Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 czerwca 2021 r. w sprawie rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/621 z dnia 15 kwietnia 2021 r. zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 37/2010 w celu sklasyfikowania substancji imidaklopryd w odniesieniu do jej maksymalnego limitu pozostałości w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego (2021/2705(RSP))
Parlament Europejski,
– uwzględniając rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2021/621 z dnia 15 kwietnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 37/2010 w celu sklasyfikowania substancji imidaklopryd w odniesieniu do jej maksymalnego limitu pozostałości w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego(1),
– uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 470/2009 z dnia 6 maja 2009 r. ustanawiające wspólnotowe procedury określania maksymalnych limitów pozostałości substancji farmakologicznie czynnych w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 2377/90 oraz zmieniające dyrektywę 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzenie (WE) nr 726/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady(2), w szczególności jego art. 14 i 17,
– uwzględniając opinię wydaną 20 kwietnia 2021 r. przez Stały Komitet ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych,
– uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,
– uwzględniając art. 13 i 191 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),
– uwzględniając art. 11 i 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającego przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję(3),
– uwzględniając art. 112 ust. 2 i 3 Regulaminu,
– uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,
A. mając na uwadze, że w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/6(4) postanowiono, że żaden weterynaryjny produkt leczniczy nie może zostać wprowadzony do obrotu w Unii, dopóki nie zostanie wydane pozwolenie na dopuszczenie go do obrotu i dopóki nie zostaną wykazane jego jakość, bezpieczeństwo i skuteczność, oraz uznano, że lepszy dostęp do informacji daje obywatelom możliwość wyrażenia swoich spostrzeżeń i pozwala organom na należyte uwzględnienie tych spostrzeżeń;
B. mając na uwadze, że rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1381(5) stanowi, że należy udzielać informacji o tym, w jaki sposób wypracowano decyzje dotyczące zarządzania ryzykiem, oraz o czynnikach innych niż wyniki oceny ryzyka, a także o tym, w jaki sposób dokonano wzajemnego wyważenia tych czynników, oraz że takie informowanie o ryzyku powinno przyczyniać się do otwartego dialogu partycypacyjnego między wszystkimi zainteresowanymi stronami w celu zapewnienia, aby uwzględniany był nadrzędny charakter interesu publicznego oraz dokładność, kompletność, przejrzystość, spójność i rozliczalność w ramach procesu analizy ryzyka;
C. mając na uwadze, że w sprawozdaniu z oceny przedstawionym przez Europejska Agencję Chemikaliów (ECHA) 18 lutego 2011 r. zatytułowanym „Imidacloprid, Product-type 18 (Insecticides, Acaricides and Products to control other Arthropods)” [Imidaklopryd, grupa produktowa 18 (insektycydy, akarycydy i produkty stosowane do zwalczania innych stawonogów)](6) sklasyfikowano istotne dane dotyczące toksyczności dla gatunków wodnych i gatunków innych niż zwalczane;
D. mając na uwadze, że dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/39/UE(7) stanowi, że: „Zanieczyszczenie wód i gleb pozostałościami farmaceutycznymi stanowi coraz większy problem dla środowiska. Przy ocenie i kontroli zagrożeń stwarzanych przez produkty lecznicze dla środowiska wodnego lub za jego pośrednictwem należy uwzględniać w odpowiedni sposób unijne cele środowiskowe. Dla rozwiązania tego problemu Komisja powinna zbadać ryzyko skutków środowiskowych produktów leczniczych i przedstawić analizę przydatności i skuteczności obecnych ram prawnych pod kątem ochrony środowiska wodnego i zdrowia ludzkiego za pośrednictwem środowiska wodnego.”;
E. mając na uwadze, że w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 283/2013(8) określono minimalne wymogi obejmujące informacje dotyczące potencjalnie szkodliwego wpływu substancji czynnej, jej metabolitów i zanieczyszczeń na zdrowie ludzi i zwierząt lub na wody podziemne, środowisko i gatunki inne niż zwalczane (flora i fauna);
F. mając na uwadze, że rozporządzenie Komisji (UE) nr 284/2013(9) stanowi, że należy „ująć wszelkie informacje o potencjalnie niedopuszczalnym wpływie środka ochrony roślin na środowisko, rośliny i produkty roślinne, a także o znanym i spodziewanym wpływie w postaci kumulacji w organizmie i działania synergicznego”;
G. mając na uwadze, że dyrektywa 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady(10) stanowi, że: „Szczegółowe dane i dokumenty, które muszą towarzyszyć wnioskowi o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu muszą wykazywać, że korzyści wynikające ze skuteczności przeważają nad potencjalnym zagrożeniem. Wniosek bez takiego dowodu musi zostać odrzucony.”;
H. mając na uwadze, że do Europejskiej Agencji Leków („Agencja”) wpłynął wniosek o określenie maksymalnego limitu pozostałości imidakloprydu u łososiowatych;
I. mając na uwadze, że na podstawie opinii z dnia 9 września 2020 r. wydanej przez Komitet ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych(11) Agencja jako odpowiednie zaleciła określenie maksymalnego limitu pozostałości imidakloprydu na 0,6mg/kg (600 µg/kg) u wszystkich ryb;
J. mając na uwadze, że w Kodeksie Żywnościowym nie określono maksymalnego limitu pozostałości do stosowania w odniesieniu do środowiska wodnego(12); mając na uwadze, że w 2008 r. na wspólnym posiedzeniu Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia na temat pozostałości pestycydów zalecono maksymalne dopuszczalne dzienne spożycie w produktach z roślin uprawnych w wysokości 0,06 mg/kg(13);
K. mając na uwadze, że udostępniono jedynie streszczenie opinii Komitetu ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych, na której opiera się zalecenie Agencji, a według Komisji zostanie ona udostępniona w całości dopiero po przyjęciu maksymalnego limitu pozostałości;
L. mając na uwadze, że opinia dotycząca maksymalnego limitu pozostałości w prawie Unii powinna być publicznie i łatwo dostępna;
M. mając na uwadze, że zapewnienie przejrzystości procesu oceny ryzyka sprzyja zrozumieniu zagadnienia przez opinię publiczną, przyczynia się do wzmocnienia legitymacji Agencji w oczach konsumentów i ogółu społeczeństwa oraz zapewnia większą rozliczalność przed obywatelami Unii w systemie demokratycznym(14);
N. mając na uwadze, że imidaklopryd jest neonikotynoidową (NN) biobójczą substancją czynną, którą wprowadzono do obrotu celem powszechnego stosowania w leczeniu chorób roślin i zwierząt gospodarskich ze względu na jej toksyczność dla licznych szkodników; mając na uwadze, że imidaklopryd działa jako antagonista receptorów nikotynowych (nAChR) w ośrodkowym układzie nerwowym, a więc zakłóca transmisję sygnałów synaptycznych i powoduje śmiertelną nadaktywność nerwów i mięśni u zwierząt – zarówno kręgowców, jak i bezkręgowców – i nieodwracalnie blokuje nAChR, prowadząc do paraliżu i śmierci(15);
O. mając na uwadze, że rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/783(16) zakazuje stosowania imidakloprydu we wszelkich uprawach na wolnym powietrzu ze względu na jego niekorzystny wpływ na owady zapylające;
P. mając na uwadze, że niebezpieczne substancje chemiczne wydawane na receptę weterynaryjną i stosowane w leczeniu zakażeń wszą morską ostatecznie trafiają do środowiska wodnego; mogą one wpływać negatywnie na wrażliwe organizmy inne niż zwalczane, a oprócz tego uwalnianie tych związków uznano za poważny problem środowiskowy(17) ze względu na dużą mobilność imidakloprydu w glebie i wynikające z tego zanieczyszczenie wód podziemnych i powierzchniowych(18);
Q. mając na uwadze, że istnieje coraz więcej dowodów na to, że stosowanie imidakloprydu zubaża różnorodność biologiczną, w szczególności rzek i cieków wodnych(19), oraz wpływa nie tylko na skorupiaki(20), mięczaki(21) i gatunki (owadów) inne niż zwalczane, lecz również na organizmy glebowe(22), a także powoduje spadek populacji ptaków(23);mając na uwadze, że rośnie zaniepokojenie występowaniem i akumulacją pozostałości pestycydów i ich metabolitów w glebie oraz możliwością zakwaszania przez nie gleby; z zaniepokojeniem zauważa, że stosowanie imidakloprydu w Japonii doprowadziło do dramatycznego spadku liczebności stad rybnych, które się nie odtworzyły(24);
R. mając na uwadze, że według zharmonizowanej klasyfikacji i oznakowania, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008(25), imidaklopryd „działa szkodliwie po połknięciu”, jest „niebezpieczny dla środowiska” i „działa bardzo toksycznie na organizmy wodne, powodując długotrwałe skutki”(26);
S. mając na uwadze, że w badaniu dotyczącym narażenia karpia (Cyprinus carpio L.) na imidaklopryd stwierdzono degenerację mózgu, skrzeli i oczu(27), a ponadto zmiany histopatologiczne, aktywację biomarkerów i zmiany w poziomach ekspresji genów; w badaniu tym stwierdzono, że narażenie na działanie imidakloprydu powoduje reakcje zapalne i stres oksydacyjny;
T. mając na uwadze, że bioakumulacja metabolitu NN może wystąpić u ludzi w wyniku wielokrotnego spożycia skażonej żywności, skoro w badaniu na zwierzętach zaobserwowano bioakumulację imidakloprydu w wyniku narażenia na niską dawkę(28);
U. mając na uwadze, że z badań prowadzonych na zwierzętach wynika, że imidaklopryd działa szkodliwie na rozrodczość i zaburza funkcjonowanie układu hormonalnego, co może negatywnie wpływać na serce, nerki, tarczycę i mózg oraz powodować objawy neurologiczne, w tym niewydolność układu oddechowego i śmierć(29);
V. mając na uwadze, że dowody eksperymentalne wskazują, że toksyczność imidakloprydu wzrasta nie tylko z wielkością dawki, ale też z czasem narażenia, co określa się jako toksyczność skumulowaną w czasie, a zatem toksyczność imidakloprydu powinna być analizowana nie tylko w kategoriach wysokiej śmiertelności, lecz także jako czynnik przewlekły(30);
W. mając na uwadze, że rozporządzenie (UE) nr 283/2013 wymaga przeprowadzania badań dotyczących toksyczności długoterminowej;
X. mając na uwadze, że rozporządzenie (WE) nr 396/2005 stanowi, że należy uwzględnić „znane efekty […] kumulacji i synergii, jeżeli dostępne są metody oceny tych efektów”;
Y. mając na uwadze, że rozporządzenie (UE) nr 284/2013 wymaga obecnie przeprowadzenia badań toksykologicznych dotyczących narażenia operatorów, osób postronnych, mieszkańców i pracowników, szeregu badań toksyczności długoterminowej i przewlekłej dla zwierząt oraz badań dotyczących losów i zachowania w glebie, wodzie i powietrzu;
Z. mając na uwadze brak wiedzy o skutkach zanieczyszczenia środowiska wieloma poszczególnymi substancjami chemicznymi i ich mieszaninami; mając na uwadze, że nie wszystkie substancje chemiczne zostały poddane ocenie, a oceny ekotoksyczności skupiają się na bardzo niewielu gatunkach i ekosystemach;
AA. mając na uwadze, że w rozporządzeniu (UE) 2019/6 uznano, że decyzja w zakresie zarządzania ryzykiem powinna uwzględniać „inne stosowne czynniki, włącznie z czynnikami społecznymi, gospodarczymi, etycznymi, środowiskowymi i związanymi z dobrostanem oraz możliwość przeprowadzenia kontroli”;
AB. mając na uwadze, że w przeciwieństwie do badań przekładanych Europejskiemu Urzędowi ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) badania przekładane Agencji nie muszą być publikowane; ubolewa nad brakiem pełnego dostępu do badań naukowych, opinii naukowych i surowych danych, a także nad brakiem informacji o możliwości przeprowadzania kontroli i zarządzania ryzykiem w zakresie odprowadzania ścieków do środowiska wodnego;
AC. mając na uwadze, że rozporządzenie (WE) nr 470/2009 stanowi, że maksymalne limity pozostałości muszą być ustalane zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami oceny bezpieczeństwa, z uwzględnieniem innych naukowych ocen bezpieczeństwa danej substancji dokonanych przez organizacje międzynarodowe, w szczególności Kodeksu Żywnościowego, lub – gdy substancje takie są stosowane do innych celów – ocen bezpieczeństwa danej substancji dokonanych przez komitety naukowe powołane we Wspólnocie;
AD. mając na uwadze, że Kodeks Żywnościowy nie zaleca stosowania imidakloprydu w środowisku wodnym, a ECHA sugeruje, dlaczego: „Zgodnie ze zharmonizowaną klasyfikacją i oznakowaniem (ATP01) zatwierdzonymi przez Unię Europejską substancja ta jest bardzo toksyczna dla organizmów wodnych i powoduje długotrwałe skutki; działa szkodliwie po połknięciu”(31);
AE. mając na uwadze, że art. 37 rozporządzenia (UE) 2019/6 stanowi, że odmawia się wydania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, jeżeli w sposób niewystarczający uwzględniono zagrożenia dla zdrowia publicznego lub zdrowia zwierząt bądź dla środowiska; uważa, że w takim przypadku nieustalenie maksymalnego limitu pozostałości jest uzasadnione;
AF. mając na uwadze, że cztery główne kraje produkujące łososia – Norwegia, Chile, Zjednoczone Królestwo i Kanada – nie są państwami członkowskimi, w związku z czym Komisja nie byłaby w stanie przeprowadzić odpowiednich audytów właściwych organów w tych państwach ani ocenić adekwatności kontroli;
1. uważa, że rozporządzenie wykonawcze (UE) 2021/621 wykracza poza uprawnienia wykonawcze przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 470/2009;
2. uważa, że rozporządzenie wykonawcze (UE) 2021/621 nie jest zgodne z prawem Unii, ponieważ narusza wolność informacji oraz podstawowe zasady przejrzystości, demokratycznej kontroli i rozliczalności, jako że opinia Komitetu ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych, na której opiera się to rozporządzenie, została udostępniona jedynie w formie streszczenia;
3. wzywa Komisję do uchylenia rozporządzenia wykonawczego (UE) 2021/621 i przedłożenia komitetowi nowego projektu ujęcia imidakloprydu w podanym w załączniku IV do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 wykazie substancji farmakologicznie czynnych, dla których nie można ustalić maksymalnych poziomów w odniesieniu do stosowania w środowisku wodnym;
4. uważa, że wszystkie weterynaryjne produkty lecznicze, pestycydy oraz pozostałości farmakologiczne i chemiczne powinny być poddawane standardowym testom i recenzowanym ocenom ze względu na ryzyko spowodowania przez nie dalszych i trwałych szkód;
5. uważa, że Agencja powinna podać do wiadomości publicznej pełny tekst opinii Komitetu ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych zawierający naukową ocenę ryzyka i zalecenia dotyczące zarządzania ryzykiem oraz dowody naukowe, na których je oparto; uważa, że ocena ryzyka imidakloprydu jest niewystarczająca, jeśli chodzi o uwzględnienie wartości ostrych punktów końcowych, i że pomija opóźnione, skumulowane i długoterminowe skutki; przypomina, że badania nad bezkręgowcami wodnymi wykazały opóźniony wpływ na śmiertelność – zwłaszcza wśród owadów wodnych – którego nie udało się wykryć w standardowych badaniach toksyczności ostrej, co pokazuje, że oceny ryzyka dotyczące neonikotynoidów były nieodpowiednie w kontekście ochrony środowiska(32);
6. uważa, że należy koniecznie przeprowadzić ocenę substancji farmakologicznie czynnych i ich klasyfikacji w odniesieniu do maksymalnego limitu pozostałości w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego w związku z przepisami ustanowionymi w rozporządzeniu (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady(33), rozporządzeniu (WE) nr 396/2005, rozporządzeniu (WE) nr 1367/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady(34) oraz w rozporządzeniach (UE) 2019/6 i (UE) 2019/1381;
7. uważa, że dyrektywa 2001/82/WE wymaga pilnego przeglądu w aspektach dotyczących ochrony różnorodności biologicznej, środowiska wodnego i lądowego, a także uwzględnienia dobrostanu zwierząt oraz organizmów i mikroorganizmów innych niż zwalczane;
8. uważa, że rozporządzenie (WE) nr 470/2009 nie uwzględnia należycie konieczności zapewnienia uczestnictwa Parlamentu Europejskiego i obywateli, tak by mogli oni w pełni korzystać z demokratycznego prawa kontroli;
9. podkreśla, że trzeba wzmocnić współpracę naukową, koordynację i spójność działania między agencjami unijnymi kompetentnymi w tej dziedzinie, a mianowicie Agencją, EFSA i ECHA, oraz agencjami krajowymi i międzynarodowymi, poprzez opracowanie wspólnych ram oceny ryzyka dla produktów biobójczych i środków ochrony roślin stosowanych w łańcuchach żywnościowych, tak aby uniknąć niespójności i ograniczyć ryzyko szkód dla środowiska i ryzyko ekobójstwa;
10. wzywa Komisję, jako podmiot zarządzający ryzykiem, do należytego przestrzegania zasady ostrożności przy ocenie dostępnych informacji, aby odpowiednio określić poziom ryzyka szkodliwego wpływu na środowisko, różnorodność biologiczną, dobrostan zwierząt i zdrowie ludzi;
11. domaga się, by Komisja systematycznie informowała, w jaki sposób zastosowała się do zasady ostrożności i zasady świadomej zgody oraz jak doszła do przyjętych wniosków na podstawie opinii Komitetu ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych;
12. wzywa Komisję do przestrzegania demokratycznej zasady świadomej zgody oraz do przeprowadzenia oceny adekwatności procesu oceny ryzyka służącej ustaleniu maksymalnych limitów pozostałości weterynaryjnych produktów leczniczych w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego; uważa, że musi to być w pełni zgodne z celami, o których mowa w komunikacie Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. zatytułowanym „Europejski Zielony Ład”, w komunikacie Komisji z dnia 20 maja 2020 r. zatytułowanym „Strategia »od pola do stołu« na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego” oraz w unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030;
13. wzywa Komisję do zadbania o to, by w ocenie ryzyka zostały uwzględnione obejmujące dłuższy okres, aktualne, poddane wzajemnej ocenie testy ekotoksykologiczne dotyczące gatunków innych niż zwalczane żyjących w glebie i w środowisku wodnym, a także by ocena ryzyka obejmowała również pozostałości środowiskowe w powietrzu, glebie i wodzie, w tym długoterminowe, skumulowane skutki toksyczne, oraz by w ocenie tej zostały wskazane niezależne, poddane wzajemnej ocenie badania i opinie naukowe, na których się oparto; podkreśla, że informacje te powinny być publicznie dostępne;
14. wzywa Komisję do przedłożenia wniosku ustawodawczego, a państwa członkowskie do jego poparcia, aby zapewnić spójność i zgodność z rozporządzeniami (UE) 2019/6 i (UE) 2019/1381 oraz ze wszystkimi przepisami dotyczącymi żywności, w przypadku gdy oceny ryzyka służącej ustaleniu maksymalnych limitów pozostałości będą dokonywały agencje inne niż EFSA; wzywa również Komisję do dopilnowania, by taka ocena była przejrzysta i służyła lepszej ochronie różnorodności biologicznej i ekosystemów wodnych, owadów, dżdżownic i mikroorganizmów glebowych;
15. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/6 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych i uchylające dyrektywę 2001/82/WE (Dz.U. L 4 z 7.1.2019, s. 43).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1381 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym oraz zmieniające rozporządzenia (WE) nr 178/2002, (WE) nr 1829/2003, (WE) nr 1831/2003, (WE) nr 2065/2003, (WE) nr 1935/2004, (WE) nr 1331/2008, (WE) nr 1107/2009, (UE) 2015/2283 oraz dyrektywę 2001/18/WE (Dz.U. L 231 z 6.9.2019, s. 1).
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/39/UE z dnia 12 sierpnia 2013 r. zmieniająca dyrektywy 2000/60/WE i 2008/105/WE w zakresie substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. L 226 z 24.8.2013, s. 1).
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 283/2013 z dnia 1 marca 2013 r. ustanawiające wymogi dotyczące danych dla substancji czynnych, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (Dz.U. L 93 z 3.4.2013, s. 1).
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 284/2013 z dnia 1 marca 2013 r. ustanawiające wymogi dotyczące danych dla środków ochrony roślin, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (Dz.U. L 93 z 3.4.2013, s. 85).
Dyrektywa 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do weterynaryjnych produktów leczniczych (Dz.U. L 311 z 28.11.2001, s. 1).
Zob. wyroki Trybunału Sprawiedliwości w sprawach T-235/15, Pari Pharma GmbH przeciwko Europejskiej Agencji Leków, ECLI:EU:T:2018:65, a także T-718/15, PTC Therapeutics International Ltd przeciwko Europejskiej Agencji Leków, ECLI:EU:T:2018:66, i T-729/15, MSD Animal Health Innovation GmbH i Intervet International BV przeciwko Europejskiej Agencji Leków, ECLI:EU:T:2018:67.
Sánchez-Bayo, F., Tennekes, H.A., „Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments”, International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020,17(5),1629, IJERPH | Free Full-Text | Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments (mdpi.com)
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/783 z dnia 29 maja 2018 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 540/2011 w odniesieniu do warunków zatwierdzenia substancji czynnej imidachlopryd (Dz.U. L 132 z 30.5.2018, s. 31).
Burridge, L., Weis, J.S., Cabello, F., Pizarro, J., Bostick, K., „Chemical use in salmon aquaculture: A review of current practices and possible environmental effects”, Aquaculture, 2010, t. 306, 1–4, s. 7–23, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0044848610003297.
Sánchez-Bayo, F., Tennekes, H.A., „Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments”, International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020,17(5),1629, IJERPH | Free Full-Text | Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments (mdpi.com).
Butcherine, P., Kelaher, B.P., Taylor, M.D., Barkla, B.J., Benkendorff, K, „Impact of imidacloprid on the nutritional quality of adult black tiger shrimp (Penaeus monodon)”, Ecotoxicology and Environmental Safety, 2020, t. 198, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0147651320305212?via%3Dihub
Butcherine, P., Kelaher, B.P., Taylor, M.D., Barkla, B.J., Benkendorff, K, „Impact of imidacloprid on the nutritional quality of adult black tiger shrimp (Penaeus monodon)”, Ecotoxicology and Environmental Safety, 2020, t. 198, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0147651320305212?via%3Dihub
Ewere, E.E., Reichelt-Brushett, A., Benkendorff, K., „The neonicotinoid insecticide imidacloprid, but not salinity, impacts the immune system of Sydney rock oyster, Saccostrea glomerata”, Science of the Total Environment, 2020, t. 742, The neonicotinoid insecticide imidacloprid, but not salinity, impacts the immune system of Sydney rock oyster, Saccostrea glomerata - ScienceDirect
de Lima e Silva, C., Brennan, N., Brouwer, J.M., Commandeur, D., Verweij, R.A., van Gestel, C.A.M., „Comparative toxicity of imidacloprid and thiacloprid to different species of soil invertebrates” Ecotoxicology, 2017, 26, s. 555–564, https://doi.org/10.1007/s10646-017-1790-7
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz.U. L 353 z 31.12.2008, s. 1).
Sprawozdanie z oceny ECHA, „Imidacloprid, Product-type 18 (Insecticides, Acaracides and Products to control other Arthropods)”, https://echa.europa.eu/documents/10162/225b9c58-e24c-6491-cc8d-7d85564f3912
Tyor, A.K., Harkrishan, Bhardwaj, J.K., Saraf, P., „Effect of Imidacloprid on Histopathological Alterations of Brain, Gills and Eyes in hatchling carp (Cyprinus carpio L.)”, Toxicology International, 2020, 27, s. 70–78.
Kavvalakis, M.P., Tzatzarakis, M.N.,Theodoropoulou, E.P., Barbounis, E.G., Tsakalof, A.K., Tsatsakis, A.M., „Development and application of LC-APCI-MS method for biomonitoring of animal and human exposure to imidacloprid”, Chemosphere 2013, t. 93, 10, s. 2612–2620, Development and application of LC–APCI–MS method for biomonitoring of animal and human exposure to imidacloprid - ScienceDirect
Katić, A., Karačonji, I.B., „Imidacloprid as reproductive toxicant and endocrine disruptor: Investigations in laboratory animals”, Archives of Industrial Hygiene and Toxicology, 2018, 69(2), https://www.researchgate.net/publication/326247351_Imidacloprid_as_reproductive_toxicant_and_endocrine_disruptor_Investigations_in_laboratory_animals
Sánchez-Bayo, F., Tennekes, H.A., „Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments”, International Journal of Environmental Research and Public Health, 2020, 17(5),1629. IJERPH | Free Full-Text | Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments (mdpi.com)
Sánchez-Bayo, F., Tennekes, H.A., „Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments”, International Journal of Environmental Research and Public Health. 2020,17(5),1629, IJERPH | Free Full-Text | Time-Cumulative Toxicity of Neonicotinoids: Experimental Evidence and Implications for Environmental Risk Assessments (mdpi.com)
Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1).
Rozporządzenie (WE) nr 1367/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska do instytucji i organów Wspólnoty (Dz.U. L 264 z 25.9.2006, s. 13).