Chlár Sonrach:

(1)  Colún I, ‘Eolaíocht den Scoth’, ina mbeidh na comhchodanna seo a leanas:

(a)  an Chomhairle Eorpach um Thaighde (ERC), mar a thuairiscítear i roinn 1 de Cholún I d’Iarscríbhinn I;

(b)  Gníomhaíochtaí Marie Skłodowska-Curie (MSCA), mar a thuairiscítear i roinn 2 de Cholún I d’Iarscríbhinn I;

(c)  bonneagair thaighde, mar a thuairiscítear i roinn 3 de Cholún I d’Iarscríbhinn I;

(2)  Colún II, ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’ ina mbeidh na comhchodanna seo a leanas:

(a)  braisle ‘Sláinte’, mar a thuairiscítear i roinn 1 de Cholún II d’Iarscríbhinn I;

(b)  braisle ‘Cultúr, Cruthaitheacht agus an tSochaí ▌Chuimsitheach’, mar a thuairiscítear i roinn 2 de Cholún II d’Iarscríbhinn I;

(c)  braisle ‘Slándáil Shibhialta don tSochaí’, mar a thuairiscítear i roinn 3 de Cholún II d’Iarscríbhinn I;

(d)   braisle ‘Cúrsaí Digiteacha, an Tionscal agus an Spás’, mar a thuairiscítear i roinn 4 de Cholún II d’Iarscríbhinn I;

(e)   braisle ‘Aeráid, Fuinneamh agus Soghluaisteacht’, mar a thuairiscítear i roinn 5 de Cholún II d’Iarscríbhinn I;

(f)   braisle ‘Bia, Bithgheilleagar, Acmhainní Nádúrtha, Talmhaíocht agus Comhshaol’ mar a thuairiscítear i roinn 6 de Cholún II d’Iarscríbhinn I;

(g)   gníomhaíochtaí díreacha neamhnúicléacha an Airmheáin Chomhpháirtigh Taighde (JRC), mar a thuairiscítear i roinn 7 de Cholún II d’Iarscríbhinn I;

(3)  Colún III ‘An Eoraip Nuálach’ ina mbeidh na comhchodanna seo a leanas:

(a)  an Chomhairle Nuálaíochta Eorpach (EIC), mar a thuairiscítear i roinn 1 de Cholún III d’Iarscríbhinn I;

(b)  Éiceachórais nuálaíochta na hEorpa, mar a thuairiscítear i roinn 2 de Cholún III d’Iarscríbhinn I;

▌

(4)  An Chuid dar teideal ‘Rannpháirtíocht a Leathnú agus an Limistéar Eorpach Taighde a Neartú’, ina mbeidh na comhchodanna seo a leanas:

(a)  rannpháirtíocht a leathnú agus barr feabhais a leathadh, mar a thuairiscítear i roinn I de Chuid, ‘An Limistéar Eorpach Taighde a Neartú’, atá in Iarscríbhinn I;

(b)  córas T&N an Aontais a athchóiriú agus a threisiú, mar a thuairiscítear i roinn 2 de Chuid, ‘An Limistéar Taighde Eorpach a Neartú’, atá in Iarscríbhinn I;

2.  Tuairiscítear in Iarscríbhinn I na gníomhaíochtaí atá le cur i gcrích faoi na codanna dá dtagraítear i mír 1.

Airteagal 4

Buiséad

1.  I gcomhréir le hAirteagal (9)(1) de Rialachán FP/RfP ..., is é EUR 120 000 000 000 i bpraghsanna 2018 a bheidh san imchlúdach airgeadais do chur chun feidhme an Chláir Shonraigh do thréimhse 2021 - 2027.

2.  Déanfar an tsuim dá dtagraítear i mír 1 den Airteagal seo a dháileadh ar an comhchodanna a leagtar amach in Airteagal 3(1) den Chinneadh seo i gcomhréir le hAirteagal 9(2) de Rialachán FP/RfP .... Beidh feidhm ag na socruithe in Airteagal 9(3) go (8) de Rialachán FP/RfP ... .

CAIBIDIL II

CUR CHUN FEIDHME AGUS CLÁRSCEIDEALÚ

Airteagal 4a

Plean Straitéiseach

1.  I gcomhréir le mír 6 d’Airteagal 6 den [Rialachán maidir leis an gClár Réime], déanfar cur chun feidhme an Chláir Shonraigh a éascú le Plean Straitéiseach ilbhliantúil a bhaineann le gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta, lena gcuirfear comhsheasmhacht idir na cláir oibre, tosaíochtaí AE agus tosaíochtaí náisiúnta chun cinn freisin. Leagfar amach toradh an Phróisis Pleanála Straitéisí i bPlean Straitéiseach ilbhliantúil, chun inneachar na gclár oibre a ullmhú (mar a leagtar amach in Airteagal 11) lena gcumhdófar tréimhse uasta ceithre bliana, ina mbeidh solúbthacht leordhóthanach chun freagairt go mear do dhúshláin nua agus do dhúshláin atá ag teacht chun cinn, do dheiseanna agus do ghéarchéimeanna gan choinne.

2.  Díreoidh an Próiseas Pleanála Straitéisí go háirithe ar cholún na ‘nDúshlán Domhanda agus an Iomaíochais Thionsclaíoch Eorpaigh’ agus cumhdófar leis freisin gníomhaíochtaí ábhartha i gcolúin eile agus sa chomhpháirt maidir le Rannpháirtíocht a Leathnú agus an Limistéar Eorpach Taighde a Neartú.

Déanfaidh an Coimisiún rannpháirtíocht luath agus malartuithe forleathana leis na Ballstáit a áirithiú, agus malartuithe forleathana le Parlaimint na hEorpa, a chomhlánófar le comhairliúchán le geallsealbhóirí agus leis an bpobal i gcoitinne. Rannchuideoidh sé sin le rannpháirtíocht níos láidre le saoránaigh agus leis an tsochaí shibhialta.

Féadfaidh na Ballstáit tacú leis an bpróiseas pleanála straitéisí chomh maith trí fhorléargas ar chomhairliúcháin náisiúnta/rannchuidithe na saoránach a chur ar fáil a chuireann leis an bPlean Straitéiseach.

3.  Glacfaidh an Coimisiún an Plean Straitéiseach sin trí bhíthin gníomh cur chun feidhme i gcomhréir leis an nós imeachta scrúdúcháin dá dtagraítear in Airteagal 12(4). Freagróidh an Plean Straitéiseach do na cuspóirí agus do na gníomhaíochtaí a thuairiscítear in Iarscríbhinn 1. Beidh na heilimintí seo a leanas sa Ghníomh Cur Chun Feidhme, a bhaineann leis an tréimhse a chumhdaítear:

a.  Treoshuíomhanna straitéiseacha tábhachtacha le haghaidh tacaíocht T&N, lena n-áirítear cur síos ar thionchair a bhfuiltear ag súil leo, saincheisteanna trasbhraisle agus réimsí idirghabhála arna gcumhdach.

b.  Comhpháirtíochtaí Eorpacha a shainaithint i gcomhréir le hAirteagal 8(1) (a agus b) de [Rialachán FP].

ba.  Misin a shainaithint i gcomhréir le hAirteagal 5 den Chlár Sonrach agus le hAirteagal 7 agus le hIarscríbhinn Va den Rialachán lena mbunaítear Fís na hEorpa.

c.  Réimsí le haghaidh comhar idirnáisiúnta, gníomhaíochtaí a bheidh le hailíniú le Taighde & Nuálaíocht náisiún agus réigiún eile an domhain ar mhórscála, nó gníomhaíochtaí a bheidh le cur i gcrích i gcomhar le heagraíochtaí i dtríú tíortha.

d.  Saincheisteanna sonracha, amhail an chothromaíocht idir an taighde agus an nuálaíocht; comhtháthú na nEolaíochtaí Sóisialta agus na nDaonnachtaí; ról Eochairtheicneolaíochtaí Cumasúcháin agus slabhraí luacha straitéiseacha; comhionannas inscne, lena n-áirítear gné na hinscne a chomhtháthú in inneachar T&N; cloí leis na caighdeáin eitice agus sláine is airde; tosaíochtaí maidir le scaipeadh agus saothrú.

4.  Cuirfear san áireamh sa Phlean Straitéiseach anailís lena gcumhdófar na heilimintí seo a leanas ar a laghad:

a)  Ábhair spreagtha pholaitiúla, shocheacnamaíocha agus chomhshaoil atá ábhartha maidir le tosaíochtaí beartais AE agus na mBallstát.

b)  Rannchuidiú taighde agus nuálaíochta le cur i gcrích chuspóirí beartais AE, agus leas á bhaint as staidéir, as fianaise eolaíoch eile agus as tionscnaimh ábhartha ar leibhéal AE agus ar an leibhéal náisiúnta, lena n-áirítear comhpháirtíochtaí institiúidithe i gcomhréir le hAirteagal 8(1)(c) den [Rialachán maidir leis an gClár Réime].

c)  Bonn fianaise de thoradh gníomhaíochtaí fadbhreathnaitheacha, táscairí Eolaíochta agus Teicneolaíochta (S&T) mar aon le táscairí nuálaíochta, forbairtí idirnáisiúnta amhail cur chun feidhme SFInna agus aiseolas óna gcur chun feidhme, lena n-áirítear faireachán a dhéanamh ar chur chun feidhme beart sonrach i ndáil le rannpháirtíocht a leathnú agus barr feabhais agus rannpháirtíocht FBManna a leathadh.

d)  Tosaíochtaí a d’fhéadfaí a chur chun feidhme i sineirge le cláir eile AE.

e)  Cur síos ar na cineálacha éagsúla cur chuige le haghaidh comhairliúchán le geallsealbhóirí agus rannpháirtíocht saoránach mar chuid den obair chun Cláir Oibre a fhorbairt;

f)  Comhlántacht agus sineirgí le pleanáil PENanna de chuid EIT i gcomhréir le Rialachán 294/2008/CE.

5.  Déanfar an próiseas pleanála straitéisí a chomhlánú le próiseas comhordaithe straitéisigh le haghaidh Comhpháirtíochtaí Eorpacha, ina mbeidh rannpháirtíocht na mBallstát agus an Choimisiúin ar comhchéim. Feidhmeoidh sé mar phointe iontrála le haghaidh anailís fhadbhreathnaitheach, anailís agus comhairle maidir le forbairt punainne, leagan amach féideartha, cur chun feidhme, faireachán agus céimniú amach comhpháirtíochtaí T&N agus beidh sé faoi threoir creat critéir cuimsitheach, bunaithe ar Iarscríbhinn III den Rialachán maidir le Fís na hEorpa.

Airteagal 5

Misin

1.  Féadfar Misin Taighde agus Nuálaíochta a bhunú sna réimsí misin arna sainaithint in Iarscríbhinn Va den Rialachán lena mbunaítear Fís na hEorpa.

2.   Bunófar bord misin le haghaidh gach misin, mura féidir struchtúir chomhairleacha atá cheana ann a úsáid, agus sa chás sin, déanfar Coiste an Chláir a chur ar an eolas roimh ré. Beidh an bord misin comhdhéanta de 15 dhuine ardleibhéil neamhspleácha ar a mhéad a bhfuil saineolas leathan acu, lena n-áirítear i gcás inarb iomchuí saineolaithe SSH, ó cheann ceann na hEorpa agus níos faide i gcéin, lena n-áirítear ionadaithe ábhartha úsáideoirí deiridh. Déanfaidh an Coimisiún comhaltaí na mbord misin a cheapadh, tar éis nós imeachta trédhearcach chun iad a shainaithint, lena n-áirítear glao oscailte ar léiriú spéise. Rachfar i gcomhairle le Coiste an Chláir maidir leis na nósanna imeachta um shainaithint agus um roghnú, lena n-áirítear na critéir a úsáidtear, ar bhonn tráthúil. Suas le cúig bliana a bheidh i dtéarma oifige chomhaltaí an bhoird misin, ar féidir a athnuachan aon uair amháin.

3.   Tabharfaidh an bord misin, in éagmais cumhachtaí cinnteoireachta a bheith acu, comhairle don Choimisiún ar an méid seo a leanas:

(a)  misean amháin nó níos mó a shainaithint agus a dhearadh sa réimse misin faoi seach i gcomhréir leis na forálacha agus leis na critéir mar atá leagtha amach in Airteagal 7 den [Rialachán maidir leis an gClár Réime]

(b)   inneachar na gclár oibre agus a n-athbhreithniú mar is gá chun cuspóirí an mhisin a ghnóthú, ▌le hionchur ó gheallsealbhóirí agus, ón bpobal, i gcás inarb ábhartha▌;

(c)   saintréithe na bpunann tionscadail i gcomhair misean;

(d)   gníomhaíochtaí coigeartaithe, nó foirceannadh más iomchuí, bunaithe ar mheasúnuithe cur chun feidhme de réir chuspóirí sainmhínithe an mhisin;

(e)  meastóirí saineolacha neamhspleácha a roghnú de réir fhorálacha Airteagal 44 den [Rialachán maidir leis an gClár Réime], faisnéisiú a thabhairt do na meastóirí saineolacha agus critéir mheastóireachta agus a dtábhacht;

(f)   creatchoinníollacha a bheidh ina gcuidiú chun cuspóirí an mhisin a ghnóthú;

(g)   cumarsáid, lena n-áirítear maidir le feidhmíocht an mhisin agus a bhfuil bainte amach leis.

(h)  comhordú beartais idir gníomhaithe ábhartha ar leibhéil éagsúla, go háirithe maidir le sineirgí le beartais eile an Aontais;

(i)  eochairtháscairí feidhmíochta.

Cuirfear comhairle na mbord misin ar fáil go poiblí.

▌

4.  Maidir le gach réimse Misin, beidh Coiste an Chláir rannpháirteach in ullmhú agus i dtimthriall saoil na misean, agus saincheisteanna ábhartha ón gcomhthéacs náisiúnta á gcur san áireamh mar aon le deiseanna chun ailíniú le gníomhaíochtaí ar an leibhéal náisiúnta a threisiú. Déanfar idirghníomhaíochtaí leis na boird misean ar bhealach tráthúil agus cuimsitheach.

5.  Áireofar sa chlár oibre dá bhforáiltear in Airteagal 11 do gach misean a shainaithnítear sa Phlean Straitéiseach, an dearadh, saintréithe a bpunann tionscadail agus forálacha sonracha lena bhféadfar cur chuige éifeachtúil punainne a chumasú.

Airteagal 6

An Chomhairle Eorpach um Thaighde

1.  Bunóidh an Coimisiún Comhairle Eorpach um Thaighde (“ERC”), chun na gníomhaíochtaí faoi Cholún I, ‘Eolaíocht den Scoth’, a bhaineann le ERC a chur chun feidhme. Tiocfaidh ERC i gcomharbacht ar ERC a bunaíodh le Cinneadh C(2013)1895(10).

2.  Beidh ERC comhdhéanta den Chomhairle Eolaíochta neamhspleách dá bhforáiltear in Airteagal 7 agus den struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe dá bhforáiltear in Airteagal 8.

3.  Beidh uachtarán ag ERC a roghnófar as measc eolaithe sinsearacha a bhfuil meas orthu ar bhonn idirnáisiúnta.

Ceapfaidh an Coimisiún an tUachtarán tar éis do choiste cuardaigh tiomnaithe neamhspleách próiseas earcaíochta trédhearcach a chur i gcrích. Beidh téarma oifige an Uachtaráin teoranta do thréimhse ceithre bliana agus féadfar é a athnuachan uair amháin. Déanfaidh an Chomhairle Eolaíochta an próiseas earcaíochta agus an t-iarrthóir a roghnófar a fhormheas.

Beidh an tUachtarán ina chathaoirleach ar an gComhairle Eolaíochta agus áiritheoidh sé go mbeidh ceannasaíocht na Comhairle slán agus go rachaidh an Chomhairle i dteagmháil leis an struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe, agus déanfaidh sé ionadaíocht thar a ceann i réimse na heolaíochta.

4.  Feidhmeoidh ERC i gcomhréir lena croíphrionsabail a bhaineann le barr feabhais eolaíoch, eolaíocht oscailte, neamhspleáchas, éifeachtúlacht, éifeachtacht, trédhearcacht, cuntasacht agus sláine taighde. Áiritheoidh sé go leanfar ar aghaidh le gníomhaíochtaí ERC arna ndéanamh faoi Chinneadh .../CE.

5.  Le gníomhaíochtaí ERC tabharfar tacaíocht do thaighde ceannródaíoch, ón mbun aníos, a chuirfidh príomh-imscrúdaitheoirí agus a bhfoirne i gcrích sna réimsí ar fad agus iad in iomaíocht ar an leibhéal Eorpach, lena n-áirítear taighdeoirí gairmréime luath-chéime.

6.  Gníomhóidh an Coimisiún mar ráthóir ar neamhspleáchas agus ar shláine ERC agus áiritheoidh sé forghníomhú iomchuí na gcúraimí a chuirtear air.

Áiritheoidh an Coimisiún go mbeidh cur chun feidhme ghníomhaíochtaí ERC i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar amach i mír 4 den Airteagal seo agus i gcomhréir le straitéis fhoriomlán ERC, dá dtagraítear i bpointe (a) d’Airteagal 7(2), a bhunaigh an Chomhairle Eolaíochta.

Airteagal 7

Comhairle Eolaíochta ERC

1.  Beidh an Chomhairle Eolaíochta comhdhéanta d’eolaithe neamhspleácha, d’innealtóirí agus de scoláirí a bhfuil ardcháil agus saineolas iomchuí bainte amach acu, ar mná agus fir iad in aoisghrúpaí éagsúla, rud a áiritheoidh go mbeidh éagsúlacht de réimsí taighde agus tionscnaimh gheografacha éagsúla ann, agus go mbeidh siad ag gníomhú ina gcáil phearsanta, neamhspleách ar shainleasanna seachtracha.

Is é an Coimisiún a cheapfaidh comhaltaí na Comhairle Eolaíochta, i ndiaidh nós imeachta neamhspleách agus trédhearcach chun iad a shainaithint, arna chomhaontú sin leis an gComhairle Eolaíochta, lena n-áireofar comhairliúchán oscailte leis an bpobal eolaíochta agus tuarascáil a chur chuig Parlaimint na hEorpa agus chuig an gComhairle.

Beidh a dtéarma oifige teoranta do cheithre bliana, a fhéadfar a athnuachan uair amháin, ar bhonn córas uainíochta, rud a áiritheoidh go leanfar ar aghaidh le hobair na Comhairle Eolaíochta.

2.  Bunóidh an Chomhairle Eolaíochta an méid seo a leanas:

(a)  straitéis fhoriomlán ERC;

(b)  clár oibre chun gníomhaíochtaí ERC a chur chun feidhme;

(c)  modhanna agus nósanna imeachta maidir le hathbhreithniú piaraí agus meastóireacht ar thograí ar ar a mbonn a chinnfear na tograí atá le cistiú;

(d)  a seasamh maidir le haon ábhar a fhéadfaidh feabhas a chur ar a bhfuil bainte amach ó thaobh na heolaíochta de agus ar an tionchar a bheidh ag ERC agus ar cháilíocht an taighde a chuirfear i gcrích;

(e)  cód iompair lena dtabharfar aghaidh, inter alia, ar choinbhleacht leasa a sheachaint.

Ní imeoidh an Coimisiún ó na seasaimh a bhunaigh an Chomhairle Eolaíochta i gcomhréir le pointí (a), (c), (d), agus (e) den chéad fhomhír ach amháin nuair a mheasfaidh sé nár urramaíodh forálacha an Chinnidh seo. Sa chás sin, glacfaidh an Coimisiún bearta chun a áirithiú go leanfar ar aghaidh de bheith ag cur an chláir shonraigh chun feidhme agus de bheith ag gnóthú a chuspóirí, agus leagfaidh sé amach na pointí ina n-imeoidh sé ó sheasaimh na Comhairle Eolaíochta agus tabharfaidh sé údar cuí dóibh sin.

3.  Gníomhóidh an Chomhairle Eolaíochta i gcomhréir leis an sainordú a leagtar amach i roinn 1 de Cholún I d’Iarscríbhinn I.

4.  Gníomhóidh an Chomhairle Eolaíochta go heisiach ar mhaithe le cuspóirí ▌ERC a ghnóthú, i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar amach in Airteagal 6. Gníomhóidh sí le sláine agus ionracas agus cuirfidh sí a cuid oibre i gcrích go héifeachtúil agus leis an trédhearcacht is mó agus is féidir.

Airteagal 8

Struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe ERC

1.  Beidh freagracht ar an struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe as cur chun feidhme riaracháin agus as forghníomhú an chláir, mar a thuairiscítear i roinn 1.3.2 de Cholún I d’Iarscríbhinn I. Tacóidh sé leis an gComhairle Eolaíochta i gcur i gcrích a cúraimí uile.

2.  Áiritheoidh an Coimisiún go leanfaidh an struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe cuspóirí agus ceanglais ERC amháin go docht agus go héifeachtúil agus lena oiread solúbthachta agus is gá.

Airteagal 9

▌An Chomhairle Nuálaíochta Eorpach:

1.  Áiritheofar ar EIC, arna bhunú i gcomhréir le hAirteagal 7a den [Rialachán maidir leis an gClár Réime] an Bord Ardleibhéil (“Bord EIC”) dá bhforáiltear in Airteagal 10.

2.   Maidir le cur chun feidhme EIC▌, áiritheoidh an Coimisiún:

(a)  go mbeidh sé i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar amach i mír 1 den Airteagal seo, ag tabhairt aird chuí ar thuairim Bhord EIC faoi straitéis fhoriomlán EIC, dá dtagraítear in Airteagal 10(1)(a); agus

(b)  nach eascróidh saobhadh iomaíochta as a bheadh i gcodarsnacht leis an leas coiteann.

3.   Chun críche maoiniú cumaiscthe EIC a bhainistiú, bainfidh an Coimisiún úsáid as bainistiú indíreach, nó i gcás nach féidir, féadfaidh sé meán sainchuspóireach a bhunú, a bheidh le bainistiú i gcomhréir leis na rialacha cuntasachta is infheidhme. Féachfaidh an Coimisiún le rannpháirtíocht infheisteoirí poiblí agus príobháideacha eile a áirithiú. I gcás nach féidir é sin a dhéanamh san eagrú tosaigh, déanfar an meán sainchuspóireach a struchtúrú ar dhóigh gur féidir infheisteoirí poiblí nó príobháideacha eile a mhealladh chun éifeacht ghiarála ranníocaíocht an Aontais a mhéadú.

4.   Áiritheoidh an Coimisiún go mbeidh comhlántachtaí éifeachtacha ann idir EIC, EIT agus InvestEU.

Airteagal 10

Bord EIC

1.  Tabharfaidh Bord EIC comhairle don Choimisiúin faoin méid seo a leanas:

(a)  an straitéis fhoriomlán do chomhchuid EIC faoi Cholún III, ‘Eoraip Nuálach’;

(b)  an clár oibre do chur chun feidhme ghníomhaíochtaí EIC;

(c)  na critéir chun measúnú a dhéanamh ar leibhéal nuálaíochta agus próifíl riosca na dtograí agus ar chothromaíocht iomchuí na ndeontas, an chothromais agus cineálacha eile maoiniúcháin le haghaidh luasaire EIC;

(d)  sainaithint de phunann straitéiseach thionscadal;

(e)  próifíl agus ról bainisteoirí clár.

2.  Féadfaidh Bord EIC, arna iarraidh sin air, moltaí a chur chuig an gCoimisiún faoin méid seo a leanas:

(a)  aon ábhar ónar féidir treisiú agus cothú a dhéanamh ó thaobh na nuálaíochta de ar éiceachórais nuálaíochta ar fud na hEorpa, an méid atá gnóthaithe ag EIC agus tionchar chuspóirí chomhchuid EIC agus cumas gnólachtaí nuálacha a réitigh a chur i bhfeidhm de réir a chéile;

(b)  sainaithint a dhéanamh, i gcomhar le seirbhísí ábhartha an Choimisiúin agus, i gcás inarb iomchuí, le húdaráis náisiúnta agus réigiúnacha agus le heintitis ábhartha eile, amhail Bord Rialaithe EIT, ar bhacainní rialúcháin a d’fhéadfadh teacht roimh fhiontraithe, go háirithe rompu siúd ar tugadh tacaíocht dóibh faoi chomhchuid EIC.

(c)  treochtaí teicneolaíochta ó phunann EIC atá ag teacht chun cinn chun eolas a chur ar fáil don chlársceidealú i gcodanna eile den Chlár Sonrach;

(d)  saincheisteanna sonracha a shainaithint i gcás inar gá comhairle a fháil ó Bhord EIC.

Gníomhóidh Bord EIC ar mhaithe le cuspóirí chomhchuid EIC a ghnóthú. Gníomhóidh sé le sláine agus ionracas agus cuirfidh sé a chuid oibre i gcrích go héifeachtúil agus ar bhonn trédhearcach.

Gníomhóidh Bord EIC i gcomhréir lena shainordú a leagtar amach i roinn 1 de Cholún III d’Iarscríbhinn I.

3.  Beidh Bord EIC comhdhéanta de 15 go 20 duine aonair ardleibhéil neamhspleách a thagann as codanna éagsúla d’éiceachóras nuálaíochta an Aontais, lena n-áirítear fiontraithe, ceannairí corparáideacha, infheisteoirí, saineolaithe riaracháin poiblí agus taighdeoirí, lena n-áirítear saineolaithe acadúla ar chúrsaí nuálaíochta. Rannchuideoidh sé le gníomhaíochtaí for-rochtana agus féachfaidh comhaltaí Bhord EIC le cur le gradam bhranda EIC.

Is é an Coimisiún a cheapfaidh comhaltaí Bhord EIC, i ndiaidh glao oscailte ar cheapacháin nó ar léiriú spéise nó ar an dá cheann acu cibé acu a mheasfaidh an Coimisiúin a bheith níos iomchuí, agus an gá atá le cothromaíocht ó thaobh saineolas, inscne, aois agus dáileadh geografach de á chur san áireamh.

Beidh a dtéarma oifige teoranta do dhá bhliain, a fhéadfar a athnuachan dhá uaire, agus beidh córas uainíochta do cheapacháin i bhfeidhm (ceapfar na comhaltaí gach dá bhliain).

4.  Beidh uachtarán ag Bord EIC a cheapfaidh an Coimisiún i ndiaidh próiseas earcaíochta trédhearcach. Is é a bheidh san Uachtarán pearsa phoiblí ardphróifíle a bhfuil baint aige nó aici le réimse na nuálaíochta, le tuiscint mhaith ar chúrsaí taighde agus forbraíochta (R&D).

Ceapfar an tUachtarán le haghaidh téarma oifige atá teoranta do cheithre bliana, a fhéadfar a athnuachan uair amháin.

Beidh an tUachtarán ina chathaoirleach ar Bhord EIC, ullmhóidh sé cruinnithe an Bhoird, sannfaidh sé cúraimí do chomhaltaí, agus féadfaidh sé foghrúpaí tiomnaithe a bhunú, go háirithe chun treochtaí teicneolaíochta ó phunann EIC atá ag teacht chun cinn a shainaithint. Déanfaidh sé nó sí ionadaíocht ar EIC i réimse na nuálaíochta. Cuirfidh sé nó sí EIC chun cinn chomh maith, gníomhóidh sé nó sí mar chomhchainteoir leis an gCoimisiún, trí choistí ábhartha na gclár, in éineacht leis na Ballstát. Déanfaidh an Coimisiún foráil maidir le tacaíocht riaracháin don Uachtarán ionas go bhféadfaidh sé nó sí a chúraimí nó a cúraimí a chur i gcrích.

5.  Bunóidh an Coimisiún cód iompair lena dtabharfar aghaidh, inter alia, ar choinbhleacht leasa agus ar shárú rúndachta a sheachaint. Glacfaidh comhaltaí Bhord EIC leis an gcód iompair nuair a ghabhfaidh siad le hoifig.

Airteagal 11

Cláir oibre

1.  Déanfar an Clár a chur chun feidhme leis na cláir oibre dá dtagraítear i mír 2 i gcomhréir le hAirteagal 110 de Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (an ‘Rialachán Airgeadais’) (11). Leagfar amach leo an tionchar ionchasach agus ullmhófar iad i ndiaidh próiseas pleanála straitéisí mar a thuairiscítear in Iarscríbhinn I a ghabhann leis an gCinneadh seo. Cuirfidh an Coimisiún an Coiste dá dtagraítear in Airteagal 12 ar an eolas go rialta agus ó thús bhunú an chlár, maidir le dul chun cinn foriomlán chur chun feidhme ghníomhaíochtaí indíreacha an chláir shonraigh, lena n-áirítear misin, chun go mbeidh ar chumas an Choiste ionchur iomchuí a chur ar fáil go luath le linn an phróisis pleanála straitéisí agus maidir leis na cláir oibre a ullmhú, go háirithe i dtaca le misin.

Leagfar amach sna cláir oibre, i gcás inarb infheidhme, an méid foriomlán arna chur i leataobh le haghaidh oibríochtaí measctha.

2.  Glacfaidh an Coimisiún cláir oibre leithleacha, trí bhíthin gníomhartha cur chun feidhme, lena gcuirfear gníomhaíochtaí faoi na comhchodanna seo a leanas chun feidhme, faoi mar a leagtar amach in Airteagal 3(1) den Chinneadh seo:

(a)  ERC, i gcás ina mbunóidh an Chomhairle Eolaíochta an clár oibre faoi phointe (b) d’Airteagal 7(2), i gcomhréir leis an nós imeachta comhairleach dá dtagraítear in Airteagal 12(3). Ní imeoidh an Coimisiún ón gclár oibre a bhunaigh an Chomhairle Eolaíochta ach amháin nuair a mheasfaidh sé nach mbeidh sé i gcomhréir le forálacha an Chinnidh seo. Sa chás sin, glacfaidh an Coimisiún an clár oibre trí bhíthin gníomh cur chun feidhme i gcomhréir leis an nós imeachta scrúdúcháin dá dtagraítear in Airteagal 12(4). Tabharfaidh an Coimisiún údar cuí-réasúnaithe don bheart sin;

(b)  na braislí uile faoin gcolún ‘Dúshláin Dhomhanda agus ▌Iomaíochas Thionscal na hEorpa’, MSCA, bonneagair thaighde, tacú le héiceachórais na nuálaíochta, rannpháirtíocht a leathnú agus barr feabhais a leathadh, agus Córas T&N na hEorpa a athchóiriú agus a threisiú, i gcomhréir leis an nós imeachta scrúdúcháin dá dtagraítear in Airteagal 12(4);

(c)  EIC, i gcás ina n-ullmhófar an clár oibre i ndiaidh comhairle ó Bhord EIC faoi phointe (b) d’Airteagal 10(1), i gcomhréir leis an nós imeachta scrúdúcháin dá dtagraítear in Airteagal 12(4);

(d)  JRC, i gcás ina gcuirfear san áireamh sa chlár oibre ilbhliantúil an tuairim arna tabhairt ag Bord Gobharnóirí JRC dá dtagraítear i gCinneadh 96/282/Euratom.

3.  Sa bhreis ar an gceanglas in Airteagal 110 den Rialachán Airgeadais, is é a bheidh sna cláir oibre dá dtagraítear i mír 2 den Airteagal seo, de réir mar is iomchuí, an méid seo a leanas:

(a)  sonrú ar an méid a leithdháiltear ar gach gníomhaíocht agus misean agus amchlár táscach maidir le cur chun feidhme;

(b)  maidir le deontais, na tosaíochtaí, na critéir roghnúcháin agus dhámhachtana agus an t-ualú coibhneasta a bhaineann leis na critéir dhámhachtana éagsúla agus uasráta cistiúcháin na gcostas incháilithe iomlán;

(c)  an tsuim a leithdháilfear ar mhaoiniú cumaiscthe i gcomhréir le hAirteagail 41 go 43 de Rialachán FP/RfP ...:

(d)  aon oibleagáidí breise le haghaidh tairbhithe, i gcomhréir le hAirteagail 35 agus 37 de Rialachán FP/RfP.

4.  Déanfaidh an Coimisiún, trí bhíthin gníomhartha cur chun feidhme, i gcomhréir leis an nós imeachta scrúdúcháin dá dtagraítear in Airteagal 12(4) na bearta seo a leanas a ghlacadh:

(a)  an cinneadh i leith chistiú na ngníomhaíochtaí indíreacha a fhormheas, i gcás ina bhfuil an méid measta de ranníocaíocht an Aontais faoin gclár sonrach cothrom le nó níos mó ná EUR 2.5 milliún, cé is moite de ghníomhaíochtaí faoin gcuspóir sonrach “An Chomhairle Eorpach um Thaighde (ERC)”; an cinneadh i leith chistiú na ngníomhaíochtaí indíreacha a fhormheas le haghaidh gníomhaíochtaí indíreacha i mbraisle 2 a chistiú, i gcás ina bhfuil méid measta de ranníocaíocht an Aontais faoin gClár Sonrach cothrom le nó níos mó ná EUR 1 mhilliún;

(b)  an cinneadh i leith chistiú na ngníomhaíochtaí a fhormheas a bhaineann le húsáid suthanna daonna agus gaschealla suthacha daonna agus a bhaineann le gníomhaíochtaí faoin mbraisle “Slándáil Shibhialta don tSochaí” dá dtagraítear in Airteagal 3(1)(2)(c).

Airteagal 12

Nós imeachta coiste

1.  Tabharfaidh coiste cúnamh don Choimisiún(12). Beidh an coiste sin ina choiste de réir bhrí Rialachán (AE) Uimh. 182/2011.

2.  Tiocfaidh an coiste le chéile i gcumraíochtaí éagsúla mar a leagtar amach in Iarscríbhinn II, ag féachaint don ábhar a bheidh le plé.

3.  I gcás ina ndéanfar tagairt don mhír seo, beidh feidhm ag Airteagal 4 de Rialachán (AE) Uimh. 182/2011.

4.  I gcás ina ndéanfar tagairt don mhír seo, beidh feidhm ag Airteagal 5 de Rialachán (AE) Uimh. 182/2011.

5.  I gcás ina bhfuiltear chun tuairim an choiste a fháil trí nós imeachta i scríbhinn, déanfar an nós imeachta sin a fhoirceannadh gan toradh más rud é, laistigh den teorainn ama leis an tuairim sin a thabhairt, go gcinneann cathaoirleach an choiste amhlaidh nó go n-iarrann tromlach simplí de chomhaltaí an choiste amhlaidh.

6.  I gcás na ngníomhartha cur chun feidhme a ghlacfar faoi Airteagal 4a(3) agus i gcás nach dtugann an Coiste aon tuairim, ní dhéanfaidh an Coimisiún an dréachtghníomh cur chun feidhme a ghlacadh agus beidh feidhm ag an tríú fomhír d’Airteagal 5(4) de Rialachán (AE) Uimh. 182/2011.

7.  Cuirfidh an Coimisiún an Coiste ar an eolas ar bhonn rialta faoin dul chun cinn foriomlán a bhaineann le cur chun feidhme an chláir shonraigh agus tabharfaidh sé don Choiste faisnéis thráthúil faoi na gníomhaíochtaí agus comhpháirteanna uile a mholtar nó a chistítear faoi chlár Fhís na hEorpa agus a chodanna seachtraithe, mar a shonraítear in Iarscríbhinn III, lena n-áirítear faisnéis mhionsonraithe/anailís ar staitisticí na nglaonna aonair.

CAIBIDIL III

FORÁLACHA IDIRTHRÉIMHSEACHA AGUS CRÍOCHNAITHEACHA

Airteagal 13

Aisghairm

Déantar Cinneadh 2013/743/AE a aisghairm le héifeacht ón 1 Eanáir 2021.

Airteagal 14

Forálacha idirthréimhseacha

1.  Ní dhéanfaidh an Cinneadh seo difear do leanúnachas ná do mhodhnú na ngníomhaíochtaí lena mbaineann, go dtí go gcuirfear clabhsúr orthu, faoi Chinneadh 2013/743/AE a mbeidh feidhm aige fós maidir leis na gníomhaíochtaí lena mbaineann go dtí go gcuirfear clabhsúr orthu.

I gcás inar gá, cuirfidh an Coiste, dá dtagraítear in Airteagal 12 den Chinneadh seo, cúraimí ar bith eile atá fágtha de chuid an Choiste a bunaíodh le Cinneadh 2013/743/AE i gcrích.

2.  Ina theannta sin, féadfaidh imchlúdach airgeadais an Chláir Shonraigh na speansais theicniúla agus riaracháin is gá a chumhdach chun an t-aistriú idir an Clár Sonrach agus na bearta a glacadh faoi réamhtheachtaí an Chláir, Cinneadh Uimh. 2013/743/AE, a áirithiú.

Airteagal 15

Teacht i bhfeidhm

Tiocfaidh an Cinneadh seo i bhfeidhm an fichiú lá tar éis lá a fhoilsithe in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh.

Dírítear an Cinneadh seo chuig na Ballstáit.

Arna dhéanamh/déanamh in/i/sa …,

Thar ceann Pharlaimint na hEorpa Thar ceann na Comhairle

An tUachtarán An tUachtarán

IARSCRÍBHINN I

GNÍOMHAÍOCHTAÍ MAIDIR LE PLEANÁIL STRAITÉISEACH AGUS CLÁIR

Maidir leis an méid seo a leanas, beidh feidhm aige i gcur chun feidhme an Chláir.

Pleanáil Straitéiseach

Mar a leagtar síos in Airteagal 4a, déanfar cur chun feidhme an Chláir Shonraigh a éascú le pleanáil straitéiseach ilbhliantúil do ghníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta. Díreoidh ▌an próiseas pleanála straitéisí go háirithe ar cholún na nDúshlán Domhanda agus an Iomaíochais Thionsclaíoch Eorpaigh, lena n-áirítear gníomhaíochtaí ábhartha i gcolúin eile agus sa chomhpháirt maidir le Rannpháirtíocht a Leathnú agus an Limistéar Eorpach Taighde a Neartú, agus i ndlúthchomhordú agus i ndlúthshineirge le pleanáil PENanna EIT arna mbunú le Rialachán 294/2008/CE.

Déanfar toradh an Phróisis Pleanála Straitéisí a leagan amach i bPlean Straitéiseach chun inneachar sa chlár oibre a réadú.

▌

▌

Is é is aidhm don phróiseas Pleanála Straitéisí:

–  cuspóirí Fhís na hEorpa ar leibhéal an chláir a chur chun feidhme ar bhealach comhtháite agus díriú ar an tionchar foriomlán a bheidh ag an gClár agus ar chomhleanúnachas idir a cholúin éagsúla.

–   ▌sineirgí idir Fís na hEorpa agus Cláir eile an Aontais a chur chun cinn, lena n-áirítear na [cistí comhtháthaithe] agus clár Euratom, ina bhfeidhmeofar pointe tagartha do thaighde agus do nuálaíocht sna cláir ghaolmhara uile ar fud bhuiséad AE agus in ionstraimí neamhchistiúcháin. ▌

–  cuidiú le beartas AE a fhorbairt agus a réadú do na réimsí ábhartha a chumhdaítear, agus forbairt agus cur chun feidhme beartais sna Ballstáit a chomhlánú.

–  ilroinnt iarrachtaí a laghdú agus dúbailt agus forluí idir deiseanna cistithe a sheachaint.

–  creat a chur ar fáil chun gníomhaíochtaí díreacha taighde a dhéanann an tAirmheán Comhpháirteach Taighde agus gníomhaíochtaí eile dá dtugtar tacaíocht faoin gClár a nascadh le chéile, lena n-áirítear leas a bhaint as torthaí agus sonraí chun tacú le beartas.

–  cur chuige tomhaiste agus leathan i leith taighde agus nuálaíocht a áirithiú, ag céimeanna uile na forbartha, nach bhfuil teoranta do thaighde ceannródaíoch a chothú, do phróisis agus do sheirbhísí táirgí nua a fhorbairt ar bhonn faisnéis eolaíoch agus theicneolaíoch agus ar bhonn fionnachtana, ach a bhaineann leas freisin as na teicneolaíochtaí atá cheana ann ar bhealaí nua agus a chuireann feabhas orthu ar bhonn leanúnach agus a bhaineann leas as an nuálaíocht neamhtheicneolaíoch agus shoisialta.

–  cur chuige córasach, trasdisciplíneach, trasearnálach agus trasbheartais i leith nuálaíochta agus taighde a áirithiú, chun dul i ngleic le dúshláin agus chun gnólachtaí agus tionscail nua iomaíocha a thionscnamh san am céanna, lena ndéanfar iomaíochas a chothú, infheistíochtaí príobháideacha a spreagadh agus cothroime iomaíochta sa mhargadh inmheánach a choinneáil.

▌

▌

GNÍOMHAÍOCHTAÍ EILE AN CHLÁIR

Sna colúin, ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’ agus ‘An Eoraip Nuálach', comhlánófar an taighde agus an nuálaíocht le gníomhaíochtaí a bheidh á gcur i gcrích gar d’úsáideoirí deiridh agus don mhargadh, amhail taisealbhadh, píolótú nó cruthúnas an choincheapa, gan gníomhaíochtaí tráchtálaithe a áireamh, áfach, a théann thar an gcéim taighde agus nuálaíochta. Áireofar air sin freisin tacaíocht do ghníomhaíochtaí i bhfabhar an éilimh a chuidíonn le dlús a chur le himlonnú agus le leathadh raon leathan nuálaíochtaí. Cuirfear béim ar ghlaonna neamh-shaintreoracha ar thograí.

Faoin gcolún, ‘Dúshláin Dhomhanda agus Iomaíochas Tionsclaíoch Eorpach’, lena gcuirfear leis an taithí a fuarthas i bhFhís 2020, déanfar na heolaíochtaí sóisialta agus na daonnachtaí a chomhtháthú go hiomlán ar fud na mbraislí ar fad, lena n-áirítear gníomhaíochtaí sonracha agus gníomhaíochtaí tiomnaithe. Ar an gcaoi chéanna, cuirfear gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta ar chúrsaí mara agus muirí chun feidhme ar bhealach straitéiseach comhtháite i gcomhréir le Beartas Muirí Comhtháite AE, leis an gComhbheartas Iascaigh ▌agus le gealltanais idirnáisiúnta.

I ndáil leis na gníomhaíochtaí a fhaigheann tacaíocht ó Fhís 2020, agus a chuirtear i gcrích laistigh de ▌ Thionscnaimh Shuaitheanta FET▌ maidir le Graiféin, an Tionscadal Inchinne Daonna agus an Teicneolaíocht Chandamach, leanfar ar aghaidh leis an tacaíocht sin faoi chlár Fhís na hEorpa trí ghlaonna ar thograí a áirítear sa chlár oibre▌. Le gníomhaíochtaí ullmhúcháin faoi chuid na dTionscnamh Suaitheanta FET de chlár Fhís 2020, cothófar an próiseas Pleanála Straitéisí faoi chlár Fhís na hEorpa agus beidh siad ina dtreoir ag an obair a dhéanfar ar mhisin, ar chomhpháirtíochtaí comhchistithe nó comhchláraithe, agus ar ghlaonna rialta ar thograí.

Le hidirphlé a dhéanfaidh an Comhar Eorpach san Eolaíocht agus sa Teicneolaíocht le comhpháirtithe idirnáisiúnta AE agus an t-idirphlé a dhéanfaidh sé faoi bheartas leis na príomhréigiúin dhomhanda, déanfar rannchuidiú tábhachtach le sainaithint córasach na ndeiseanna um chomhar lena dtabharfar tacaíocht do shocrú tosaíochtaí, nuair a dhéanfar é a chumaisc le difreálú de réir tíre/réigiúin. Leanfar de chomhairle a lorg go luath ón struchtúr comhairleach a bhaineann leis an Limistéar Eorpach Taighde.

▌

Leathadh agus Cumarsáid

Le Fís na hEorpa tabharfar tacaíocht thiomnaithe don rochtain oscailte ar fhoilseacháin eolaíochta, ar stórtha eolais agus ar fhoinsí sonraí eile. Tabharfar tacaíocht do ghníomhaíochtaí a bhaineann le heolas a leathadh agus a scaipeadh, i gcomhar le cláir eile de chuid AE freisin, lena n-áirítear torthaí ó bhraislí nó ó phacáistí agus sonraí i dteangacha agus i bhformáidí do spriocphobail agus do líonraí le haghaidh saoránach, na hearnála tionsclaíche, riaracháin phoiblí, lucht léinn, eagraíochtaí na sochaí sibhialta, agus lucht déanta beartais. Chun na críche sin, féadfar úsáid a bhaint as ardteicneolaíocht agus uirlisí faisnéise i bhFís na hEorpa.

Tabharfar tacaíocht iomchuí do shásraí chun iarratasóirí ionchasacha a chur ar an eolas faoin gclár (e.g. Pointí Teagmhála Náisiúnta).

Cuirfidh an Coimisiún gníomhaíochtaí faisnéise agus cumarsáide a bhaineann le Fís na hEorpa chun feidhme freisin chun a chur in iúl don phobal go bhfuarthas na torthaí de bharr tacaíocht ó chistiú an Aontais. Féachfaidh sé le feasacht phoiblí a mhúscailt freisin faoin tábhacht atá leis an taighde agus leis an nuálaíocht agus an tionchar agus an tábhacht leathan a bheidh ag an taighde agus an nuálaíocht arna gcistiú ag AE, trí bhíthin e.g. foilseachán, caidreamh leis na meáin, imeachtaí, stórtha eolais, bunachair sonraí, ardáin ilchainéalacha, suíomhanna gréasáin nó úsáid spriocdhírithe na meán sóisialta. Tabharfar tacaíocht do na tairbhithe freisin i bhFís na hEorpa chun a gcuid oibre agus an tionchar a bheidh ag an obair sin a chur in iúl don tsochaí i gcoitinne.

Saothrú agus Glacadh sa Mhargadh

Bunóidh an Coimisiún bearta cuimsitheacha chun torthaí Fhís na hEorpa agus an t-eolas a tháirgfear a shaothrú. Dá bharr sin, cuirfear dlús leis an bpróiseas chun iad a shaothrú ar mhaithe le glacadh leathan sa mhargadh agus cuirfear borradh faoin tionchar a bheidh ag an gClár.

Sainaithneoidh an Coimisiún na torthaí ó ghníomhaíochtaí an taighde agus na nuálaíochta faoin gClár ar bhonn córasach agus déanfaidh sé iad a thaifeadadh ar bhonn córasach agus aistreoidh sé nó scaipfidh sé na torthaí sin agus an t-eolas sin a tháirgfear ar bhonn neamh-idirdhealaitheach ar an earnáil thionsclaíoch agus ar fhiontair idir bheag agus mhór, ar riaracháin phoiblí, lucht léinn, eagraíochtaí na sochaí sibhialta agus lucht déanta beartais, chun an breisluach Eorpach atá ag an gClár a uasmhéadú.

Comhar Idirnáisiúnta

Is mó an tionchar a bheidh ag na torthaí trí ghníomhaíochtaí a ailíniú le tíortha agus le réigiúin eile an domhain faoi chuimsiú iarrachtaí neartaithe i leith comhar idirnáisiúnta ▌. Bunaithe ar an gcomhleas, tabharfar cuireadh do chomhpháirtithe ar fud an domhain oibriú i gcomhar le AE, mar chuid lárnach de thionscnaimh ar mhaithe le gníomhaíochtaí AE i leith inbhuanaitheachta, taighde treisithe agus bharr feabhais na nuálaíochta, agus i leith an iomaíochais.

Le gníomhaíocht chomhpháirteach idirnáisiúnta áiritheofar go rachfar i ngleic go héifeachtach le dúshláin shochaíocha dhomhanda agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe, an rochtain ar na daoine is ardchumasaí, ar an saineolas agus ar na hacmhainní is fearr ar domhan, agus soláthar agus éileamh méadaithe ar réitigh nuálacha.

Modheolaíochtaí Oibre maidir le Meastóireacht

Agus úsáid á baint as saineolas ardcháilíochta neamhspleách sa phróiseas meastóireachta, cuirtear taca faoi rannpháirtíocht sa chlár i measc na ngeallsealbhóirí, na bpobal agus na ngrúpaí sainspéise, agus is réamhriachtanas é sin chun barr feabhais agus ábharthacht na ngníomhaíochtaí arna gcistiú a choinneáil.

Áiritheoidh an Coimisiún nó an comhlacht cistithe neamhchlaontacht an phróisis, agus seachnóidh sé coinbhleachtaí leasa i gcomhréir le hAirteagal 61 den Rialachán Airgeadais. Chomh maith leis sin, féachfaidh sé le héagsúlacht gheografach a áireamh i gcomhdhéanamh na gcoistí meastóireachta, agus na ngrúpaí saineolaithe agus comhairleacha.

Go heisceachtúil, i gcás ina mbeidh údar leis mar gheall ar an gceanglas maidir leis na saineolaithe is fearr dá bhfuil ar fáil a cheapadh agus/nó mar gheall ar a laghad saineolaithe cáilithe a bhfuil fáil orthu, féadfaidh saineolaithe neamhspleácha, a thugann cúnamh don choiste meastóireachta nó ar saineolaithe ar an gcoiste meastóireachta féin iad, meastóireacht a dhéanamh ar thograí sonracha ar ina leith a dhearbhaíonn siad leas ionchasach. Sa chás sin, glacfaidh an Coimisiún nó an comhlacht cistithe gach beart ceartaitheach is gá chun sláine an phróisis meastóireachta a áirithiú. Déanfar an próiseas meastóireachta a bhainistiú dá réir sin, lena n-áirítear céim ina mbeidh idirghníomhú idir saineolaithe ó réimsí éagsúla. Cuirfidh an coiste meastóireachta na himthosca ar leith san áireamh nuair a shainaithneoidh sé tograí le haghaidh cistiúcháin.

COLÚN I

EOLAÍOCHT DEN SCOTH

Braitheann dul chun cinn eolaíoch, eacnamaíoch, sóisialta agus cultúrtha ina fhoirmeacha uile ar sholáthar leordhóthanach de thaighdeoirí den scoth; ar dhul ar thóir fionnachtana sa tuiscint agus i sealbhú an eolais ar gach leibhéal; ar na saoráidí den scoth is gá chun é sin a chur i gcrích, lena n-áirítear bonneagair fhisiciúla agus bonneagair eolais don taighde agus don nuálaíocht mar aon leis na modhanna chun modheolaíochtaí agus scileanna eolais a leathadh agus a chomhroinnt go hoscailte (eolaíocht oscailte) ▌

Tá gnóthú nuálaíochta ceannródaíche atá ar cháil dhomhanda nasctha le cur chun cinn na heolaíochta oscailte den scoth ▌. D’fhéadfaí aistrithe paraidíme teicneolaíochta agus eolaíochta a áireamh mar phríomhfhoinsí spreagtha d’fhás na táirgiúlachta, don iomaíochas, don rachmas, d’fhorbairt inbhuanaithe agus don dul chun cinn sóisialta. Ba nós le haistrithe paraidíme den sórt sin eascairt ón mbonn eolaíochta san earnáil phoiblí sula leagfaidís an bonn síos le haghaidh tionscail agus earnálacha úrnua agus le haghaidh dul chun cinn sochaíoch cuimsitheach.

Is minic a dhéantar taighde fadtéarmach ardriosca le hinfheistíocht phoiblí sa taighde, go háirithe trí ollscoileanna agus trí institiúidí taighde poiblí (PRInna) agus trí shaoráidí taighde, lena gcomhlánaítear gníomhaíochtaí na hearnála príobháidí. Lena cois sin, cruthaítear acmhainní daonna ardoilte, eolas gnó agus taithí, ionstraimí agus modheolaíochtaí nua eolaíochta, mar aon leis na líonraí a chruthú lena scaiptear an t-eolas is déanaí.

Tá an eolaíocht Eorpach agus taighdeoirí atá bunaithe san Eoraip ar thús cadhnaíochta le blianta agus leanfaidh siad de bheith ar thús cadhnaíochta i mórán réimsí. Ach ní stádas é sin ar féidir talamh slán a dhéanamh de. ▌ Tá an dúshlán seanbhunaithe ó thíortha amhail Stáit Aontaithe Mheiriceá anois á thabhairt ag olloibreoirí eacnamaíocha amhail an tSín agus an India, go háirithe ó na codanna nuathionsclaíochta den domhan, agus ó na tíortha sin uile ina n-aithníonn na rialtais an iliomad sochar mór a bhainfear as infheistiú sa taighde.

1.  AN CHOMHAIRLE EORPACH UM THAIGHDE (ERC)

1.1.   Réasúnaíocht

Cé gurb é AE fós an táirgeoir is mó foilseachán eolaíoch ar domhan, níl aige ▌, i gcoibhneas lena mhéid, ach beagán ionaid bharr feabhais, ar ionaid bharr feabhais den scoth iad ar leibhéal domhanda agus ina bhfuil meánfheidhmíocht agus drochfheidhmíocht ag baint lena lán réimsí. I gcomparáid le Stáit Aontaithe Mheiriceá agus anois leis an tSín go pointe áirithe, tá claonadh ag AE cloí le ‘heiseamláir de scothchleachtas dáilte’ ina ndáiltear acmhainní ar líon níos mó taighdeoirí agus institiúidí taighde. Beidh dálaí tarraingteacha a thionscnófar do na taighdeoirí is cumasaí ▌ina chuidiú don Eoraip cur lena tarraingteacht san iomaíocht dhomhanda le haghaidh eolaithe tréitheacha a mhealladh.

Tá athrú suntasach ag teacht ar chreat an taighde dhomhanda agus é ag dul chun ilpholachais de thoradh méadú ar líon na dtíortha atá ag teacht chun cinn, go háirithe an tSín, lena gcuirtear lena dtáirgeadh eolaíoch. Mar sin, cé gurbh iad AE agus na Stáit Aontaithe a bhí freagrach as dhá thrian nach mór de chaiteachas an domhain ar an taighde agus ar an bhforbairt in 2000, thit an sciar sin go dtí níos lú ná a leath faoi 2013.

Tacaíonn ERC leis na taighdeoirí is cumasaí, lena n-áirítear taighdeoirí tréitheacha nach bhfuil fós ach i dtús a ngairmréime, trí chistiú solúbtha, fadtéarmach a sholáthar chun dul i mbun taighde ceannródaíoch, ardghnóthacháin/ardriosca san Eoraip go príomha. Feidhmíonn sí ar bhonn féinrialach faoi stiúir Comhairle Eolaíochta neamhspleách ina mbíonn eolaithe, innealtóirí agus scoláirí ar a bhfuil an cháil is airde agus saineolas agus éagsúlacht iomchuí bainte amach acu. Is féidir le ERC tarraingt ar thacar níos leithne de dhaoine tréitheacha agus de smaointe ná mar a d’fhéadfadh aon scéim náisiúnta a dhéanamh, lena dtreisítear an barr feabhais ar an dóigh ina mbíonn na taighdeoirí is cumasaí agus na smaointe is fearr in iomaíocht le chéile.

Tá sé cruthaithe ina thaobh go bhfuil tionchar substaintiúil díreach ag cistiú ERC ar thaighde ceannródaíoch, ó thaobh dul chun cinn san eolas is ceannródaíche, an bealach a réiteach i gcomhair torthaí úra agus i gcomhair torthaí gan choinne go minic san eolaíocht agus sa teicneolaíocht, agus le haghaidh réimsí úra i gcomhair taighde. Dá réir sin, gintear smaointe úrnua a chuireann an nuálaíocht agus an airgtheacht sa ghnó chun cinn agus a théann i ngleic le dúshláin shochaíocha. Tá tionchar struchtúrach suntasach ag ERC freisin, lena n-ardaítear caighdeán an chórais taighde Eorpaigh de bhreis ar na taighdeoirí agus ar na gníomhaíochtaí a chistíonn sí go díreach. Déanann gníomhaíochtaí agus taighdeoirí a fhaigheann cistiú ERC sprioc uaillmhianach a leagan síos le haghaidh taighde ceannródaíoch san Eoraip, lena n-ardaítear a phróifíl, agus ina ndéantar é níos tarraingtí do na taighdeoirí is cumasaí ar fud an domhain mar áit oibre agus mar chomhpháirtí oibre. Toisc ardghradam a bheith ag roinnt leo siúd a fhaigheann deontais ó ERC, tá an iomaíocht ag éirí níos géire idir ollscoileanna na hEorpa agus eagraíochtaí taighde chun na coinníollacha oibre is tarraingtí a thairiscint do na taighdeoirí is fearr, agus is féidir leis sin cabhrú leo go hindíreach a gcuid láidreachtaí agus laigí a mheasúnú agus athchóirithe a chur i gcrích.

▌Cistíonn ERC céatadán measartha beag den taighde Eorpach ina iomláine, ach tá ▌tionchar eolaíoch suntasach mar thoradh air sin. Tá an meántionchar atá ag luanna an taighde dá dtugann ERC tacaíocht inchomparáide lena bhfuil ag na hollscoileanna taighde ardléannta is fearr ar domhan. Tá feidhmíocht thaighde ERC an-ard nuair a chuirtear i gcomparáid le feidhmíocht an lucht cistithe taighde is mó ar domhan í. Cistíonn ERC lear mór den taighde ceannródaíoch ina lán de na réimsí taighde a fuair an líon is mó luanna, lena n-áirítear na réimsí sin atá ag teacht chun cinn go mear. Cé go bhfuil cistiú ERC dírithe ar thaighde ceannródaíoch, eisíodh líon suntasach paitinní dá bharr sin.

Tá fianaise shoiléir ann mar sin go ndéanann ERC taighdeoirí den chéad scoth a mhealladh agus a chistiú trína glaonna agus go bhfuil líon suntasach de na torthaí taighde is tábhachtaí agus is mó tionchar ar fud an domhain sna réimsí atá ag teacht chun cinn agus atá ina gcúis le fionnachtana agus le dul chun cinn an-mhór mar thoradh ar ghníomhaíochtaí ERC. Tá obair na dtaighdeoirí a fuair deontais ó ERC an-idirdhisciplíneach freisin agus oibríonn taighdeoirí a fhaigheann deontais ó ERC i gcomhar le taighdeoirí eile ar bhonn idirnáisiúnta, agus foilsítear a dtorthaí go hoscailte ar fud gach réimse den taighde lena n-áirítear sna heolaíochtaí sóisialta, taighde sna healaíona agus sna daonnachtaí.

Tá fianaise cheana ann freisin faoin tionchar fadtéarmach atá ag deontais ERC ar ghairmeacha, ar oiliúint a chur ar thaighdeoirí aitheanta ardoilte agus ar chéimithe dochtúireachta ▌, ar infheictheacht dhomhanda agus ardghradam an taighde Eorpaigh a ardú agus ar chórais taighde náisiúnta trína n-éifeacht láidir tagarmharcála. Tá tábhacht ar leith leis an éifeacht sin i dtaca le heiseamláir de scothchleachtas dáilte AE mar go bhféadfaidh an stádas, lena gcuirtear in iúl go bhfuarthas cistiú ERC, teacht in ionad agus feidhmiú ina tháscaire níos cruinne de cháilíocht taighde ná an t-aitheantas atá bunaithe ar stádas na n-institiúidí. Cuireann sé sin ar chumas daoine aonair uaillmhianacha, institiúidí, réigiún agus tíortha an deis a thapú agus na próifílí taighde ina bhfuil siad sách láidir a mhéadú.

1.2.  Réimsí idirghabhála

1.2.1.  An Eolaíocht Cheannródaíoch

Meastar go ndéanfar dul chun cinn san eolaíocht cheannródaíoch de thoradh taighde a chistíonn ERC, lena n-áirítear foilseacháin eolaíocha den cháilíocht is airde ▌chun torthaí taighde a bhaint amach a bhféadfadh tionchar mór sochaíoch agus eacnamaíoch a bheith acu agus ERC ag leagan síos sprioc shoiléir uaillmhianach don eolaíocht cheannródaíoch ar fud AE, ar fud na hEorpa agus ar bhonn idirnáisiúnta. Spriocdhíreoidh ERC ar fheabhas intomhaiste a chur ar sciar AE den 1 % de na foilseacháin is mó a luaitear ar domhan, agus é mar aidhm leis sin timpeallacht níos tarraingtí a chur ar fáil in AE do na heolaithe is cumasaí ar domhan agus díreoidh sé a aird ar chur leis an líon taighdeoirí sármhaithe lena n-áirítear taighdeoirí ó lasmuigh den Eoraip a dhéanann sí a chistiú.

Bronnfar cistiú ERC i gcomhréir leis na prionsabail sheanbhunaithe seo a leanas. Is é an barr feabhais eolaíoch an t-aon chritéar amháin a mheasfar agus deontais ó ERC á mbronnadh. Feidhmeoidh ERC ar bhonn ‘ón mbun aníos’ gan aon tosaíochtaí réamhchinntithe a dhéanamh.

Réimsí Ginearálta

–  Cistiú fadtéarmach a chur ar fáil chun tacú le sársmaointe taighdeoirí d’aon aois nó d’aon inscne, arb as aon tír ar domhan dóibh, agus lena bhfoirne taighde agus iad i mbun taighde ceannródaíoch, ardghnóthacháin/ardriosca;

–  Taighdeoirí le sársmaointe atá i dtús a ngairmréime agus taighdeoirí gairmréime luath-chéime a chumasú chun an t-aistriú a dhéanamh i dtreo a bheith ina gceannairí taighde neamhspleácha astu féin trí thacaíocht leordhóthanach a chur ar fáil ag an gcéim chriticiúil agus iad i mbun a bhfoireann taighde féin nó ▌a gclár taighde féin a fhódú nó a chomhdhlúthú;

–  Bealaí úra oibre san eolaíocht, lena n-áirítear cur chuige na heolaíochta oscailte, a d’fhéadfadh torthaí ceannródaíocha a chruthú, agus a d‘fhéadfadh ionchas na nuálaíochta tráchtála agus sóisialta atá sa taighde a chistíonn sí a éascú;

–  Taithí agus dea-chleachtais a chomhroinnt le gníomhaireachtaí cistithe taighde náisiúnta agus réigiúnacha agus naisc a chruthú le codanna eile an Cláir Réime, go háirithe MSCA, chun an tacaíocht do thaighdeoirí den scoth a chur chun cinn;

–  Proifíl taighde ceannródaíoch san Eoraip agus infheictheacht chláir ERC do thaighdeoirí ar fud na hEorpa agus go hidirnáisiúnta a ardú.

1.3.  Cur chun feidhme

1.3.1.  An Chomhairle Eolaíochta

Is ráthóir ar cháilíocht na gníomhaíochta ó thaobh na heolaíochta de í an Chomhairle Eolaíochta agus is aici atá údarás iomlán ar chinntí a dhéanfar faoin gcineál taighde a dhéanfar a chistiú.

I gcomhthéacs chur chun feidhme an chláir réime agus chun a cúraimí a chur i gcrích, mar a leagtar amach in Airteagal 7, déanfaidh an Chomhairle Eolaíochta an méid seo a leanas:

(1)  Straitéis i leith na heolaíochta:

—  an straitéis fhoriomlán i leith na heolaíochta do ERC a bhunú, i bhfianaise deiseanna eolaíocha agus riachtanais eolaíocha na hEorpa;

—  an clár oibre a bhunú agus bearta tacaíochta éagsúla ERC a cheapadh i gcomhréir lena straitéis eolaíoch;

—  na tionscnaimh comhair idirnáisiúnta is gá a bhunú lena n-áirítear gníomhaíochtaí for-rochtana, chun infheictheacht ERC a mhéadú do na taighdeoirí is fearr ón gcuid eile den domhan, i gcomhréir lena straitéis eolaíoch.

(2)  Bainistiú, faireachán agus rialú cáilíochta ó thaobh na heolaíochta de:

–  córas athbhreithnithe piaraí den scoth a áirithiú, atá bunaithe ar eolaíocht den scoth agus ar láimhseáil atá iomlán trédhearcach, cothrom agus neamhchlaonta a dhéanamh ar na tograí trí sheasaimh a bhunú maidir le glaonna ar thograí a chur chun feidhme agus a bhainistiú, critéir mheastóireachta, próisis athbhreithnithe piaraí lena n-áirítear saineolaithe a roghnú, na modhanna maidir le hathbhreithniú piaraí agus meastóireacht tograí agus na rialacha agus na treoirlínte cur chun feidhme is gá, ar ar a mbonn sin a chinnfear na tograí atá le cistiú faoi mhaoirseacht na Comhairle Eolaíochta;

—  i gcás gníomhaíochtaí taighde ceannródaíocha a dhéanann ERC, ceapfar saineolaithe ar bhonn togra ó Chomhairle Eolaíochta ERC;

—  a áirithiú go gcuirfear deontais ERC chun feidhme de réir nósanna imeachta simplí trédhearcacha lena ndéantar an fócas a choinneáil ar an mbarr feabhais, an tionscnaíocht a spreagadh agus an tsolúbthacht a chónascadh leis an gcuntasacht trí fhaireachán leanúnach a dhéanamh ar cháilíocht agus cur chur chun feidhme na n-oibríochtaí;

—  an méid atá bainte amach ag ERC agus cáilíocht agus tionchar an taighde arna chistiú ag ERC a athbhreithniú agus a mheasúnú agus, dá réir sin, moltaí a dhéanamh agus treoirlínte a leagan síos maidir le gníomhaíochtaí ceartaitheacha nó gníomhaíochtaí sa todhchaí;

—  seasaimh maidir le haon ábhar eile a dhéanfaidh difear dá bhfuil bainte amach ag ERC agus don tionchar a bheidh ag gníomhaíochtaí ERC agus ar cháilíocht an taighde a chuirfear i gcrích;

(3)  Cumarsáid agus scaipeadh:

—  próifíl dhomhanda agus infheictheacht ERC a ardú trí ghníomhaíochtaí cumarsáide agus for-rochtana a chur i gcrích, lena n-áirítear comhdhálacha eolaíocha chun gníomhaíochtaí ERC agus an méid atá bainte amach aici agus na torthaí ó thionscadail arna gcistiú ag ERC, leis an bpobal eolaíochta, geallsealbhóirí tábhachtacha agus leis an ngnáthphobal;

—  dul i gcomhairle, i gcás inarb iomchuí, le pobal na n-eolaithe, na n-innealtóirí agus na scoláirí, le gníomhaireachtaí cistithe réigiúnacha agus náisiúnta agus le geallsealbhóirí eile;

—  tuairisciú go rialta chuig an gCoimisiún faoina gníomhaíochtaí féin.

Tabharfar cúiteamh do chomhaltaí na Comhairle Eolaíochta i leith na gcúraimí a chuirfidh siad i gcrích trí bhíthin honararium agus, i gcás inarb iomchuí, aisíocaíocht speansas taistil agus cothaithe.

Beidh Uachtarán ERC ina chónaí sa Bhruiséil ar feadh thréimhse an cheapacháin agus tabharfaidh sé formhór a cuid/chuid ama(13)do gnó ERC. Tabharfar luach saothair dó/di ar leibhéal atá i gcomhréir le hardbhainistíocht an Choimisiúin agus soláthróidh an Struchtúr Cur Chun Feidhme Tiomnaithe di/dó an tacaíocht is gá chun a fheidhmeanna/a feidhmeanna a chur i gcrích.

Toghfaidh an Chomhairle Eolaíochta triúr Leas-Chathaoirleach as measc a comhaltaí a thabharfaidh cúnamh don Uachtarán chun ionadaíocht a dhéanamh thar a ceann agus a cuid oibre a eagrú. Féadfar teideal Leas-Chathaoirleach ERC a bheith acu freisin.

Tabharfar tacaíocht don triúr Leas-Chathaoirleach chun cúnamh riaracháin áitiúil leordhóthanach ina n-institiúidí náisiúnta a áirithiú.

1.3.2.  An Struchtúr Cur chun Feidhme Tiomnaithe

Beidh gach gné de riarachán cur chun feidhme agus forghníomhú an chláir, dá bhforáiltear i gclár oibre ERC, faoi chúram an struchtúir cur chun feidhme thiomnaithe. Cuirfidh sé, go háirithe, na nósanna imeachta meastóireachta, athbhreithniú piaraí agus próiseas roghnúcháin chun feidhme i gcomhréir leis an straitéis arna bunú ag an gComhairle Eolaíochta agus áiritheoidh sé bainistiú airgeadais agus eolaíochta na ndeontas. Tacóidh an struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe leis an gComhairle Eolaíochta i gcur i gcrích a cúraimí go léir mar a leagtar amach thuas, lena n-áirítear a straitéis i leith na heolaíochta a fhorbairt, faireachán ar na hoibríochtaí a dhéanamh agus a hathbhreithniú agus a measúnú ar an méid atá bainte amach ag ERC mar aon lena gníomhaíochtaí for-rochtana agus cumarsáide, rochtain ar na doiciméid agus ar na sonraí is gá atá ina seilbh a thabhairt agus coinneoidh sé an Chomhairle Eolaíochta ar an eolas faoina gníomhaíochtaí.

Chun idirchaidreamh éifeachtach a áirithiú leis an struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe faoi cheisteanna straitéise agus oibríochtúla, tionólfaidh bainisteoirí na Comhairle Eolaíochta agus Stiúrthóir an struchtúir cur chun feidhme thiomnaithe cruinnithe maidir le comhordú ar bhonn rialta.

Maidir leis an bhfoireann a earcófar chun na críche sin, lena n-áirítear oifigigh ó institiúidí AE, i gcás inar gá sin, déanfaidh siad ERC a bhainistiú agus cuimseofar leis sin na fíor-riachtanais riarachán chun an chobhsaíocht agus an leanúnachas is gá do riarachán éifeachtach a áirithiú.

1.3.3.  Ról an Choimisiúin

Chun a chuid freagrachtaí a chomhlíonadh mar a leagtar amach in Airteagail 6, 7 agus 8 agus i gcomhthéacs a chuid freagrachtaí féin as an mbuiséad a fheidhmiú, déanfaidh an Coimisiún an méid seo a leanas:

–  leanúnachas agus athnuachan na Comhairle Eolaíochta a áirithiú agus tacaíocht a thabhairt do Bhuanchoiste um Shainaithint Comhaltaí chun comhaltaí a shainaithint amach anseo don Chomhairle Eolaíochta;

–  leanúnachas an struchtúir cur chun feidhme thiomnaithe agus cúraimí agus freagrachtaí a tharmligfear chuige a áirithiú, agus tuairimí ón gComhairle Eolaíochta á gcur san áireamh;

–  a áirithiú go gcuirfidh an struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe raon iomlán a chuid cúraimí agus freagrachtaí i gcrích;

–  Stiúrthóir agus comhaltaí bhainistíocht an struchtúir cur chun feidhme thiomnaithe a cheapadh, agus tuairimí ón gComhairle Eolaíochta á gcur san áireamh;

–  a áirithiú go nglacfar in am trátha an clár oibre, na seasaimh maidir leis an modheolaíocht cur chun feidhme agus na rialacha cur chun feidhme is gá, lena n-áirítear Rialacha ERC maidir le Tíolacadh agus Samhail-Chomhaontú Deontais ERC, agus na seasaimh atá ag an gComhairle Eolaíochta á gcur san áireamh;

–  Coiste an Chláir a chur ar an eolas ar bhonn rialta agus in am tráthúil faoi chur chun feidhme ghníomhaíochtaí ERC agus dul i gcomhairle le Coiste an Chláir faoi sin;

–  ós rud é go bhfuil sé freagrach as cur chun feidhme foriomlán an Chláir Réime um Thaighde, déanfaidh sé faireachán ar an struchtúr cur chun feidhme tiomnaithe agus a fheidhmíocht a mheasúnú.

2.  GNÍOMHAÍOCHTAÍ MARIE SKLODOWSKA-CURIE (MSCA)

2.1.  An Réasúnaíocht

Is é atá ag teastáil ón Eoraip bonn caipitil dhaonna ina bhfuil daoine ardoilte acmhainneacha ag feidhmiú sa taighde agus sa nuálaíocht agus atá in ann dul in oiriúint do réitigh inbhuanaithe ar dhúshláin reatha agus ar dhúshláin na todhchaí agus iad a aimsiú go héasca, amhail mórathruithe déimeagrafacha san Eoraip. Chun barr feabhais a áirithiú, ní mór do thaighdeoirí a bheith soghluaiste, comhoibriú agus eolas a scaipeadh ar fud tíortha, earnálacha agus disciplíní, agus leas a bhaint as an meascán ceart d’eolas agus scileanna chun dul i ngleic le dúshláin shochaíocha agus tacú leis an nuálaíocht.

Is lárionad mór eolaíochta í an Eoraip ina bhfuil thart ar 1.8 milliún taighdeoir ag obair sna mílte ollscoileanna, lárionaid taighde agus ▌ cuideachtaí. Meastar, áfach, go mbeidh ar AE oiliúint a chur ar aon mhilliún taighdeoir nua faoi 2027 agus iad a fhostú chun na spriocanna a bhaint amach atá á leagan amach don infheistíocht mhéadaithe sa taighde agus sa nuálaíocht. Is géarghá é sin a théann thar a bhfuil i gceist san ▌earnáil acadúil (amhail i dtionscal agus gnó, lena n-áirítear FBManna, rialtais, eagraíochtaí de chuid na sochaí sibhialta, institiúidí cultúrtha agus ospidéil etc.) agus éilítear leis comhar idir na hearnálacha éagsúla chun taighdeoirí nua a chur ar fáil atá oilte go hiomchuí. Ní mór do AE a chuid iarrachtaí a threisiú chun níos mó ban agus fear óg a mhealladh chuig gairm sa taighde, a bheith níos cuimsithí agus cothromaíocht saoil oibre/teaghlaigh níos fearr a chur chun cinn, taighdeoirí ó thríú tíortha a mhealladh, a thaighdeoirí féin a choinneáil agus taighdeoirí Eorpacha atá ag obair in áiteanna eile a thabhairt ar ais chun na hEorpa. Ina theannta sin, chun barr feabhais a scaipeadh ar bhonn níos leithne, ní mór na coinníollacha faoina bhfuil taighdeoirí ag feidhmiú a fheabhsú a thuilleadh sa Limistéar Eorpach Taighde (LET). I ndáil leis an méid sin, is gá naisc níos láidre go háirithe le Limistéar Eorpach an Oideachais (EEdA), Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (CFRE), agus le Ciste Sóisialta na hEorpa (CSE+).

Is fearr is féidir aghaidh a thabhairt ar na dúshláin sin ar leibhéal AE mar gheall ar a ngné chórasach agus mar gheall ar an iarracht idir tíortha a bhfuil gá leis chun iad a réiteach.

Dírítear le gníomhaíochtaí Marie Skłodowska-Curie (MSCA) ar thaighde den scoth atá go hiomlán ón mbun aníos, atá oscailte d’aon réimse sa taighde agus sa nuálaíocht idir taighde bunúsach agus roghnú seirbhísí ar an margadh agus seirbhísí nuálaíochta. Áirítear orthu sin réimsí taighde a chumhdaítear faoin gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh agus faoin gConradh ag bunú an Chomhphobail Eorpaigh do Fhuinneamh Adamhach (Euratom). Má thagann riachtanais shonracha chun cinn agus má bhíonn foinsí breise cistithe ar fáil, féadfaidh MSCA naisc a lorg le gníomhaíochtaí áirithe maidir le dúshláin shonracha (lena n-áirítear misin shainaitheanta), cineálacha taighde agus institiúidí nuálaíochta, nó láithreacha geografacha chun freagairt d’fhorbairt riachtanais na hEorpa i ndáil le scileanna, oiliúint taighde, forbairt gairme agus comhroinnt eolais.

Is iad MSCA an phríomhionstraim ar leibhéal AE chun taighdeoirí a mhealladh ó thríú tíortha chuig an Eoraip, atá ina chabhair mhór don chomhar domhanda sa taighde agus sa nuálaíocht dá réir sin. De réir na fianaise, ní hamháin go bhfuil tionchar dearfach ag MSCA ar dhaoine aonair, eagraíochtaí, agus ar leibhéal an chórais, ach soláthraíonn siad torthaí taighde ceannródaíocha a bhfuil tionchar mór acu agus cabhraíonn siad go mór le dul i ngleic le dúshláin shochaíocha agus straitéiseacha freisin san am céanna. Tá rath ar an infheistíocht fhadtéarmach a dhéantar i ndaoine, mar a léirítear le líon buaiteoirí Dhuais Nobel a bhíodh ina n-iarchomhaltaí nó ina n-iarstiúrthóirí de chuid MSCA.

Tríd an iomaíochas taighde domhanda i measc eolaithe agus i measc eagraíochtaí óstacha ón dá earnáil idir acadúil agus neamh-acadúil araon, agus trí eolas ardcháilíochta a chruthú agus a chomhroinnt ar fud tíortha, earnálacha agus disciplíní, cabhraíonn MSCA go sonrach le cuspóirí an chláir oibre ‘Poist, fás agus infheistíocht’, Straitéis Dhomhanda AE agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe.

Rannchuidíonn MSCA le LET a dhéanamh níos éifeachtaí, níos iomaíche agus níos tarraingtí ar fud an domhain. Is féidir an méid sin a bhaint amach trí dhíriú ar ghlúin nua de thaighdeoirí ardoilte agus tacaíocht a thabhairt do thaighdeoirí tréitheacha atá ag teacht chun cinn ar fud AE agus níos faide i gcéin, lena n-áirítear a n-aistriú go comhpháirteanna eile an chláir, amhail ERC agus EIT, a chothú; trí scaipeadh agus cur i bhfeidhm eolas agus smaointe nua i leith bheartais, gheilleagar agus shochaí na hEorpa a chothú, inter alia trí chumarsáid eolaíochta agus bearta for-rochtana poiblí feabhsaithe; trí chomhar idir eagraíochtaí déanta taighde a éascú agus trí fhoilsiú de réir phrionsabail na heolaíochta oscailte agus de réir shonraí FAIR; agus trí thionchar struchtúraithe suntasach a bheith acu ar LET, ina moltar margadh saothair oscailte agus caighdeáin a leagan síos ar mhaithe le hoiliúint ar ardchaighdeán, dálaí fostaíochta tarraingteacha agus córas oscailte, trédhearcach, fiúntas-bhunaithe earcaíochta do thaighdeoirí uile i gcomhréir leis an gCairt Eorpach do Thaighdeoirí agus leis an gCód Iompair um Earcú Taighdeoirí.

2.2.  Réimsí Idirghabhála

2.2.1.  Barr Feabhais a Chothú trí Shoghluaisteacht Taighdeoirí thar Theorainneacha, Earnálacha agus Disciplíní

Ní mór do AE a bheith ina phointe tagartha i gcónaí do thaighde den scoth agus a bheith tarraingteach mar sin do na taighdeoirí is mó a bhfuil gealladh fúthu, taighdeoirí Eorpacha nó taighdeoirí neamh-Eorpacha araon, i ngach céim den ghairm atá acu. Is féidir an méid sin a bhaint amach trína chur ar chumas taighdeoirí agus ball foirne a bhaineann leis an taighde gluaiseacht agus comhoibriú idir tíortha, earnálacha agus disciplíní agus, dá bhrí sin, tairbhe a bhaint as oiliúint ardcháilíochta agus as deiseanna gairme. Leis sin, éascófar an ghluaiseacht idir an saol acadúil agus earnálacha eile chomh maith le gníomhaíocht fiontraíochta a spreagadh.

Réimsí Ginearálta

–  Taithí de bharr na soghluaisteachta laistigh den Eoraip nó lasmuigh di do na taighdeoirí is fearr nó a bhfuil gealladh fúthu gan beann ar a náisiúntacht chun dul i mbun taighde den scoth agus a scileanna a fhorbairt mar aon lena ngairm agus a líonraí i dtaca leis an saol acadúil agus le hearnálacha eile a leathnú (lena n-áirítear bonneagair thaighde).

2.2.2.  Scileanna nua a Chothú trí Oiliúint den Scoth a chur ar Thaighdeoirí

Tá gá ag AE le bonn acmhainní daonna atá láidir, athléimneach agus cruthaitheach, agus an meascán ceart de scileanna a bheith ar fáil dó chun riar do riachtanais mhargadh saothair na todhchaí, chun a bheith nuálach agus chun eolas agus smaointe a thiontú ina dtáirgí agus seirbhísí ar mhaithe le tairbhe eacnamaíoch agus shóisialta. Is féidir an méid sin a bhaint amach trí oiliúint a chur ar thaighdeoirí chun a gcroí-inniúlachtaí taighde a fhorbairt a thuilleadh agus a scileanna inaistrithe a fheabhsú, amhail meon cruthaitheach, freagrach, fiontraíochta atá oscailte don tsochaí agus feasacht i leith forbairt inbhuanaithe. Dá bharr sin, beidh ar a gcumas aghaidh a thabhairt ar dhúshláin dhomhanda atá ann faoi láthair agus a bheidh ann amach anseo, agus feabhas a chur ar a n-ionchais ghairmréime agus ar a bpoitéinseal nuálaíochta.

Réimsí Ginearálta

–  Cláir oiliúna chun scileanna éagsúla a bhaineann le dúshláin dhomhanda atá ann faoi láthair agus a bheidh ann amach anseo a thabhairt do thaighdeoirí.

2.2.3.  Acmhainní Daonna agus Forbairt Scileanna a Neartú ar fud an Limistéir Eorpaigh Taighde

Chun barr feabhais a chothú, comhar a chur chun cinn idir eagraíochtaí déanta taighde agus éifeacht dhearfach struchtúraithe a chruthú, ní mór caighdeáin oiliúna agus meantóireachta ardcháilíochta, dálaí maithe oibre agus forbairt éifeachtach gairmréime a thabhairt isteach do thaighdeoirí ar fud LET. Más iomchuí agus má tá bonn cirt á thabhairt di le staidéar, cuirfear tacaíocht ar fáil do thaighdeoirí chun filleadh ar a dtír thionscnaimh laistigh de agus chuig an Aontas faoi chuimsiú na réimsí ginearálta reatha. Cabhróidh sé sin le cláir agus córais oiliúna taighde a nuachóiriú agus a fheabhsú agus cuirfidh sé le tarraingteacht na n-institiúidí ▌ar fud an domhain.

Réimsí Ginearálta

–  Cláir oiliúna chun barr feabhais a chothú agus na dea-chleachtais a leathadh ar fud institiúidí, bonneagair thaighde agus córais taighde agus nuálaíochta;

–  Comhar idirdhisciplíneach agus trasdisciplíneach, eolas a thairgeadh agus a scaipeadh laistigh den Aontas agus le tríú tíortha.

2.2.4.  Feabhas a chur ar Shineirgí agus iad a Éascú

Ní mór sineirgí idir córais an taighde agus na nuálaíochta agus cláir ar leibhéal AE, ar an leibhéal réigiúnach agus náisiúnta a fhorbairt tuilleadh. Is féidir an méid sin a ghnóthú go háirithe trí shineirgí ▌, trí chomhlántachtaí le codanna eile d’Fhís na hEorpa amhail an Institiúid Eorpach um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht (EIT) agus trí chláir eile AE, go sonach clár Erasmus agus CSE+, lena n-áirítear trí bhíthin Séala Barr Feabhais.

Réimsí Ginearálta

–  Cláir oiliúna agus tionscnaimh chomhchosúla i dtaca le forbairt gairmréimeanna taighde dá dtugtar tacaíocht ó fhoinsí cistithe poiblí nó príobháideacha comhlántacha ar an leibhéal réigiúnach, ar an leibhéal náisiúnta nó ar leibhéal AE.

2.2.5.  For-rochtain Phoiblí a Chur chun Cinn

Ní mór an fheasacht faoi ghníomhaíochtaí an chláir agus aitheantas an phobail do thaighdeoirí a fheabhsú ar fud AE agus lasmuigh de, chun próifíl dhomhanda MSCA a ardú agus chun tuiscint níos fearr a chothú maidir leis an tionchar a bheidh ag obair na dtaighdeoirí ar shaol laethúil na saoránach, agus chun daoine óga a spreagadh chun dul i mbun gairmeacha sa taighde. Is féidir an méid sin a bhaint amach trí oibriú de réir phrionsabal na heolaíochta oscailte ina ndéantar eolas agus cleachtais a scaipeadh, a shaothrú agus a leathadh ar bhonn níos fearr. D’fhéadfadh ról lárnach a bheith ag eolaíocht saoránach freisin.

Réimsí Ginearálta

–  Tionscnaimh for-rochtana phoiblí chun an pobal a spreagadh chun spéis a chur i ngairmeacha sa taighde, go háirithe daoine óga ó gach cúlra;

–  Gníomhaíochtaí cur chun cinn chun próifíl dhomhanda, infheictheacht agus feasacht faoi MSCA a ardú;

–  Eolas a scaipeadh agus a bhraisliú trí chomhar trastionscadail, tionscadal de chuid pointí teagmhála náisiúnta (NCPanna) agus trí ghníomhaíochtaí líonraithe eile amhail seirbhís alumni.

3.  BONNEAGAIR THAIGHDE

3.1.  An Réasúnaíocht

Déanann bonneagair thaighde ealaíne úrscothacha seirbhísí tábhachtacha a sholáthar do phobail taighde agus nuálaíochta, ina bhfuil ról ríthábhachtach acu i dtaca le réimsí eolas ceannródaíoch a leathnú agus bonn a chur faoi rannchuidithe taighde agus nuálaíochta chun dul i ngleic le dúshláin dhomhanda agus le hiomaíochas tionsclaíoch. I bhfírinne, tá bonneagair thaighde réigiúnacha agus náisiúnta agus braislí barr feabhais eolaíocha atá scartha óna chéile ina lán cásanna, agus trí thacú le bonneagair thaighde ar leibhéal AE dhéanfaí é sin a mhaolú, agus dhéanfaí LET a neartú dá bharr sin mar aon leis an ▌gcúrsaíocht eolais ar fud na stórtha sonraí a mhéadú. Is ag dul i méid atá spleáchas an dul chun cinn eolaíoch ar chomhoibriú na mbonneagar taighde agus an tionscail a fhorbraíonn na hionstraimí a bhfuil gá leo atá bunaithe ar eochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin agus ar theicneolaíochtaí nua eile.

Is é an cuspóir foriomlán bonneagair thaighde inbhuanaithe den scoth a chothú san Eoraip ar bonneagair iad a bheidh oscailte agus inrochtana do gach taighdeoirí san Eoraip agus níos faide i gcéin, ina mbainfear leas iomlán as acmhainneacht na mbonneagar sin dul chun cinn agus nuálaíocht a dhéanamh san eolaíocht. Is iad na cuspóirí lárnacha ilroinnt éiceachóras an taighde agus na nuálaíochta a laghdú, dúbailt na n-iarrachtaí a sheachaint, agus comhordú níos fearr a dhéanamh ar dhearadh, ar fhorbairt, ar inrochtaineacht agus ar úsáid na mbonneagar taighde, lena n-áirítear na bonneagair sin a fhaigheann maoiniú ó CFRE. Tá sé ríthábhachtach tacú le rochtain oscailte ar bhonneagair thaighde do na taighdeoirí Eorpacha uile mar aon le, inter alia rochtain mhéadaithe ar acmhainní taighde digiteacha, tríd an Néal Eorpach maidir leis an Eolaíocht Oscailte (dá ngairtear ‘EOSC’ anseo feasta), go sonrach spreagadh a thabhairt d’úsáid na heolaíochta oscailte agus d’úsáid cleachtas sonraí oscailte.

Tá tábhacht freisin le hinbhuanaitheacht fhadtéarmach na mbonneagar taighde a fheabhsú ós rud é go mbíonn siad i mbun oibríochta de ghnáth ar feadh riar maith blianta agus gur cheart dóibh, dá bhrí sin, bearta a chur i gcrích chun tacaíocht leanúnach agus chobhsaí a dhaingniú.

Ar an gcuma chéanna, is gá do AE dul i ngleic leis an méadú mear atá ag teacht ar an iomaíochas domhanda chun daoine tréitheacha a aimsiú trí bhíthin taighdeoirí tríú tíortha a mhealladh chun dul i mbun oibre i mbonneagair thaighde Eorpacha den chéad scoth. Is cuspóir mór é freisin cur le hiomaíochas agus le cumais nuálaíochta an tionscail Eorpaigh, ag tacú le heochairtheicneolaíochtaí agus eochairsheirbhísí le haghaidh bonneagair thaighde agus a n-úsáideoirí agus, dá bhrí sin, ag cur feabhas ar na dálaí i dtaca le réitigh nuálacha a sholáthar.

Chuidigh creataí réime san am atá thart go mór le húsáid níos éifeachtúla agus níos éifeachtaí a bhaint as bonneagair thaighde náisiúnta chomh maith le cur chuige comhleanúnach straitéiseach i leith beartais a cheapadh do bhonneagair thaighde uile-Eorpacha arna bhforbairt i gcomhar leis an bhFóram Straitéiseach Eorpach um Bonneagair Thaighde. Baineadh buntáistí soiléire as an gcur chuige straitéiseach sin, lena n-áirítear dúbailt na n-iarrachtaí a laghdú agus úsáid fhoriomlán a bhaint as acmhainní ar bhealach níos éifeachtúla agus as próisis agus nósanna imeachta maidir le caighdeánú chomh maith. Tá ról tábhachtach ag an tsoghluaisteacht taighde maidir le húsáid na mbonneagar taighde a éascú, agus ní mór, dá bhrí sin, sineirgí le scéimeanna soghluaisteachta náisiúnta agus Eorpacha a áireamh.

An ghníomhaíocht dá tugtar tacaíocht ó AE, soláthróidh sí breisluach tríd an méid seo a leanas: an tírdhreach taighde reatha atá san Eoraip a chomhdhlúthú agus a bharrfheabhsú in éineacht le hiarrachtaí ar bhonneagair taighde nua a fhorbairt a mbeidh tábhacht agus tionchar uile-Eorpach ag baint leo; a áirithiú go n-oibreoidh tacair chomhchosúla de bhonneagair thaighde i gcomhar le chéile chun aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna straitéiseacha a dhéanann difear do phobail úsáideoirí; an Néal Eorpach maidir leis an Eolaíocht Oscailte (EOSC) a bhunú mar thimpeallacht éifeachtach intomhaiste inbhuanaithe don taighde sonraíbhunaithe; an taighde náisiúnta agus réigiúnach agus líonraí oideachais a idirnascadh, bonneagar líonraí ardchumais do mhéideanna ollmhóra sonraí agus rochtain ar acmhainní digiteacha thar theorainneacha agus thar fhóireacha fearainn a fheabhsú agus a dhaingniú; an cumhdach uile-Eorpach maidir le bonneagair thaighde dháilte a chur chun cinn, agus comparáid trastíre na sonraí taighde a chumasú, e.g. sna réimsí SSH agus comhshaoil; inoibritheacht na mbonneagar taighde a chothú; aistriú eolais agus oiliúint acmhainní daonna ardoilte a fheabhsú agus a threisiú; úsáid agus, i gcás inarb ábhartha, uasghrádú na mbonneagar taighde uile-Eorpach reatha a chothú ar fud chlár Fhís na hEorpa; bacainní a shárú lena gcuirtear cosc ar na foirne taighde is fearr rochtain a fháil ar na seirbhísí bonneagar taighde is fearr san Eoraip; ionchas nuálaíochta na mbonneagar taighde a chothú, ar bonneagair iad atá dírithe ar an bhforbairt teicneolaíochta agus ar an gcomhnuálaíocht agus úsáid mhéadaithe á baint ag an earnáil thionsclaíoch as bonneagair thaighde.

Agus ní mór an ghné idirnáisiúnta de bhonneagair thaighde AE a threisiú, ag cothú comhordú níos láidre le bonneagair thaighde idirnáisiúnta agus le rannpháirtíocht idirnáisiúnta sna bonneagair thaighde Eorpacha ar mhaithe le comhshochar.

Beidh rannchuidiú sna gníomhaíochtaí do na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SFInna) éagsúla amhail na spriocanna seo a leanas: SFI 3 – Sláinte Mhaith agus Saol Folláin do na Daoine; SFI 7 – Fuinneamh Inacmhainne agus Glan; SFI 9 – Nuálaíocht Tionscail agus Bonneagar; SFI 13 – Gníomhú ar son na hAeráide.

3.2.  Réimsí idirghabhála

3.2.1.  Creat na mBonneagar Taighde Eorpach a chomhdhlúthú agus a fhorbairt

Tá bunú, oibriú agus inbhuanaitheacht fhadtéarmach bonneagar taighde arna sainaithint ag an bhFóram Straitéiseach Eorpach um Bonneagair Thaighde agus bunú, feidhmiú agus inbhuanaitheacht fhadtéarmach bonneagar taighde eile den chéad scoth lena ngabhann ábharthacht uile-Eorpach bunriachtanach don Aontas chun a áirithiú go mbeidh sé i dtús áite ó thaobh taighde ar thús cadhnaíochta, go gcuirfear oiliúint agus breisoiliúint ar thaighdeoirí, go gcruthófar agus go n-úsáidfear eolas nua agus go mbeidh a chuid tionscal iomaíoch.

Ba cheart go mbeadh an Néal Eorpach maidir leis an Eolaíocht Oscailte (EOSC) ina bhealach éifeachtach agus cuimsitheach chun seirbhísí bonneagar taighde a sheachadadh agus ba cheart dó an chéad ghlúin eile de sheirbhísí sonraí le haghaidh mórshonraí eolaíochta a chruinniú, a stóráil, a phróiseáil (e.g. anailísíocht, ionsamhlúchán, seirbhísí léirshamhlaithe) agus a chomhroinnt a sholáthar do phobail taighde na hEorpa de réir phrionsabail FAIR. Ina theannta sin, ba cheart do EOSC rochtain ar fhormhór na sonraí arna nginiúint agus arna gcruinniú le bonneagair thaighde, ar ríomhaireacht ardfheidhmíochta agus ar acmhainní eacsascálaithe, lena n-áirítear iad siúd a imlonnaítear faoin mBonneagar Sonraí Eorpach (EDI)(14), a thabhairt do thaighdeoirí san Eoraip.

Nascfar an líonra taighde agus oideachais uile-Eorpach le chéile agus cumasófar leis cianrochtain ar bhonneagair thaighde agus acmhainní taighde, trí idirnascacht a sholáthar idir ollscoileanna, institiúidí taighde agus pobail taighde agus nuálaíochta ar leibhéal AE, mar aon le naisc idirnáisiúnta le líonraí comhpháirtíochta eile ar fud an domhain.

Réimsí Ginearálta

–  Saolré bonneagar taighde uile-Eorpach trí bhonneagair nua thaighde a dhearadh; a gcéim ullmhúcháin agus cur chun feidhme, a bhfeidhmíocht luathchéime lena gcomhlánaítear foinsí cistiúcháin eile, i gcás na mbonneagar taighde a dtugtar tacaíocht dóibh le cistí struchtúrtha, mar aon leis an éiceachóras bonneagar taighde a dhaingniú agus a thabhairt chun barr feabhais trí chuíchóiriú a dhéanamh ar an gcleachtas faireacháin i gcás mhórthionscadail ESFRI agus i gcás bonneagair thaighde uile-Eorpacha eile agus comhaontuithe seirbhíse, éabhlóidí, cumaisc, cumhdach uile-Eorpach nó díchoimisiúnú bonneagar taighde uile-Eorpach a éascú;

–  An Néal Eorpach maidir leis an Eolaíocht Oscailte, lena n-áirítear: inscálaitheacht agus inbhuanaitheacht an bhealaigh rochtana; i gcomhar leis na Ballstáit agus leis na tíortha comhlachaithe acmhainní Eorpacha, náisiúnta, réigiúnacha agus institiúideacha a chónaidhmiú ar bhealach éifeachtach; a éabhlóid theicniúil agus bheartais chun dul i ngleic le riachtanais agus ceanglais nua taighde (e.g. tacair sonraí íogaire a úsáid, príobháideachas trí dhearadh); idir-inoibritheacht sonraí agus comhlíonadh phrionsabail FAIR; agus bonn leathan úsáideoirí;

–  An líonra taighde agus oideachais uile-Eorpach lena gcuirtear bunsraith faoi EOSC agus EDI agus trínar féidir seirbhísí ríomhaireachta ardfheidhmíochta/sonraí a sheachadadh i dtimpeallacht néalbhunaithe atá in ann dul i ngleic le tacair sonraí ollmhóra agus le próisis ollmhóra ríomhaireachta.

3.2.2.  Bonneagair Thaighde a Oscailt, a Chomhtháthú agus a Idirnascadh

Cuirfear feabhas ar chreat an taighde trí oscailteacht bonneagar taighde idirnáisiúnta, náisiúnta agus réigiúnach a áirithiú le haghaidh na dtaighdeoirí Eorpacha uile agus trína seirbhísí a chomhtháthú nuair is gá, ionas go ndéanfar dálaí rochtana a chomhchuibhiú, soláthar seirbhísí a fheabhsú agus a mhéadú agus straitéis forbartha chomhchoiteann a spreagadh i leith comhpháirteanna ardteicneolaíochta agus ardseirbhísí trí ghníomhaíochtaí nuálacha.

Réimsí Ginearálta

–  Líonraí lena dtugtar cisteoirí náisiúnta agus réigiúnacha bonneagar taighde le chéile chun rochtain thrasnáisiúnta taighdeoirí a chomhchistiú;

–  Líonraí de bhonneagair thaighde uile-Eorpacha, náisiúnta agus réigiúnacha lena dtugtar aghaidh ar dhúshláin dhomhanda chun rochtain a thabhairt do thaighdeoirí mar aon le seirbhísí na mbonneagar taighde a chomhchuibhiú agus a fheabhsú.

3.2.2a  Acmhainneacht nuálaíochta Bonneagar Taighde Eorpach agus gníomhaíochtaí i leith Nuálaíochta agus Oiliúna

Chun an nuálaíocht a spreagadh sna ▌bonneagair thaighde féin agus i dtionscail, déanfar comhar T&F leis an lucht tionscail a chothú chun acmhainneachtaí Aontais agus éileamh ar sholáthar tionsclaíoch a fhorbairt i réimsí ardteicneolaíochta ▌amhail ionstraimíocht eolaíoch ▌. Sa bhreis air sin, spreagfar an lucht tionscail chun bonneagair thaighde a úsáid, e.g. mar shaoráidí tástála turgnamhaí nó mar lárionaid eolasbhunaithe. Chun bonneagair thaighde a fhorbairt agus a shaothrú, beidh gá le scileanna iomchuí a bheith ag a mbainisteoirí, ag a dtaighdeoirí, ag a n-innealtóirí agus ag a dteicneoirí, mar aon le húsáideoirí. Chun na críche sin, le cistiú ón Aontas, tacófar le hoiliúint a chur ar fhoirne a dhéanann bonneagair thaighde, lena ngabhann leas uile-Eorpach, a bhainistiú agus a fheidhmiú, le malartú foirne agus dea-chleachtas idir saoráidí, agus soláthar leormhaith acmhainní daonna i bpríomhdhisciplíní, lena n-áirítear teacht chun cinn curaclam sonrach oideachais. Déanfar sineirgí le gníomhaíochtaí Marie Skłodowska-Curie a spreagadh.

Réimsí Ginearálta

–  Líonraí comhtháthaithe de bhonneagair thaighde le haghaidh straitéis/treochlár comhchoiteann a ullmhú agus a chur chun feidhme i gcomhair forbairt agus ionstraimíocht theicneolaíoch;

–  oiliúint a chur ar fhoirne a dhéanann bonneagair thaighde, lena ngabhann leas uile-Eorpach, a bhainistiú agus a fheidhmiú.

3.2.2b  An beartas Eorpach maidir le Bonneagar Taighde agus an Comhar Idirnáisiúnta a atreisiú

Tá gá le tacaíocht chun go mbeidh lucht déanta beartais, comhlachtaí cistiúcháin nó grúpaí comhairleacha amhail ESFRI ag obair as lámha a chéile chun straitéis fhadtéarmach Eorpach chomhleanúnach agus inbhuanaithe i leith bonneagair thaighde a fhorbairt agus a chur chun feidhme.

Ar an gcaoi chéanna, tríd an gcomhar straitéiseach idirnáisiúnta a chumasú, neartófar seasamh na mbonneagar taighde Eorpach ar an leibhéal idirnáisiúnta, lena n-áiritheofar an líonrú domhanda ▌, an idir-inoibritheacht agus an rochtain a bheidh acu.

Réimsí Ginearálta

–  Suirbhé, faireachán agus measúnú a dhéanamh ar bhonneagair thaighde ar leibhéal AE, mar aon le staidéir bheartais, cumarsáid agus gníomhaíochtaí oiliúna, gníomhaíochtaí straitéiseacha um chomhar idirnáisiúnta i leith bonneagair thaighde, agus gníomhaíochtaí sonracha comhlachtaí beartais agus comhairleacha ábhartha.

COLÚN II

DÚSHLÁIN DHOMHANDA AGUS IOMAÍOCHAS TIONSCLAÍOCH NA hEORPA

▌ Tá mórán dúshlán le sárú ag AE, ar dúshláin dhomhanda roinnt díobh ▌chomh maith. Is ábhalmhór iad méid agus castacht na bhfadhbanna, ▌ agus is gá dul i ngleic leo go comhpháirteach agus in éineacht leis sin tá gá le acmhainní daonna leormhaithe, cuí-oilte agus oilte leis an líon iomchuí acmhainní airgeadais agus le hiarracht chomhréireach chun teacht ar réitigh. Is iad sin go beacht na réimsí ina gcaithfidh an tAontas Eorpach obair as lámha a chéile; go cliste, go solúbtha, go comhshnaidhmthe chun sochair agus chun tairbhe ár saoránach uile.

Is mó tionchar a bheidh ann ach gníomhaíochtaí a ailíniú le náisiúin agus le réigiúin eile ar fud an domhain faoi chuimsiú ▌an comhair idirnáisiúnta ar aon dul lena bhfuil i gClár Oibre 2030 na Náisiún Aontaithe don Fhorbairt Inbhuanaithe agus sna Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe agus i gcomhaontú Pháras maidir leis an athrú aeráide. Agus an comhleas mar bhunús leis, iarrfar ar chomhpháirtithe ar fud an domhain oibriú i gcomhar le hiarrachtaí AE mar dhlúthchuid den taighde agus den nuálaíocht le haghaidh forbairt inbhuanaithe.

Tá an taighde agus an nuálaíocht ina bpríomhspreagthaí don fhás inbhuanaithe agus cuimsitheach agus don iomaíochas teicneolaíochta agus tionsclaíoch ▌. Rannchuideoidh siad le réitigh a aimsiú ar fhadhbanna na linne agus ar na fadhbanna a bheidh ann amach anseo, chun an treocht diúltach agus contúirteach lena nasctar an fhorbairt eacnamaíoch▌le húsáid mhéadaitheach acmhainní nádúrtha agus le dúshláin shóisialta atá ag dul i ngéire, a chur ar mhalairt slí chomh tapa agus is féidir. Leis sin, déanfar deiseanna gnó de na dúshláin, a rachaidh ina theannta sin chun sochair go mear don tsochaí.

Rachaidh sé chun tairbhe don Aontas Eorpach a bheith ina úsáideoir agus ina tháirgeoir eolais, teicneolaíochtaí agus tionscal lena léireofar an chaoi a bhféadfaidh an tsochaí agus an geilleagar feidhmiú agus forbairt ach iad a bheith nua-aoiseach, tionsclaíoch, inbhuanaithe, cuimsitheach, cruthaitheach, athléimneach, oscailte agus daonlathach. Maidir leis na samplaí méadaitheacha eacnamaíocha-comhshaoil-sóisialta den rud ▌a bheidh i ngeilleagar inbhuanaithe na todhchaí, déanfar iad a chothú agus cuirfear borradh fúthu, bídís i leith: sláinte agus saol folláin do chách; nó sochaithe athléimneacha, cruthaitheacha agus cuimsitheacha; nó sochaithe a neartófar le slándáil shibhialta; nó soghluaisteacht agus fuinneamh glan a bheidh ar fáil; nó geilleagar agus sochaí dhigitithe; nó tionscal trasdisciplíneach agus cruthaitheach; nó réitigh a bheidh bunaithe ar an spás, ar an bhfarraige nó ar an talamh; nó bithgheilleagar dea-fheidhmiúil, lena n-áirítear réitigh bhia agus cothaithe; úsáid inbhuanaithe acmhainní nádúrtha▌, cosaint an chomhshaoil, maolú an athraithe aeráide agus an oiriúnú dó, ar nithe iad a nginfear rachmas san Eoraip dá mbarr agus lena dtairgfear poist ar cháilíocht níos airde. Beidh fíorthábhacht leis an gclaochlú tionsclaíoch, agus le slabhraí luacha tionsclaíocha nuálacha a fhorbairt san Aontas.

Déanann teicneolaíochtaí nua difear do nach mór gach réimse beartais. I gcás gach teicneolaíochta ar leith, is minic a bhíonn comhcheangal deiseanna sóisialta agus eacnamaíocha ann, deiseanna d’éifeachtúlacht, do cháilíocht agus d’fheabhsú an rialtais, iarmhairtí don fhostaíocht agus don oideachas, ach freisin rioscaí a d’fhéadfadh a bheith ann don tsábháilteacht, don phríobháideachas agus don eitic. Dá bhrí sin, is gá meá comhtháite leasanna, comhar trasearnála agus ceapadh straitéise i leith bheartas na teicneolaíochta.

An taighde agus an nuálaíocht faoin gcolún seo d’Fhís na hEorpa, tá siad ina mbraislí comhtháite, cleamhnaithe fairsinge gníomhaíochtaí. In áit aghaidh a thabhairt ar earnálacha, is é is aidhm do na hinfheistíochtaí ná dul le féith na hinbhuanaitheachta chun athruithe sistéamacha a chur i gcion ar an tsochaí agus ar an ngeilleagar atá againn. Ní bhainfear an méid sin amach ach amháin má ghabhann na gníomhaithe uile, idir ghníomhaithe príobháideacha agus ghníomhaithe poiblí, de thaighde agus de nuálaíocht a chomhdhearadh agus a chomhchruthú; agus úsáideoirí deiridh, eolaithe, teicneolaithe, táirgeoirí, nuálaithe, gnólachtaí, oideoirí, lucht déanta beartais, saoránaigh, agus eagraíochtaí de chuid na sochaí sibhialta á dtabhairt le chéile ar an gcuma sin. Dá bhrí sin, níl aon cheann de na ▌braislí beartaithe d’aon chatagóir amháin gníomhaithe agus is trí thionscadail taighde agus nuálaíochta chomhoibríocha, a roghnófar ar bhonn glaonna iomaíocha le haghaidh tograí, a chuirfear na gníomhaíochtaí uile chun feidhme go príomha.

Sa bhreis ar aghaidh a thabhairt ar dhúshláin dhomhanda, trí na gníomhaíochtaí sna braislí déanfar, ina theannta sin, eochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin agus eochairtheicneolaíochtaí atá ag teacht chun cinn (bídís ina dteicneolaíochtaí digiteacha nó ná bídís) a fhorbairt agus a chur i bhfeidhm ▌mar chuid de chomhstraitéis chun ceannaireacht thionsclaíoch agus shóisialta AE a chur chun cinn. I gcás inarb iomchuí, úsáidfear sonraí agus seirbhísí spás-chumasaithe an Aontais Eorpaigh chuige sin. Déanfar leibhéil uile LRT suas go dtí leibhéal 8 a chumhdach sa cholún seo d’Fhís na hEorpa gan dochar do dhlí iomaíochta an Aontais.

Is é a bheidh mar thoradh ar ghníomhaíochtaí go ndéanfar eolas nua a ghiniúint agus réitigh theicneolaíocha agus neamhtheicneolaíocha a fhorbairt, an teicneolaíocht a thabhairt ón tsaotharlann go dtí an margadh agus feidhmchláir a fhorbairt lena n-áirítear línte píolótacha agus léiritheoirí, agus áirítear ar na gníomhaíochtaí sin bearta chun glacadh sa mhargadh a spreagadh agus chun gealltanais a mhealladh ón earnáil phríobháideach agus dreasachtaí i gcomhair gníomhaíochtaí caighdeánaithe san Aontas. Is gá mais chriticiúil taighdeoirí agus tionscal Eorpach i gcomhair teicneolaíochtaí chun go dtiocfaidh astu go mbunófar éiceachórais cheannródaíocha, lena n-áirítear bonneagair theicneolaíochta úrscothacha e.g. le haghaidh tástála. Déanfar sineirgí le codanna eile d’Fhís na hEorpa agus de EIT, mar aon le cláir eile a uasmhéadú.

De bharr na mbraislí, tiocfaidh nuálaíocht úrnua ar an bhfód go tapa san Aontas Eorpach, trí bhíthin réimse leathan gníomhaíochtaí leabaithe, lena n-áirítear cumarsáid, scaipeadh agus saothrú, caighdeánú, chomh maith le tacaíocht don nuálaíocht neamhtheicneolaíoch agus do shásraí seachadta nuálacha, lena gcuideofar le dálaí margaidh, sochaíocha agus rialála a chruthú, a mbeidh luí le nuálaíocht iontu, amhail na comhshocruithe nuálaíochta. Bunófar píblínte a mbeidh réitigh éagsúla le baint astu, ar réitigh iad arna dtionscnamh as gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta, agus spriocdhíreofar na réitigh sin ar infheisteoirí poiblí agus príobháideacha, agus ar chláir ábhartha eile AE agus náisiúnta nó réigiúnacha. Forbrófar sineirgí leis an tríú colún d’Fhís na hEorpa ina leith sin.

Tá fíorthábhacht leis an gcomhionannas inscne chun fás eacnamaíoch inbhuanaithe a bhaint amach. Dá bhrí, tá sé tábhachtach go ndéanfaí an ghné inscne a chomhtháthú i ngach dúshlán domhanda.

1.  BRAISLE ‘SLÁINTE’

1.1.  An Réasúnaíocht

Dearbhaítear i gColún AE um Chearta Sóisialta go bhfuil sé de cheart ag gach duine rochtain thráthúil a fháil ar chúram sláinte inacmhainne, coisctheach agus leigheasach atá sábháilte agus ar ardcháilíocht. Is dearbhú atá sa mhéid sin ar ghealltanas an Aontais Eorpaigh do Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe lena n-éilítear go mbeadh cumhdach uilíoch sláinte ann do gach duine agus do dhaoine i ngach aois faoi 2030, gan aon duine a fhágáil ar leataobh, agus lena gcuirfear deireadh leis an mbás inchoiscthe.

Is den fhíorthábhacht é go mbeadh an daonra folláin chun go mbeadh sochaí chobhsaí, inbhuanaithe agus chuimsitheach ann, agus tá feabhsuithe sláinte ríthábhachtach i ndáil leis an mbochtaineacht a laghdú, i ndáil le dul i ngleic le sochaí na hEorpa atá ag dul in aois, i ndáil le dul chun cinn agus rachmas sóisialta a chothú, agus i ndáil le borradh a chur faoin bhfás eacnamaíoch. De réir ECFE, áit a mbíonn fás eacnamaíoch 0.3-0.4 % in aghaidh na bliana ann, bítear ag súil le ▌feabhas 10 % breise ar an ionchas saoil. Ó bunaíodh an tAontas Eorpach, tá méadú 12 bhliain ar ionchas saoil na ndaoine ann, a bhuí leis na feabhsuithe ollmhóra ar cháilíocht saoil, comhshaoil, oideachais, sláinte agus cúram sláinte na ndaoine ann. In 2015, ba é 80.6 bliana an t-ionchas saoil foriomlán tráth breithe in AE i gcomparáid le 71.4 bliana ar bhonn domhanda. Le blianta beaga anuas, tá méadú 3 mhí in aghaidh na bliana air sin san Aontas Eorpach ar an meán. Cé is moite de na feabhsuithe sin, is féidir difríochtaí sóisialta agus inscne-shonracha san ionchas saoil a shonrú idir grúpaí sonracha agus ar fud thíortha na hEorpa.

Bhí ról nach beag ag an taighde ▌an tsláinte agus an nuálaíocht i ndáil leis an méid sin a bhaint amach, ach, chomh maith leis sin, i ndáil leis an táirgiúlacht agus an cháilíocht i dtionscal na sláinte agus an chúraim a fheabhsú. Tá seandúshláin ann san Aontas Eorpach, áfach, agus dúshláin nua, agus dúshláin atá ag teacht chun cinn, agus bagairt iontu dá chuid saoránach agus don tsláinte phoiblí, agus bagairt d’inbhuanaitheacht na gcóras sláinte agus cosanta sóisialta, agus d’iomaíochas thionscal na sláinte agus na gcúram. Áirítear na nithe seo a leanas ar na dúshláin mhóra don tsláinte san Aontas Eorpach: inrochtaineacht agus inacmhainneacht sláinte agus cúraim; easpa bealaí éifeachtacha leis an tsláinte a chur chun cinn, agus bealaí le galair a chosc; teacht i réim na ngalar neamhtheagmhálach; an líon cásanna d’ailse a bheith ag dul i méid; méadú ar mheabhairghalair; méadú na frithsheasmhachta in aghaidh drugaí frithmhiocróbacha agus teacht chun cinn eipidéimí ionfhabhtaíocha; méadú ar thruailliú an chomhshaoil; buaine na n-éagothromaíochtaí sláinte i measc tíortha faoi leith agus laistigh díobh ▌, arb éagothromaíochtaí iad a bhfuil difear míréireach á dhéanamh acu do dhaoine atá faoi mhíbhuntáiste nó atá i dtráth leochaileach dá saol; rioscaí sláinte, lena n-áirítear gnéithe a bhaineann leis an mbochtaineacht, a bhrath, a thuiscint, a smachtú, a chosc agus a mhaolú i timpeallacht shóisialta, uirbeach, tuaithe agus nádúrtha atá ag athrú go tapa; an t-athrú déimeagrafach, lena n-áirítear saincheisteanna a bhaineann le haosú, agus na costais mhéadaitheacha do chórais cúraim sláinte Eorpacha▌ agus an brú méadaitheach atá ar thionscal sláinte agus cúraim na hEorpa leanúint de bheith iomaíoch sa nuálaíocht sláinte, agus trí nuálaíocht sláinte a fhorbairt, vis-à-vis ▌gníomhaithe domhanda atá ag teacht chun cinn. Sa bhreis air sin, d’fhéadfadh an éiginnteacht i leith vacsaíní cumhdach imdhíonta a laghdú i measc pobail áirithe daonra.

Tá na dúshláin sláinte sin casta, idirnasctha agus de chineál domhanda, agus tá gá le comhar ildisciplíneach, teicniúil agus neamhtheicniúil, trasearnálach agus trasnáisiúnta chun dul i ngleic leo. Mar thoradh ar ghníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta, cruthófar dlúthcheangal idir an taighde fionnachtana, cliniciúil, aistritheach eipidéimeolaíochta, eiticiúil, comhshaoil agus socheacnamaíoch, mar aon le dlúthcheangal le heolaíochtaí rialála. Leis na gníomhaíochtaí sin, tabharfar aghaidh ar riachtanais chliniciúla nach bhfuil freastal déanta orthu amhail mar shampla galair neamhchoitianta nó galair ar deacair iad a chóireáil (ailsí, amhail ailse phéidiatrach agus ailse scamhóg). Leis na gníomhaíochtaí sin, bainfear leas as comhscileanna lucht an léinn, cleachtóirí, comhlachtaí rialála agus na tionsclaíochta, agus cothófar a gcomhar le seirbhísí sláinte, le seirbhísí sóisialta, le hothair, le lucht déanta beartais agus le saoránaigh chun an cistiú poiblí a ghiaráil agus chun glacadh torthaí a áirithiú sa chleachtas cliniciúil agus i gcórais cúraim sláinte, agus acmhainneachtaí na mBallstát maidir le heagrú agus maoiniú a gcóras sláinte á gcur san áireamh. Bainfear leas iomlán as taighde ceannródaíoch géanómaíoch agus as taighde ceannródaíoch ilómaíoch eile, mar aon le tabhairt isteach, ar bhonn céimneach, cur chuige leighis phearsantaithe, atá ábhartha chun aghaidh a thabhairt ar iliomad galar neamhthógálacha agus ar an digitiú sa tsláinte agus sa chúram sláinte.

Trí thaighde agus nuálaíocht cothófar comhoibriú straitéiseach ar leibhéal an Aontais Eorpaigh agus ar an leibhéal idirnáisiúnta, chun comhthiomsú a dhéanamh ar an saineolas, na hacmhainneachtaí agus na hacmhainní is gá le raon feidhme, luas agus barraineachtaí scála a chruthú, ▌agus chomh maith le sineirgí a shaothrú, dúbailt iarrachta a sheachaint agus an tairbhe a mheastar a bheidh orthu a roinnt, agus dul faoi scáth na rioscaí airgeadais le chéile. Déanfar sineirgí sa taighde sláinte agus sa nuálaíocht i bhFís na hEorpa a chur chun cinn, go háirithe an tSraith Sláinte faoi chuimsiú Chiste Sóisialta na hEorpa+.

A bhuí le réitigh dhigiteacha sláinte, tá a lán deiseanna ann chun fadhbanna na seirbhisí cúraim a réiteach agus chun aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna eile atá ag teacht chun cinn maidir le sochaí atá ag dul in aois. Ba cheart leas iomlán a bhaint as na deiseanna is féidir a bheith ann mar gheall ar an digitiú sa tsláinte agus sa chúram sláinte gan an ceart chun príobháideachais agus chun cosanta sonraí a chur i mbaol. Forbraíodh gairis agus bogearraí digiteacha chun breoiteacht othar, lena n-áirítear galair ainsealacha, a dhiagnóisiú agus a chóireáil agus chun féinbhainistiú na breoiteachta sin a éascú. Ina theannta sin, níos mó ná riamh, tá feidhm á baint as teicneolaíochtaí digiteacha san oiliúint agus san oideachas liachta agus chun go bhféadfaidh othair agus tomhaltóirí eile cúraim sláinte faisnéis sláinte a rochtain, a roinnt agus a chruthú.

Leis na gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta a bhaineann leis an dúshlán domhanda sin, forbrófar an dúshraith eolais, saothrófar eolas agus teicneolaíochtaí atá ann cheana, comhdhlúthófar agus cruthófar an acmhainneacht taighde agus nuálaíochta agus forbrófar na réitigh is gá chun an tsláinte a chur chun cinn ar bhealach níos éifeachtaí agus chun cosc comhtháite, diagnóis, faireachán, cóireáil, athshlánú agus leigheas galar mar aon le cúram (fadtéarmach agus maolaitheach) a chur chun cinn freisin. Déanfar moltaí le haghaidh gníomhaíochta de thoradh an taighde agus cuirfear na geallsealbhóirí ábhartha ar an eolas ina dtaobh. Is é a bheidh mar thoradh ar thorthaí sláinte níos fearr go mbeidh follaíne agus ionchas saoil méadaithe ann, go gcaithfear saol gníomhach sláintiúil, go bhfeabhsófar cáilíocht an tsaoil agus táirgiúlacht ▌, go mbeidh blianta breise sláinte ag daoine agus inbhuanaitheacht córas sláinte agus cúram sláinte. I gcomhréir le hAirteagail 14 agus 15 den Rialachán agus leis an gCairt um Chearta an Duine agus le Prionsabail Bhunúsacha, tabharfar aird ar leith ar eitic, ar chosaint dínit an duine, ar ghnéithe inscne agus eitneacha agus ar riachtanais daoine atá faoi mhíbhuntáiste agus daoine leochaileacha.

Trí aghaidh a thabhairt ar mhórdhúsláin sláinte, tabharfar tacaíocht do ghealltanas AE do Chlár Oibre 2030 na Náisiún Aontaithe don Fhorbairt Inbhuanaithe, agus do chláir oibre i gcomhthéacs eagraíochtaí agus tionscnaimh eile de chuid na Náisiún Aontaithe, lena n-áirítear straitéisí domhanda agus pleananna gníomhaíochta na hEagraíochta Domhanda Sláinte (EDS). Rannchuideoidh sé sin le spriocanna beartais agus straitéisí an Aontais Eorpaigh, go háirithe le Colún an Aontais maidir le Cearta Sóisialta, le Margadh Digiteach Aonair an Aontais Eorpaigh, le Treoir an Aontais Eorpaigh maidir le cúram sláinte trasteorann, agus le Plean Gníomhaíochta AE don Aon Sláinte Amháin i gcoinne frithsheasmhacht in aghaidh ábhair fhrithmhiocróbacha, agus le creataí rialála ábhartha an Aontais a chur chun feidhme.▌

Beidh rannchuidiú sna gníomhaíochtaí do na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SFInna) seo a leanas, go háirithe: SFI 3 – Sláinte Mhaith agus Saol Folláin do na Daoine; SFI 13 – Gníomhú ar son na hAeráide.

1.2.  Réimsí Idirghabhála

1.2.1.  Sláinte ó Thús Saoil go Deireadh Saoil

Daoine atá i dtráth saoil a fhágann leochaileach iad (imbhreith, breith, blianta an linbh, leanbaíocht, blianta an déagóra, toircheas, aosacht aibí agus aosacht dhéanach), lena n-áirítear daoine faoi mhíchumas nó daoine atá gortaithe, tá riachtanais sláinte ar leith acu ar gá breis tuisceana a léiriú ina dtaobh agus réitigh shaincheaptha a fháil orthu, agus gnéithe inscne agus eiticiúla á gcur san áireamh. Dá bharr sin, beifear in ann na héagothromaíochtaí i gcúrsaí sláinte a laghdú, agus an toradh a bhíonn ar an gcúram sláinte a fheabhsú chun sochair d’aosú gníomhach sláintiúil ó thús go deireadh saoil, lena n-áirítear trí thús sláintiúil saoil agus réim bia lena laghdófar an baol go mbeidh galair intinne nó galair fhisiciúla orthu níos faide anonn sa saol. Cuirfear tréithe pobal sonrach san áireamh i ndáil le cosc agus craobhscaoileadh.

Réimsí Ginearálta

–  Tuiscint a fháil ar an luathfhorbairt agus ar aosú ó thús go deireadh an tsaoil;

–  sláinte réamhbhreithe agus nuabheirthe, sláinte na máthar, sláinte an athar, sláinte an naíonáin agus sláinte an linbh mar aon le ról na dtuismitheoirí, an teaghlaigh agus na n-oideoirí;

–  Riachtanais sláinte déagóirí, lena n-áirítear tosca lena n-imrítear tionchar ar an meabhairshláinte;

–  An tionchar a bhíonn ag an míchumas nó ag gortuithe ar an tsláinte;

–  Taighde ar bhearta chun athshlánú a bheartú, a chur chun feidhme agus a fhaire ó thús go deireadh saoil agus go háirithe clár luath aonair athshlánaithe do leanaí a bhfuil paiteolaíochtaí míchumais orthu;

–  Aosú sláintiúil, saol neamhspleách agus gníomhach, lena n-áirítear rannpháirtíocht shóisialta do dhaoine scothaosta agus/nó do dhaoine faoi mhíchumas;

–  Oideachas sláinte agus ▌feasacht maidir leis an tsláinte, lena n-áirítear cúrsaí digiteacha.

1.2.2.  Tosca Sláinte Sóisialta agus Comhshaoil

Má bhíonn feabhas ar an tuiscint atá ann ar na nithe a théann i gcion ar an tsláinte agus ar na tosca riosca arb ann dóibh bunaithe ar an timpeallacht shóisialta, chultúrtha, eacnamaíoch agus fhisiciúil i ngnáthshaol an duine agus san áit oibre, lena n-áirítear tionchar sláinte na digiteachta, shoghluaisteacht na ndaoine (amhail imirce agus taisteal), an truaillithe, an chothaithe, an athraithe aeráide agus saincheisteanna comhshaoil eile, rannchuideofar le rioscaí agus bagairtí sláinte a shainaithint, a chosc agus a mhaolú; le laghdú a dhéanamh ar bhás agus ar bhreoiteacht de dheasca nochtadh do cheimiceáin agus de dheasca thruailliú an chomhshaoil; le tacaíocht a thabhairt do thimpeallachtaí oibre agus saoil sábháilte, nach bhfuil díobhálach don chomhshaol, sláintiúil, athléimneach agus inbhuanaithe; le stíl mhaireachtála agus nósmhaireacht tomhaltais shláintiúil a chur chun cinn; agus le sochaí chothrom, chuimsitheach agus iontaofa a fhorbairt. Beidh an méid sin bunaithe freisin ar chohóirt daonra-bhunaithe, ar bhithfhaireachán daonna agus ar staidéir eipidéimeolaíochta.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí agus modheolaíochtaí chun na nithe seo a leanas a mheas: guaiseacha; nochtadh ar cheimiceáin agus tionchar na gceimiceán ar an tsláinte, truailleáin laistigh agus lasmuigh agus strusairí eile a bhaineann leis an athrú aeráide, leis an áit oibre, leis an stíl mhaireachtála nó leis an gcomhshaol agus éifeachtaí comhcheangailte an iliomad strusairí;

–  Tosca comhshaoil, ceirde, socheacnamaíocha, cultúrtha, géiniteacha agus iompraíochta a imríonn tionchar ar shláinte fhisiciúil, ar mheabhairshláinte agus ar fholláine daoine agus ar an idirghníomhaíocht eatarthu, agus aird ar leith ar dhaoine leochaileacha agus ar dhaoine faoi mhíchumas, ar shaincheisteanna a bhaineann go sonrach le haois agus le hinscne i gcás inarb ábhartha, agus lena n-áirítear an tionchar ar an tsláinte de bharr dearadh foirgneamh, táirgí agus seirbhísí;

–  Measúnú riosca, bainistíocht agus cumarsáid, arna dtacú le cineálacha cur chuige trasdisciplíneacha, i gcás inarb ábhartha, agus uirlisí feabhsaithe i gcomhair cinnteoireacht fhianaise-bhunaithe, lena n-áirítear tástáil ainmhithe a ionadú agus roghanna malartacha uirthi;

–  An acmhainneacht agus na bonneagair chun sonraí maidir leis na tosca sláinte uile a bhailiú, a chomhroinnt, a úsáid, a athúsáid agus a chomhthiomsú go slán, lena n-áirítear nochtadh don duine agus a nasc le bunachair sonraí maidir le paraiméadair comhshaoil, stíleanna maireachtála, stádas sláinte, agus galair, a áirithiú ar leibhéal AE agus ar an leibhéal idirnáisiúnta;

–  Cur chun cinn na sláinte, agus bearta idirghabhála faoi choinne cosc príomhúil, lena n-áirítear gnéithe ceirde.

1.2.3.  Galair Neamhthógálacha agus Galair Thearca

Is mór an dúshlán atá i ngalair neamhthógálacha, lena n-áirítear ailse agus galair thearca, don tsláinte agus don tsochaí agus éilítear tuiscint fheabhsaithe agus tacsanomaíocht, mar aon le saghsanna cur chuige níos éifeachtaí ▌, lena n-áirítear leigheas pearsantaithe (ar a dtugtar “leigheas ardchruinnis” freisin) i ndáil le cosc, diagnóis, faireachán, cóireáil, athshlánú agus leigheas mar aon le tuiscint ar ilghalrachtaí.

Réimsí Ginearálta

–  Tuiscint ar na sásraí atá mar bhonn le forbairt galar neamhthógálach, lena n-áirítear galair Chardashoithíocha;

–  Staidéir fhadaimseartha daonra chun tacú leis an tuiscint ar pharaiméadair sláinte agus galar agus chun cuidiú le daonraí a shrathú mar thacaíocht d’fhorbairt míochaine coiscthí;

–   Uirlisí agus teicnící diagnóise le haghaidh diagnóis níos luaithe agus níos cruinne agus le haghaidh cóireáil thráthúil atá curtha in oiriúint don othar, lenar féidir srian a chur ar an ngalar nó a dhul chun cinn a aisiompú;

–   Cláir ghalarchoisc agus scagthástála, i gcomhréir le moltaí EDS, na Náisiún Aontaithe agus AE, nó ag dul níos sia ná iad;

–   Réitigh chomhtháite don fhéinfhaireachán, do chur chun cinn na sláinte, do ghalarchosc agus do bhainistiú na dtinneas ainsealach agus na n-ilghalar, lena n-áirítear galair néarmheathlúcháin agus galair chardashoithíocha;

–   Cóireálacha, ▌leigheas nó idirghabhálacha eile teiripeacha, idir chóireáil cógaseolaíochta agus neamhchógaseolaíochta;

–   An cúram maolaitheach;

–  Réimsí nach bhfuil freastal á dhéanamh ar riachtanais chliniciúla iontu amhail ailsí tearca, lena n-áirítear ailsí péidiatraiceacha;

–   Measúnú ar éifeachtacht inchomparáide idirghabhálacha agus réiteach, lena n-áirítear bunaithe ar Shonraí i bhFíordhálaí Domhanda;

–   Taighde maidir le cur chun feidhme chun idirghabhálacha sláinte a leathnú agus chun tacú lena n-úsáid i mbeartais sláinte agus i gcórais sláinte;

–  Taighde a fhorbairt agus faisnéis, cúram agus cóireáil, lena n-áirítear leigheas pearsantaithe, a fheabhsú i gcás galair thearca.

1.2.4.  Galair thógálacha, lena n-áirítear galair a bhaineann leis an mbochtaineacht agus galair a ndearnadh faillí iontu

Is ionann daoine a chosaint ar bhagairtí sláinte trasteorann agus mórdhúshlán don tsláinte phoiblí agus dhomhanda agus teastaíonn comhar éifeachtach idirnáisiúnta chuige ar leibhéal an Aontais Eorpaigh agus ar an leibhéal domhanda. Mar chuid de sin beidh tuiscint agus cosc na hullmhachta do luathbhrath ráigeanna agus an freagairt dóibh ó thaobh taighde de, cóireáil agus leigheas galar tógálach, lena n-áirítear galair a bhaineann le bochtaineacht agus galair a ndearnadh faillí iontu agus dul i ngleic freisin leis an bhfrithsheasmhacht in aghaidh ábhair fhrithmhiocróbach (AMR) bunaithe ar chur chuige ‘Aon Sláinte Amháin’.

Réimsí Ginearálta

–  Tuiscint ar shásraí a bhaineann le hionfhabhtú;

–  Spreagthaí theacht chun cinn nó theacht chun cinn athuair galar tógálach, agus scaipeadh na ngalar sin, lena n-áirítear tarchur galair ó ainmhithe go daoine (zónóis), nó ó chodanna eile den chomhshaol (uisce, ithir, plandaí, bia) go daoine, mar aon le tionchar an athraithe aeráide agus éabhlóidí éiceachóras ar dhinimic galar tógálach;

–  Tuar, luathbhrath agus mearbhrath, rialú agus faireachas galar tógálach, ▌ionfhabhtuithe a bhaineann le cúram sláinte agus tosca a bhaineann leis an gcomhshaol;

–  An comhrac in aghaidh na frithsheasmhachta i gcoinne ábhair fhrithmhiocróbacha, lena n-áirítear eipidéimeolaíocht, cosc, diagnóis, mar aon le forbairt frithmhiocróbán agus vacsaíní nua;

–  Vacsaíní, lena n-áirítear teicneolaíochtaí i dtaca le hardáin vacsaíní, modhanna diagnóise, cóireálacha agus leigheas ar ghalair thógálacha, lena n-áirítear comhghalrachtaí agus comhionfhabhtuithe;

–  Aghaidh a thabhairt ar ghlacadh íseal vacsaíní, an éiginnteacht i leith vacsaíní a thuiscint agus an mhuinín as vacsaíní a fhorbairt;

–  Réamhullmhú éifeachtach d’éigeandálaí sláinte, bearta agus straitéisí freagartha agus téarnaimh a mbeidh lámh ag na pobail iontu, agus a gcomhordú ar an leibhéal náisiúnta, ar an leibhéal réigiúnach agus ar leibhéal AE;

–  Na bacainní ar chur chun feidhme agus ar ghlacadh le hidirghabhálacha leighis sa chleachtas cliniciúil agus sa chóras cúraim sláinte araon;

–  Na gnéithe trasteorann a bhaineann le galair thógálacha agus na dúshláin ar leith atá ann i dtíortha íseal-ioncaim agus meán-ioncaim (LMICanna), amhail SEIF, eitinn agus galair thrópaiceacha, lena n-áirítear maláire, a mhéid a bhaineann le sreafaí imirce chomh maith agus le soghluaisteacht mhéadaithe an duine, i gcoitinne.

1.2.5.  Uirlisí, Teicneolaíochta agus Réitigh Dhigiteacha don tSláinte agus don Chúram, lena n-áirítear leigheas pearsantaithe

Tá teicneolaíochta agus uirlisí sláinte fíorthábhachtach don tsláinte phoiblí, agus rannchuidigh siad go mór leis an bhfeabhas tábhachtach ar cháilíocht saoil, ar shláinte agus ar chúram na ndaoine in AE. Dá bhrí sin, is príomhdhúshlán straitéiseach atá ann uirlisí agus teicneolaíochtaí oiriúnacha, iontaofa, sábháilte, so-úsáidte agus costéifeachtacha don tsláinte agus don chúram a dhearadh, a fhorbairt, a chur ar fáil▌, a chur chun feidhme agus a mheas, agus aird chuí á tabhairt ar riachtanais daoine faoi mhíchumas agus na sochaí atá ag dul in aois. Áirítear orthu sin eochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin ó bhithábhair nua go dtí an bhiteicneolaíocht mar aon le modhanna aonchille, cur chuige ilómaíoch agus cur chuige córasach leighis, intleacht shaorga agus teicneolaíochtaí digiteacha eile, a bhfuil feabhsuithe móra le baint astu thar a bhfuil ann faoi láthair, agus lena spreagfar tionscal sláinte iomaíoch agus inbhuanaithe ina gcruthófar poist ar ardluach. Tá an tionscal sláinte san Eoraip ar cheann de na hearnálacha eacnamaíocha is tábhachtaí san Aontas Eorpach, agus is ionann é 3 % den OTI, agus tá 1.5 milliún duine fostaithe ann. Is gá go mbeadh na geallsealbhóirí ábhartha rannpháirteach a luaithe is féidir, agus déanfar an ghné neamhtheicneolaíoch a chur san áireamh, chun inghlacthacht teicneolaíochtaí, modheolaíochtaí agus uirlisí nua a áirithiú. Áirítear ar an méid sin saoránaigh, soláthraithe cúraim sláinte agus gairmithe.

Réimsí Ginearálta

–  Uirlisí agus teicneolaíochtaí le haghaidh na gclár atá i bhfeidhm i speictream na sláinte ar fad, agus aon tásca ábhartha leighis, an bac feidhme, cuir i gcás;

–  Uirlisí comhtháite, teicneolaíochtaí, gairis leighis, íomháú míochaine, biteicneolaíocht, nanaimhíochaine agus ardteiripí (lena n-áirítear teiripe cheallach agus géinteiripe), agus réitigh dhigiteacha i leith shláinte an duine agus cúraim, lena n-áirítear intleacht shaorga, réitigh shoghluaiste agus an teileashláinte, agus aghaidh á tabhairt, ag an am céanna, nuair is ábhartha, ar chostéifeachtúlacht gnéithe táirgthe ag céim luath (chun céim na tionsclaíochta agus ionchas na nuálaíochta a bheith ina táirge inacmhainne íocshláinte a bharrfheabhsú);

–  Píolótú, imlonnú forleathan, optamú, agus an nuáil i soláthar teicneolaíochtaí sláinte agus cúraim agus uirlisí i gcomhthéacsanna réalaíocha lena n-áirítear trialacha cliniciúla, taighde maidir le cur chun feidhme lena n-áirítear diagnóisic bunaithe ar leigheas pearsantaithe;

–  Próisis agus seirbhísí nuálacha chun uirlisí agus teicneolaíochtaí don tsláinte agus don chúram a fhorbairt, a mhonarú agus a sheachadadh go mear;

–  Sábháilteacht, éifeachtúlacht, costéifeachtacht, idir-inoibritheacht agus cáilíocht uirlisí agus teicneolaíochtaí don tsláinte agus don chúram mar aon leis an tionchar eiticiúil, dlíthiúil agus sóisialta a ghabhann leo, lena n-áirítear saincheisteanna maidir le hinghlacthacht shóisialta;

–  An eolaíocht rialála agus caighdeáin le haghaidh teicneolaíochtaí agus uirlisí sláinte agus cúraim;

–  Bainistiú sonraí leighis, lena n-áirítear idir-inoibritheacht sonraí, comhtháthú, modhanna anailíseacha agus léirshamhlaithe, próisis chinnteoireachta, forás na hintleachta saorga, mianadóireacht sonraí, teicneolaíochtaí mórshonraí, bithfhaisnéisíocht agus teicneolaíochtaí ríomhaireachta ardfheidhmíochta chun leigheas pearsantaithe a chothú, lena n-áirítear cosc, agus chun an t-aistear sláinte a bharrfheabhsú.

1.2.6.  Córais Chúraim Sláinte

Tá córais sláinte ar phríomhshóchmhainní chórais shóisialta an Aontais Eorpaigh iad, agus in 2017 bhí 24 mhilliún duine fostaithe in earnáil na sláinte agus na hoibre sóisialta. Tá sé ina phríomhthosaíocht do na Ballstáit córais sláinte a dhéanamh sábháilte agus slán, inrochtana do chách, comhtháite, costéifeachtach, athléimneach, inbhuanaithe agus iontaofa trí bhíthin seirbhísí tráthúla agus ábhartha, mar aon le héagothromaíochtaí a laghdú, lena n-áirítear trí leas iomlán a bhaint as acmhainneacht na nuálaíochta sonraí-bhunaithe agus digití le haghaidh cúram sláinte níos fearr agus cúram duineláraithe níos fearr lena gcuirtear le bonneagair sonraí Eorpacha oscailte agus sábháilte. A bhuí le deiseanna nua amhail imlonnú 5G, coincheap an ‘chúpla dhigitigh’ agus Idirlíon na Rudaí Nithiúla déanfar claochlú digiteach na sláinte agus an chúraim a chur chun cinn.

Réimsí Ginearálta

–  Tacaíocht a thabhairt don bhonn eolais d’athchóirithe i gcórais sláinte agus i mbeartais sláinte san Eoraip agus níos faide i gcéin;

–  Samhlacha agus modhanna nua don tsláinte agus don chúram, lena n-áirítear cur chuige bunaithe ar leigheas pearsantaithe, gnéithe bainistíochta agus eagrúcháin, agus a n-inaistritheacht nó a n-oiriúnú ó thír/réigiún go chéile;

–  An measúnú teicneolaíochta sláinte a fheabhsú;

–  An éabhlóid a thiocfaidh ar an bhfreagairt don éagothromaíocht i gcúrsaí sláinte agus ar na beartais éifeachtacha;

–  Fórsa saothair na sláinte sa todhchaí, agus na riachtanais a bheidh aige, lena n-áirítear scileanna digiteacha;

–  Feabhas a chur ar fhaisnéis sláinte thráthúil, inmhuiníne, sábháilte agus iontaofa agus ar úsáid/athúsáid sonraí sláinte, lena n-áirítear taifid leictreonacha sláinte, agus aird chuí ar chosaint sonraí, lena n-áirítear faisnéis a mhí-úsáid a bhaineann le stíl phearsanta mhaireachtála agus le sláinte, ar shlándáil, ar inrochtaineacht, ar idir-inoibritheacht, ar chaighdeáin, ar inchomparáideacht, agus ar shláine;

–  Athléimneacht na gcóras sláinte i ndáil le tionchar géarchéimeanna agus nuálaíocht shuaiteach a sheasamh;

–  Réitigh i ndáil le cumhachtú saoránach agus othar, le féinfhaireachán, agus leis an idirghníomhú le gairmithe sláinte agus cúraim shóisialta, le haghaidh cúram níos comhtháite agus cur chuige úsáideoir-lárnach, agus aird á tabhairt ar rochtain chomhionann;

–  Sonraí, faisnéis, eolas agus dea-chleachtas ó thaighde ar na córais sláinte ar leibhéal AE agus ar fud an domhain, lena gcuirtear le heolas agus bunachair sonraí atá ann cheana.

2.  BRAISLE ‘CULTÚR, CRUTHAITHEACHT AGUS ▌SOCHAÍ CHUIMSITHEACH’

2.1.  An Réasúnaíocht

Is éard atá san Aontas Eorpach ná bealach uathúil leis an bhfás eacnamaíoch a cheangal le spriocanna forbartha inbhuanaithe agus le beartais shóisialta, lena ngabhann leibhéil arda de chuimsiú sóisialta, agus luachanna coiteanna a bhfuil an daonlathas, cearta an duine, an comhionannas inscne agus saibhreas na héagsúlachta cumhdaithe leo. Is múnla í sin a mbíonn síoréabhlóid uirthi, agus i measc na nithe a mbíonn uirthi dul i ngleic leo tá dúshláin a bhaineann leis an domhandú, leis an athrú teicneolaíochta agus le héagothromaíochtaí atá ag dul in olcas.▌

Ní mór don Aontas Eorpach múnla a chur chun cinn don fhás cuimsitheach agus inbhuanaithe, agus toradh a bhaint as tairbhí na bhforás teicneolaíochta chomh maith, agus breis muiníne a ghnóthú sa rialachas daonlathach, agus an nuáil sa rialachas daonlathach a chur chun cinn, oideachas a chothú, comhrac in aghaidh na héagothromaíochta, na dífhostaíochta, an imeallaithe, an idirdhealaithe agus an radacaithe, agus cearta an duine a ráthú, an éagsúlacht chultúrtha agus oidhreacht chultúrtha na hEorpa a chothú, agus saoránaigh a chumhachtú trí bhíthin na nuálaíochta sóisialta. Beidh bainistiú na himirce agus lánpháirtiú na n-imirceach ina saincheisteanna tosaíochta i gcónaí. Tá ról an taighde agus na nuálaíochta bunriachtanach sna ▌heolaíochtaí sóisialta, ▌sna daonnachtaí, agus sna dána, agus in earnáil an chultúir agus in earnáil na cruthaitheachta, i ndáil le freagairt do na dúshláin sin agus le spriocanna AE a bhaint amach. Go háirithe, áirítear gnéithe SSH i réimsí idirghabhála uile na braisle seo.

▌

Mar gheall ar mhéid, castacht agus cineál idirghlúine agus trasnáisiúnta na ndúshlán, is gá don Aontas gníomhaíocht ilsrathach a dhéanamh ina leith. Mura ndéanfaí aghaidh a thabhairt ar na saincheisteanna fíorthábhachtacha sóisialta, polaitiúla, cultúrtha agus eacnamaíocha sin ▌ ach ar an leibhéal náisiúnta, tá baol ann gur úsáid neamhéifeachtúil acmhainní, cur chuige ilroinnte, agus caighdeáin éagsúla eolais agus acmhainneachta an toradh a bheadh air.

▌

Na gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta atá sa Dúshlán Domhanda sin, déanfar iad a ailíniú ar an iomlán le tosaíochtaí AE maidir leis an Athrú Daonlathach; Poist, Fás agus Infheistíocht; An Ceartas agus Cearta Bunúsacha; An Imirce; Aontas Airgeadaíochta Níos Doimhne agus Níos Córa; An Margadh Aonair Digiteach. Freagróidh sé do ghealltanas Chlár Oibre na Róimhe le hobair i dtreo na nithe seo a leanas: “Eoraip shóisialta” agus “Aontas ina gcaomhnaítear ár n-oidhreacht chultúrtha agus ina gcuirtear an éagsúlacht chultúrtha chun cinn”. Tacóidh sé le Colún Eorpach na gCeart Sóisialta chomh maith, agus leis an gComhshocrú Domhanda don imirce shábháilte, ordúil agus rialta. ▌Déanfar sineirgí leis an gClár Ceartais agus leis an gClár um Chearta agus um Luachanna, lena dtacaítear le gníomhaíochtaí i réimse na rochtana ar cheartas, i réimse chearta na n-íospartach, i réimse an chomhionannais inscne, i réimse an idirdhealaithe inscne, i réimse na cosanta sonraí, agus i gcur chun cinn shaoránacht na hEorpa, agus freisin le clár Eoraip na Cruthaitheachta agus an Clár don Eoraip Dhigiteach, Erasmus, Erasmus+ agus Ciste Sóisialta na hEorpa+ a shaothrú.

Trí na gníomhaíochtaí, rannchuideofar go díreach leis na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SFInna) seo a leanas go háirithe: SFI 1 - Deireadh leis an mBochtaineacht; SFI 3 – Sláinte Mhaith agus Saol Folláin do na Daoine; SFI 4 - Oideachas den Scoth; SFI 5 - Comhionannas Inscne; SFI 8 – Obair Chuibhiúil agus Fás Eacnamaíoch; SFI 9 – Tionsclaíocht, Nuálaíocht, agus Bonneagar; SFI 10 - Laghdú Éagothromaíochtaí; SFI 11 - Cathracha agus Pobail Inbhuanaithe; SFI 16 – An tSíocháin, an Ceartas, agus Institiúidí Láidre.

2.2.  Réimsí Idirghabhála

2.2.1.  Daonlathas agus Rialachas

De réir cosúlachta, is ag dul ar gcúl atá an mhuinín sa daonlathas agus sna hinstitiúidí polaitiúla seanbhunaithe. Tá an díomá atá ar dhaoine faoin bpolaitíocht á chur in iúl le breis fuinnimh ó bhliain go chéile ag páirtithe pobalacha agus páirtithe frithbhunaíochta, agus san athbheochan sa dúchasachas. Tá an mhíchothromaíocht shocheacnamaíoch, na sreafaí móra imirce, agus ábhair imní faoi chúrsaí slándála, i measc nithe eile. ag cur leis an méid sin. Má táthar le freagairt do na dúshláin reatha agus thodhchaíocha, beidh gá le smaointe nua faoin gcaoi a gcaithfidh institiúidí daonlathacha ar gach leibhéal iad féin a chur in oiriúint i gcomhthéacs na héagsúlachta méadaithe, an iomaíochais eacnamaíoch dhomhanda, dhul chun cinn mear na teicneolaíochta agus an digitithe, agus tá taithí na saoránach ar dhioscúrsaí, cleachtais agus institiúidí bunriachtanach chuige sin.

Réimsí Ginearálta

–  Stair, éabhlóid agus éifeachtúlacht na ndaonlathas, ar leibhéil éagsúla agus i bhfoirmeacha éagsúla; ▌ról na mbeartas oideachais, cultúrtha agus óige mar bhunchlocha na saoránachta daonlathaí;

–  Ról an chaipitil shóisialta agus na rochtana ar an gcultúr i ndáil le hidirphlé daonlathach agus rannpháirtíocht shibhialta, sochaithe oscailte agus iontaofa a neartú.

–  Cur chuige nuálach agus freagrach chun tacaíocht a thabhairt do thrédhearcacht, inrochtaineacht, freagrúlacht, cuntasacht, iontaofacht, athléimneacht, éifeachtacht agus dlisteanacht an rialachais dhaonlathaigh agus cearta bunúsacha agus daonna agus an smacht reachta á n-urramú go hiomlán;

–  Straitéisí chun aghaidh a thabhairt ar an bpobalachas, ar chiníochas, ar dheighilt, ar éilliú, ar antoisceachas, ar radacú agus ar sceimhlitheoireacht, agus chun saoránaigh a chuimsiú, a chumhachtú agus a dhéanamh rannpháirteach▌;

–  Anailís agus forbairt ar an gcuimsiú sóisialta, eacnamaíoch agus polaitiúil agus ar dhinimic idirchultúrtha san Eoraip agus níos faide i gcéin;

–  Tuiscint níos fearr a fháil ar ról na gcaighdeán iriseoireachta, agus ar an ábhar a bhíonn na húsáideoirí a ghiniúint sa tsochaí shár-nasctha, agus uirlisí a fhorbairt chun bréagaisnéis a chomhrac;

–  Ról na gcéannachtaí ilchultúrtha, lena n-áirítear céannachtaí spioradálta maidir le daonlathas, saoránacht agus rannpháirtíocht pholaitiúil, mar aon le luachanna fothaithe AE amhail urraim, caoinfhulaingt, comhionannas inscne, comhar agus idirphlé;

–  Tacaíocht a thabhairt do thaighde chun féiniúlacht agus muintearas a thuiscint i bpobail, i réigiúin agus i náisiúin;

–  An tionchar ar an daonlathas, ar an bpríobháideachas agus ar an tsaoirse cainte a bhíonn ag an dul chun cinn sa teicneolaíocht agus san eolaíocht, lena n-áirítear mórshonraí, gréasáin shóisialta ar líne, agus an intleacht shaorga;

–  Daonlathas agus rialachas an mhachnaimh, ▌ daonlathas na rannpháirtíochta agus an daonlathas díreach agus saoránacht ghníomhach agus chuimsitheach, lena n-áirítear an ghné dhigiteach;

–  Tionchar míchothromaíochtaí eacnamaíocha agus sóisialta ar an rannpháirtíocht pholaitiúil agus ar an rialachas daonlathach, agus taighde maidir lena mhéid is féidir leis rannchuidiú le míchothromaíochtaí a chur ar gcúl, leis an uile chineál idirdhealaithe, lena n-áirítear idirdhealú inscne, a chomhrac, agus le daonlathas níos athléimní a bhaint amach;

–  Gnéithe daonna, sóisialta agus polaitiúla na coiriúlachta, an dogmatachais agus an radacaithe, a mhéid a bhaineann leo siúd atá ag gabháil don iompar sin, nó a d’fhéadfadh a bheith ag gabháil dó sin, mar aon leo siúd a ndéantar difear dóibh nó a bhféadfaí difear a dhéanamh dóibh;

–  Comhrac in aghaidh na bréagaisnéise, na bréagnuachta agus na fuathchainte, agus a dtionchar i ndáil leis an réimse poiblí a mhúnlú;

–  AE ina ghníomhaí idirnáisiúnta agus réigiúnach i réimse an rialachais iltaobhaigh, lena n-áirítear roinnt cur chuige nua i leith na taidhleoireachta eolaíochta.

–  Éifeachtúlacht na gcóras ceartais, agus rochtain fheabhsaithe ar cheartas bunaithe ar neamhspleáchas agus ar phrionsabail na mbreithiúna agus ar chearta an duine, le modhanna nós imeachta córa, éifeachtúla agus trédhearcacha in ábhair shibhialta agus choiriúla araon.

2.2.2.  An Oidhreacht Chultúrtha

Le hearnálacha cultúrtha agus cruthaitheacha na hEorpa, cruthaítear naisc idir na dána, an cultúr, creideamh agus taithí spioradálta agus an oidhreacht chultúrtha, gnó agus an teicneolaíocht. Fairis sin, tá ról ríthábhachtach ag Tionscail Chultúir agus Chruthaitheachta (CCInna) i ndáil leis an Eoraip a athionsclú agus tá siad ina spreagadh don fhás agus tá sé de bhua straitéiseach acu gur féidir leo iarmhairtí nuálacha a spreagadh in earnalácha tionsclaíocha eile, amhail an turasóireacht, an miondíol, na meáin, teicneolaíochtaí digiteacha agus an innealtóireacht. Tá an oidhreacht chultúrtha ina cuid thábhachtach de na hearnálacha cultúrtha agus cruthaitheacha agus is dhlúthchuid dár saol í, is mór an tábhacht atá inti do phobail, do ghrúpaí agus do shochaithe, agus tá muintearas ag roinnt léi. Nasc idir stair na sochaí agus an tsochaí a bheidh ann amach anseo is ea í. Tá sé riachtanach tuiscint níos fearr a bheith ann ar ár n-oidhreacht chultúrtha, agus ar an dearcadh agus an tuiscint atá ann ina leith, i ndáil le sochaí chuimsitheach a chruthú san Eoraip agus ar fud an domhain. Tá sí ina theannta sin, ina mórspreagadh do gheilleagair Eorpacha, náisiúnta, réigiúnacha agus áitiúla agus ina foinse chumhachtach spreagtha do thionscail chruthaitheacha agus chultúrtha. Dúshláin fhíorthábhachtacha reatha agus do na glúnta a bheidh ann amach anseo is ea acmhainneacht iomlán ár n-oidhreachta cultúrtha a rochtain, a chaomhnú, a choimirciú, a athbhunú, a thuiscint, agus a shaothrú. Is í an oidhreacht chultúrtha, idir nithiúil agus neamhnithiúil, an príomhspreagadh do na dána, don cheird thraidisiúnta, do na hearnálacha cultúrtha, cruthaitheacha agus fiontraíochta ▌atá ina spreagadh don fhás inbhuanaithe eacnamaíoch, do chruthú post nua agus don trádáil sheachtrach. Dá réir sin, is gá nuálaíocht agus athléimneacht na hoidhreachta cultúrtha a mheas i gcomhar le pobail áitiúla agus le geallsealbhóirí ábhartha. Fairis sin, féadfaidh sí a bheith ina spreagadh don taidhleoireacht chultúrtha agus ina gné de chruthú céannachta agus de chomhtháthú cultúrtha agus sóisialta.

Réimsí Ginearálta

–  Léann na hoidhreachta agus na heolaíochta, agus teicneolaíochtaí ceannródaíocha le modheolaíochtaí nuálacha, lena n-áirítear cinn dhigiteacha;

–  Rochtain ar an oidhreacht chultúrtha agus comhroinnt na hoidhreachta sin, le patrúin agus úsáidí nuálacha, agus le samhlacha bainistíochta rannpháirteacha;

–  Taighde i leith inrochtaineacht na hoidhreachta cultúrtha trí theicneolaíochtaí nua, amhail néalseirbhísí, lena n-áirítear, ach gan a bheith teoranta dó, comhlimistéar d’oidhreacht chultúrtha na hEorpa, mar aon le fios gnó agus scileanna, agus a dtarchur, a spreagadh agus a éascú. Déanfar measúnú tionchair roimhe sin;

–  Samhlacha inbhuanaithe gnó chun bunsraith airgeadais na hearnála cultúir a neartú;

–  An oidhreacht chultúrtha a nascadh le hearnálacha cruthaitheachta atá ag teacht chun cinn, lena n-áirítear na meáin idirghníomhacha, agus an nuálaíocht shóisialta;

–  Rannchuidiú na hoidhreachta cultúrtha leis an bhforbairt inbhuanaithe trí réimsí cultúrtha a chaomhnú, a choimirciú, a fhorbairt agus a athshlánú, agus AE ina shaotharlann do nuálaíocht oidhreacht-bhunaithe agus do thurasóireacht inbhuanaithe chultúrtha;

–  Caomhnú, coimirciú, feabhsú, ▌athshlánú agus bainistiú inbhuanaithe na hoidhreachta cultúrtha agus teangacha lena n-áirítear úsáid scileanna agus ceardaíocht thraidisiúnta nó teicneolaíochtaí ceannródaíocha, lena n-áirítear teicneolaíochtaí digiteacha;

–  Tionchar cuimhní cultúrtha, traidisiún, patrún iompair, dearcthaí, creidimh, luachanna, braistinte comhuintearais agus céannachtaí. Ról an chultúir agus na hoidhreachta cultúrtha i sochaithe ilchultúrtha agus patrúin de chuimsiú sóisialta agus d’eisiamh sóisialta.

2.2.3.  An Claochlú Sóisialta agus Eacnamaíoch

Tá claochluithe móra socheacnamaíocha agus cultúrtha ag teacht ar shochaithe na hEorpa, go háirithe mar gheall ar an domhandú agus ar nuálaíochtaí teicneolaíochta. Ag an am céanna, tá méadú tagtha ar an éagothromaíocht ioncaim i bhformhór na dtíortha san Eoraip(15). Tá gá le beartais fhorásacha, d’fhonn fás inbhuanaithe agus cuimsitheach, comhionannas inscne agus folláine a chur chun cinn agus éagothromaíochtaí a chur ar gcúl, borradh a chur faoi tháirgiúlacht (lena n-áirítear an dul chun cinn i dtomhas na táirgiúlachta), éagothromaíochtaí sochspásúla agus caipiteal daonna, dúshláin imirce agus dúshláin maidir le lánpháirtiú a thuiscint agus freagairt dóibh agus tacú le dlúthpháirtíocht idir glúnta, idirphlé idirchultúrtha agus soghluaisteacht shóisialta. Tá gá le córais oideachais agus oiliúna inrochtana, cuimsitheacha agus ardcháilíochta chun go mbeidh sochaí níos cothroime agus níos rachmasaí ann amach anseo.

Réimsí Ginearálta

–  Bunsraith eolais do chomhairle ar infheistíochtaí agus ar bheartais, go háirithe i dtaobh an oideachais agus na hoiliúna, d’ardscileanna luacha, don táirgiúlacht, don tsoghluaisteacht shóisialta, don fhás, don nuálaíocht shóisialta agus do chruthú post. Ról an oideachais agus na hoiliúna i ndáil le héagothromaíochtaí a chomhrac agus lena bheith ina mbunsraith don chuimsitheacht, lena n-áirítear teip ar scoil a chosc;

–  An inbhuanaitheacht shóisialta thar táscairí nach dtugann eolas ach faoin OTI, go háirithe samhlacha nua eacnamaíocha agus gnó, agus teicneolaíochtaí airgeadais nua;

–  Uirlisí staidrimh agus uirlisí eacnamaíocha eile chun tuiscint níos fearr a bheith ann ar an bhfás agus ar an nuálaíocht i gcomhthéacs na ngnóthaithe táirgiúlachta marbhánta agus/nó athruithe eacnamaíocha struchtúrtha;

–  Samhlacha nua rialachais i limistéir eacnamaíocha agus institiúidí margaidh atá ag teacht chun cinn;

–  Cineálacha nua oibre, ról na hoibre, athoiliúint, treochtaí agus athruithe i margaí saothair agus ioncam i sochaithe comhaimseartha, agus an tionchar a bhíonn acu ar dháileadh ioncaim, cothromaíocht oibre is saoil, timpeallachtaí oibre, neamh-idirdhealú, lena n-áirítear comhionannas inscne agus cuimsiú sóisialta;

–  Tuiscint níos fearr ar na hathruithe sochaíocha san Eoraip agus ar a dtionchar;

–  Éifeachtaí na gclaochluithe sóisialta, teicneolaíocha agus eacnamaíocha ar an rochtain ar thithíocht shábháilte, shláintiúil, inacmhainne agus inbhuanaithe;

–  Córais chánach agus sochair maille le beartais slándála sóisialta agus infheistíochta sóisialta, d’fhonn éagothromaíochtaí a chur ar gcúl ar bhealach cóir agus inbhuanaithe agus aghaidh a thabhairt ar ▌thionchair na teicneolaíochta, na ndéimeagrafac agus na héagsúlachta;

–  Forbairt chuimsitheach agus inbhuanaithe agus samhlacha fáis do thimpeallachtaí uirbeacha, fo-uirbeacha agus tuaithe;

–  Tuiscint ar an tsoghluaisteacht dhaonna agus ar a tionchar i gcomhthéacs na gclaochluithe sóisialta agus eacnamaíocha, arna meas ar scálaí domhanda agus áitiúla le haghaidh rialachas níos fearr ar an imirce, urraim d’éagsúlachtaí, lánpháirtiú fadtéarmach imirceach, lena n-áirítear dídeanaithe agus tionchar idirghabhálacha beartais gaolmhara; urraim do ghealltanais idirnáisiúnta agus do chearta an duine agus saincheisteanna maidir le cabhair um fhorbairt agus le comhar; rochtain mhéadaithe, fheabhsaithe ar oideachas ardcháilíochta, ar oiliúint, ar an margadh saothair, ar chultúr, ar sheirbhísí tacaíochta agus ar shaoránacht ghníomhach agus chuimsitheach, go háirithe do dhaoine leochaileacha, lena n-áirítear imircigh;

–  Dul i ngleic le mórdhúshláin maidir le samhlacha Eorpacha don chomhtháthú sóisialta, don imirce, don lánpháirtiú, don athrú déimeagrafach, don aosú, don mhíchumas, don oideachas, don bhochtaineacht agus don eisiamh sóisialta;

–   Ardstraitéisí agus modhanna nuálacha i leith an chomhionannais inscne i ngach réimse sóisialta, eacnamaíoch agus cultúrtha, agus chun dul i ngleic le claontachtaí inscne agus le foréigean atá bunaithe ar inscne.

–  Córais oideachais agus oiliúna chun claochlú digiteach an Aontais Eorpaigh a chothú agus chun an úsáid is fearr a bhaint as, agus chun bainistiú a dhéanamh ar na rioscaí atá ann de bharr na hidirnascachta domhanda agus na nuálaíochtaí teicneolaíochta, go háirithe na rioscaí ar líne atá ag teacht chun cinn, ábhair imní eiticiúla, éagothromaíochtaí socheacnamaíocha, agus athruithe radacacha sna margaí;

–  Nuachóiriú a dhéanamh ar chórais rialachais agus bainistíochta na n-údarás poiblí chun saoránaigh a dhéanamh rannpháirteach agus chun riar dá n-ionchas maidir le soláthar seirbhísí, trédhearcacht, inrochtaineacht, oscailteacht, cuntasacht agus lárnachas an úsáideora.

▌

3.  BRAISLE ‘SLÁNDÁIL SHIBHIALTA DON tSOCHAÍ’

3.1.  An Réasúnaíocht

Tá an comhar Eorpach ag rannchuidiú le ré ina bhfuil síocháin, cobhsaíocht agus rachmas san Eoraip nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe seo. Ní foláir don Eoraip freagairt do na dúshláin a eascraíonn as síorbhagairtí ar shlándáil ár sochaí, áfach, atá, níos mó ná riamh, ina sochaí chasta agus dhigitithe. As ionsaithe sceimhlitheoireachta agus radacú, mar aon le cibear-ionsaithe agus bagairtí hibrideacha, eascraíonn díol mór imní agus cuirtear brú ar leith ar an tsochaí. Bagairtí slándála nua agus bagairtí slándála a thiocfaidh chun cinn de dheasca teicneolaíochtaí nua sna blianta beaga amach romhainn, is gá aird a thabhairt orthu siúd freisin. Is ag brath ar fheabhas a chur ar an gcumas atá ann an Eoraip a chosaint ar na bagairtí sin atá slándáil agus rachmas na haimsire atá le teacht. Ní féidir dul i ngleic leo siúd ar bhonn teicneolaíochta amháin ach, os a choinne sin, is gá eolas a bheith ann ina leith faoi dhaoine, a stair, a gcultúr agus a n-iompar, agus tá breithnithe eiticiúla maidir leis an gcothromaíocht idir slándáil agus saoirse ina gcuid díobh. Fairis sin, is gá don Eoraip a neamhspleáchas ar theicneolaíochtaí atá criticiúil ó thaobh na slándála de a áirithiú agus tacú le forbairt teicneolaíochtaí slándála ceannródaíocha.

Is gá saoránaigh na hEorpa, institiúidí stáit, comhlachtaí AE agus an geilleagar a chosaint ar bhagairtí leanúnacha na sceimhlitheoireachta agus na coireachta eagraithe, lena n-áirítear an gháinneáil ar airm thine, an gháinneáil ar dhrugaí, an gháinneáil ar dhaoine agus an gháinneáil ar earraí cultúrtha. Is gá tuiscint níos fearr a bheith ann ar ghnéithe daonna agus sóisialta den choiriúlacht agus den radacú foréigneach chun feabhas a chur ar bheartais phoiblí ó thaobh na slándála de. Tá sé tábhachtach freisin an chosaint agus an tslándáil a neartú trí bhainistiú níos fearr ar theorainneacha, lena n-áirítear teorainneacha muirí agus talún. Tá fás ar an gcibear-choireacht, agus tá na rioscaí a ghabhann léi ag dul chun éagsúlachta, de réir mar atá digitiú ag tarlú don gheilleagar agus don tsochaí. Is gá don Eoraip leanúint dá hiarrachtaí feabhas a chur ar an gcibearshlándáil, ar an bpríobháideachas digiteach, agus ar chosaint sonraí pearsanta, agus scaipeadh na bréagaisnéise agus na faisnéise díobhálaí a chomhrac chun an chobhsaíocht dhaonlathach, shóisialta agus eacnamaíoch a choimirciú. Tá gá le breis iarrachtaí chun teorannú a dhéanamh ar na héifeachtaí a bhíonn ag teagmhais adhaimsire ar shaol agus ar ghairmeacha beatha daoine, ar teagmhais iad atá ag dul chun donais de dheasca an athraithe aeráide, amhail tuilte, stoirmeacha, brothall nó triomaigh is cúis le dóiteáin foraoise, díghrádú talún agus tubaistí nádúrtha nach iad, e.g. creathanna talún. Is féidir le tubaistí, bídís ina dtubaistí nádúrtha nó ina dtubaistí de dhéantús an duine, feidhmeanna tábhachtacha sochaíocha agus bonneagair chriticiúla a chur i mbaol, amhail an chumarsáid, sláinte, bia, uisce óil, soláthar fuinnimh, iompar, slándáil agus rialtas.

Éilíonn sé sin go ndéanfaí taighde teicniúil agus taighde ar na tosca daonna atá i gceist chun feabhas a chur ar an teacht aniar i gcás tubaiste, lena n-áirítear, i gcás inarb iomchuí, feidhmchláir tástála, oiliúint, agus cibearshláinteachas agus cibearoideachas. Tá gá le breis iarrachtaí chun meastóireacht a dhéanamh ar thorthaí an taighde slándála agus chun a nglacadh a chur chun cinn.

Leis an mbraisle seo, féachfar le sineirgí a chruthú, go háirithe leis na Cláir seo a leanas: An Ciste Slándála Inmheánaí, an Ciste um Bainistiú Comhtháite Teorainneacha agus an Eoraip Dhigiteach mar aon le comhar feabhsaithe i dtaca le taighde agus nuálaíocht idir gníomhaireachtaí agus eagraíochtaí idir-rialtasacha, lena n-áirítear trí shásraí malartaithe agus comhairliúcháin, sa réimse idirghabhála ‘Cosaint agus Slándáil’, mar shampla.

Is cuid é an taighde ar chúrsaí slándála den fhreagairt leathan chuimsitheach ón Aontas ar bhagairtí slándála. Rannchuidíonn sé leis an bpróiseas forbartha cumais trí fhágáil go mbeidh fáil amach anseo ar theicneolaíochtaí, ar theicnící agus ar fheidhmchláir chun bearnaí cumais a líonadh arna sainaithint ag lucht déanta beartais, cleachtóirí agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta. Cheana féin, b’ionann an cistiú le haghaidh taighde trí chlár réime AE agus tuairim is 50 % d’iomlán an chistithe phoiblí do thaighde shlándála san Aontas Eorpach. Bainfear lánúsáid as na hionstraimí atá ar fáil, lena n-áirítear clár spáis na hEorpa (Galileo agus EGNOS, Copernicus, Feasacht Staide an Spáis, agus Cumarsáid Satailíte Rialtais). Cé go ndíreofar go heisiach ar fheidhmeanna sibhialta le gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta faoin gClár seo, i bhfianaise go bhfuil limistéir teicneolaíochta dé-úsáide ann, lorgófar comhordú le taighde cosanta atá á chistiú ag an Aontas chun sineirgí a neartú. Seachnófar dúbláil ar an gcistiú. Rannchuidíonn an comhar trasteorann le forbairt margaidh aonair slándála Eorpaigh, agus le feabhsú na feidhmíochta tionsclaíche, rud a chuireann bonn daingean faoi neamhspleáchas an Aontais Eorpaigh. Tabharfar aird chuí ar thuiscint agus ar dhearcadh an duine ar an tslándáil.

Freagraíonn an taighde slándála do ghealltanas Chlár Oibre na Róimhe oibriú ar son “Eoraip atá sábháilte agus slán”, agus rannchuidíonn sé le hAontas Slándála atá dílis agus éifeachtach.

Trí na gníomhaíochtaí, rannchuideofar go díreach leis na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SFInna) seo a leanas go háirithe: SFI 16 – An tSíocháin, an Ceartas, agus Institiúidí Láidre.

3.1.1.   Sochaithe Athléimneacha Tar Éis Tubaistí

Féadfaidh tubaistí eascairt as foinsí éagsúla, bídís nádúrtha nó de dhéantús an duine, lena n-áirítear iad siúd de dheasca ionsaithe sceimhlitheoireachta, teagmhais a bhaineann leis an aeráid agus teagmhais as cuimse eile (lena n-áirítear barr taoide), dóiteáin foraoise, brothall, tuilte, triomaigh, fairsingiú fásaigh, creathanna talún, súnámaithe agus pléascadh bolcánach, géarchéimeanna uisce, teagmhais aimsire spáis, tubaistí tionsclaíocha agus iompair, teagmhais CBRN, agus iad siúd a eascraíonn as carnadh na rioscaí. Is é an aidhm atá ann ná bás daoine, an díobháil don tsláinte agus don chomhshaol, sceimhle mar aon le dochar eacnamaíoch agus ábhartha de dheasca tubaistí a chosc agus a laghdú; soláthar bia, táirgí íocshláinte agus seirbhisí leighis agus slándáil uisce a áirithiú chomh maith le feabhas a chur ar an tuiscint atá ann ar rioscaí tubaiste, na rioscaí sin a laghdú, agus feabhas a chur ar an téarnamh iarthubaiste. Tugtar le fios leis sin go gcumhdaítear raon iomlán an bhainistithe géarchéime: ó chosc agus oiliúint, go bainistiú géarchéime agus bainistiú agus athléimneacht iar-ghéarchéime.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí, acmhainneachtaí agus rialachas do chéad fhreagróirí i gcás oibríochtaí éigeandála i gcásanna géarchéime, tubaiste agus iar-thubaiste agus an chéad chéim den téarnamh;

–  Acmhainneachtaí na sochaí i dtaca le riosca na tubaiste a chosc, a bhainistiú agus a laghdú ar bhealach níos fearr, lena n-áirítear trí réitigh dhúlrabhunaithe, trí fheabhas a chur ar chumais réamhaisnéise, ar chosc, ar ullmhacht agus ar an bhfreagairt ar rioscaí atá ann cheana agus rioscaí nua agus ar éifeachtaí na ndúradán, measúnú tionchair agus tuiscint níos fearr ar an ngné dhaonna i straitéisí bainistithe riosca agus straitéisí um chumarsáid maidir le rioscaí;

–  Tacú ar bhealach níos éifeachtaí le meon Chreat Sendai maidir leis ‘an tsúil aniar a thabhairt do chríoch iarthubaiste’ trí thuiscint níos fearr ar théarnamh iarthubaiste agus taighde ar mheasúnú iarthubaiste níos éifeachtaí ar rioscaí.

–  Idiroibritheacht an trealaimh agus na nósanna imeachta atá ann leis an gcomhar oibríochtúil trasteorann agus margadh comhtháite san Aontas Eorpach a éascú.

3.1.2.   An Chosaint agus An tSlándáil

Is gá saoránaigh a chosaint ó bhagairtí slándála, agus freagairt do bhagairtí slándála, ó ghníomhaíochtaí coiriúla, lena n-áirítear gníomhaíochtaí sceimhlitheoireachta, agus ó bhagairtí hibrideacha; cosaint a thabhairt do dhaoine, do spásanna poiblí, don bhonneagar bunriachtanach, ó ionsaithe fisiciúla (lena n-áirítear ionsaithe CBRN-E) agus cibear-ionsaithe; an sceimhlitheoireacht agus an radacú foréigneach a chomhrac, lena n-áirítear dul i ngleic le smaointe agus le creidiúntí sceimhlitheoireachta agus iad a thuiscint; an choireacht thromchúiseach a chosc agus a chomhrac, lena n-áirítear cibearchoireacht, agus an choireacht eagraithe (amhail píoráideacht agus góchumadh táirgí); tacaíocht a thabhairt d’íospartaigh; sreafaí coiriúla airgeadais a rianú; acmhainneachtaí nua fóiréinseacha a fhorbairt; tacú le húsáid sonraí i gcomhair fhorfheidhmiú an dlí agus chun cosaint sonraí pearsanta a áirithiú i ngníomhaíochtaí forfheidhmithe dlí; acmhainneachtaí um chosaint teorainneacha a neartú, tacaíocht a thabhairt do bhainistiú teorainneacha an Aontais Eorpaigh san aer, ar tír agus ar muir, le haghaidh sreafaí daoine agus earraí agus an ghné dhaonna sna bagairtí slándála uile sin, agus ina gcosc agus a maolú, a thuiscint. Tá sé riachtanach an tsolúbthacht a choinneáil chun aghaidh a thabhairt go mear ar dhúshláin slándála nua gan choinne a d’fhéadfadh teacht chun cinn.

Réimsí Ginearálta

–  Cineálacha cur chuige agus teicneolaíochtaí nuálacha do chleachtóirí slándála (amhail fórsaí póilíneachta, briogáidí dóiteáin, seirbhísí sláinte, gardaí teorann agus cósta, oifigí custaim), go háirithe i gcomhthéacs chlaochlú digiteach agus idir-inoibritheacht na bhfórsaí slándála, oibreoirí bonneagair, eagraíochtaí na sochaí sibhialta, agus iad siúd a bhíonn ag bainistiú spásanna oscailte;

–  Anailís ar fheiniméin na coireachta trasteorann, ardmhodhanna comhroinnte agus bailithe sonraí mhear, iontaofa, chaighdeánaithe agus le príobháideachas treisithe, mar aon le dea-chleachtais;

—  Gnéithe daonna agus socheacnamaíocha na coireachta agus an radacaithe fhoréignigh, i ndáil leo siúd atá rannpháirteach in iompar den chineál sin, nó a d’fhéadfadh a bheith rannpháirteach ann, mar aon leo siúd a ndéantar difear dóibh dá dheasca, nó ar baol go ndéanfaí, lena n-áirítear smaointe agus creidiúintí sceimhlitheoireachta agus coireanna bunaithe ar inscne, ar ghnéaschlaonadh nó ar idirdhealú ciníoch a thuiscint agus a chomhrac;

—  Anailís ar ghnéithe slándála de theicneolaíochtaí nua amhail seicheamh DNA, modhnú géanóim, nana-ábhair agus ábhair fheidhmeacha, an Intleacht Shaorga, córais uathrialacha, dróin, róbataic, ríomhaireacht chandamach, criptea-airgeadraí, priontáil agus ábhair inchaite 3D, blocshlabhra, mar aon le feabhas a chur ar an bhfeasacht na saoránach, na n-údarás poiblí agus an luchta tionscail chun cosc a chur le cruthú rioscaí nua slándála agus chun rioscaí atá ann cheana a laghdú, lena n-áirítear ó na teicneolaíochtaí nua ▌ sin;

–  Acmhainneachtaí feabhsaithe um réamhamharc agus um anailís i gcomhair ceapadh beartais agus ar an leibhéal straitéiseach maidir le bagairtí slándála;

–  Bonneagair chriticiúla agus spásanna oscailte agus poiblí a chosaint ar bhagairtí fisiciúla, digiteacha agus hibrideacha, lena n-áirítear éifeachtaí an athraithe aeráide;

–  Bréagaisnéis agus bréagnuacht, ag a bhfuil impleachtaí don tslándáil, a fhaire agus a chomhrac, lena n-áirítear acmhainneachtaí a fhorbairt chun bunús na cúblála a bhrath;

–  Forbairt theicneolaíoch i gcás feidhmeanna sibhialta agus é mar aidhm leis sin feabhas a chur, i gcás inarb iomchuí, ar idir-inoibritheacht idir an chosaint shibhialta agus fórsaí míleata;

–  Idir-inoibritheacht an trealaimh agus na nósanna imeachta atá ann chun comhar oibríochtúil, idir-rialtasach agus idirghníomhaireachta a éascú, agus chun forbairt a dhéanamh ar mhargadh comhtháite AE;

–  Uirlisí agus modhanna a fhorbairt le haghaidh Bainistiú Comhtháite Teorainneacha éifeachtach agus éifeachtúil, go háirithe chun méadú a dhéanamh ar an gcumas freagartha agus feabhas a chur ar an acmhainneacht faireachán a dhéanamh ar ghluaiseacht daoine thar theorainneacha seachtracha chun brath rioscaí, an fhreagairt do theagmhais agus cosc na coireachta a fheabhsú.

–  Gníomhaíochtaí calaoiseacha ag pointí trasnaithe teorann agus feadh an tslabhra soláthair a bhrath, lena n-áirítear cáipéisí brionnaithe nó cúbláilte ar bhealach eile a shainaithint agus an gháinneáil ar dhaoine agus ar earraí neamhdhleathacha a bhrath;

–  Cosaint sonraí pearsanta a áirithiú i ngníomhaíochtaí forfheidhmithe dlí, go háirithe i bhfianaise forbairt theicneolaíoch mhear, lena n-áirítear rúndacht agus sláine faisnéise agus inrianaitheacht agus próiseáil gach idirbhirt;

–  Teicnící a fhorbairt chun táirgí góchumtha a shainaithint, chun feabhas a chur ar chosaint codanna agus earraí bunaidh agus chun táirgí arna n-iompar a rialú.

3.1.3.   An Chibearshlándáil

Ní amháin gur bagairt dár gcuid geilleagar atá i gcibear-ghníomhaíochtaí mailíseacha, ach is bagairt iad freisin d’fheidhmiú ár gcuid daonlathas, ár gcuid saoirsí, agus ár gcuid luachanna. Is minic an chibear-bhagairt a bheith ina rud coiriúil, rud arb é an brabús is spreagadh dó, ach féadfaidh sí a bheith polaitiúil nó straitéiseach freisin. Maidir lenár slándáil, saoirse, ndaonlathas agus rachmas todhchaíoch, tá siad ag brath ar fheabhas a chur ar ár gcumas AE a chosaint ar chibearbhagairtí. Mar gheall ar an gclaochlú digiteach, ní foláir feabhas mór a chur ar an gcibearshlándáil, chun a áirithiú go gcosnófar an líon ollmhór gléasanna IoT a meastar a gceangal don idirlíon, agus oibriú sábháilte córas gréasáin agus faisnéise, lena n-áirítear i gcomhair eangacha cumhachta, soláthar agus dáileadh uisce óil, feithiclí agus córais iompair, ospidéil, cúrsaí airgeadais, institiúidí poiblí, monarchana agus tithe. Ní foláir don Eoraip a bheith athléimneach i gcoinne cibearionsaithe agus cibearbhacadh éifeachtach a chruthú, agus, ag an am céanna, deimhin a dhéanamh de go ndéanfar cosaint sonraí agus saoirse na saoránach a neartú. Is chun leasa an Aontais é a áirithiú go ndéanfaidh sé acmhainneachtaí straitéiseacha cibearshlándála bunriachtanacha a fhorbairt agus a choinneáil chun an Margadh Aonair Digiteach a dhaingniú, agus, go háirithe, chun a áirithiú go gcosnófar líonraí criticiúla agus córais faisnéise agus chun seirbhísí bunriachtanacha cibearshlándála a sholáthar. Ní foláir don Aontas a bheith in ann a chuid sócmhainní digiteacha a dhaingniú as a stuaim féin agus dul san iomaíocht sa mhargadh domhanda cibearshlándála.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí feadh an tslabhra luacha dhigitigh (ó chomhchodanna slána agus cripteagrafaíocht atá frithsheasmach in aghaidh candamach go bogearraí agus líonraí a bhfuil ar a gcumas iad féin a leigheas);

–  Teicneolaíochtaí, modhanna, caighdeáin agus dea-chleachtais chun aghaidh a thabhairt ar ▌bhagairtí cibearshlándála, riachtanais a bheidh ann amach anseo a thuar, agus tionscal iomaíoch Eorpach a chothú, lena n-áirítear uirlisí le haghaidh sainaithint leictreonach, brath bagairtí, cibearshláinteachais, mar aon le hacmhainní oiliúna agus oideachais;

–  Comhoibriú oscailte le haghaidh líonra Eorpach um inniúlachtaí cibearshlándála agus lárionad Eorpach inniúlachta.

4.   BRAISLE ‘CÚRSAÍ DIGITEACHA, TIONSCAL AGUS AN SPÁS’

4.1.   An Réasúnaíocht

Chun iomaíochas tionsclaíoch agus an acmhainneacht aghaidh a thabhairt ar na dúshláin dhomhanda atá le teacht a áirithiú, ní mór don Aontas méadú a dhéanamh ar a cheannas teicneolaíoch agus ar a acmhainneachtaí eolaíochta, teicneolaíochta agus tionscail sna réimsí lárnacha atá ina mbunsraith faoi chlaochlú ár ngeilleagair, na háite oibre agus na sochaí.

Cuireann tionscal AE post amháin as gach cúig phost agus dhá thrian d’infheistíochtaí T&F de chuid na hearnála príobháidí ar fáil agus cruthaíonn sé 80% d’onnmhairithe AE. Beidh rabharta nuálaíochta ann, rud a mbeidh cónascadh na dteicneolaíochtaí fisiciúla agus digiteacha i gceist leis, agus beidh deiseanna ollmhóra ann dá bharr do thionscal AE, agus cuirfear feabhas ar cháilíocht saoil shaoránaigh an Aontais Eorpaigh chomh maith.

Is mórábhar spreagtha é an digitiú. Faoi mar atá sé ag leanúint ar aghaidh go mear sna hearnálacha uile, is rud bunriachtanach dár ngeilleagar agus d’inbhuanaitheacht ár sochaí í an infheistíocht i réimsí tosaíochta ón intleacht shaorga iontaofa go dtí an chéad ghlúin eile den idirlíon, an ríomhaireacht ardfheidhmíochta, fótónaic, teicneolaíochtaí candamacha, róbataic agus micrea-/nanaileictreonaic. Is mór an borradh a chuirtear faoi fhás eacnamaíoch an Aontais Eorpaigh trí theicneolaíochtaí digiteacha a tháirgeadh agus a úsáid, agus infheistíocht a dhéanamh iontu, agus idir 2001 agus 2011 b’ionann sin agus méadú 30 %. Sa chomhthéacs sin, tá ról FBManna bunriachtanach i gcónaí in AE, ó thaobh fáis agus ó thaobh post de. Le glacadh le teicneolaíochtaí digiteacha i measc FBManna, spreagtar iomaíochas agus inbhuanaitheacht.

Tá eochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin(16) ina mbonn don chónascadh idir an saol fisiciúil agus an saol digiteach, cónascadh atá i gceartlár an rabharta nua nuálaíochta domhanda. Tríd an infheistiú i dtaighde, i bhforbairt, i léiriú agus i gcur in úsáid forleathan eochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin, agus trí sholáthar slán, inbhuanaithe agus inacmhainne amhábhar agus ábhar ardfhorbartha a áirithiú, daingneofar uathriail straitéiseach AE agus cuideofar le tionscal AE a lorg carbóin agus comhshaoil a laghdú go suntasach.

De réir mar is iomchuí, déanfar teicneolaíochtaí todhchaíocha agus teicneolaíochtaí atá ag teacht chun chinn a shaothrú freisin.

Tá tábhacht straitéiseach leis an spás; braitheann tuairim is 10 % de OTI AE ar úsáid na seirbhísí spáis. Tá earnáil spáis den chéadscoth ag AE le tionscal láidir monaraithe satailítí mar aon le hearnáil seirbhísí iartheachtacha bríomhar. Tríd an spás, soláthraítear uirlisí tábhachtacha chun faireacháin, cumarsáid, loingseoireacht agus faireachas a dhéanamh, agus is iomaí deis ghnó a thagann uaidh, go háirithe i bpáirt le teicneolaíochtaí digiteacha agus le foinsí sonraí eile. Ní mór don tAontas Eorpach gach deis díobh sin a thapú trí lánshaothrú a dhéanamh ar acmhainneacht na spáschlár atá aige, eadhon Copernicus, EGNOS, agus Galileo, agus trí bhonneagair spáis agus talún a chosaint ar bhagairtí ón spás.

Tá deis ar leith ag an Aontas Eorpach a bheith ina cheannaire domhanda, agus a sciar féin de mhargaí an domhain a mhéadú, trí léiriú a thabhairt ar an mbealach ar féidir leis an gclaochlú digiteach, ceannaireacht in eochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin agus spáis, an t-aistriú go geilleagar ísealcharbóin ciorclach agus leis an iomaíochas treisiú a dhéanamh ar a chéile trí bharr feabhais na heolaíochta agus na teicneolaíochta.

Chun go dtiocfaidh ann don gheilleagar a bheidh digiteach ciorclach, ísealcharbóin agus ar bheagán astaíochtaí, tá gá le gníomhaíocht ar leibhéal an Aontais Eorpaigh de bharr a chasta agus atá na slabhraí luacha, de bharr a chórasaí agus a ildisciplíní agus atá na teicneolaíochtaí agus na costais mhóra fhorbartha a ghabhann leo, agus de bharr chineál trasearnálach na bhfadhbanna ar gá aghaidh a thabhairt orthu. Ní mór don Aontas Eorpach a áirithiú gur féidir le gach gníomhaí tionsclaíoch, agus an tsochaí i gcoitinne, sochar a bhaint as teicneolaíochtaí ardfhorbartha agus glan agus as an digitiú. Ní leor forbairt a dhéanamh ar theicneolaíochtaí ann féin. Tá sé bunriachtanach go mbeadh tuiscint shochaíoch ann ar na teicneolaíochtaí agus na héabhlóidí sin le haghaidh rannpháirtíocht úsáideoirí deiridh agus athrú iompair.

Cuideoidh bonneagair atá dírithe ar an tionsclaíocht, lena n-áirítear línte píolóta, le gnólachtaí AE, go háirithe FBManna, déanfaidh siad na teicneolaíochtaí sin a imlonnú, agus feabhsóidh siad a bhfeidhmíocht nuálaíochta féin agus féadfar é sin a éascú freisin le cláir eile de chuid an Aontais.

Tá sé bunriachtanach go mbeadh an lucht tionscail agus an tsochaí shibhialta rannpháirteach ar bhealach láidir chun tosaíochtaí a leagan síos, cláir oibre taighde agus nuálaíochta a fhorbairt agus giaráil na hinfheistíochta poiblí a mhéadú trí infheistíochtaí poiblí agus príobháideacha, agus chun glacadh torthaí níos fearr a áirithiú. Tá tuiscint ar an tsochaí, agus an glacadh, lena n-áirítear dearadh táirgí, earraí agus seirbhísí a bhreithniú, an-thábhachtach chun rath a bhaint amach mar aon le clár oibre nua um scileanna agus um chaighdeánú atá ábhartha do réimse na tionsclaíochta.

Mar thoradh ar ghníomhaíochtaí i dtaca le heochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin, teicneolaíochtaí digiteacha agus teicneolaíochtaí spáis a thabhairt le chéile, mar aon le soláthar inbhuanaithe amhábhar, lamhálfar cur chuige níos córasaí, agus claochlú tionsclaíoch agus digiteach níos tapúla agus níos doimhne. Áiritheoidh sé gurb éard a dhéanfaidh an taighde agus an nuálaíocht sna réimsí sin ná cur agus rannchuidiú le cur chun feidhme bheartas an Aontais Eorpaigh don tionsclaíocht, don digitiú, don chomhshaol, don fhuinneamh agus don aeráid, don gheilleagar ciorclach, don amhábhar agus don ábhar ardfhorbartha, agus don spás.

Is trí bhíthin gníomhaíochtaí a áiritheofar an chomhlántacht go háirithe faoin gClár don Eoraip Dhigiteach agus faoin gClár Spáis, agus urraim á thabhairt ag an am céanna don dealú idir ▌Cláir agus forluí á sheachaint ▌.

Trí na gníomhaíochtaí, rannchuideofar go díreach leis na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SFInna) seo a leanas go háirithe: SFI 8 - Obair Chuibhiúil agus Fás Eacnamaíoch; SFI 9 - Tionsclaíocht, Nuálaíocht, agus Bonneagar; SFI 12 - An Tomhaltas agus An Táirgíocht Fhreagrach; SFI-13 Gníomhú ar son na hAeráide.

4.2.   Réimsí Idirghabhála

4.2.1.   Teicneolaíochtaí Monaraithe

Tá an monarú ina mhórspreagadh don fhostaíocht agus don rachmas san Aontas Eorpach, óir is é is údar le níos mó ná trí cheathrú d’onnmhairithe domhanda an Aontais Eorpaigh, agus tá breis is 100 milliún de phoist dhíreacha agus indíreacha ann sa réimse sin. Is é an príomhdhúslán atá roimh mhonarú AE ná leanúint de bheith iomaíoch ar an leibhéal domhanda, le táirgí níos cliste agus táirgí níos sainiúla a bhfuil breisluach ard iontu, ar táirgí iad a tháirgtear ar chostais i bhfad níos ísle ó thaobh fuinnimh agus acmhainní ábhar de agus tá lorg carbóin agus comhshaoil níos ísle acu. Ionchur cruthaitheach agus cultúrtha mar aon le dearcadh ó lucht na n-eolaíochtaí sóisialta agus ndaonnachtaí ar an gcaidreamh idir an teicneolaíocht agus daoine sa táirgeadh, beidh fíorthábhacht leo ó thaobh cabhrú le breisluach a ghiniúint. Déanfar staidéar freisin ar an tionchar ar shaol na hoibre agus ar an bhfostaíocht.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí monaraíochta ceannródaíocha amhail táirgeadh biteicneolaíochta, monarú breiseánach, róbataic thionsclaíoch, chomhoibríoch, sholúbtha agus chliste, córais mhonaraithe a bhfuil an duine comhtháithe iontu, agus iad á gcur chun cinn trí ghréasán AE de bhonneagair atá dírithe ar an tionsclaíocht, trína soláthraítear seirbhísí chun dlús a chur leis an gclaochlú teicneolaíoch agus le glacadh i dtionscal AE;

–  Nuálaíochtaí ceannródaíocha lena n-úsáidtear teicneolaíochtaí éagsúla cumasúcháin feadh an tslabhra luacha. Samplaí díobh sin is ea teicneolaíochtaí inréimneacha, intleacht shaorga, cúpla digiteach, anailísíocht sonraí, teicneolaíochtaí rialaithe, teicneolaíochtaí braite, róbataic thionsclaíoch, chomhoibríoch agus chliste, córais dhuine-láraithe, táirgeadh biteicneolaíochta, ceallraí ardfhorbartha agus hidrigin, lena n-áirítear hidrigin in-athnuaite, agus teicneolaíochtaí cealla breosla, teicneolaíochtaí ardfhorbartha plasma agus léasair;

–  Scileanna, áiteanna oibre agus gnólachtaí atá in oiriúint go hiomlán do na teicneolaíochtaí nua i gcomhréir le luachanna sóisialta de chuid na hEorpa;

–  Plandaí comhfhiosacha solúbtha, ardchruinnis, gan cháim, íseal-thruailliú agus ▌ísealdhramhaíl, inbhuanaithe agus neodrach ó thaobh an chomhshaoil de, i gcomhréir le cur chuige an gheilleagair chiorclaigh, córais monaraíochta atá cliste agus fuinneamhéifeachtúil trína bhfreastalaítear ar riachtanais custaiméirí;

–  Nuálaíochtaí ceannródaíocha i dteicnící chun suíomhanna tógála a chuardach, agus an t-uathoibriú iomlán le rudaí a chur le chéile ar an láthair agus le haghaidh comhchodanna réamhdhéanta.

4.2.2.   Eochairtheicneolaíochtaí Digiteacha

Acmhainneachtaí láidre deartha agus táirgeachta a chaomhnú agus a fhorbairt go neamhspleách amhail micrileictreonaic agus nanaileictreonaic, micrichórais, fótónaic, agus córais bogearraí agus chibearfhisciúla, agus a gcomhtháthú mar aon le ábhair ardfhorbartha i gcomhair na bhfeidhmchlár sin, beidh an méid sin bunriachtanach chun go mbeidh Aontas Eorpach ann a bheidh dírithe ar shaoránaigh agus sóisialta.

Réimsí Ginearálta

–  Micri- agus nanai-leictreonaic, lena n-áirítear coincheapa deartha agus próiseála, comhchodanna agus trealaimh mhonaraíochta trína dtugtar aghaidh ar riachtanais shonracha an chlaochlaithe dhigitigh agus ar dhúshláin dhomhanda, a mhéid a bhaineann le feidhmíocht, feidhmiúlacht, tomhaltas fuinnimh agus ábhar agus comhtháthú;

–  Teicneolaíochtaí éifeachtúla agus slána um brath agus um ghníomhrúchán agus a gcomhtháthú le haonaid ríomhaireachta mar chumasóir den tionscal agus d’Idirlíon na Rudaí Nithiúla, lena n-áirítear réitigh nuálacha ar ábhair sholúbtha agus inleasaithe le haghaidh réada idirghníomhaíocha ar furasta don duine leas a bhaint astu;

–  Teicneolaíochtaí mar chomhlánú nó mar roghanna malartacha ar nanaileictreonaic, amhail ▌ríomhaireacht chandamach chomhtháite, tarchur agus brath mar aon le comhchodanna de ríomhaireacht néaramorfach agus leictreonaic rothlacha;

–  Struchtúir agus luasairí ríomhaireachta, próiseálaithe ísealchumhachta i gcomhair réimse leathan feidhmeanna, lena n-áirítear feidhmeanna ríomhchumhachta den chineál néaramhorfach, ríomhaireacht an imill, digitiú an tionscail, mórshonraí agus néalríomhaireacht, fuinneamh cliste agus soghluaisteacht nasctha agus uathoibrithe;

–  Dearadh crua-earraí ríomhaireachta a chinnteoidh gealltanais láidre ar chur i gcrích iontaofa, dearadh a mbeidh soláthar cosanta mar bhunchuid den phríobháideachas agus den tslándáil atá ann don inchur agus don aischur faisnéise, ríomhaireacht chandamach mar aon le treoir phróiseála agus comhéadain leormhaithe duine le meaisín;

–  Teicneolaíochtaí fótónaice lena gcumasaítear feidhmchláir a bhfuil dul chun cinn ceannródaíoch iontu san fheidhmiúlacht, sa chomhtháthú agus san fheidhmíocht;

–  Teicneolaíochtaí innealtóireachta córais agus rialaithe chun tacú le córais atá solúbtha, infhorbartha agus iomlán neamhspleách le haghaidh feidhmchláir iontaofa lena ndéantar idirghníomhaíocht leis an domhan fisiciúil agus le daoine, lena n-áirítear réimsí tionsclaíocha agus réimsí a bhfuil tábhacht as cuimse leis an tsábháilteacht iontu;

–  Teicneolaíochtaí bogearraí lena gcuirtear le cáilíocht na mbogearraí, le cibearshlándáil agus le hiontaofacht a mbeidh feabhas ann ar feadh ré na seirbhísí, lena méadaítear an táirgiúlacht san fhorbairt, agus lena ndéantar an intleacht shaorga a bheidh mar bhunchuid den earra a thabhairt isteach, chomh maith le hathléimneacht na mbogearraí agus a struchtúr;

–  Teicneolaíochtaí atá ag teacht chun cinn lena leathnaítear teicneolaíochtaí digiteacha ▌.

4.2.3.  Teicneolaíochtaí cumasúcháin atá ag teacht chun cinn

Tá sé léirithe ag eochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin go bhfuil sé d’acmhainneacht acu an nuálaíocht a spreagadh in a lán earnálacha(17). Chun forbairt teicneolaíochtaí nua cumasúcháin a éascú agus chun cur leis an píblíne na nuálaíochta, ní mór téamaí claochlaitheacha taighde a shainaithint, agus tacaíocht a thabhairt dóibh, ón gcéim luath thaiscéalaíoch go dtí taispeántais i bhfeidhmchláir phíolótacha. Fairis sin, pobail atá ag teacht chun cinn, ar minic pobail idirdhisciplíneacha iad, ní mór cúnamh a thabhairt dóibh chun go mbeadh an mhais chriticiúil acu a d’fhágfadh go mbeidís in ann teicneolaíochtaí a bhfuil gealladh fúthu a fhorbairt agus a aibiú. Is é an sprioc atá ann ná teicneolaíochtaí cumasúcháin a dhéanamh chomh haibí sin gur féidir iad a chuimsiú i dtaighde tionsclaíoch agus i dtreochláir nuálaíochta.

Réimsí Ginearálta

—  tacaíocht do na treochtaí atá ag teacht chun cinn, agus do threochtaí a bheidh ann amach anseo, maidir le heochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin;

—  tacaíocht do phobail atá ag teacht chun cinn lena mbaineann cur chuige duine-lárnaithe ón tús;

—  measúnú a dhéanamh ar ionchas suaiteach teicneolaíochtaí tionsclaíocha nua atá ag teacht chun cinn, agus ar a dtionchar ar dhaoine, ar thionscal, ar an tsochaí agus ar an gcomhshaol, comhéadain a dhéanamh le treochlár tionsclaíoch;

—  leathnú a dhéanamh ar an mbonn tionsclaíoch le haghaidh teicneolaíocht agus nuálaíocht ag a bhfuil mianach ceannródaíoch a ghlacadh, lena n-áirítear forbairt acmhainní daonna agus sa chomhthéacs domhanda.

4.2.4.   Ábhair Ardfhorbartha

Is ceannaire domhanda an tAontas Eorpach sna hábhair ardfhorbartha agus próisis ghaolmhara, a dhéanann suas 20 % dá bhonn tionsclaíoch, agus a chruthaíonn bunús nach mór gach slabhra luacha trí amhábhair a chlaochlú. Má tá i ndán don Aontas Eorpach gan dul ó iomaíochas, agus freastal ar riachtanais na saoránach ó thaobh ábhar ardfhorbartha de atá sábháilte agus inbhuanaithe, ní mór dó infheistíocht a dhéanamh i dtaighde i gcomhair nua-ábhair, lena n-áirítear cinn bhithbhunaithe agus ábhair thógála éifeachtúla agus nuálacha a fhoinsiú, agus ní mór dó feabhas a chur ar mharthanacht agus acmhainn athchúrsála na n-ábhar a fheabhsú, agus idir an lorg carbóin agus an lorg a fhágann sé ar an gcomhshaol a laghdú, agus an nuálaíocht thionsclaíoch trasearnála a bhrú chun cinn trí thacú le feidhmchláir i ngach uile earnáil thionsclaíoch. Thairis sin, tá tionchar as cuimse ag ábhair ardfhorbartha maidir le riachtanais na saoránach.

Réimsí Ginearálta

–  Ábhair (lena n-áirítear polaiméirí, bith-ábhair, nana-ábhair, ábhair dhéthoiseacha, ábhair chliste agus il- ábhair (lena n-áirítear ligniceallalós, comhchodaigh, miotail agus cóimhiotail) agus ábhair ardfhorbartha (e.g. ábhar candamach, freagrúil, fótónaice agus forsheoltach) arna ndearadh le hairíonna nua agus feidhmiú nua a thagann leis na riachtanais rialála (ach nach n-eascraíonn brúnna comhshaoil méadaithe le linn a saolré uile, ó tháirgeadh go húsáid nó deireadh a ré);

–  Próisis um chomhtháthú ábhar, agus táirgeadh de réir cur chuige eiticiúil atá dírithe ar an gcustaiméir, lena n-áirítear gníomhaíochtaí réamhnormatacha agus measúnú fad a saolré, aimsiú agus bainistiú na n-amhábhar, an mharthanacht, an inathúsáideacht, agus an inathchúrsáltacht, an tsábháilteacht, measúnú riosca do shláinte an duine agus bainistiú comhshaoil agus riosca;

–  Cumasóirí ábhar ardfhorbartha amhail an carachtarú (e.g. don dearbhú cáilíochta), déanamh samhlacha agus ionsamhlúchán, píolótú, agus méadú;

–  Éiceachóras nuálaíochta de chuid an Aontais Eorpaigh sna teicneolaíochtaí bonneagair(18), atá nasctha agus inrochtana do na geallsealbhóirí ábhartha, arna sainaithint agus arna dtús-áitiú ag na Ballstáit, bonneagair a sholáthraíonn seirbhísí le luas a chur faoin gclaochlú teicneolaíochta agus an glacadh a bheidh an tionsclaíocht an Aontais Eorpaigh leis, go sonrach ag FBManna; cumhdófar leis sin na heochairtheicneolaíochtaí ar fad atá riachtanach chun an nuálaíocht a chumasú i réimse na n-ábhar;

–  Réitigh atá bunaithe ar ábhair ardfhorbartha i gcomhair na hoidhreachta cultúrtha, ar dhearadh, ar ailtireacht, nó ar an gcruthaitheacht ghinearálta a bhfuil luí mór acu leis an úsáideoir, chun cur le luach na n-earnálacha tionsclaíocha agus na dtionscal cruthaitheach.

4.2.5.   Intleacht Shaorga agus Róbataic

Is rud a bhfuil claonadh ollmhór ina threo é intleacht dá chuid féin a bheith i ngach uile réad nó gaireas agus é a bheith nasctha. I measc na gcúiseanna móra a bheidh le fás eacnamaíoch agus táirgiúlachta sa todhchaí, beidh obair taighdeoirí agus lucht nuála i bhforbairt na hIntleachta Saorga (IS), agus i dtairiscint feidhmchlár i réimse na róbataice agus i réimsí eile. Is iomaí earnáil a chuirfidh tuilleadh forbartha ar an eochairtheicneolaíocht chumasúcháin sin, agus a bhainfidh úsáid aisti, i gcodanna eile den Chlár Réime, amhail earnáil na sláinte, earnáil na monaraíochta, longthógáil, earnáil na tógála, tionscail seirbhíse agus earnáil na feirmeoireachta. Forbairtí IS, ní mór iad a dhéanamh go trédhearcach ar fud AE, ní mór dóibh sábháilteacht, sláine shochaíoch agus comhshaoil na bhfeidhmchlár atá bunaithe ar IS, a áirithiú gnéithe eiticiúla a bhreithniú ón tús, na rioscaí a mheas, agus maolú a dhéanamh ar an acmhainneacht atá ann úsáid mhailíseach a bhaint astu agus leatrom nár beartaíodh a dhéanamh trína mbíthin amhail claonadh inscne, ciníoch nó míchumais. Ní mór a áirithiú freisin go ndéanfar an SI a fhorbairt faoi chuimsiú creat atá dea-chomhordaithe trína n-urramaítear luachanna AE, prionsabail eiticiúla agus Cairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh. Comhlánófar an Clár sin le gníomhaíochtaí a leagtar amach faoin gClár don Eoraip Dhigiteach.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí IS a chur i gcumas, amhail IS inmhínithe, IS eiticiúil, IS atá faoi smacht an duine, an mheaisínfhoghlaim nach bhfuil faoi mhaoirseacht agus éifeachtúlacht sonraí agus idirghníomhaíochtaí ardfhorbartha idir an duine agus an meaisín agus idir meaisíní;

–  Róbataic shábháilte, chliste, chomhoibríoch agus éifeachtúil agus córais chasta, chorpraithe agus uathrialaitheacha;

–  Teicneolaíochtaí duine-lárnaithe AI le haghaidh réitigh atá bunaithe ar IS;

–  Inniúlachtaí taighde i réimse IS ▌a fhorbairt agus a líonrú ar fud na hEorpa de réir dearcadh oscailte comhoibríoch agus forbairt a dhéanamh ag an am céanna freisin ar an acmhainneacht tástáil iata a dhéanamh;

–  IS agus róbataic a chur in úsáid chun tacú le daoine atá faoi mhíchumas agus le cuimsiú daoine imeallaithe;

–  Teicneolaíochtaí le haghaidh ardáin IS oscailte, lena n-áirítear bogearraí algartaim, stórtha sonraí, córais bunaithe ar ghníomhairí, róbotaic, agus ardáin na gcóras neamhspleách.

4.2.6.   An tIdirlíon den Chéad Ghlúin Eile

Faoin am seo, tá an t-idirlíon ina phríomhchumasóir don chlaochlú digiteach i ngach uile earnáil den gheilleagar agus den tsochaí atá againn. Is gá don Aontas Eorpach a bheith chun cinn ar chách leis an gcéad ghlúin eile den Idirlíon a bhrú i dtreo éiceachórais dhaonlárnaigh i gcomhréir lenár gcuid luachanna sóisialta agus eiticiúla. An t-infheistiú sna teicneolaíochtaí agus i mbogearraí don Chéad Ghlúin Eile den Idirlíon, cuirfidh sé feabhas ar iomaíochas tionsclaíoch an Aontais Eorpaigh san eacnamaíocht dhomhanda. Teastóidh comhar ar scála mór leis na geallsealbhóirí ar fad chun go nglacfar leis na nithe seo chomh mór agus is féidir ar fud an Aontais Eorpaigh. Ba cheart noirm eiticiúla a rialaíonn an t-idirlíon den chéad glúin eile a chur san áireamh freisin.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí agus córais le haghaidh bonneagar seirbhísí agus bonneagar líonraí cliste atá iontaofa agus éifeachtúil ó thaobh fuinnimh de (nascacht lastall de 5G, bonneagair bhogearraí-shainithe, Idirlíon na Rudaí Nithiúla, córais chórais, bonneagair an néil, líonraí optaice den chéad ghlúin eile, candam, néalta cognaíocha agus an t-idirlíon candamach, comhtháthú na Cumarsáide Satailíte), rud a chuireann inniúlachtaí fíor-ama i gcumas, an bhainistíocht díláraithe agus bainistíocht na fíoraíochta (raidió sárthapa agus solúbtha, ríomhaireacht an imill, an comhthéacs roinnte agus an t-eolas roinnte) chun feidhmíocht líonra inscálaithe, éifeachtach, iontaofa agus inmhuiníne atá oiriúnach d’imscaradh ollmhór seirbhíse líonra intomhaiste a áirithiú;

–  Feidhmchláir Idirlín den Chéad Ghlúin Eile, agus seirbhísí don tomhaltóir, don tionsclaíocht agus don tsochaí a bheidh bunaithe ar iontaoibh, cothroime, idir-inoibritheacht, feabhas ar smacht an úsáideora ar shonraí, rochtain trédhearcach ar theangacha, coincheapa nua ilmhódacha idirghníomhaíochta, rochtain ar réada, ar fhaisnéis agus ar inneachar a bheidh an-phearsanaithe agus cuimsitheach, lena n-áirítear meáin iontaofa agus tumacha, meáin shóisialta agus líonrú sóisialta chomh maith le samhlacha gnó i gcomhair idirbhearta agus seirbhísí thar bhonneagair chomhroinnte;

–  Meán-earraí a bheidh bunaithe ar bhogearraí, lena n-áirítear teicneolaíochtaí mórleabhair dáilte amhail blocshlabhraí, a bheith ag obair i dtimpeallachtaí ard-dáilte, mapáil sonraí agus aistriú sonraí a éascú trasna na mbonneagar hibrideacha a bhfuil cosaint faisnéise mar bhunchuid díobh, intleacht shaorga, anailísíocht sonraí, slándáil agus rialú a neadú i bhfeidhmchlár Idirlín, agus seirbhísí atá bunaithe ar shaorshreabhadh sonraí agus eolais.

4.2.7.  An Ríomhaireacht Ardfhorbartha agus Mórshonraí

Is dhá rud iad an Ríomhaireacht Ardfhorbartha agus Mórshonraí nach dtig leis an ngeilleagar sonraí domhanda nua feidhmiú dá n-uireasa, áit arb ag an ardchumas ríomhaireachta a bheidh an mórbhuntáiste iomaíochta. Déanfar an Ríomhaireacht Ardfheidhmíochta agus anailísíocht Mhórshonraí a spreagadh ar fud AE agus is dhá rud iad sin a bhfuil tábhacht ar leith leo chun tacú le déanamh na mbeartas, leis an gceannaireacht san eolaíocht, leis an nuálaíocht agus iomaíochas tionsclaíoch, agus le caomhnú na ceannasachta náisiúnta agus saincheisteanna eiticiúla á n-urramú. Comhlánófar na ghníomhaíochtaí sin le gníomhaíochtaí faoin gClár don Eoraip Dhigiteach.

Réimsí Ginearálta

–  Ríomhaireacht Ardfheidhmíochta (HPC): an chéad ghlúin eile de na teicneolaíochtaí agus na córais eis-scála agus iar-eis-scála (m.sh. micrea-phróiseálaithe ísealchumhachta, bogearraí, agus comhtháthú na gcóras); algartaim, cóid agus feidhmchláir, uirlisí anailíse agus beirtreacha tástála; seirbhísí agus beirtreacha tástála píolótacha tionsclaíocha; tacú le taighde agus le nuálaíocht, agus gach Ballstát rannpháirteach ann más féidir, le haghaidh bonneagar HPC de scoth an domhain, lena n-áirítear na chéad bhonneagair HPC hibrideacha/ ríomhaireachta chandamach agus le haghaidh seirbhísí comhroinnte san Aontas Eorpach;

–  Mórshonraí: Anailísíocht sonraí rí-ardfheidhmíochta; “An príobháideachas trí dhearadh” in anailís na Mórshonraí atá príobháideach agus faoi rún; teicneolaíochtaí le haghaidh ardáin sonraí ar scála iomlán le haghaidh athúsáid faisnéise den chineál tionsclaíoch, pearsanta agus oscailte; bainistiú faisnéise, idir-inoibritheacht agus uirlisí ceangail; feidhmchláir faisnéise le haghaidh dúshláin dhomhanda; modhanna le haghaidh eolaíocht sonraí;

–  Lorg carbóin na bpróiseas TFC a laghdú, lena gcuimsítear crua-earraí, ailtireacht, prótacail chumarsáide, bogearraí, braiteoirí, líonraí, lárionaid stórála agus sonraí, agus measúnuithe caighdeánaithe a bheith san áireamh ann.

4.2.8.  Tionscail Chiorclacha

Is í an Eoraip atá in áit an cheannródaí sa chlaochlú domhanda ionsar gheilleagar ciorclach. Ba cheart do thionsclaíocht na hEorpa teacht chun bheith ina tionsclaíocht chiorclach: luach na n-acmhainní, na n-ábhar agus na dtáirgí, ba cheart iad a chaomhnú níos faide ná mar a dhéantar inniu, agus slabhraí luacha nua a oscailt amach fiú amháin. Tá rannpháirtíocht na saoránach ríthábhachtach.

Beidh tábhacht mhór go fóill arís le ról na n-amhábhar príomha sa gheilleagar ciorclach, agus ní mór aird a thabhairt ar iad a fhoinsiú, a úsáid agus a tháirgeadh ar bhealach inbhuanaithe. Áiritheofar timthriallta sábháilte agus inbhuanaithe amhábhar. Sa bhreis air sin, ba cheart ábhair, lena n-áirítear ábhair bhithbhunaithe, táirgí agus próisis úrnua a dhearadh don chiorclaitheacht. Beidh buntáistí éagsúla don Eoraip i dtógáil tionsclaíochta ciorclaí: Rachaidh sé sin i dtreo soláthar amhábhair a bheith slán, inbhuanaithe agus inacmhainne, rud a bheidh ann féin ina chosaint don tionscal in aghaidh theirce na n-acmhainní agus in aghaidh ghuagacht na bpraghsanna. Cruthóidh sé freisin deiseanna nua gnó agus bealaí táirgthe nuálacha, atá níos tíosaí ar acmhainní agus ar fhuinneamh. Déanfar taighde agus forbairt atá dírithe ar shubstaintí nach bhfuil chomh guaiseach a ghríosadh agus spreagadh.

Is é an cuspóir atá ann ná nuálaíocht inacmhainne a fhorbairt a mbeidh barr ceannródaíochta ann, agus cumasc teicneolaíochtaí agus próisis ardfhorbartha a chur ar an margadh ionas gur féidir an luach uasta a bhaint as na hacmhainní ar fad.

Réimsí Ginearálta

–  Siombóis thionsclaíoch le sreabhadh acmhainní idir ionaid trasna na n-earnálacha agus na bpobal uirbeach; próisis agus ábhair le haghaidh stóráil, iompar, claochlú agus athúsáid a dhéanamh ar acmhainní, arna chónascadh le luacháil na seachtháirgí, na dramhaíola, an fhuíolluisce agus CO2;

–  Measúnú luachála agus measúnú saolré ar ábhair agus ar shreabhadh táirgí le húsáid malairt stoc cothabhála agus stoc nua cothabhála, mar aon le rialú acmhainní, rianú ábhair agus scagadh (lena n-áirítear modhanna bailíochtaithe tástála agus uirlisí i gcomhair measúnú riosca do shláinte an duine agus don chomhshaol);

–  Táirgí, seirbhísí agus samhlacha nua gnó éicea-dheartha leis an bhfeidhmíocht saolré a fheabhsú, agus leis an marthanacht, an in-uasghrádaitheacht, agus an tsodheisitheacht, an bhaint ó chéile, an athúsáid agus an athchúrsáil a fheabhsú;

–  An tionscal éifeachtach athchúrsála, an acmhainn agus an tsábháilteacht uasta a bhaint as na hábhair thánaisteacha, an truailliú (timthriallta ábhar neamhthocsaineach), a laghdú chomh mór agus is féidir, an t-íosghrádú ardchaighdeáin, agus cainníocht díomhaontais tar éis na cóireála;

–  Substaintí ar díol imní iad a chur as an áireamh nó, mura bhfuil aon rogha ann, iad a láimhseáil go sábháilte le linn na dtáirgeachta agus i ndeireadh saolré; ionadaithe sábháilte, agus teicneolaíochtaí táirgeachta sábháilte a mbeidh éifeacht iontu ó thaobh costas de;

–  Soláthar inbhuanaithe agus ionadú inbhuanaithe na n-amhábhar, na hamhábhair chriticiúla san áireamh, rud a chlúdóidh an slabhra luacha ar fad.

4.2.9.  Tionscail Ísealcharbóin Ghlana

Cuireann na hearnálacha tionsclaíocha, lena n-áirítear tionscail dianfhuinnimh, na milliúin post ar fáil, amhail tionscal na cruach, ina measc, agus ní mhairfidh an rachmas inár gcuid sochaithe gan iomaíochas na dtionscal sin. Is iad is cúis, áfach, le 20 % d’iomlán na n-astaíochtaí gáis cheaptha teasa, agus bíonn tionchar mór acu ar an gcomhshaol (go háirithe ar an uisce, ar an aer agus ar thruailleáin ithreach).

As teicneolaíochtaí ceannródaíochta chun laghdú suntasach ar an ngás ceaptha teasa, truailleáin agus éileamh fuinnimh AE a bhaint amach, ar teicneolaíochtaí ceannródaíochta iad a bhíonn i gcumasc go minic le teicneolaíochtaí don tionsclaíocht chiorclach, tiocfaidh slabhraí luacha láidre sa tionsclaíocht, rud a chuirfidh réabhlóid faoi acmhainneachtaí táirgeachta, agus rud a chuirfidh feabhas ar iomaíochas domhanda na tionsclaíochta; agus san am céanna rannchuidithe ríthábhachtacha a dhéanamh leis na spriocanna atá againn i leith gníomhú don aeráid agus i leith cháilíocht an chomhshaoil.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí na bpróiseas, idir théamh agus fhuarú, uirlisí digiteacha, uathoibriú agus léirithe ar mhórscála d’fheidhmíocht na bpróiseas agus d’éifeachtúlacht acmhainní agus fuinnimh; laghduithe suntasacha ar astaíochtaí tionsclaíocha na ngás ceaptha teasa agus na dtruilleán, nó seachaint na n-astaíochtaí agus na dtruailleán sin, lena n-áirítear ábhar cáithníneach;

–  ▌luacháil CO2 ón tionscal agus ó earnálacha eile;

–  Teicneolaíochtaí tiontaithe i gcomhair úsáid inbhuanaithe foinsí carbóin chun éifeachtúlacht acmhainní a mhéadú agus chun astaíochtaí a laghdú, lena n-áirítear córais fuinnimh hibrideacha don earnáil tionscail agus fuinnimh a bhfuil acmhainneacht dícharbónaithe inti;

–  An t-aibhléisiú agus úsáid na bhfoinsí fuinnimh neamhghnácha laistigh d’ionaid thionsclaíocha, agus malartuithe fuinnimh agus acmhainní idir ionaid thionsclaíocha (tríd an tsiombóis thionsclaíoch, cuir i gcás);

–  Táirgí tionsclaíocha a bhfuil astaíochtaí ísle nó nialasacha carbóin de dhíth orthu ina gcuid próiseas táirgeachta i gcaitheamh an tsaolré.

4.2.10.   An Spás, lena n-áirítear Faireachán na Cruinne

Na córais spáis atá ag an Aontas Eorpach, laghdaíonn siad costais agus cuireann siad feabhas ar chúrsaí éifeachtúlachta, cuireann siad réitigh ar fáil do dhúshláin na sochaí, cuireann siad le hathléimneacht na sochaí, cabhraíonn siad le faireachán a dhéanamh ar an athrú aeráide agus é a chomhrac agus cothaíonn siad geilleagar iomaíoch inbhuanaithe. Bhí lámh ag tacaíocht an Aontais Eorpaigh i réadú na sochar agus na dtionchar seo. Ba cheart go gcuideoidh gníomhaíochtaí taighde agus nuálaíochta freisin le forás Chlár Spáis an Aontais ar gá ▌dó fanacht chun tosaigh.

Tacóidh an tAontas Eorpach le sineirgíochtaí idir an spás agus eochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin (▌ardmhonaraíocht, Idirlíon na Rudaí Nithiúla, mórshonraí, fótónaic, teicneolaíochtaí candamacha, róbataic, agus an intleacht shaorga); earnáil spáis atá bisiúil agus fiontraíoch agus iomaíoch go réamhtheachtach agus go hiartheachtach a chothú, lena n-áirítear tionscal agus FBManna; borradh a chur faoi chur i bhfeidhm teicneolaíochtaí, sonraí agus seirbhísí spáis in earnálacha eile agus cuidiú neamhspleáchas teicneolaíoch a bhaint amach i dtaca le rochtain a fháil ar an spás agus chun feidhm a bhaint as ar bhealach straitéiseach sábháilte agus slán; agus déanfaidh siad bearta forbartha acmhainní a chur chun cinn. Is ar an treochlár a bhunófar na gníomhaíochtaí den chuid is mó, agus cuirfear san áireamh próiseas comhchuibhithe Ghníomhaireacht Satailítí na hEorpa, mar aon le tionscadail de chuid na mBallstát a bhaineann le hábhar, agus is í Gníomhaireacht Satailítí na hEorpa agus Gníomhaireacht AE don Chlár Spáis a chuirfidh chun feidhme é i gcomhréir leis an Rialachán lena mbunaítear an Clár Spáis don Aontas Eorpach. Tacóidh an chuid spáis freisin, áfach, le glaonna ón mbonn aníos chun ligean do theicneolaíochtaí spáis teacht chun cinn amach anseo.

Tá gá le teicneolaíochtaí nua a imscaradh agus a shaothrú ar bhonn níos fairsinge, iad a nuashonrú agus taighde agus nuálaíocht a dhéanamh ar bhonn leanúnach chun dul i ngleic leis na bearnaí i bhFaireachán na Cruinne (FC) ar talamh agus ar muir agus san atmaisféar (e.g. aigéin fholláine agus farraigí folláine, cosaint don éiceachóras), ag baint tairbhe as Copernicus agus cláir ábhartha Eorpacha eile mar fhoinsí bunriachtanacha agus comhordú a dhéanamh trí Chóras na gCóras Breathnóireachta Domhanda (GEOSS) agus trína chomhpháirt Eorpach, EuroGEOSS.

Réimsí Ginearálta

–  An Ghníomhaireacht Eorpach um Chórais Satailíte (Galileo agus EGNOS): feidhmchláir nuálacha, an glacadh domhanda agus páirtithe idirnáisiúnta san áireamh, réitigh a chuirfidh feabhas ar an scafántacht, an deimhniú, macántacht na seirbhísí, forbairt na mbunchodanna idir scealláin, ghlacadóirí agus aintéiní, inbhuanaitheacht na slabhraí soláthair, ar choinníollacha cost-éifeachtúla agus inacmhainne, teicneolaíochtaí nua (e.g. teicneolaíochtaí candaim, naisc optacha, ualaí íocaíochta ath-inchláraithe), i dtreo shaothrú leanúnach na seirbhísí d’fhonn dul i gcion ar dhúshláin na sochaí. Forbairt na gcóras i gcóir na chéad ghlúine eile le haghaidh dúshláin nua mar atá an tslándáil nó an tiomáint uathrialaitheach;

–  Córas Eorpach um Fhaireachán na Cruinne (Copernicus): an beartas sonraí oscailte iomlán agus saor a ghiaráil, feidhmchláir nuálacha a fhorbairt, glacadh Eorpach agus domhanda, lena n-áirítear gníomhaithe neamh-spáis agus comhpháirtíochtaí idirnáisiúnta, taighde atá de dhíth chun croí-sheirbhísí agus taighde a choinneáil ar bun, a fheabhsú, agus a fhairsingiú i gcomhair comhshamhlú agus dúshaothrú sonraí spáis, scafántacht agus éabhlóid na seirbhísí, inbhuanaitheacht na slabhraí soláthair, braiteoirí, córais agus coincheapa misin (e.g. Ardáin For-Airde, dróin, satailítí éadroma); calabrú agus deimhniú; leanúint de shaothrú na seirbhísí agus na dtionchar ar dhúshláin na sochaí; Teicnící próiseála sonraí um ghrinnbhreathnú an domhain, lena n-áirítear mórshonraí, acmhainní ríomhaireachta, agus uirlisí algartaim. Forbairt chórais na chéad ghlúine eile le haghaidh dúshláin ▌amhail an t-athrú aeráide, na poil agus an tslándáil; síneadh ar phunann táirgí agus seirbhísí Copernicus;

–  Feasacht Shuíomhúil Spáis: forbairtí chun tacú le hacmhainneacht láidir AE chun faireachán a dhéanamh ar an gcaoi ina bhfuil an timpeallacht spáis agus chun í a thuar e.g. aimsir an spáis, lena n-áirítear guaiseacha radaíochta, smionagar spáis agus réada i ngar don Domhan. Forbairtí ar theicneolaíochtaí braiteoirí agus ar choincheapa nua seirbhíse, amhail bainistiú thrácht spáis, feidhmchláir agus seirbhísí chun bonneagar criticiúil a dhaingniú sa spás agus ar Domhan;

–  Cumarsáid Satailíte gan Phriacal do lucht rialtais an Aontais Eorpaigh: réitigh lena dtacaítear le neamhspleáchas AE i gcomhair ▌úsáideoirí rialtais, lena n-áirítear trealamh gaolmhar úsáideora agus réitigh ailtireachta, theicneolaíocha agus chórais don spás agus don bhonneagar ar talamh▌;

–  Cumarsáid satailíte do shaoránaigh agus gnólachtaí: comhtháthú cumarsáid chost-éifeachtach satailíte ardfhorbartha sna líonraí talún chun nasc a dhéanamh idir sócmhainní agus daoine i gceantair a bhfuil easpa seirbhísí iontu, mar chuid den nascacht il-láithreach atá curtha i gcumas ag 5G, ▌Idirlíon na Rudaí Nithiúla, agus a rannchuidíonn le bonneagar an Idirlín den Chéad Ghlúin eile (NGI). An trealamh don úsáideoir a fheabhsú agus do rannóg na talún den trealamh, caighdeánú agus idir-inoibritheacht, agus lárchumarsáid chandamach trí shatailít a ullmhú chun ceannaireacht thionsclaíoch an Aontais Eorpaigh a áirithiú;

–  Neamh-spleáchas agus inbhuanaitheacht an tslabhra sholáthair: ardú i leibhéil na hullmhachta teicneolaíochta sna satailítí agus sna gléasanna seolta; leathchuid an spáis agus leathchuid na talún faoi mar a ghabhann leis an trealamh, mar aon le háiseanna táirgthe agus tástála i gcomhlántacht le Gníomhaireacht Spáis na hEorpa. Chun daingniú a dhéanamh ar cheannasacht theicneolaíoch agus neamhspleáchas an Aontais Eorpaigh, feabhas ar inbhuanaitheacht an tslabhra sholáthair ar dhálaí cost-éifeachtacha agus inacmhainne, laghdú spleáchais ar theicneolaíochtaí criticiúla spáis neamh-AE, agus eolas feabhsaithe ar an mbealach ar féidir le teicneolaíochtaí spáis réitigh a chruthú d’earnálacha tionsclaíocha eile agus vice-versa;

–  Córais spáis: bailíochtú le linn eitilt i bhfithis don tsatailít, mar aon le seirbhísí taispeána, ar a n-airítear seirbhísí na gcomh-mharcach do na satailítí éadroma; taispeántóirí spáis i réimse na satailítí hibrideacha, na satailítí cliste, nó na satailítí inathchumraithe, seirbhísiú, monarú agus cur le chéile, soláthar fuinnimh ag baint feidhm as foinsí éagsúlaithe le linn don tsatailít a bheith ag eitilt i bhfithis timpeall an domhain; próisis thionsclaíocha nua agus uirlisí táirgthe nua; córais talún; nuálaíochtaí ceannródaíocha, agus an t-aistriú teicneolaíochta, i réimse na hathchúrsála, na spásanna glasa, úsáid inbhuanaithe agus shíochánta acmhainní spáis, na hintleachta saorga, na róbotaice, an digitithe, na cost-éifeachtúlachta, na mionsamhlacha;

–  Rochtain ar an spás: teicneolaíochtaí nuálacha chun comhoiriúnacht theicniúil agus éifeachtúlacht eacnamaíoch na gcóras Eorpach lainseála spáis, a mhéid a bhaineann le lainseáil satailítí de chuid an Aontais Eorpaigh: próisis táirgeachta atá íseal ó thaobh costais de, teicneolaíochtaí in-athúsáideachta d’fheithiclí lainseála agus coincheapa i gcomhair laghdú costais; coincheapa i gcomhair na rannóga talún de lainseálaithe amach anseo agus bonneagair thalún atá ann cheana (e.g. digitiú, ardbhainistiú sonraí) a oiriúnú; seirbhísí/coincheapa nuálacha spáis, lena n-áirítear córais lainseála atá dírithe ar shatailítí éadroma (e.g. micrealainseálaithe), i gcomhlántacht le Gníomhaireacht Spáis na hEorpa.

–  Eolaíocht an spáis: saothrú ar shonraí eolaíocha, arna sheachadadh le misin fionnachtana agus eolaíochta, i gcumasc le forbairt na n-uirlisí nuálacha i dtimpeallacht idirnáisiúnta agus idirdhisciplíneach; rannchuidiú le misin eolaíochta réamhtheachtacha i gcomhair éabhlóid an Chláir Spáis.

5.   BRAISLE ‘AERÁID, FUINNEAMH AGUS SOGHLUAISTEACHT’

5.1.   An Réasúnaíocht

Is é an meascán idir taighde agus nuálaíocht maidir leis an aeráid, fuinneamh agus soghluaisteacht a rachaidh i ngleic i slí thar a bheith comhtháite agus éifeachtach, le ceann de na dúshláin domhanda is tábhachtaí i dtaobh inbhuanaitheacht agus todhchaí ár gcomhshaoil, ár ngeilleagar agus ár modh beatha.

Chun cuspóirí Chomhaontú Pháras a chomhlíonadh beidh ar an Aontas Eorpach iompú go geilleagair agus sochaithe atá neodrach ó thaobh díobhála aeráide de, tíosach ar acmhainní agus athléimneach. Beidh gá le hathruithe móra i dtaca le teicneolaíocht, próisis, táirgí agus seirbhísí, ar na bealaí ina n-iompraíonn gnólachtaí agus tomhaltóirí iad féin. Athróidh an margadh fuinnimh a chruth trí idirghníomhaíocht na teicneolaíochta, an bhonneagair, an mhargaidh mar aon le creataí beartais agus rialúcháin, lena n-áirítear cineálacha nua rialachais. Le saothrú iarrachtaí i dtaca le teorainn a chur leis an méadú ar an teocht go 1.5°C, is gá dul chun cinn mear ar dhí-charbonú▌ na n-earnálacha fuinnimh, iompair, foirgneamh, tionsclaíocha agus talmhaíochta. Tá spreagadh nua de dhíth chun dlús a chur le ráta forbartha dhul chun cinn na chéad ghlúine eile agus chun teicneolaíochtaí agus réitigh cost-éifeachtúla nuálacha a léiriú agus a imlonnú, lena n-úsáidfí freisin na deiseanna arna gcur ar fáil ag teicneolaíochtaí digiteacha, biteicneolaíochtaí agus teicneolaíochtaí spáis, chomh maith le heochairtheicneolaíochtaí cumasúcháin agus ardábhair. Saothrófar é sin trí chur chuige comhtháite lena gcuimseofar dícharbónú, éifeachtúlacht acmhainne, athshlánú feabhsaithe, athúsáid agus athchúrsáil, laghdú ar aerthruailliú, rochtain ar amhábhair agus geilleagar ciorclach i bhFís na hEorpa.

Chun dul chun cinn a dhéanamh sna hearnálacha sin - agus ar fud speictream earnáil tionsclaíochta an Aontais lena n-áirítear bonneagair fuinnimh, iompar, talmhaíocht agus foraoiseacht, turasóireacht, foirgnimh, próisis thionsclaíocha agus úsáid táirgí, ▌bainistiú dramhaíola agus athchúrsáil (19)- beidh gá le hiarrachtaí leanúnacha chun tuiscint níos fearr a fháil ar mheicníochtaí agus dinimicí an athraithe aeráide agus ar na tionchair ghaolmhara ar fud an gheilleagair agus na sochaí, ag baint tairbhe as sineirgí le gníomhaíochtaí réigiúnacha agus náisiúnta, cineálacha eile gníomhaíochtaí de chuid an Aontais agus le comhar idirnáisiúnta, lena n-áirítear trí Nuálaíocht Misean.

Leis na deicheanna de bhlianta anuas, tá dul chun cinn nach beag déanta san eolaíocht aeráide, go háirithe maidir le breithnithe agus comhshamhlú sonraí agus samhaltú aeráide. Mar sin féin, mar gheall ar chastacht an chórais aeráide agus an gá tacaíocht a thabhairt Comhaontú Pháras, na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe agus beartais an Aontais Eorpaigh a chur chun feidhme is gá iarracht atreisithe a dhéanamh na bearnaí eolais atá fágtha a líonadh, gráinneacht spásúil agus ama na heolaíochta aeráide a fheabhsú tuilleadh agus ag an am céanna idirghníomhaíocht leordhóthanach le saoránaigh agus le geallsealbhóirí eile a áirithiú.

Tá creat beartais cuimsitheach bunaithe ag an Aontas Eorpach sa straitéis don Aontas Fuinnimh, le spriocanna ceangailteacha, gníomhartha reachtacha agus gníomhaíochtaí taighde nuála lena mbaineann an aidhm a bheith ar thús cadhnaíochta córais táirgthe fuinnimh éifeachtúil bunaithe ar fhuinneamh in-athnuaite agus malartach a fhorbairt agus a imlonnú(20).

Áirithítear le hiompar, lena n-áirítear feithiclí, soghluaisteacht daoine agus earraí atá riachtanach má táimid chun margadh aonair comhtháite, comhtháthú críochach agus sochaí oscailte, chuimsitheach a bheith againn san Eoraip. Ag an am céanna, féadfaidh iarmhairtí diúltacha ▌suntasacha a bheith ag iompar ar shláinte daoine, ar bhrú tráchta, ar thalamh, ar uisce, ar aeráid, ar cháilíocht aeir agus ar thorann, agus ar shábháilteacht as a n-eascraíonn roinnt bás roimh am agus costais shocheacnamaíocha mhéadaithe. Leanfaidh an t-éileamh ar earraí agus ar shoghluaisteacht de bheith ag fás. Dá bhrí sin, beidh ar an nuálaíocht an bhearna a dhúnadh idir éileamh atá ag dul i méid agus córais soghluaisteachta agus iompair atá níos glaine agus níos éifeachtúla ar gá dóibh a bheith, sábháilte, cliste, slán, ciúin, iontaofa, inrochtana, cuimsitheach agus inacmhainne freisin, lena dtairgtear seirbhís gan uaim ó dhoras go doras do chách.

Is spreagthaí tábhachtacha d’iomaíochas agus fás eacnamaíoch na hEorpa iad an dá earnáil. Is earnáil bhunúsach i gcomhair an gheilleagair agus den gheilleagar í earnáil an iompair, agus tá AE ina cheannaire domhanda i ndearadh agus monarú feithiclí, iarnróid, aerárthaí agus soithí. Tá líonra casta de thart ar 1.2 milliún cuideachta phríobháideach agus phoiblí in AE mar chuid di agus fostaítear tuairim is 10,5 milliún duine inti. Tá an earnáil tábhachtach freisin do thrádáil idirnáisiúnta AE: in 2016, bhí baint ag 17.2% d’onnmhairí iomlána seirbhísí AE le hiompar. Ag an am céanna, tá breis agus 2 mhilliún duine in AE ag obair i réimse na n-athnuaiteán agus na héifeachtúlachta fuinnimh, agus ag an am céanna cuireann paitinniú teicneolaíochtaí nuálacha fuinnimh ghlain AE sa dara háit is fearr ar fud an domhain.

Dá bhrí sin, gabhann na saincheisteanna atá ag earnálacha an fhuinnimh agus an iompair▌ i bhfad níos faide ná an gá le hastaíochtaí a laghdú. Tá réitigh éifeachtacha de dhíth chun freagairt do na hathruithe in iompar úsáideoirí agus i bpátrúin soghluaisteachta▌, an domhandú, iomaíochas idirnáisiúnta atá ag dul i méid agus daonra atá níos sine, níos uirbí agus a bhfuil níos mó éagsúlachta ag baint leis de réir a chéile. Ag an am céanna, tá an méadú ar theacht i bhfód teicneolaíochtaí digiteacha agus spás-bhunaithe, feithiclí uathoibríocha, an Intleacht Shaorga, róbataic, gnólachtaí nua sa mhargadh, samhlacha suaiteacha gnó agus an gá le hathléimneacht mhéadaithe an chórais i gcoinne guaiseacha ilghnéitheacha (lena n-áirítear cibearbhagairtí) ina chúis le claochlú suntasach agus cruthaíonn siad dúshláin agus deiseanna i gcomhair iomaíochas earnálacha iompair agus fuinnimh na hEorpa.

▌

Amach anseo, beidh an cumas atá ag cathracha chun feidhmiú ag brath ar theicneolaíocht agus beidh cáilíocht mhaireachtála cathracha ag forbairt bunaithe ar shoghluaisteacht, éifeachtúlacht fuinnimh agus acmhainní, pleanáil spásúil agus iomaíochas in úsáid spáis. Tabharfaidh forbairtí dúshlán freisin d’inbhuanaitheacht samhlacha sóisialta atá ann cheana agus don rannpháirtíocht shóisialta, do ghnéithe den chuimsiú agus den inrochtaineacht chomh maith le hinacmhainneacht.

Chun bealaí nua a aimsiú chun dlús a chur le himlonnú teicneolaíochtaí fuinneamh-bhunaithe in-athnuaite agus atá tíosach ar fhuinneamh (lena n-áirítear trí iompróirí idirmheánacha amhail cumhacht-go-gás agus hidrigin) agus réitigh neamhtheicneolaíocha eile chun carbón a bhaint as geilleagar na hEorpa, tá gá freisin le héileamh méadaithe don nuálaíocht. Is féidir é sin a spreagadh trí shaoránaigh a chumhachtú, glasú an tsoláthair phoiblí chomh maith le nuáil shocheacnamaíoch agus nuáil san earnáil phoiblí as a dtiocfaidh cineálacha cur chuige níos leithne ná nuálaíocht theicneolaíocht-spreagtha. Le taighde socheacnamaíoch lena gcumhdaítear inter alia riachtanais agus patrúin úsáideoirí, gníomhaíochtaí fadbhreathnaitheachta, gnéithe comhshaoil, rialála, eacnamaíocha, sóisialta, cultúrtha agus iompraíochta, cásanna gnó, samhlacha gnó agus taighde réamhnormatach chun caighdeáin a shocrú agus nuálaíocht i dtaca le glacadh sa mhargadh, éascófar freisin gníomhaíochtaí lena gcothófar nuálaíocht rialála, mhaoiniúcháin agus shóisialta agus scileanna, mar aon le rannpháirtiú agus cumhachtú gníomhaithe margaidh, tomhaltóirí agus saoránach. Le comhordú, comhlántacht agus sineirge níos fearr idir iarrachtaí taighde agus nuálaíochta náisiúnta agus Eorpacha trí mhalartú faisnéise agus comhar idir tíortha, tionscail agus institiúidí taighde AE, cuirfear leis an méid atá bainte amach ag e.g. Plean SET agus an Clár Oibre Straitéiseach um Thaighde agus um Nuálaíocht i réimse an Iompair (STRIA). Áiritheofar comhlántacht idir an bhraisle seo agus Ciste Nuálaíochta ETS AE.

Rannchuidíonn gníomhaíochtaí faoin mBraisle seo go háirithe le spriocanna an Aontais Fuinnimh, gealltanais Chomhaontú Pháras agus le spriocanna an Mhargaidh Aonair Dhigitigh, an Chláir Oibre Post, Fáis agus Infheistíochta, le neartú an Aontais mar ghníomhaí domhanda, le Straitéis Beartais Thionsclaíoch nua an Aontais, leis an Straitéis Bhithgheilleagair, le Plean Gníomhaíochta an Gheilleagair Chiorclaigh, le Tionscnamh Chomhghuaillíocht Ceallraí AE, leis an Tionscnamh Amhábhar, leis an Aontas Slándála agus leis an gClár Oibre Uirbeach, agus le Comhbheartas Talmhaíochta an Aontais agus le forálacha dlíthiúla an Aontais chun truailliú ó thorann agus aerthruailliú a laghdú.

Trí na gníomhaíochtaí, rannchuideofar go díreach leis na Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe (SFInna) seo a leanas go háirithe: SFI 6 - Uisce glan agus sláinteachas; SFI 7 - Fuinneamh Inacmhainne agus Glan; SFI 9 - Tionsclaíocht, Nuálaíocht, agus Bonneagar; SFI 11 - Cathracha agus Pobail Inbhuanaithe; SFI 12 – An Tomhaltas agus an Táirgíocht Fhreagrach; SFI 13 - Gníomhú ar son na hAeráide.

5.2.   Réimsí Idirghabhála

5.2.1.   Eolaíocht Aeráide agus Réitigh

Má táthar chun Comhaontú Pháras a chur chun feidhme go héifeachtach ní foláir nó go mbeidh sé bunaithe ar eolaíocht, agus gá le feabhsú leanúnach dá réir sin ar ár n-eolas ar chóras aeráide an domhain, agus ar na roghanna maolaithe agus oiriúnaithe atá ar fáil, ionas go mbeidh léargas córasach agus cuimsitheach ann maidir leis na dúshláin agus na deiseanna i dtaca le freagracht as an aeráid atá ann do gheilleagar agus do shochaí an Aontais Eorpaigh. Ar an mbonn sin, déanfar réitigh atá bunaithe ar an eolaíocht a fhorbairt ar mhaithe le haistriú cost-éifeachtach go sochaí atá neodrach ó thaobh díobháil aeráide de, athléimneach i leith na haeráide, tíosach ar acmhainní, agus gnéithe iompraíochta, rialála, socheacnamaíocha agus rialachais á gcur san áireamh.

Réimsí Ginearálta

–  Bunús eolais ar fheidhmiú reatha agus ar fhorbairt thodhchaíoch chóras aeráide agus maireachtála an domhain, agus ar na tionchair, rioscaí agus deiseanna atá freagrach i dtaca leis an aeráid gaolmhara; éifeachtacht na réiteach éagsúil maolaithe agus oiriúnaithe i leith an athraithe aeráide;

–  Conairí comhtháite agus neodracha ó thaobh díobháil aeráide de, gníomhaíochtaí agus beartais maolaithe lena gcumhdaítear gach earnáil sa gheilleagar, atá comhoiriúnach le hanailísí chóras an Domhain, Comhaontú Pháras agus Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe;

–  Samhlacha aeráide, réamh-mheastacháin agus teicnící a bhfuil sé mar aidhm leo an acmhainneacht chun nithe a thuar agus seirbhísí aeráide a fheabhsú do ghnólachtaí, d’údaráis phoiblí agus do shaoránaigh, lena n-áirítear gnéithe tras-earnálacha le feabhsú cháilíocht an aeir;

–  Conairí oiriúnaithe agus beartais tacaíochta le haghaidh éiceachórais leochaileacha, limistéir uirbeacha, earnálacha eacnamaíocha agus bonneagar atá ríthábhachtach in AE (áitiúil/réigiúnach/náisiúnta), agus uirlisí measúnaithe riosca feabhsaithe san áireamh; timthriall uisce agus oiriúnú don athrú aeráide, amhail tuilte agus ganntanas uisce.

5.2.2.   Soláthar Fuinnimh

Is é aidhm an Aontais a bheith ina cheannaire domhanda maidir le teicneolaíochtaí fuinnimh inacmhainne, slána agus inbhuanaithe, rud a chuirfidh feabhas ar a iomaíochas i slabhraí luacha domhanda agus ar a sheasamh i margaí fáis. Dálaí aeráide, geografacha, comhshaoil agus socheacnamaíocha éagsúla san Aontas Eorpach anuas ar an ngá athléimneacht aeráide, slándáil fuinnimh agus rochtain ar amhábhair a áirithiú is ea is cúis le punann leathan na réiteach fuinnimh, lena n-áirítear réitigh de chineál neamhtheicniúil. Maidir le teicneolaíochtaí fuinnimh in-athnuaite, ní mór costais a laghdú a thuilleadh, ní mór feabhas a chur ar fheidhmíocht, ní mór comhtháthú leis an gcóras fuinnimh a fheabhsú, ní mór teicneolaíochtaí ceannródaíocha a fhorbairt, ag baint tairbhe freisin as dul chun cinn i bhfótónaic, agus ba cheart breathnú ar réitigh hibrideacha (e.g. i gcomhair díshalannú). Maidir le breoslaí iontaise, is gá a n-úsáid a dhícharbónú chun na cuspóirí aeráide a bhaint amach.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí fuinnimh in-athnuaite agus caomhnaithe fuinnimh agus réitigh maidir le giniúint cumhachta, téamh agus fuarú, breoslaí iompair inbhuanaithe agus iompróirí idirmheánacha, ar leibhéil agus ag céimeanna forbartha éagsúla, arna n-oiriúnú do dhálaí agus margaí geografacha agus socheacnamaíocha, laistigh den Aontas agus ar fud an domhain;

–  Teicneolaíochtaí fuinnimh in-athnuaite suaiteacha i gcomhair feidhmeanna atá ann cheana agus feidhmeanna nua araon agus i gcomhair réitigh cheannródaíocha lena n-áirítear a dtionchar ar an gcomhshaol, ar an ngeilleagar agus ar an tsochaí;

–  Teicneolaíochtaí agus réitigh chun astaíochtaí gás ceaptha teasa ó chineálacha cur chuige a bhaineann le breoslaí iontaise a laghdú mar aon le cineálacha cur chuige atá bithbhunaithe agus dramhaíl-go-fuinneamh-bhunaithe a tháirgeann cumhacht, téamh, fuarú nó bithbhreoslaí lena n-áirítear trí cheapadh, úsáid agus stóráil carbóin (CCUS) agus staidéir maidir le indéantacht shoch-eacnamaíoch agus éiceolaíoch.

5.2.3.   Córais agus Eangacha Fuinnimh

An fás a mheastar a thiocfaidh ar tháirgeadh leictreachais éagsúlaithe agus an t-aistriú i dtreo tuilleadh téamhú, fuarú agus iompar leictreach is ea is cúis leis an ngá le cineálacha cur chuige nua chun eangacha fuinnimh a bhainistiú. Le hais dícharbónú, is é an sprioc atá ann ná inacmhainneacht fuinnimh, slándáil, athléimneacht aeráide, agus cobhsaíocht an tsoláthair a áirithiú, agus bainfear é sin amach trí infheistíochtaí i dteicneolaíochtaí nuálacha an bhonneagair líonra, solúbthacht mhéadaithe ghiniúint cumhachta inseolta, go háirithe ó fhoinsí inathnuaite agus bainistiú córais nuálach agus freisin trí éascú a dhéanamh ar ghníomhaíochtaí a chothaíonn nuálaíocht rialála agus shóisialta, scileanna, agus trí dul i dteagmháil le gníomhaithe sa mhargadh, tomhaltóirí agus pobail agus iad a chumhachtú. Beidh ról lárnach ag stóráil fuinnimh i bhfoirmeacha éagsúla maidir le seirbhísí a chur ar fáil don eangach, ag feabhsú agus ag atreisiú na n-acmhainneachtaí líonra agus sholúbthacht na gcóras freisin. Beidh sé ríthábhachtach saothrú a dhéanamh ar shineirgí idir líonraí éagsúla (e.g. eangacha leictreachais, líonraí téimh agus fuaraithe, líonraí gáis, bonneagar athluchtaithe agus athbhreoslaithe iompair, hidrigin, lena n-áirítear a bonneagar, agus líonraí teileachumarsáide) agus gníomhaithe (e.g. láithreáin thionsclaíocha, oibreoirí líonra, ionaid sonraí, féin-táirgeoirí, tomhaltóirí, pobail fuinneamh in-athnuaite) mar aon le freagairt don éileamh agus caighdeáin Eorpacha agus idirnáisiúnta a fhorbairt agus a chomhtháthú chun oibriú cliste comhtháite na mbonneagar ábhartha a chumasú.

Réimsí Ginearálta

–  Teicneolaíochtaí agus uirlisí le haghaidh ▌líonraí chun in-athnuaiteáin, réitigh stórála agus ualaigh nua amhail leictrea-shoghluaisteacht agus teaschaidéil chomh maith le leictriú ar phróisis thionsclaíocha a chomhtháthú;

–  Cineálacha cur chuige ildisciplíneacha i dtaca leis an tionchar a bhíonn ag athrú aeráide atá spleách ar réigiún ar shlándáil fuinnimh, lena n-áirítear oiriúnú teicneolaíochtaí atá ann cheana, chomh maith le haistriú chuig na paraidímí nua soláthar fuinnimh;

–  Cur chuige líonra fuinnimh uile-Eorpaigh i dtaca le soláthar, tarchur agus dáileadh fuinnimh iontaofa;

–  Cineálacha cur chuige comhtháite chun táirgeadh a chomhoiriúnú le tomhaltas fuinnimh in-athnuaite ar leibhéal áitiúil lena n-áirítear ar oileáin nó réigiúin iargúlta, bunaithe ar sheirbhísí nua agus ar thionscnaimh phobail;

–  Giniúint agus solúbthacht líonra, idir-inoibritheacht agus sineirgí idir na foinsí fuinnimh éagsúla, líonraí, bonneagair agus gníomhaithe, agus teicneolaíochtaí sonracha á saothrú freisin;

—  Teicneolaíochtaí, seirbhísí agus réitigh lena gcumasaítear tomhaltóirí le bheith ina ngníomhaithe gníomhacha sa mhargadh.

5.2.4.   Foirgnimh agus Saoráidí Tionsclaíocha maidir le hAistriú Fuinnimh

Tá an ról gníomhach a bhíonn ag foirgnimh agus ag suiteálacha tionscail ag éirí níos tábhachtaí i gcónaí maidir lena n-idirghníomhaíocht leis an gcóras fuinnimh. Dá bhrí sin, is míreanna ríthábhachtacha iad san aistriú chuig sochaí atá neodrach ó thaobh carbóin de bunaithe ar fhuinneamh in-athnuaite agus éifeachtúlacht fuinnimh mhéadaithe.

Is toisc thábhachtach iad foirgnimh le haghaidh cháilíocht saoil na saoránach. Trí theicneolaíochtaí éagsúla, fearais agus córais a chomhtháthú agus úsáidí fuinnimh éagsúla a nascadh, tá acmhainneacht an-mhór ag foirgnimh, a n-áitritheoirí agus a n-úsáideoirí maidir le maolú ar an athrú aeráide, fuinneamh a ghiniúint, coigiltis fuinnimh, stóráil, solúbthacht an chórais agus éifeachtúlacht a fheabhsú.

D’fhéadfadh tionscail, go háirithe iadsan atá dian ar fhuinneamh, éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú a thuilleadh, a dtomhailt fuinnimh a laghdú agus d’fhéadfaidís comhtháthú foinsí fuinnimh in-athnuaite a chur chun tosaigh. Tá ról na saoráidí tionsclaíocha sa chóras fuinnimh ag athrú, mar gheall ar an ngá atá ann le hastaíochtaí a laghdú, bunaithe ar leictriú díreach nó indíreach, ar foinse é freisin d’ábhair i gcomhair próisis tháirgthe (e.g. hidrigin). Is féidir le hionaid thionsclaíocha agus mhonaraithe ina dtarlaíonn a lán próisis éagsúla gar dá chéile an malartú sreafaí fuinnimh agus acmhainní eile (amhábhair) eatarthu a bharrfheabhsú.

Réimsí Ginearálta

–  Cúpláil earnála a fheabhsú: Próisis, córais agus samhlacha gnó a thacaíonn le solúbthacht agus le héifeachtúlacht sreafaí leictreachais agus teasa idir gléasra tionsclaíoch nó braislí tionsclaíocha agus an córas fuinnimh chomh maith leis an gcóras iompair ▌;

–  Uirlisí agus bonneagar le haghaidh rialú próisis ar ghléasraí táirgthe chun sreafaí fuinnimh agus ábhair a dhéanann idirghníomhú leis an gcóras fuinnimh a bharrfheabhsú;

–  Próisis, dearadh agus ábhair ábhartha, lena n-áirítear próisis thionsclaíocha astaíochtaí ísle agus astaíochtaí nialasacha;

–  Solúbthacht agus éifeachtúlacht leictreachais, bunábhair agus teasa i ngléasraí tionsclaíocha agus an córas fuinnimh;

–  Próisis, dearadh agus ábhair atá feabhsaithe nó nua chun úsáid a bhaint go héifeachtúil as fuinneamh, chun é a tháirgeadh nó é a stóráil (lena n-áirítear teas agus fuacht) in earnálacha nach bhfuil faoi chumhdach na braisle “Cúrsaí Digiteacha, Tionscal agus an Spás”;

–  Straitéisí agus teicneolaíochtaí íseal-astaíochtaí chun limistéir dianúsáide carbóin agus guail atá ag claochlú a athbheochan;

–  Foirgnimh chliste agus moil shoghluaisteachta mhóra (calafoirt, aerfoirt, ionaid lóistíochta) mar ghnéithe gníomhacha de líonraí fuinnimh níos leithne agus de réitigh shoghluaisteachta nuálacha;

–  Dearadh saolré, tógáil, oibriú, lena n-áirítear téamh agus fuarú agus díchóimeáil foirgneamh, agus aird á tabhairt ar chiorclaíocht, feidhmíocht fuinnimh agus chomhshaoil, chomh maith le cáilíocht an chomhshaoil faoi dhíon, i gcomhair éifeachtúlacht fuinnimh agus acmhainní, i gcomhair folláine agus tionchar na sláinte ar na háitritheoirí, athléimneacht aeráide, lorg carbóin agus athchúrsáil; ábhair ardfhorbartha úrnua a fhorbairt agus a bharrfheabhsú chun feidhmíocht fuinnimh, charbóin agus chomhshaoil foirgneamh thar na saolré a mhéadú;

–  Samhlacha, cineálacha cur chuige agus seirbhísí gnó nua chun athchóiriú a mhaoiniú, scileanna tógála a fheabhsú, teagmháil le áitritheoirí foirgneamh agus le gníomhaithe margaidh eile, ag tabhairt aghaidh ar bhochtaineacht fuinnimh agus ar ghníomhaíochtaí réamhnormatacha;

–  Faireachán ar fheidhmíocht fuinnimh foirgneamh agus teicneolaíochtaí rialaithe chun barrfheabhsú a dhéanamh ar thomhailt fuinnimh agus táirgeadh foirgneamh mar aon lena n-idirghníomhaíocht leis an gcóras foriomlán fuinnimh;

–  Uirlisí agus fearais chliste le haghaidh gnóthachain éifeachtúlachta fuinnimh i bhfoirgnimh;

–  Próisis athchóirithe ar fhoirgnimh atá ann cheana ionsar ‘Foirgnimh Nach Mór Neodrach ó Thaobh Fuinnimh’ agus teicneolaíochtaí nuálacha, lena n-áirítear gnéithe sóisialta, e.g. cumhachtú na saoránach, agus feasacht agus rannpháirtíocht na dtomhaltóirí.

5.2.5.   Pobail agus Cathracha

Meastar go mairfidh breis agus 80 % de dhaonra an Aontais i limistéir uirbeacha faoi 2050, ag tomhailt an sciar is mó de na hacmhainní a bheidh ar fáil, fuinneamh san áireamh, agus iad ina limistéir a bheidh thar a bheith leochaileach do na hathruithe meitéareolaíocha neamhfhabhracha a rachaidh in olcas mar gheall ar an athrú aeráide agus ar thubaistí nádúrtha atá ag tarlú cheana féin agus a bheidh níos measa sa todhchaí. Is dúshlán tábhachtach é méadú suntasach a dhéanamh ar an bhfuinneamh foriomlán agus ar éifeachtúlacht acmhainní, mar aon le hathléimneacht phobail agus chathracha na hEorpa trí chur chuige córasach agus iomlánaíoch, lena spriocdhíreofar ar an stoc foirgneamh, córais fuinnimh, soghluaisteacht, athrú aeráide, imirce, uisce, ithir, cáilíocht an aeir, dramhaíl agus torann, agus aird á tabhairt ar oidhreacht chultúrtha na hEorpa, bainistiú inbhuanaithe ar thurasóireacht, eolaíochtaí sóisialta, gnéithe na ndaonnachtaí agus na ndán, lena n-áirítear stíl mhaireachtála. Sineirgí le CFRE- ba cheart beartas uirbeach agus gníomhaíochtaí uirbeacha a gcistítear a fhiosrú agus a shaothrú.

Réimsí Ginearálta

–  Córais fuinnimh/soghluaisteachta chathrach/dúiche i dtreo imlonnú ar fud AE de Dhúichí Fuinnimh Dhearfaigh ▌atá neodrach ó thaobh carbóin de agus soghluaisteacht agus lóistíocht atá saor ó astaíochtaí faoi 2050, lena gcuirfear borradh faoi iomaíochas domhanda réitigh chomhtháite an Aontais;

–  Pleanáil chórasach uirbeach, córais ▌bhonneagair agus seirbhísí bonneagair, lena n-áirítear comhéadain fhrithpháirteacha agus idir-inoibritheacht, caighdeánú, réitigh nádúr-bhunaithe agus úsáid teicneolaíochtaí digiteacha, seirbhísí spás-bhunaithe agus sonraí, ag cur éifeachtaí tuartha an athraithe aeráide san áireamh agus athléimneacht aeráide á comhtháthú agus an tionchar ar cháilíocht an aeir agus an uisce;

–  Cáilíocht saoil do na saoránaigh, fuinneamh sábháilte, solúbtha, inrochtana agus inacmhainne agus soghluaisteacht ilmhódach, nuálaíocht shóisialta uirbeach agus rannpháirtiú na saoránach, acmhainneacht chiorclach agus athghiniúnach cathracha, meitibileacht uirbeach agus laghdú ar an lorg comhshaoil agus ar thruailliú;

–  An clár oibre taighde um chathracha domhanda; forbairt na straitéise maidir le maolú, oiriúnú agus athléimneacht, pleanáil spásúil agus próisis phleanála ábhartha eile.

5.2.6.   Iomaíochas Tionsclaíoch san Iompar

Braithfidh an t-athrú i dtreo teicneolaíochtaí glana, nascachta agus uathoibrithe ar dhearadh agus ar dhéanamh tráthúil aerárthaí, feithiclí agus árthaí lena bhforbrófar teicneolaíochtaí agus coincheapa ceannródaíocha nua, lena gcomhtháthófar teicneolaíochtaí éagsúla agus lena gcuirfear dlús lena dtabhairt isteach agus lena ndul i bhfeidhm ar an margadh. Is cuspóirí ríthábhachtacha go fóill iad compord, éifeachtúlacht, inacmhainneacht a mhéadú agus an tionchar saolré ar an gcomhshaol, ar shláinte daoine agus ar úsáid fuinnimh a íoslaghdú. Tá bonneagar iompair nuálaíoch, ardchumais ríthábhachtach ionas go bhfeidhmeoidh gach modh iompair go cuí ag féachaint don éileamh méadaithe ar shoghluaisteacht agus do réimeanna teicneolaíochta a bhíonn ag athrú go mear. Tá aird faoi leith le haghaidh cur chuige comhtháite maidir le bonneagar agus forbairt feithiclí/árthaí/aerárthaí de dhíth freisin chun seirbhísí soghluaisteachta ardcháilíochta a sholáthar agus chun an tionchar fuinnimh ▌comhshaoil, eacnamaíoch agus sóisialta a íoslaghdú.

Réimsí Ginearálta

–  Dearadh, forbairt agus taispeáint, monarú, oibríochtaí, caighdeánú, deimhniú, rialacháin agus comhtháthú maidir le feithiclí/árthaí/aerárthaí idir fhisiceach agus digiteach (lena n-áirítear comhtháthú idir dearadh digiteach agus monarú digiteach) a chumasc;

–  Dearaí agus coincheapa feithiclí/árthaí/aerárthaí, lena n-áirítear a bpáirteanna spártha agus nuashonruithe bogearraí agus teicneolaíochta, réitigh bhogearraí; ábhair agus struchtúir fheabhsaithe a úsáid, ábhair a athchúrsáil/a athúsáid; éifeachtúlacht, stóráil agus aisghabháil fuinnimh, gnéithe sábháilteachta agus slándála ag brath ar riachtanais na n-úsáideoirí, lena mbaineann tionchar níos lú ar an aeráid, ar an gcomhshaol agus ar shláinte, lena n-áirítear torann agus cáilíocht an aeir;

–  Teicneolaíochtaí agus fochórais ar bord, lena n-áirítear feidhmeanna uathoibrithe, le haghaidh na modhanna iompair go léir agus riachtanais agus fiosruithe maidir le comhéadain bhonneagair ábhartha á gcur san áireamh; sineirgí teicneolaíocha idir modhanna; córais iompair ilmhódacha; córais sábháilteachta/seachanta timpistí agus cibearshlándáil a fheabhsú; dul chun cinn i dteicneolaíochtaí na faisnéise, agus in intleacht shaorga, a ghiaráil; comhéadan idir an duine agus an meaisín a fhorbairt;

–  Ábhair, teicnící agus modhanna tógála nua, oibríochtaí agus bonneagair a chothabháil, infhaighteacht líonra iontaofa a áirithiú, comhéadain idirmhódúla agus idir-inoibritheacht ilmhódach, sábháilteacht an fhórsa saothair, agus cur chuige saolré iomláine;

–  Aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna i dtaca le dearadh agus forbairt bonneagair fhisicigh agus dhigitigh a chumasc, cothabháil an bhonneagair, comhtháthú iompair a athghiniúint agus a uasghrádú, idir-inoibritheacht agus idirmhódúlacht, athléimneacht in aghaidh eachtraí adhaimsire, lena n-áirítear oiriúnú don athrú aeráide.

5.2.7.  Iompar agus Soghluaisteacht atá Glan, Sábháilte agus Inrochtana

Ionas gur féidir leis an Aontas a spriocanna aercháilíochta, aeráide agus fuinnimh a bhaint amach, lena n-áirítear glan-astaíochtaí niallais faoi 2050 mar aon le laghdú torainn, beidh sé riachtanach athmhachnamh a dhéanamh ar an gcóras soghluaisteachta ina iomláine, lena n-áirítear riachtanais agus iompraíochtaí na n-úsáideoirí, feithiclí, breoslaí, bonneagair chomh maith le réitigh nua shoghluaisteachta. Beidh sé riachtanach freisin fuinnimh mhalartacha íseal-astaíochtaí a imlonnú agus glacadh sa mhargadh le feithiclí/árthaí/aerárthaí atá saor ó astaíochtaí. Sa bhreis ar ▌éifeachtaí astaíochtaí gás ceaptha teasa, rannchuidíonn iompar go suntasach le droch-leibhéil aercháilíochta agus torainn san Eoraip lena ngabhann iarmhairtí diúltacha do shláinte na saoránach agus d’éiceachórais. Tá sé ríthábhachtach go gcuirfear le dul chun cinn ar leictriú agus ar úsáid ceallraí agus cealla breosla do ghluaisteáin, do bhusanna agus d’fheithiclí saothair éadroim, lena ngabhann caighdeáin leordhóthanacha, chun dlús a chur le taighde agus réitigh nuálaíochta i dtaca le hastaíochtaí ísle d’fheidhmeanna bóithre eile (cóistí fad-achair, feithiclí earraí troma agus leoraithe) agus earnálacha iompair eile amhail eitlíocht, iompar d’iarnród, iompar muirí agus loingseoireacht intíre ▌. Tá sé mar aidhm le taighde sábháilteachta iompair rátaí timpiste, básanna agus taismigh a laghdú i ngach modh iompair agus sa chóras iompair iomlán trí eolas agus feasacht a mhéadú agus trí theicneolaíochtaí, táirgí, seirbhísí agus réitigh a fhorbairt a fhágann gur féidir cothromaíocht a aimsiú idir sábháilteacht, éifeachtúlacht, áisiúlacht úsáideora agus an t-athrú aeráide.

Réimsí Ginearálta

–  Leictriú ar gach modh iompair, ▌lena n-áirítear teicneolaíochtaí nua ceallraí, cealla breosla agus hibrideacha le haghaidh gléasraí cumhachta agus córais thánaisteacha feithiclí/árthaí/aerárthaí, mearluchtú/athbhreoslú, baint fuinnimh agus comhéadain sholáimhsithe agus inrochtana go héasca leis an mbonneagar luchtaithe/athbhreoslaithe, lena n-áiritheofar idir-inoibritheacht agus soláthar seirbhísí gan uaim; forbairt agus imlonnú ceallraí iomaíocha, sábháilte, ardfheidhmíochta agus inbhuanaithe i gcomhair feithiclí astaíochtaí ísle nó astaíochtaí nialasacha agus gach coinníoll úsáide á chur san áireamh agus le linn na dtréimhsí éagsúla dá saolré; ceallraí iomaíocha, sábháilte, ardfheidhmíochta agus inbhuanaithe a fhorbairt agus a imlonnú le haghaidh feithiclí astaíochtaí ísle agus astaíochtaí nialasacha;

–  Úsáid breoslaí nua agus breoslaí malartacha inbhuanaithe, lena n-áirítear ard-bhithbhreoslaí agus feithiclí/árthaí/aerárthaí atá nua, sábháilte agus cliste i gcomhair patrúin shoghluaisteachta atá ann cheana agus a bheidh ann amach anseo agus bonneagar tacaíochta le tionchar laghdaithe ar an gcomhshaol agus ar an tsláinte phoiblí; comhchodanna agus córais nideoige i gcomhair réitigh atá neamhdhíobhálach don chomhshaol (e.g. ardchórais bailithe sonraí, etc) teicneolaíochtaí agus réitigh úsáideoir-bhunaithe don idir-inoibritheacht agus soláthar seirbhísí gan uaim;

–  Soghluaisteacht shábháilte, inrochtana, chuimsitheach agus inacmhainne, lena laghdófar tionchar díobhálach na soghluaisteachta agus san am céanna lena bhfeabhsófar a tionchar dearfach ar an gcomhtháthú sóisialta, ar an gcomhshaol agus ar shláinte an duine, lena n-áirítear iomlaoid chuig modhanna iompair agus scéimeanna comhroinnte ar lú an truailliú a dhéanann siad; Cáilíocht na beatha do na saoránaigh, nuálaíocht shóisialta uirbeach; an tsuim chun timpistí agus gortuithe in iompar de bhóthar a laghdú nó a dhíothú.

–  Córais soghluaisteachta athléimneacha i leith na haeráide, lena n-áirítear bonneagair agus lóistíocht, chun nascacht níos fearr a áirithiú do dhaoine agus earraí, ar aistir ghearra agus fhada araon;

–  Anailís shistéamach ar phatrúin soghluaisteachta nua agus ar a dtionchar ar iompar agus ar shaoránaigh.

5.2.8.  Soghluaisteacht Chliste

Cuideoidh soghluaisteacht chliste le héifeachtúlacht, sábháilteacht agus athléimneacht na soghluaisteachta ó dhoras go doras mar aon leis na comhchodanna go léir a áirithiú, go háirithe trí úsáid a bhaint as teicneolaíochtaí digiteacha, ardloingseoireacht satailíte (EGNOS/Galileo), agus intleacht shaorga. Cabhróidh teicneolaíochtaí nua le barrfheabhas a chur ar úsáid agus éifeachtúlacht an bhonneagair iompair agus líonraí iompair, rud a fheabhsóidh il-mhódúlacht agus nascacht agus a chruthóidh iompar lasta níos éifeachtúla agus slabhra soláthair lóistíochta a neartóidh iomaíochas AE. Rannchuideoidh teicneolaíochtaí nua freisin le hiontaofacht a mhéadú, bainistiú tráchta a bharrfheabhsú agus réitigh agus seirbhísí iompair nuálacha a chumasú, agus dá réir sin brú tráchta agus droch-thionchair ar an gcomhshaol a laghdú, ag cur seirbhísí soghluaisteachta agus lóistíochta níos fearr ar fáil do shaoránaigh agus do ghnólachtaí, rud a fheabhsóidh an inrochtaineacht agus cuimsiú sóisialta. Cuirfidh soghluaisteacht nasctha agus uathoibrithe i dteannta leis an mbonneagar cumasúcháin feabhas ar éifeachtúlacht agus ar shábháilteacht i ngach modh iompair.

Réimsí Ginearálta

–  Líonra digiteach agus bainistiú tráchta: ardchórais tacaíochta cinntí; bainistiú tráchta den chéad ghlúin eile (lena n-áirítear líonra ilmhódach agus bainistiú tráchta); rannchuidiú le soghluaisteacht ilmhódach agus idirnasctha gan uaim do phaisinéirí agus do lasta; úsáid agus teorainneacha mórshonraí; suí/loingseoireacht satailíte (EGNOS/Galileo) nuálach a úsáid;

–  Aerspás Eorpach Aonair: réitigh ar bord agus ar an talamh le haghaidh leibhéil chomhuaineacha níos airde uathoibrithe, nascachta, sábháilteachta, idir-inoibritheachta, feidhmíochta, laghdaithe astaíochta agus seirbhíse;

–  Teicneolaíochtaí iarnróid agus oibríochtaí le haghaidh córas iarnróid ardchumais, tostach, idir-inoibritheach agus uathoibrithe;

–  Réitigh chliste loingseoireachta d’oibríochtaí ar uisce atá níos sábháilte agus níos éifeachtúla;

–  Moil soghluaisteachta mhóra (e.g. stáisiúin iarnróid, calafoirt, aerfoirt, lárionaid lóistíochta) mar eilimintí gníomhacha de réitigh shoghluaisteachta nuálacha;

–  Teicneolaíochtaí ar uisce agus oibríochtaí i gcomhair córais iompair atá sábháilte agus uathoibríoch ag tapú na ndeiseanna a sholáthraíonn iompar ar uisce;

–  Córais agus seirbhísí soghluaisteachta atá nasctha, comhoibríoch, idir-inoibritheach agus uathoibrithe, lena n-áirítear réitigh theicneolaíocha agus saincheisteanna neamhtheicneolaíocha, amhail athruithe in iompraíocht an úsáideora agus i bpatrúin soghluaisteachta.