Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

–  έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), και ιδίως το άρθρο 11 παράγραφος 168 και το άρθρο 191 παράγραφος 2,

–  έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/6 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για τα κτηνιατρικά φάρμακα(1),

–  έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/4 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, σχετικά με την παρασκευή, τη διάθεση στην αγορά και τη χρήση φαρμακούχων ζωοτροφών(2),

–  έχοντας υπόψη την οδηγία 2014/24/EΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Φεβρουαρίου 2014, σχετικά με τις δημόσιες προμήθειες(3),

–  έχοντας υπόψη την οδηγία 2013/39/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Αυγούστου 2013, όσον αφορά τις ουσίες προτεραιότητας στον τομέα της πολιτικής των υδάτων(4),

–  έχοντας υπόψη την οδηγία 2001/83/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Νοεμβρίου 2001, περί κοινοτικού κώδικος για τα φάρμακα που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση(5),

–  έχοντας υπόψη την οδηγία 2000/60/ΕΚ, της 23ης Οκτωβρίου 2000, για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων(6),

–  έχοντας υπόψη την οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Ιουνίου 2008, περί πλαισίου κοινοτικής δράσης στο πεδίο της πολιτικής για το θαλάσσιο περιβάλλον (οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική)(7),

–  έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1907/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2006, για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων (REACH) και για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων καθώς και για την τροποποίηση της οδηγίας 1999/45/ΕΚ και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 793/93 του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1488/94 της Επιτροπής καθώς και της οδηγίας 76/769/ΕΟΚ του Συμβουλίου και των οδηγιών της Επιτροπής 91/155/ΕΟΚ, 93/67/ΕΟΚ, 93/105/ΕΚ και 2000/21/ΕΚ(7) («κανονισμός REACH»)(8),

–  έχοντας υπόψη την απόφαση αριθ. 1386/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Νοεμβρίου 2013, σχετικά με γενικό ενωσιακό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον έως το 2020 «Ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας» (το «7ο EAP»)(9),

–  έχοντας υπόψη την πρόταση της Επιτροπής για την έκδοση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ποιότητα του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης (αναδιατύπωση) (COM(2017)0753),

–  έχοντας υπόψη την πρόταση της Επιτροπής για την έκδοση κανονισμού σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την επαναχρησιμοποίηση των υδάτων (COM(2018)0337),

–  έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 25ης Ιουνίου 2019, σχετικά με τα επόμενα βήματα στην προσπάθεια να καταστεί η ΕΕ χώρος βέλτιστης πρακτικής όσον αφορά την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής,

–  έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2019, με τίτλο «Προς μια στρατηγική της Ένωσης για βιώσιμη πολιτική όσον αφορά τα χημικά προϊόντα»,

–  έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Μαρτίου 2019, με τίτλο «Στρατηγική προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τα φάρμακα στο περιβάλλον» (COM(2019)0128),

–  έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 7ης Νοεμβρίου 2018, με τίτλο «Προς ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους ενδοκρινικούς διαταράκτες» (COM(2018)0734),

–  έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 29ης Ιουνίου 2017, με τίτλο «Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης κατά της μικροβιακής αντοχής (ΜΑ) στο πλαίσιο της προσέγγισης “Μία υγεία”» (COM(2017)0339),

–  έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 15ης Νοεμβρίου 2011, με τίτλο «Σχέδιο δράσης κατά του αυξανόμενου κινδύνου από την μικροβιακή αντοχή» (COM(2011)0748),

–  έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 10ης Δεκεμβρίου 2008, με τίτλο «Ασφαλή, καινοτόμα και προσβάσιμα φάρμακα: ένα ανανεωμένο όραμα για το φαρμακευτικό τομέα» (COM(2008)0666),

–  έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής, της 11ης Δεκεμβρίου 2019, με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» (COM(2019)0640),

–  έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 13ης Σεπτεμβρίου 2018, σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης κατά της μικροβιακής αντοχής (ΜΑ) στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»(10),

–  έχοντας υπόψη το ψήφισμά του, της 15ης Ιανουαρίου 2020, σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία(11),

–  έχοντας υπόψη τα προγράμματα διαφόρων κρατών μελών για τη μείωση των καταλοίπων φαρμακευτικών προϊόντων στο νερό,

–  έχοντας υπόψη την κοινή επιστημονική γνώμη που εξέδωσαν ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) και η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) την 1η Δεκεμβρίου 2016 σχετικά με μέτρα για να μειωθεί η ανάγκη χρήσης αντιμικροβιακών στην κτηνοτροφία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις επακόλουθες επιπτώσεις στην ασφάλεια των τροφίμων (γνώμη RONAFA),

–  έχοντας υπόψη τις διαδοχικές ετήσιες εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Εποπτείας Κτηνιατρικής Αντιμικροβιακής Κατανάλωσης (ESVAC) (από το 2011),

–  έχοντας υπόψη το ενημερωτικό δελτίο για το μέλλον με τίτλο «Βιώσιμη Υδατοκαλλιέργεια» που δημοσίευσε η Επιτροπή τον Μάιο του 2015 στη σειρά «Επιστήμη για την Περιβαλλοντική Πολιτική» (τεύχος 11),

–  έχοντας υπόψη το έγγραφο προβληματισμού της Επιτροπής, της 30ής Ιανουαρίου 2019, με τίτλο «Προς μια βιώσιμη Ευρώπη έως το 2030» (COM(2019)0022),

–  έχοντας υπόψη τη μελέτη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), της 13ης Νοεμβρίου 2019, με τίτλο «Pharmaceutical Residues in Freshwater - Hazards and Policy Responses» («Φαρμακευτικά κατάλοιπα στο πόσιμο νερό - Κίνδυνοι και πολιτικές αντιμετώπισης»),

–  έχοντας υπόψη την πολιτική δήλωση της συνεδρίασης υψηλού επιπέδου της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, της 22ας Σεπτεμβρίου 2016, σχετικά με τη μικροβιακή αντοχή,

–  έχοντας υπόψη το έργο συνεργασίας των Ηνωμένων Εθνών για τις παραμέτρους του πόσιμου νερού,

–  έχοντας υπόψη την έκθεση που δημοσίευσε η Παγκόσμια Τράπεζα τον Μάρτιο του 2017 με θέμα «Ανθεκτικές λοιμώξεις: απειλή για το οικονομικό μας μέλλον»,

–  έχοντας υπόψη τη μελέτη της Επιτροπής, που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2018, όσον αφορά τις επιλογές για μια στρατηγική προσέγγιση σχετικά με τα φάρμακα στο περιβάλλον,

–  έχοντας υπόψη την έκθεση του Εκτελεστικού Οργανισμού για την Υγεία και τους Καταναλωτές, της 12ης Δεκεμβρίου 2013, σχετικά με τους περιβαλλοντικούς κινδύνους των φαρμακευτικών προϊόντων,

–  έχοντας υπόψη τις ερωτήσεις προς το Συμβούλιο και την Επιτροπή όσον αφορά τη στρατηγική προσέγγιση σχετικά με τα φάρμακα στο περιβάλλον (O-000040/2020 – B9‑0015/2020 και O-000041/2020 – B9‑0016/2020),

–  έχοντας υπόψη το άρθρο 136 παράγραφος 5 και το άρθρο 132 παράγραφος 2 του Κανονισμού του,

–  έχοντας υπόψη την πρόταση ψηφίσματος της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων,

Α.  λαμβάνοντας υπόψη ότι τα φάρμακα διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην εξασφάλιση υψηλού επιπέδου υγείας για τους ανθρώπους και τα ζώα· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν στην ευρωπαϊκή αγορά περισσότερες από 3 000 δραστικές φαρμακευτικές ουσίες·

Β.  λαμβάνοντας υπόψη ότι εξαιτίας της ευρείας χρήσης φαρμάκων σε φαρμακευτικά προϊόντα για ιατρική και κτηνιατρική χρήση, συμπεριλαμβανομένων των αντιμικροβιακών, έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 έτη η συγκέντρωση φαρμάκων σε πολλούς περιβαλλοντικούς ταμιευτήρες, όπως τα εδάφη, τα ιζήματα και τα υδατικά συστήματα· λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περιβαλλοντικές συγκεντρώσεις ενδέχεται να αυξηθούν περαιτέρω λόγω της αύξησης και γήρανσης του πληθυσμού· λαμβάνοντας υπόψη ότι η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει περαιτέρω τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα των υδάτινων πόρων, καθώς σε περιόδους ξηρασίας οι συγκεντρώσεις θα είναι υψηλότερες, γεγονός που έχει επίσης αλυσιδωτές επιπτώσεις στην επεξεργασία των υδάτων· λαμβάνοντας υπόψη ότι χρειάζεται περισσότερο διαδεδομένη συλλογή στοιχείων για την εκτίμηση του μεγέθους του προβλήματος σε όλο τον κόσμο· λαμβάνοντας υπόψη ότι η μεγαλύτερη πηγή διοχέτευσης φαρμάκων στο περιβάλλον είναι η χρήση και η διάθεσή τους ως αποβλήτων·

Γ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι τα φάρμακα εισέρχονται στο περιβάλλον με την απόρριψη υγρών εκροής από σταθμούς επεξεργασίας αστικών λυμάτων, τη διασπορά ζωικής κοπριάς και την υδατοκαλλιέργεια, την απόρριψη υγρών εκροής από βιομηχανικές εγκαταστάσεις, τη διασπορά ιλύος καθαρισμού λυμάτων, τα ζώα βοσκής, τη θεραπεία ζώων συντροφιάς, και την ακατάλληλη διάθεση αχρησιμοποίητων φαρμάκων και μολυσμένων αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής·

Δ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η μη ενδεδειγμένη χρήση αντιβιοτικών, ιδίως στην κτηνοτροφία, και γενικότερα οι κακές πρακτικές τόσο στην ιατρική όσο και στην κτηνιατρική έχουν σταδιακά μετατρέψει τη μικροβιακή αντοχή σε τεράστια απειλή για την υγεία των ανθρώπων και των ζώων·

Ε.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, στην τελευταία του έκθεση σχετικά με τα κατάλοιπα φαρμακευτικών προϊόντων στο πόσιμο νερό, ο ΟΟΣΑ συμπέρανε ότι «οι παρούσες προσεγγίσεις πολιτικής για τη διαχείριση των φαρμακευτικών καταλοίπων είναι ανεπαρκείς για την προστασία της ποιότητας των υδάτων και των οικοσυστημάτων πόσιμου νερού από την οποία εξαρτάται η υγιής διαβίωση»·

ΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η χημική ή/και μεταβολική σταθερότητα ορισμένων φαρμακευτικών προϊόντων συνεπάγεται ότι έως και το 90 % των δραστικών ουσιών τους ελευθερώνονται στο περιβάλλον στην αρχική τους μορφή μετά τη χρήση τους·

Ζ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι τα φάρμακα που αδειοδοτήθηκαν για ανθρώπινη χρήση και κυκλοφόρησαν στην αγορά πριν από το 2006 δεν υποβλήθηκαν σε αξιολόγηση περιβαλλοντικού κινδύνου στο πλαίσιο της διαδικασίας αδειοδότησής τους και, επομένως, ενδέχεται να εξακολουθούν να μην έχουν υποβληθεί σε τέτοια αξιολόγηση·

Η.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η αξιολόγηση του περιβαλλοντικού κινδύνου λαμβάνεται υπόψη στην εκτίμηση της σχέσης οφέλους κινδύνου για τα κτηνιατρικά φάρμακα, αλλά όχι για τα φάρμακα που προορίζονται για τον άνθρωπο·

Θ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, στην από 11ης Μαρτίου 2019 ανακοίνωσή της, η Επιτροπή αναγνωρίζει η ίδια τα κενά γνώσης όσον αφορά τις συγκεντρώσεις ορισμένων φαρμακευτικών προϊόντων στο περιβάλλον και τα επακόλουθα επίπεδα κινδύνου·

Ι.  λαμβάνοντας υπόψη ότι υπάρχουν επαρκή στοιχεία που καταδεικνύουν ότι θα πρέπει να αναληφθεί δράση για να μειωθεί ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος των φαρμακευτικών ουσιών, ιδίως όσον αφορά τον κίνδυνο σε σχέση με την προστασία των υδάτων που χρησιμοποιούνται για τη λήψη πόσιμου νερού·

ΙΑ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των φαρμάκων έχουν αναγνωριστεί ως ζήτημα που απασχολεί μεγάλο αριθμό διεθνών οργανισμών, τρίτων χωρών, ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, βιομηχανικών ενώσεων και μη κυβερνητικών οργανώσεων· λαμβάνοντας υπόψη ότι ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως οι Κάτω Χώρες, η Γερμανία και η Σουηδία, έχουν ήδη αναλάβει δράση για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης παρουσίας φαρμάκων στο περιβάλλον·

ΙΒ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η Επιτροπή είχε δεσμευτεί το 2008 να προτείνει μέτρα για να μειωθούν οι δυνητικά επιβλαβείς επιπτώσεις των φαρμάκων στο περιβάλλον(12)·

ΙΓ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με το άρθρο 8γ της οδηγίας 2013/39/ΕΕ, η Επιτροπή υποχρεούτο να αναπτύξει μια στρατηγική προσέγγιση όσον αφορά τη ρύπανση των υδάτων από φαρμακευτικές ουσίες έως τις 13 Σεπτεμβρίου 2015 και να προτείνει μέτρα έως τις 14 Σεπτεμβρίου 2017·

ΙΔ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι, στα συμπεράσματα του Ιουνίου του 2019, το Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή «να αξιολογήσει και να προσδιορίσει τα πλέον αποτελεσματικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων νομοθετικών μέτρων, για να μετριαστούν οι επιπτώσεις των φαρμακευτικών προϊόντων στο περιβάλλον και να καταπολεμηθεί η ανάπτυξη μικροβιακής αντοχής καθώς και για να ενισχυθεί η διασύνδεση με τον τομέα της υγείας στο συγκεκριμένο πλαίσιο»· λαμβάνοντας υπόψη ότι το Συμβούλιο αναγνώρισε πως απαιτείται περαιτέρω έρευνα ώστε να γίνει καλύτερα κατανοητή η έκταση του εμφανιζόμενου αντικτύπου στην υγεία των ανθρώπων και το περιβάλλον από τα φάρμακα και τα κατάλοιπά τους·

ΙΕ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι η ένωση εταιρειών «AMR Industry Alliance» έχει καταρτίσει αρχές με άξονα τη βιομηχανία στη βάση του κοινού πλαισίου παρασκευής αντιβιοτικών και έχει καθορίσει στόχους σχετικά με τη συγκέντρωση απόρριψης αντιβιοτικών προκειμένου να προστατευτούν οι οικολογικοί πόροι και να μειωθεί ο πιθανός κίνδυνος ανάπτυξης αντιμικροβιακής αντίστασης στο περιβάλλον·

ΙΣΤ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οι παράγοντες και οι επαγγελματίες της υγείας των ανθρώπων και των ζώων, οι ασθενείς, η βιομηχανία, οι φορείς διαχείρισης αποβλήτων και επεξεργασίας των υδάτων, κ.λπ., διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη μείωση των επιπτώσεων των φαρμακευτικών προϊόντων στο περιβάλλον·

ΙΖ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ΟΟΣΑ στηρίζει τέσσερις προορατικές στρατηγικές με εστίαση στις προληπτικές επιλογές, από τα πρώτα στάδια του κύκλου ζωής ενός φαρμάκου, ώστε να επιτρέπεται η οικονομικά αποτελεσματική διαχείριση των φαρμάκων στο περιβάλλον και η επίτευξη περιβαλλοντικού οφέλους με τον πλέον μακροπρόθεσμο ορίζοντα και την πλέον μεγάλη κλίμακα·

ΙΗ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι διάφοροι συμφεροντούχοι ξεκίνησαν μια εκστρατεία ενημέρωσης για τον τρόπο ορθής διάθεσης μη χρησιμοποιημένων ή ληγμένων φαρμάκων στην Ευρώπη στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας MedsDisposal·

ΙΘ.  λαμβάνοντας υπόψη ότι οποιοδήποτε μέτρο σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των φαρμάκων πρέπει να έχει ως βασική αρχή το δικαίωμα των ασθενών για άμεση πρόσβαση σε φαρμακευτικά προϊόντα που θεωρούνται ασφαλή και αποτελεσματικά με βάση τα ισχύοντα κριτήρια αξιολόγησης της σχέσης κινδύνου-οφέλους·

Γενικές παρατηρήσεις

1.  επικροτεί το γεγονός ότι η Επιτροπή εξέδωσε εντέλει την ανακοίνωσή της στις 11 Μαρτίου 2019· θεωρεί λυπηρό το γεγονός ότι καθυστέρησε σημαντικά η υποβολή της στρατηγικής προσέγγισης και των προτεινόμενων δράσεων·

2.  συμφωνεί με τους τέσσερις κύριους στόχους της στρατηγικής προσέγγισης που παρουσίασε η Επιτροπή·

3.  επισημαίνει, ωστόσο, με ανησυχία τον μη υποχρεωτικό χαρακτήρα των μέτρων που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση· θεωρεί ότι απαιτούνται ουσιαστικά μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων των φαρμάκων στο περιβάλλον·

4.  υπενθυμίζει ότι οποιεσδήποτε μελλοντικές πρωτοβουλίες στον τομέα του περιβαλλοντικού αντικτύπου των φαρμάκων θα πρέπει να είναι καθοδηγούμενες από την επιστημονική γνώση και από στόχους, και τεχνολογικά ουδέτερες, και πως θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα ώστε η ασφάλεια και η αποδοτικότητα να εξακολουθήσουν να αποτελούν βασικές προτεραιότητες όσον αφορά την πρόσβαση των ασθενών σε φαρμακευτική αγωγή·

5.  θεωρεί ότι, για να αντιμετωπιστεί η ρύπανση λόγω φαρμάκων, απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση με τη συμμετοχή όλων των συμφεροντούχων, που να λαμβάνει υπόψη ολόκληρο τον κύκλο ζωής των φαρμακευτικών προϊόντων· τονίζει ότι, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της ρυθμιστικής δράσης, είναι καθοριστικό τα μέτρα να λαμβάνονται σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης και την αρχή της επανόρθωσης των καταστροφών του περιβάλλοντος κατά προτεραιότητα στην πηγή· τονίζει ότι θα πρέπει να εφαρμόζεται η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», πρωτίστως στη μεταποιητική διαδικασία, αλλά και ως κίνητρο για τη βελτίωση των πρακτικών συνταγογράφησης και της συμπεριφοράς των καταναλωτών· επισημαίνει με ανησυχία τη συμβολή των φαρμάκων στην αντιμικροβιακή αντίσταση όταν ελευθερώνονται στο περιβάλλον μέσω της απόρριψης κοπράνων ζώων, της ρύπανσης των υδάτων ή της εσφαλμένης διάθεσης ως αποβλήτων· καλεί την Επιτροπή να εξετάσει την πιθανότητα χρήσης της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για τη μείωση των αρνητικών συνεπειών των φαρμάκων για το περιβάλλον·

6.  θεωρεί αναγκαία τη διοργάνωση, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, εκστρατειών ενημέρωσης και εκπαίδευσης του κοινού σχετικά με τους κινδύνους της υπερκατανάλωσης μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων· εφιστά την προσοχή στην αύξηση του αριθμού των πωλήσεων φαρμάκων στα σουπερμάρκετ και διαδικτυακά, χωρίς ιατρική σύσταση, και στον κίνδυνο από τη διαφήμιση στα μέσα ενημέρωσης σημείων πώλησης άλλων από φαρμακεία ή κατάλληλα πιστοποιημένα καταστήματα·

7.  υπογραμμίζει ότι η διοχέτευση φαρμακευτικών ουσιών στο περιβάλλον ενδέχεται όχι μόνο να βλάψει τα οικοσυστήματα αλλά και να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα των φαρμάκωνα αυτών, ιδίως στην περίπτωση των αντιβιοτικών, καθώς μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά·

8.  υπενθυμίζει ότι τα φάρμακα έχουν διάφορες επιπτώσεις στα υδάτινα και θαλάσσια οικοσυστήματα αλλά και στην άγρια πανίδα, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στη συμπεριφορά, μείωσης της γονιμότητας, τροποποίησης του μεγέθους ή ανάπτυξης σεξουαλικών και αναπαραγωγικών ανωμαλιών· ζητεί, συνεπώς, από την Επιτροπή να ενσωματώσει συγκεκριμένα μέτρα τα οποία να λαμβάνουν υπόψη τις σωρευτικές επιπτώσεις της μόλυνσης από τα φάρμακα στα υδάτινα και θαλάσσια είδη·

9.  υπενθυμίζει ότι, σύμφωνα με μελέτες, φάρμακα και κατάλοιπα εντοπίζονται ιδίως σε υδατικά συστήματα και δεν απομακρύνονται πάντα πλήρως από τους σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων, οι οποίοι δεν μπορούν να κατακρατήσουν αποτελεσματικά όλα τα φαρμακευτικά προϊόντα· τονίζει ότι η μόλυνση των λεκανών γλυκού νερού και απορροής ποταμών οδηγεί σε μόλυνση των ωκεανών·

10.  επισημαίνει ότι, λόγω εν γένει χαμηλών συγκεντρώσεων, οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία συνδέονται περισσότερο με πιθανές σωρευτικές επιπτώσεις της μακροχρόνιας έκθεσης σε μικρές δόσεις, παρά με οξείες ή άμεσες επιπτώσεις στην υγεία· εκφράζει έντονη ανησυχία για τις ιδιότητες ενδοκρινικού διαταράκτη που έχουν ορισμένα από τα φάρμακα που καταλήγουν στο περιβάλλον·

11.  επισημαίνει ότι είναι αναγκαία η ρύθμιση των φαρμακευτικών καταλοίπων μέσω της νομοθεσίας για τα ύδατα·

12.  ζητεί να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις εστίες συγκέντρωσης απορρίψεων, όπως οι φαρμακοπαραγωγικές μονάδες, τα νοσοκομεία και οι σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων·

13.  καλεί την Επιτροπή να εξετάσει επίσης τις επιπτώσεις των φαρμάκων στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την εκμηδένιση της ρύπανσης στην ατμόσφαιρα, στο νερό και στο έδαφος, το οποίο ανακοίνωσε η Επιτροπή για το 2021·

14.  καλεί την Επιτροπή να διευκολύνει την ανταλλαγή υφιστάμενων βέλτιστων πρακτικών μεταξύ κρατών μελών και εμπλεκόμενων φορέων, ώστε να περιοριστεί ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος της παραγωγής, της χρήσης και της διάθεσης των φαρμακευτικών ουσιών·

15.  πιστεύει ότι οι υφιστάμενες και αυτορρυθμιζόμενες πρωτοβουλίες θα πρέπει να υποβληθούν σε ανάλυση και, όπου είναι σκόπιμο, να ληφθούν υπόψη σε μελλοντικές πρωτοβουλίες της ΕΕ σχετικά με τα φαρμακευτικά προϊόντα στο περιβάλλον·

Αύξηση της ευαισθητοποίησης και προώθηση μέτρων πρόληψης και συνετής χρήσης των φαρμάκων

16.  καλεί τα κράτη μέλη να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές όσον αφορά την προληπτική χρήση των αντιβιοτικών και να υλοποιήσουν πλήρως το σχέδιο δράσης κατά της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»· επιβεβαιώνει εκ νέου τις θέσεις που εξέφρασε στο ψήφισμά του της 13ης Σεπτεμβρίου 2018 σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης κατά της μικροβιακής αντοχής στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία»·

17.  καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να προωθήσουν την κατάρτιση των κτηνιάτρων, των ιατρών και των φαρμακοποιών, καθώς και εκστρατείες ευαισθητοποίησης των ασθενών, όσον αφορά τη συνετή χρήση των φαρμάκων, όπως των αντιμικροβιακών, των αντικαταθλιπτικών ή των σκιαγραφικών υγρών· καλεί τους παράγοντες της αλυσίδας εφοδιασμού φαρμάκων να συμβάλουν στην παροχή σαφούς και επαρκούς πληροφόρησης στους ασθενείς και στους εκτροφείς, σχετικά με τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στο περιβάλλον η ακατάλληλη διάθεση φαρμακευτικών προϊόντων ως αποβλήτων· ζητεί να φέρει η συσκευασία επισήμανση με κατάλληλο εικονόγραμμα, ώστε να ενημερώνονται οι καταναλωτές σχετικά με τον ορθό τρόπο διάθεσης των αχρησιμοποίητων φαρμακευτικών προϊόντων·

18.  τονίζει ότι οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας πρέπει να ενημερώνονται συνεχώς όσον αφορά τις τελευταίες εξελίξεις στην έρευνα και τις ορθές πρακτικές για την πρόληψη της εξάπλωσης της ΜΑ·

19.  καλεί τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν στη διασυνοριακή τους συνεργασία για τις λεκάνες απορροής ποταμών το ζήτημα των επιπτώσεων των φαρμάκων στο περιβάλλον, και να συντονίζουν τα μέτρα στις περιπτώσεις όπου αυτά κρίνονται χρήσιμα·

20.  καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προωθήσουν τον εμβολιασμό ως μέτρο πρόληψης ασθενειών, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η ανάγκη για χρήση φαρμακευτικών προϊόντων·

Υποστήριξη της ανάπτυξης φαρμάκων που είναι εγγενώς λιγότερο επιβλαβή για το περιβάλλον και προώθηση οικολογικότερων μεθόδων παρασκευής

21.  τονίζει ότι είναι σημαντικό να ληφθούν ταχύτερα, περισσότερο φιλόδοξα και στοχευμένα μέτρα για τη μείωση των περιβαλλοντικών κινδύνων που ενέχουν τα φαρμακευτικά προϊόντα, αναγνωρίζοντας παράλληλα την ανάγκη περαιτέρω έρευνας για την καλύτερη κατανόηση της έκτασης των σημερινών επιπτώσεων των φαρμάκων στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, χωρίς παράλληλη αύξηση τιμών για τα φαρμακευτικά προϊόντα·

22.  επισημαίνει ότι, στον τομέα της ιατρικής περίθαλψης, η αντιμετώπιση κάθε καταχρηστικής εργασιακής πίεσης στους ιατρούς αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας να διασφαλίζουν κατάλληλη συνταγογράφηση αντιμικροβιακών· επισημαίνει επίσης ότι οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας θα μπορούσαν να βοηθηθούν περισσότερο με την παροχή σαφών και τεκμηριωμένων οδηγιών σχετικά με τη συνταγογράφηση, ώστε να υπάρχει συνέπεια στην παροχή συμβουλών για τις διάφορες κλινικές ενδείξεις·

23.  καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να στηρίξουν την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία για φαρμακευτικά προϊόντα αποτελεσματικά για τους ασθενείς και ταυτόχρονα εγγενώς λιγότερο επιβλαβή για το περιβάλλον, δεδομένου ότι τα «οικολογικότερα φαρμακευτικά προϊόντα» δεν είναι τοξικά για το περιβάλλον, δεν βιοσυσσωρεύονται και αποικοδομούνται ευκολότερα σε ακίνδυνες ουσίες σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων και στο περιβάλλον, λαμβανομένου παράλληλα υπόψη ότι η μεγαλύτερη βιοαποικοδομησιμότητα θα μπορούσε δυνητικά να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα·

24.  καλεί τα κράτη μέλη και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς να αξιοποιήσουν τα προγράμματα της ΕΕ για να επενδύσουν στην τεχνολογία που αποσκοπεί στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διάθεσης των φαρμακευτικών προϊόντων και των ανθεκτικών στα αντιμικροβιακά γονιδίων, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι τα προϊόντα αυτά είναι εξίσου αποτελεσματικά όσον αφορά την κάλυψη των αναγκών των ασθενών·

25.  θεωρεί ότι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των φαρμακευτικών προϊόντων θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην αξιολόγηση της σχέσης οφέλους κινδύνου των φαρμάκων που προορίζονται για τον άνθρωπο, όπως ισχύει ήδη για τα κτηνιατρικά φάρμακα, με την προϋπόθεση οι αδειοδοτήσεις για εμπορική διάθεση να μην καθυστερούν ή απορρίπτονται αποκλειστικά λόγω αρνητικού περιβαλλοντικού αντικτύπου·

26.  θεωρεί ότι η περιβαλλοντική αξιολόγηση των φαρμάκων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα προϊόντα αποδόμησης και τους μεταβολίτες τους·

27.  καλεί την Επιτροπή να λαμβάνει υπόψη, όπου είναι σκόπιμο, τις τρέχουσες προσπάθειες που καταβάλλουν συμφεροντούχοι, για να αναπτύσσει μελλοντικές πρωτοβουλίες μείωσης των περιβαλλοντικών κινδύνων, και να προωθεί περιβαλλοντικά υπεύθυνες πρακτικές και τη ορθή χρήση και επιστροφή φαρμάκων·

28.  ζητεί, τα δεδομένα παρακολούθησης που ορίζει η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα να χρησιμοποιούνται για τους σκοπούς της αξιολόγησης μετά τη διάθεση στην αγορά·

29.  καλεί την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι η απόρριψη φαρμάκων στα ύδατα θα θεωρείται πιθανό βασικό περιβαλλοντικό ζήτημα κατά την επανεξέταση των εγγράφων αναφοράς βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών στο πλαίσιο της οδηγίας για τις βιομηχανικές εκπομπές στους σχετικούς τομείς·

30.  επισημαίνει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η πολιτική για τις δημόσιες συμβάσεις στην προώθηση οικολογικότερων φαρμάκων· καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει σαφείς σχετικές οδηγίες·

31.  καλεί την Επιτροπή να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσει ότι η παραγωγή εισαγόμενων φαρμάκων πληροί τα ίδια υψηλά περιβαλλοντικά πρότυπα που ισχύουν και για τα φάρμακα που παράγονται στην Ένωση·

32.  καλεί τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων να διευκολύνει τις κοινές επιθεωρήσεις των απορρίψεων από τη διαδικασία παρασκευής σε υπερπόντιες μονάδες παρασκευής φαρμάκων που εφοδιάζουν την ΕΕ·

Βελτίωση της αξιολόγησης περιβαλλοντικού κινδύνου και της επανεξέτασής της

33.  θεωρεί ότι απαιτείται ένας σαφής χάρτης πορείας για την ολοκλήρωση των εκτιμήσεων περιβαλλοντικού κινδύνου, όπου αυτές δεν είναι διαθέσιμες·

34.  καλεί τα κράτη μέλη και τον ΕΟΦ να διασφαλίσουν ότι οι αιτούντες θα έχουν υποβάλει ολοκληρωμένη εκτίμηση έως τη χρονική στιγμή της αδειοδότησης φαρμακευτικών προϊόντων που προορίζονται για τον άνθρωπο, με σκοπό τη διάθεσή τους στην αγορά, ώστε να μπορούν να θεσπιστούν και να δημοσιευτούν επαρκή μέτρα διαχείρισης του κινδύνου·

35.  κρίνει σκόπιμο να υποβάλλουν οι φαρμακευτικές εταιρείες κοινή εκτίμηση περιβαλλοντικού κινδύνου ανά δραστική ουσία, ώστε να υπάρχει συνέπεια στις παρεχόμενες πληροφορίες, να αποφεύγεται η επικάλυψη εργασιών και να περιορίζονται οι δοκιμές σε ζώα·

36.  επισημαίνει την ανάγκη να εφαρμοστούν πλήρως οι κανονισμοί για τα κτηνιατρικά φάρμακα και τις φαρμακούχες ζωοτροφές, προκειμένου να μειωθεί η χρήση αντιβιοτικών, μεταξύ άλλων με την αξιολόγηση του κατά πόσο είναι σκόπιμο να θεσπιστεί ένα πανευρωπαϊκό σύστημα επανεξέτασης των δραστικών ουσιών έως τις 28 Ιανουαρίου 2022 και να εφαρμοστούν άλλες πιθανές εναλλακτικές λύσεις για την αξιολόγηση του περιβαλλοντικού κινδύνου·

37.  καλεί την Επιτροπή να στηρίξει την έρευνα σχετικά με την αξιολόγηση των επιδράσεων του συνδυασμού παραγόντων, της χρόνιας έκθεσης σε χαμηλές δόσεις και της ανάπτυξης αντιμικροβιακής αντίστασης, ιδίως όσον αφορά ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες·

Μείωση της σπατάλης και βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων

38.  τονίζει ότι τα μέτρα πρέπει να βασίζονται σε επιστημονικά στοιχεία, και καλεί όλους τους συμφεροντούχους να διασφαλίζουν ότι η αναλαμβανόμενη δράση δεν θέτει σε κίνδυνο την πρόσβαση των ασθενών σε ασφαλείς και αποτελεσματικές ιατρικές και κτηνιατρικές φαρμακευτικές αγωγές· στο πλαίσιο αυτό, υποστηρίζει την πρόθεση της Επιτροπής να μειώσει τα απόβλητα καθιστώντας δυνατή τη χορήγηση φαρμάκων σε ποσότητες που αντανακλούν καλύτερα τις ανάγκες των ασθενών, εξασφαλίζοντας παράλληλα τη συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία για την ιχνηλασιμότητα, μεταξύ άλλων με τη βελτιστοποίηση των ποσοτήτων που περιλαμβάνουν οι συσκευασίες, και να διερευνήσει τη δυνατότητα παράτασης της ημερομηνίας λήξης των φαρμάκων, ώστε να μπορούν συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται με ασφάλεια και να μην απορρίπτονται αναίτια·

39.  ζητεί την επικαιροποίηση των απαιτήσεων όσον αφορά την εκτίμηση περιβαλλοντικών κινδύνων, προκειμένου να διασφαλίζεται επαρκής εκτίμηση των επιδράσεων των ανθεκτικών, βιοσυσσωρεύσιμων και τοξικών ουσιών και του συνδυασμού παραγόντων και να λαμβάνεται υπόψη ο κίνδυνος ανάπτυξης αντιμικροβιακής αντίστασης στο περιβάλλον·

40.  θεωρεί ότι θα πρέπει να μειωθεί η συνολική κατά κεφαλή κατανάλωση φαρμακευτικών προϊόντων, χωρίς να τίθενται εμπόδια στην πρόσβαση σε φάρμακα ή να μειώνεται η αποτελεσματικότητα των θεραπειών· θεωρεί ότι θα πρέπει επίσης να μειωθεί η συνολική κατά κεφαλή κατανάλωση κτηνιατρικών φαρμάκων, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία και η ευημερία των ζώων, και ότι θα πρέπει να βρεθούν καλύτερες εναλλακτικές λύσεις·

41.  κρίνει ότι έχει καθυστερήσει πολύ η αναθεώρηση της οδηγίας 86/278/ΕΟΚ για την ιλύ καθαρισμού λυμάτων· καλεί την Επιτροπή να υποβάλει νομοθετική πρόταση για την αναθεώρηση και επικαιροποίηση της οδηγίας 86/278/ΕΟΚ το αργότερο έως το τέλος του 2021, προκειμένου να επικαιροποιηθούν τα πρότυπα ποιότητας σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα, με στόχο την προώθηση μιας κυκλικής οικονομίας η οποία δεν είναι επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον·

42.  θεωρεί ότι θα πρέπει οι φαρμακοπαραγωγικές μονάδες να προεπεξεργάζονται τα λύματά τους, εφαρμόζοντας τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές·

43.  καλεί από τα κράτη μέλη να θεσπίσουν, να προωθήσουν ευρέως και να εφαρμόσουν πλήρως διατάξεις για συστήματα επιστροφής αχρησιμοποίητων φαρμάκων·

44.  καλεί την Επιτροπή να συντονίσει τη συνεργασία όσον αφορά συστήματα που αποσκοπούν στην αποφυγή της ακατάλληλης διάθεσης φαρμακευτικών ουσιών ως αποβλήτων·

45.  καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να στηρίξουν την έρευνα, την καινοτομία και την ανάπτυξη περισσότερο προηγμένων τεχνολογιών επεξεργασίας λυμάτων που να επιτρέπουν τον εντοπισμό των φαρμακευτικών καταλοίπων και την αποτελεσματικότερη απομάκρυνσή τους·

Επέκταση περιβαλλοντικής παρακολούθησης

46.  εκφράζει την ανησυχία του για το γεγονός ότι η παρακολούθηση των φαρμακευτικών ουσιών στο περιβάλλον, ιδίως στο έδαφος, εξακολουθεί να είναι πολύ περιορισμένη· τονίζει την ανάγκη να ενισχυθούν οι μηχανισμοί εποπτείας μετά τη διάθεση στην αγορά, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, ώστε να καλύπτουν επαρκώς και συστηματικά το έλλειμμα περιβαλλοντικών δεδομένων·

47.  καλεί την Επιτροπή να αντιμετωπίσει τον πιθανό αντίκτυπο των φαρμακευτικών ουσιών που περιλαμβάνονται στον κατάλογο επιτήρησης, σύμφωνα με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, και να αξιολογήσει κατά πόσον θα πρέπει να επικαιροποιηθεί ο κατάλογος·

48.  καλεί την Επιτροπή να συμπεριλάβει στον κατάλογο ουσιών προτεραιότητας που προβλέπεται από την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, φαρμακευτικές ουσίες που συνιστούν σημαντικό κίνδυνο για το περιβάλλον, όπως επίσης να θέσει περιβαλλοντικά πρότυπα ποιότητας και οριακές συγκεντρώσεις σύμφωνα με την οδηγία σχετικά με τα πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος·

49.  υπογραμμίζει ότι έχει αναπτυχθεί γενικευμένη παρακολούθηση των αντιβιοτικών στη γεωργία· καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει επίσης ένα σύστημα παρακολούθησης όσον αφορά τα αντιβιοτικά που προορίζονται για τον άνθρωπο·

Κάλυψη άλλων κενών γνώσης

50.  τονίζει την ανάγκη να υποστηριχθεί περαιτέρω έρευνα, ιδίως στο πλαίσιο του προσεχούς πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, σχετικά με τον άμεσο αντίκτυπο που έχει στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον η έκθεση στα φάρμακα και τα κατάλοιπά τους, και για την καλύτερη κατανόηση των τρόπων με του οποίου εισέρχονται και παραμένουν οι φαρμακευτικές ουσίες στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των υδάτινων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων·

51.  θεωρεί ότι θα πρέπει να βελτιωθούν οι αναλυτικές μέθοδοι για την ποσοτική εκτίμηση της παρουσίας φαρμάκων στο περιβάλλον, και ότι οι αναλυτικές μέθοδοι εντοπισμού θα πρέπει να καταστούν διαθέσιμες στο κοινό·

Ενίσχυση της διαφάνειας

52.  υπενθυμίζει ότι οι περιβαλλοντικές πληροφορίες των φαρμάκων, όπως οι επιπτώσεις στο νερό, η περιβαλλοντική συμπεριφορά, η βιοαποδομησιμότητα και οι πιθανές επιδράσεις του συνδυασμού παραγόντων, διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη διαχείριση του κινδύνου, και ότι θα πρέπει αυτού του είδους οι πληροφορίες να είναι διαφανείς και να διατίθενται στους σχετικούς συμφεροντούχους· καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή και τις αρμόδιες αρχές να δημιουργήσουν μια ασφαλή, κεντρική βάση δεδομένων που θα επιτρέπει σε όλους τους συμφεροντούχους να έχουν πρόσβαση στα αποτελέσματα των εκτιμήσεων περιβαλλοντικού κινδύνου των προϊόντων·

53.  πιστεύει ότι θα πρέπει να θεσπιστεί ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο, ώστε να αυξηθεί η διαφάνεια κατά μήκος ολόκληρης της αλυσίδας εφοδιασμού, καθώς έτσι θα καταστεί δυνατός ο κατάλληλος έλεγχος και θα εξασφαλιστεί ότι οι εταιρείες θα καλούνται να λογοδοτούν σε περίπτωση απόρριψης φαρμακευτικών ουσιών στο περιβάλλον·

54.  καλεί τον κλάδο της φαρμακοβιομηχανίας να προσδώσει μεγαλύτερη διαφάνεια στις αλυσίδες εφοδιασμού, μέσω της αποκάλυψης της προέλευσης των φαρμακευτικών προϊόντων και των ενεργών φαρμακευτικών συστατικών κατά το στάδιο της παραγωγής πρώτων υλών, ώστε να διασφαλίζεται η πλήρης ιχνηλασιμότητα όλων των φαρμακευτικών προϊόντων·

o
o   o

55.  αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή.

(1) ΕΕ L 4 της 7.1.2019, σ. 43. (2) ΕΕ L 4 της 7.1.2019, σ. 1. (3) ΕΕ L 94 της 28.3.2014, σ. 65. (4) ΕΕ L 226 της 24.8.2013, σ. 1. (5) ΕΕ L 311 της 28.11.2001, σ. 67. (6) ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ. 1. (7) ΕΕ L 164 της 25.6.2008, σ. 19. (8) ΕΕ L 396 της 30.12.2006, σ. 1. (9) ΕΕ L 354 της 28.12.2013, σ. 171. (10) ΕΕ C 433 της 23.12.2019, σ. 153. (11) Κείμενα που εγκρίθηκαν, P9_TA(2020)0005. (12) Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 10ης Δεκεμβρίου 2008, με τίτλο «Ασφαλή, καινοτόμα και προσβάσιμα φάρμακα: ένα ανανεωμένο όραμα για το φαρμακευτικό τομέα» (COM(2008)0666).