Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie bezpieczeństwa kolei i sygnalizacji: ocena stanu wdrożenia europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) (2019/2191(INI))

P9_TA(2021)0327 A9-0181/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/797 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej(1),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1315/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej i uchylające decyzję nr 661/2010/UE, w szczególności jego art. 47 ust. 2(2) (rozporządzenie TEN-T),

–  uwzględniając rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/6 z dnia 5 stycznia 2017 r. w sprawie europejskiego planu wdrożenia europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym(3),

–  uwzględniając sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego z dnia 3 października 2017 r. pt. „Jednolity europejski system zarządzania ruchem kolejowym – czy decyzja polityczna ma szansę stać się rzeczywistością?”,

–  uwzględniając Europejski Zielony Ład,

–  uwzględniając komunikat Komisji z 9 grudnia 2020 r. zatytułowany „Strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności – europejski transport na drodze ku przyszłości” (COM(2020)0789),

–  uwzględniając siódme sprawozdanie Komisji z dnia 13 stycznia 2021 r. w sprawie monitorowania rozwoju rynku przewozów kolejowych zgodnie z art. 15 ust. 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/34/UE (COM(2021)0005),

–  uwzględniając decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2228 z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie Europejskiego Roku Kolei (2021)(4),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 czerwca 2016 r. w sprawie konkurencyjności europejskiej branży zaopatrzenia kolei(5),

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Transportu i Turystyki (A9-0181/2021),

A.  mając na uwadze, że europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) jest normą unijną w zakresie automatycznej kontroli pociągów, która umożliwia interoperacyjność systemu kolei w Europie;

B.  mając na uwadze, że Komisja i europejscy producenci kolejowi, zarządcy infrastruktury i przedsiębiorstwa kolejowe podpisali cztery protokoły ustaleń w sprawie współpracy na rzecz wdrożenia ERTMS, z których ostatni we wrześniu 2016 r.;

C.  mając na uwadze, że podjęto istotne kroki ustawodawcze, w tym w czerwcu 2016 r. przyjęto czwarty pakiet kolejowy, który reguluje kwestie zarządzania koleją i wzmacnia rolę Europejskiej Agencji Kolejowej (zwanej dalej „Agencją”) jako organu odpowiedzialnego za ERTMS, a także dokonano przeglądu technicznej specyfikacji interoperacyjności (TSI) dla podsystemów „sterowanie – urządzenia przytorowe” i „sterowanie – urządzenia pokładowe” (TSI „Sterowanie”) przyjętej rozporządzeniem Komisji (UE) 2016/919(6), które nadaje status prawny specyfikacjom wersji 2 wzorca 3 dla europejskiego systemu sterowania pociągiem i wzorca 1 dla globalnego kolejowego systemu łączności ruchomej (GSM-R);

D.  mając na uwadze, że 5 stycznia 2017 r. przyjęto nowy europejski plan wdrożenia ERTMS(7), w którym określono harmonogram wdrożenia ERTMS w korytarzach sieci bazowej;

E.  mając na uwadze, że w pełni wdrożony ERTMS pozwoliłby na zwiększenie zdolności przewozowej nawet o 30 % przy wykorzystaniu istniejącej infrastruktury;

F.  mając na uwadze, że Komisja opublikowała również plan działania dotyczący ERTMS(8), w którym określono działania mające na celu usunięcie przeszkód we wdrażaniu ERTMS i interoperacyjności, a jego celem jest przekształcenie około jednej trzeciej krajowych korytarzy sieci bazowej do 2023 r.;

G.  mając na uwadze, że w latach 2014–2020 wsparcie budżetowe UE na wdrożenie ERTMS wyniosło 2,7 mld EUR, w tym 850 mln EUR z instrumentu „Łącząc Europę”(9), a w kwalifikujących się regionach – 1,9 mld EUR z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójności);

H.  mając na uwadze, że wdrożenie ERTMS musi obejmować wycofanie systemów klasy B z elementów przytorowych ETCS oraz szeroko zakrojoną modernizację taboru poprzez jego wyposażenie w podsystemy interoperacyjne z urządzeniami pokładowymi ERTMS;

I.  mając na uwadze, że państwa członkowskie nie mają prawnego obowiązku przyjmowania środków w celu zapewnienia, by przedsiębiorstwa kolejowe inwestowały w ERTMS;

J.  mając na uwadze ostrzeżenie Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, że pełne wdrożenie ERTMS w sieci bazowej jest obecnie poważnie opóźnione i nie zostanie ukończone w terminie do 2030 r., powołując się na brak koordynacji między państwami członkowskimi jako jedną z głównych przyczyn tego opóźnienia;

K.  mając na uwadze, że w wyniku wypadku kolejowego ALVIA w Santiago de Compostela w dniu 24 lipca 2013 r. zginęło 80 osób, a 144 zostało rannych;

L.  mając na uwadze, że w nowym okresie programowania zgodnie z unijną metodyką monitorowania wydatków UE na cele związane z klimatem współczynnik wsparcia zarówno celów klimatycznych, jak i środowiskowych dla ERTMS wynosi 40 %, a także mając na uwadze, że 30 % wydatków w ramach funduszy polityki spójności i InvestEU, 37 % w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności(10) oraz 60 % w ramach instrumentu „Łącząc Europę” należy przeznaczyć na przeciwdziałanie zmianie klimatu;

M.  mając na uwadze, że w Instrumencie na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności przewidziano, iż 20 % procent inwestycji powinno wspierać cyfryzację, a także mając na uwadze, że według metodyki znakowania cyfrowego określonej w załączniku VII rozporządzenia ustanawiającego Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności współczynnik wsparcia transformacji cyfrowej dla ERTMS wynosi 100 %;

1.  zwraca uwagę, że kolej jest najbardziej zrównoważonym i energooszczędnym rodzajem masowego transportu pasażerskiego i towarowego, ale nie wykorzystuje jeszcze w pełni swojego potencjału pomimo pozytywnych zmian w tym sektorze, takich jak stały wzrost liczby pasażerów i kolejowych przewozów towarowych, nawet jeśli w ciągu ostatnich kilku lat były one nierównomierne;

2.  podkreśla, że Europejski Zielony Ład wymaga znacznego przesunięcia modalnego na rzecz kolei oraz że w nowej strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności jako etapy działań zdefiniowano podwojenie kolejowych przewozów ekspresowych do 2030 r. oraz podwojenie kolejowego ruchu towarowego do 2050 r., co wymaga zwiększenia zdolności przewozowej transportu kolejowego, którego nie można uzyskać bez znacznego przyspieszenia wprowadzania ERTMS w całej UE;

3.  podkreśla, że jednym z głównych celów UE w zakresie koordynacji kolei jest wzmocnienie odporności sieci bazowej i zwiększenie udziału kolei w transporcie towarowym i pasażerskim;

4.   przypomina, że ERTMS został wprowadzony w latach 90. XX wieku i że jego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa ruchu kolejowego, wspieranie interoperacyjności między krajowymi sieciami kolejowymi a transgranicznym transportem kolejowym, zmniejszenie kosztów zakupu i utrzymania systemów sygnalizacji oraz zwiększenie przepustowości infrastruktury i niezawodności systemów transportu kolejowego;

5.  podkreśla, że pełne wdrożenie ERTMS przyczyni się do utworzenia jednolitego europejskiego obszaru kolejowego, ma zasadnicze znaczenie dla dostosowania europejskiego sektora kolejowego do ery cyfrowej, zwiększy rentowność transportu kolejowego, umożliwi zwiększenie wykorzystania linii kolejowych i jest niezbędnym warunkiem umożliwiającym kolei uzyskanie definitywnie pozycji konkurencyjnej w stosunku do innych rodzajów transportu; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje fakt, że nowa strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności potwierdza, że ERTMS należy traktować jako kluczowy priorytet w celu stworzenia prawdziwie inteligentnego i wydajnego systemu transportowego poprzez osiągnięcie celów takich jak wystarczająca alokacja przepustowości i zarządzanie ruchem zarówno w odniesieniu do pasażerów, jak i towarów;

6.  podkreśla, że ERTMS stał się globalnym standardem w zakresie kontroli i komunikacji pociągów i został wdrożony w prawie 50 krajach na całym świecie, oferując doskonałe możliwości zwiększenia działalności gospodarczej o wysokiej wartości dodanej i stworzenia wiedzy fachowej w UE oraz wprowadzania ich w państwach trzecich; wzywa do ustanowienia znormalizowanego unijnego systemu zarządzania ruchem i uważa, że należy jak najszybciej opracować normę unijną, zanim UE zostanie narzucona globalna norma zarządzania ruchem kolejowym; wzywa ponadto Komisję, aby wykorzystywała dwustronną współpracę UE w celu promowania wdrożenia ERTMS w państwach trzecich;

7.  z zadowoleniem przyjmuje prace Komisji na rzecz ustanowienia ram systemu sterowania ruchem kolejowym w celu zapewnienia zdecydowanego zaangażowania kolei w transformację cyfrową, na której opiera się ERTMS, co powinno umożliwić łatwiejszą i tańszą aktualizację i modernizację poprzez większą standaryzację i modularyzację, wprowadzenie zasady plug and play oraz harmonizację modelowania danych;

Zarządzanie

8.  z zadowoleniem przyjmuje nowe zadania powierzone Agencji w ramach czwartego pakietu kolejowego i uznaje istotną rolę Agencji jako punktu kompleksowej obsługi zapewniającego spójność w rozwoju interoperacyjnego systemu ERTMS, zgodność wdrożenia ERTMS z obowiązującymi specyfikacjami oraz koordynację europejskich programów badań i innowacji związanych z ERTMS z rozwojem specyfikacji technicznych ERTMS; ubolewa w związku z tym nad niedawnym zmniejszeniem rocznego budżetu Agencji;

9.  uważa, że należy zapewnić Agencji odpowiednie zasoby finansowe i kadrowe oraz dalsze uprawnienia, aby mogła stawiać czoła pozostałym wyzwaniom związanym z wdrożeniem i funkcjonowaniem ERTMS (harmonizacja zasad i wymogów eksploatacyjnych, utrzymanie i zmiana specyfikacji, procedury homologacji typu i zgodności z typem, procedury udzielania zamówień itp.), zwiększać konkurencyjność i kierować technicznym wdrażaniem nowych technologii;

10.  podkreśla rolę koordynatora ERTMS w określaniu linii i korytarzy, które mają być priorytetowo wyposażone w ERTMS oraz w zapewnianiu wdrożenia ERTMS w najbardziej opłacalny sposób w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami;

11.  uważa, że należy znacznie zwiększyć rolę koordynatora ERTMS, zarówno pod względem zasobów, jak i uprawnień wykonawczych, aby osiągnąć cele w zakresie wdrożenia; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje możliwość wzmocnienia roli koordynatora ERMTS w zbliżającym się przeglądzie rozporządzenia TEN-T, na przykład poprzez przyznanie mu decydującej roli w wyborze projektów, zwiększonych uprawnień nadzorczych oraz uzależnienie przyznania dotacji w ramach instrumentu „Łącząc Europę” od jego zgody, w szczególności w odniesieniu do głównych połączeń transgranicznych;

12.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że koordynator ERTMS składa Parlamentowi coroczne sprawozdania;

13.  podkreśla, że podejście do wdrażania ERTMS koordynowane przez wszystkie państwa członkowskie i realizowane pod kierunkiem koordynatora ERTMS jest jedynym sposobem na przezwyciężenie obecnych trudności związanych z fragmentarycznością, w szczególności w przypadku projektów transgranicznych; w związku z tym zachęca Komisję do ustanowienia ram dyskusji i koordynacji między państwami członkowskimi, zarządcami infrastruktury i przedsiębiorstwami kolejowymi w zakresie wdrażania ERTMS pod przewodnictwem koordynatora ERTMS w celu wspierania wymiany najlepszych praktyk, dostosowania krajowych planów wdrożenia, zachęcania do wspólnych działań na rzecz wdrożenia ERTMS w korytarzach transgranicznych, usprawnienia procedur udzielania zezwoleń dla pojazdów zgodnych z typem i wzmocnienia ogólnego zaangażowania państw członkowskich; zwraca uwagę, że zarządzający infrastrukturą kolejową muszą dołożyć większych starań w celu jednoczesnego i spójnego pod względem technicznym wyposażenia i uruchomienia ERTMS na odcinkach transgranicznych;

14.  uważa, że potrzebne są ramy regulacyjne dotyczące cyfryzacji systemu kolei, które stawiałyby ERTMS w centrum rozwoju cyfrowego systemu kolei; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie sektora kolejowego do umożliwienia uprzemysłowienia ERTMS oraz wkład Wspólnego Przedsięwzięcia Shift2Rail w badania naukowe i innowacje w celu usunięcia pozostałych przeszkód technicznych utrudniających interoperacyjność sektora kolejowego, zapewnienia przejścia na bardziej zintegrowany, wydajny i bezpieczny rynek kolejowy UE, zagwarantowania właściwego wzajemnego połączenia rozwiązań technicznych oraz uczynienia systemu kolejowego UE bardziej zrównoważonym, konkurencyjnym, cyfrowym i konkurencyjnym; zdecydowanie popiera nową następczą inicjatywę – filar systemowy wspólnego europejskiego przedsiębiorstwa kolejowego, która koordynuje rozwój systemu, rozwój nowych technologii, plany migracji technologicznej, uprzemysłowienie i wdrażanie, zwłaszcza w odniesieniu do ERTMS, aby zapewnić skuteczniejszą współpracę i lepsze wykorzystanie ograniczonych zasobów;

15.  wzywa do dalszego wzmocnienia koordynacji między Agencją a Wspólnym Przedsięwzięciem Shift2Rail w celu lepszego wyboru priorytetowych inwestycji w cyfryzację europejskich kolei; podkreśla w związku z tym, że Agencja powinna odgrywać bardziej znaczącą rolę niż rola obserwatora w zarządzie Wspólnego Przedsięwzięcia Shift2Rail;

Interoperacyjność i wdrażanie

16.  z zadowoleniem przyjmuje satysfakcjonujące rezultaty ERTMS pod względem prędkości, przepustowości i bezpieczeństwa niezależnie od tego, gdzie został wdrożony; ubolewa w związku z tym, że w porównaniu z celami określonymi w europejskim planie wdrożenia na koniec 2020 r. jedynie około 13 % korytarzy sieci bazowej było eksploatowanych zgodnie z ERTMS, a wdrożenie ERTMS w większości korytarzy wahało się od 7 % do 28 %; zauważa ponadto, że inwestycje w ERTMS nie są systematycznie ukierunkowane na sieć bazową, mimo że plany i wytyczne dotyczące wdrażania TEN-T zalecają takie inwestycje, ani nawet na odizolowane odcinki niepołączone z siecią bazową; uważa w związku z tym, że należy wzmocnić podejście oparte na korytarzach, aby przezwyciężyć przeszkody we wdrażaniu ERTMS, w szczególności w korytarzach, w których wskaźniki rozmieszczenia są niższe, takich jak korytarz atlantycki, a w szczególności na Półwyspie Iberyjskim; wzywa ponadto Komisję do sporządzenia wykazu transgranicznych połączeń kolejowych w sieci bazowej, w przypadku których nie osiągnięto pełnego wdrożenia przytorowego ERTMS, oraz do opublikowania swoich ustaleń w celu zwrócenia uwagi na unijną wartość dodaną pełnego wdrożenia ERTMS na tych połączeniach kolejowych;

17.  uważa, że tempo wdrażania ERTMS musi być dziesięć razy szybsze, aby dokonać transformacji cyfrowej i poprawić bezpieczeństwo europejskiego systemu kolei, pasażerów w ruchu kolejowym i pracowników kolei; jest zdania, że ERTMS należy wdrożyć w sieci bazowej do 2030 r., a w sieci kompleksowej do 2040 r.; zwraca uwagę, że należy unikać opóźnień w instalowaniu i uruchamianiu ERTMS, które mogłyby zagrażać bezpieczeństwu; w związku z tym wzywa Komisję do utrzymania i wzmocnienia wiążącego charakteru celów w swoich przeglądach wytycznych dotyczących TEN-T, europejskich planów wdrożenia ERTMS oraz technicznych specyfikacji interoperacyjności systemów sterowania ruchem kolejowym;

18.  uważa, że pełne wykorzystanie potencjału ERTMS zależy niewątpliwie od ukończenia sieci bazowej TEN-T; wzywa zatem Komisję do wzmocnienia roli koordynatorów sieci bazowej w zbliżającym się przeglądzie rozporządzenia w sprawie TEN-T, w tym do przyjęcia środków dotyczących europejskiego zarządzania infrastrukturą sieci bazowej;

19.  zwraca uwagę, że obecnie nadal istnieje około 30 różnych krajowych systemów sygnalizacji, zwłaszcza na obszarach z głównie krajowym ruchem lokalnym, gdzie obecne systemy klasy B mogą jeszcze funkcjonować przez pewien czas, oraz że ta różnorodność systemów częściowo wyjaśnia fragmentację i zmienność kosztów wdrożenia ERTMS; podkreśla, że systemy klasy B stanowią wąskie gardło we wdrażaniu ERTMS i transgranicznym funkcjonowaniu ruchu kolejowego w sieci UE, ponieważ wymagają droższych i trudniejszych autoryzacji w zakresie bezpieczeństwa dla przewoźników kolejowych oraz stanowią główną przeszkodę dla konkurencyjności transportu kolejowego, gdyż utrudniają kompatybilność techniczną i operacyjną kolei w UE i powodują dodatkowe koszty dla sektora, w tym związane z utrzymaniem;

20.  podkreśla, że proces likwidacji systemów klasy B przebiega w powolnym tempie; ubolewa, że tylko kilka państw członkowskich przyjęło plany wycofania z eksploatacji systemów sygnalizacji klasy B w swoich krajowych planach wdrożenia ERTMS oraz że na szczeblu UE nie ma obecnie obowiązku prawnego ani harmonogramu likwidacji systemów klasy B;

21.  uważa, że skuteczne i szybkie wdrożenie ERTMS można osiągnąć jedynie poprzez ustanowienie wiążących celów, wzmocnionych sankcjami dla zarządców infrastruktury, jeżeli dysponują oni odpowiednim budżetem i zasobami, ale nie dotrzymano terminu wdrożenia;

22.  wzywa Komisję do przedstawienia ogólnej strategii likwidacji systemów klasy B, w tym terminów regulacyjnych odpowiadających wiążącym celom ustalonym na szczeblu UE; uważa, że skuteczność tej strategii i jej długoterminowa wiarygodność w odniesieniu do inwestycji zależą od zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron, w tym przedsiębiorstw kolejowych i dostawców, oraz od gotowości państw członkowskich do wypełnienia zobowiązań wynikających z rozporządzenia w sprawie TEN-T;

23.  wzywa ponadto Komisję do wprowadzenia przepisów regulacyjnych w celu zapewnienia, aby krajowe plany wdrożenia ERTMS były prawnie dostosowane (zarówno pod względem regulacyjnym, jak i geograficznym) do wiążących celów w zakresie wdrożenia ERTMS określonych w prawodawstwie UE, aby zakończyć jego wdrażanie w sieci bazowej do 2030 r., a w sieci kompleksowej do 2040 r.;

24.  zwraca uwagę, że obowiązujące przepisy krajowe, a także brak harmonizacji wymogów eksploatacyjnych dotyczących ERTMS, takich jak przepisy techniczne, oraz bariery techniczne, takie jak zmienne rozstawy osi, napięcia lub wymiary wagonów, które mogą różnić się w obrębie sieci kolejowej, mają wpływ na interoperacyjność, zakłócają sprawne funkcjonowanie sieci kolejowej UE i ograniczają rentowność operatorów kolejowych;

25.  podkreśla, że koszty modernizacji systemów przytorowych i pokładowych znacznie się różnią w zależności od sieci; zauważa, że cykl życia urządzeń wiąże się z długoterminową amortyzacją inwestycji, co jest jednym z głównych kryteriów ekonomicznych w odniesieniu do przyszłych inwestycji; zwraca uwagę na trudności związane z częstymi modyfikacjami norm, które skracają cykl życia urządzeń w sposób nieprzewidywalny dla podmiotów sektora kolejowego i w związku z tym stanowią czynnik zniechęcający do inwestycji; podkreśla w związku z tym znaczenie stabilności regulacyjnej, aby umożliwić osiągnięcie zwrotu z dokonanych inwestycji; zwraca się do Komisji o uważne przeanalizowanie dalszych zmian podczas aktualizacji technicznych specyfikacji interoperacyjności na 2030 r. oraz o zapewnienie kompatybilności;

26.  ubolewa nad faktem, że w okresie pięciu lat do połowy 2019 r. prawie 80 % nowych pojazdów oddanych do użytku w UE było objętych odstępstwem lub zostało zwolnionych z obowiązku instalowania ERTMS; uważa, że z uwagi na wdrożenie ERTMS w sieci kompleksowej w odniesieniu do nowego taboru kolejowego nie należy przyznawać żadnego odstępstwa ani zwolnienia z wymogu instalowania ERTMS; w związku z tym wzywa Komisję do podjęcia konkretnych inicjatyw w celu rozwiązania tego problemu poprzez ustanowienie odpowiednich ram regulacyjnych i zapewnienie zestawu zachęt ekonomicznych, aby zachęcić przedsiębiorstwa kolejowe do inwestowania w jednostki pokładowe ERTMS;

27.  podkreśla, że ramy czasowe procedur wydawania zezwoleń na projekty modernizacyjne, w szczególności w odniesieniu do procedur udzielania zezwoleń na zgodność z typem taboru kolejowego wyłącznie w odniesieniu do krajowego obszaru użytkowania, nadal różnią się ze względu na rozbieżne oceny krajowych agencji ds. bezpieczeństwa dotyczące konieczności ponownego zatwierdzenia niektórych modyfikacji, co oznacza, że ponowne dopuszczenie do eksploatacji każdego taboru kolejowego trwa do jednego miesiąca; wzywa Komisję do podjęcia inicjatyw ustawodawczych, w tym aktualizacji obowiązujących rozporządzeń wykonawczych, w celu dopilnowania, aby procedury udzielania zezwoleń w następstwie procesów wydawania zezwoleń dla typu, w szczególności procedury homologacji zgodności z typem związane z doposażeniem pokładowych podsystemów ERTMS na krajowy obszar użytkowania, były usprawnione i zharmonizowane za pomocą przyspieszonych operacji kontrolnych w celu skrócenia czasu potrzebnego na przyznawanie certyfikatów zgodności z typem; uważa ponadto, że procedury zgodności powinny jeszcze bardziej wzmocnić zaangażowanie na wczesnym etapie zainteresowanych dostawców przemysłowych i krajowych agencji bezpieczeństwa, aby uniknąć zniechęcania przedsiębiorstw kolejowych do podejmowania zakrojonych na szeroką skalę ambitnych projektów wdrożeniowych; wzywa ponadto do większego zaangażowania Agencji w procedury zgodności z typem przeprowadzane w przypadku, gdy zmodernizowany tabor kolejowy jest przeznaczony wyłącznie na krajowy obszar użytkowania;

28.  wzywa do systemowego podejścia do wdrażania ERTMS, zarówno w przypadku urządzeń pokładowych, jak i przytorowych;

29.  zwraca uwagę, że według niedawnego studium ekonomicznego dotyczącego dziewięciu korytarzy sieci bazowej strategia równoległego wdrażania ERTMS na pokładzie, której celem jest wyposażenie w ERTMS przede wszystkim floty, ma większy wpływ ekonomiczny niż strategia równoległego wdrażania przytorowego;

30.  zauważa, że wolne tempo instalowania urządzeń przytorowych zniechęca do równomiernego wdrażania ERTMS; uważa, że strategia wdrażania przytorowego, która skupia się na wdrażaniu ERTMS obok istniejących systemów, które będą funkcjonować do czasu wyposażenia całej floty, powinna również zostać przyspieszona, zwłaszcza ze względu na zbliżające się dostosowanie rozporządzenia w sprawie kolejowych korytarzy towarowych(11) do przeglądu wytycznych TEN-T, i wzywa w związku z tym do zacieśnienia współpracy między Agencją Kolejową Unii Europejskiej (ERA), zarządcami infrastruktury i krajowymi organami ds. bezpieczeństwa w celu osiągnięcia pełnej zgodności wersji przytorowych ERTMS; zwraca uwagę, że należy rozwiązać problem niekompatybilności między różnymi już wdrożonymi wersjami urządzeń przytorowych ERTMS oraz zapewnić w przyszłości kompatybilność w odniesieniu do wszystkich linii ERTMS, i w związku z czym wzywa do dalszej współpracy między Agencją Kolejową Unii Europejskiej a zarządcami infrastruktury i krajowymi organami ds. bezpieczeństwa;

31.  wzywa Komisję do uwzględnienia wyposażenia w ERTMS przy opracowywaniu wskaźnika jakości połączeń kolejowych;

32.  podkreśla, że prototypy są jednym z głównych wąskich gardeł w modernizacji wyposażenia pokładowego ze względu na skomplikowany, czasochłonny i kosztowny charakter ich opracowywania; zwraca ponadto uwagę na obecne potencjalne ryzyko, że ten sam projekt prototypu otrzyma finansowanie z wielu źródeł unijnych; wzywa do utworzenia unijnej platformy na rzecz rozwoju prototypów prototypów w celu promowania znacznych korzyści skali, harmonizacji i konkurencyjności, a także stworzenia przejrzystego rejestru już finansowanych rozwiązań;

33.  podkreśla, że bez znormalizowanych interfejsów z technologią plug and play – zarówno dla urządzeń przytorowych, jak i pokładowych – system kolejowy nie będzie w stanie wdrożyć i wykorzystywać przełomowych rozwiązań ERTMS, takich jak automatyczna kontrola jazdy pociągu, przyszły system mobilnej komunikacji radiowej, pozycjonowanie satelitarne czy technologia poziomu 3; wzywa Komisję do uwzględnienia faktu, że technologia GSM-R, która była najnowocześniejsza w momencie uruchomienia ERTMS, staje się nieaktualna w związku z wprowadzeniem technologii 4G i 5G;

34.  podkreśla potrzebę jak najszybszego zapewnienia synergii między ERTMS a Europejskim Globalnym Systemem Nawigacji Satelitarnej (GNSS), zwłaszcza że dostępność sygnału GNSS zależy od balis wirtualnych, których wdrożenie i utrzymanie byłoby mniej kosztowne, ponieważ przyspieszyłoby wprowadzenie ERTMS i zwiększyłoby konkurencyjność ERTMS poza UE; wzywa unijny przemysł kolejowy do opracowania rozwiązań technicznych w celu umożliwienia wdrożenia ERTMS na dużą skalę w oparciu o GNSS; wzywa ponadto Komisję do rozważenia wdrożenia GNSS w ramach zbliżającego się przeglądu technicznych specyfikacji interoperacyjności dla pokładowych i przytorowych podsystemów ERTMS w celu wyeliminowania utrzymujących się luk technologicznych i wprowadzenia innowacji; wzywa Agencję Kolejową Unii Europejskiej do ścisłej koordynacji, wspierania i racjonalizacji projektów badawczo-rozwojowych zainteresowanych stron z sektora kosmicznego i kolejowego w celu jak najszybszego włączenia danych GNSS dotyczących lokalizacji pociągu do ERTMS; wzywa ponadto do zacieśnienia współpracy między Agencją Kolejową Unii Europejskiej a Agencją Europejskiego GNSS w celu stopniowego wprowadzania GNSS do norm ERTMS;

35.  zwraca uwagę na obecny brak efektywności i trudności w przetargach publicznych na wdrożenie ERTMS; wzywa Komisję do współpracy z Agencją w celu ustanowienia wspólnego unijnego formatu przetargów w odniesieniu do zamówień publicznych, opartego na propozycji uzgodnionej przez branżę w 2018 r. oraz do uwzględnienia we wniosku ustawodawczym wszystkich aspektów technicznych w celu zapewnienia powodzenia przetargów (np. klauzule dotyczące utrzymania) i zgodności z najnowszym dostępnym wzorcem ERTMS);

36.  uznaje, że ERTMS jest wizytówką siły innowacyjności unijnego przemysłu; wzywa Komisję do przedstawienia wniosku ustawodawczego w sprawie strategii przemysłowej dla ERTMS w ramach nowej strategii przemysłowej dla Europy, uwzględniającej niewystarczające moce produkcyjne przemysłu, brak odpowiednich warsztatów modernizacyjnych, brak odpowiedniego, stabilnego i przewidywalnego budżetu oraz niedobór wykwalifikowanej siły roboczej, a także zapewniającej przejście od obecnego podejścia projektowego do uprzemysłowienia wdrażania ERTMS;

37.  wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby w ramach Europejskiego Zielonego Ładu promowały dwutorowe szkolenie zawodowe dla nowych miejsc pracy utworzonych dzięki cyfryzacji i innowacjom w związku z nowymi wyzwaniami wynikającymi z wdrożenia ERTMS, zapewniając wystarczające wsparcie na rzecz przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji pracowników kolei, takie jak szkolenia w zakresie nowego systemu sygnalizacji;

Finansowanie

38.  przypomina, że właściwe funkcjonowanie sieci kolejowej UE zależy od odpowiednich inwestycji w infrastrukturę i tabor kolejowy oraz od dobrego utrzymania;

39.  zauważa, że w latach 2014–2020 wsparcie budżetowe UE na wdrożenie ERTMS wyniosło 2,7 mld EUR, w tym 850 mln EUR z instrumentu „Łącząc Europę”, a w kwalifikujących się regionach – 1,9 mld EUR z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (EFRR i Funduszu Spójności);

40.  podkreśla, że inwestycje niezbędne do wdrożenia ERTMS w sieci bazowej szacuje się na 12 mld EUR na systemy przytorowe i 5 mld EUR na systemy pokładowe;

41.  podkreśla, że inwestycje we wdrażanie ERTMS przyczyniają się do osiągnięcia celów w odniesieniu do instrumentów finansowych UE w zakresie klimatu i integracji cyfrowej i w związku z tym powinny być traktowane priorytetowo przy wdrażaniu tych instrumentów;

42.  przypomina, że unijne wsparcie finansowe jest dostępne zarówno na inwestycje w przytorowe, jak i w pokładowe urządzenia ERTMS, ale dotyczy ono jedynie ograniczonej kwoty całkowitych kosztów wdrożenia, w związku z czym większość kosztów inwestycji ponoszą poszczególni zarządcy infrastruktury i przedsiębiorstwa kolejowe; uważa, że istnieje potrzeba udoskonalenia istniejących instrumentów finansowych w celu zachęcenia do zakrojonych na szeroką skalę inwestycji w ERTMS; w związku z tym zwraca się do Komisji o opracowanie kompleksowych wytycznych wspierających szeroko zakrojoną strategię finansowania urządzeń przytorowych i pokładowych ERTMS;

43.  wzywa Komisję do określenia zestawu środków, które państwa członkowskie i Unia Europejska mogą podjąć w celu rozszerzenia wdrażania ERTMS na pokładach, przy jednoczesnym zapewnieniu rentowności działania dla zaangażowanych przedsiębiorstw i należytym uwzględnieniu roli operatorów sieci jako potencjalnych dostawców;

44.  przypomina o ustaleniach Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, zgodnie z którymi w UE 50 % środków finansowych z programu TEN-T pierwotnie przydzielonych na projekty ERTMS zostało umorzonych i że głównymi przyczynami tego stanu rzeczy były opóźnienia w realizacji i ograniczenie pierwotnego zakresu projektu; wzywa Komisję i państwa członkowskie do zajęcia się tym problemem;

45.  przypomina, że finansowanie unijne nie wystarcza do pokrycia wszystkich oczekiwanych potrzeb i w związku z tym wzywa Komisję i państwa członkowskie do ścisłej współpracy oraz podjęcia zobowiązań finansowych, politycznych oraz w dziedzinie planowania w celu dalszego zwiększania atrakcyjności inwestycji w ERTMS oraz zagwarantowania pewności prawa dla inwestorów prywatnych; zauważa, że okres obowiązywania umów o udzielenie dotacji w ramach instrumentu „Łącząc Europę” można by przedłużyć w celu lepszego odzwierciedlenia faktycznego czasu potrzebnego na realizację projektów ERTMS;

46.  podkreśla, że finansowanie wyposażenia dla połączeń transgranicznych jest priorytetem; uważa, ze należy zwiększyć europejskie poziomy współfinansowania ERTMS, które są obecnie niewystarczające; w związku z tym wzywa Komisję do zbadania możliwości przydzielenia na projekty ERTMS w ramach finansowania w ramach instrumentu „Łącząc Europę” współczynnika współfinansowania w wysokości nawet ponad 50 %, jeżeli takie projekty są osadzone w ambitnych, zakrojonych na szeroką skalę przyspieszonych planach wdrożenia ERTMS na szerszą skalę w celu stymulowania ambitnych strategii ERTMS w państwach członkowskich;

47.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia, promowania i ułatwiania synergii miedzy wszystkimi europejskimi instrumentami finansowymi, takimi jak instrument „Łącząc Europę” i jego instrument łączony, Fundusz Spójności i InvestEU, a także dostępu do Next Generation EU, oraz wzywa Komisję, by zachęcała państwa członkowskie do uczynienia ERTMS jednym ze swoich głównych priorytetów w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności;

48.  przypomina strategiczne znaczenie Next Generation EU i Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) dla wspierania ambitnego planu wdrożenia ERTMS na szeroką skalę w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności państw członkowskich oraz zwraca się do Komisji, aby zadbała o nadanie odpowiedniego znaczenia finansowaniu ERTMS na etapie przygotowawczym krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności;

49.  podkreśla, że projekty dotyczące nowych linii kolejowych powinny być finansowane tylko wtedy, gdy obejmują urządzenia ERTMS; wzywa ponadto Agencję do systematycznej oceny zgodności projektów finansowanych przez UE z technicznymi specyfikacjami interoperacyjności, aby uniknąć trudności związanych z kompatybilnością zainstalowanych wersji ERTMS;

50.  wzywa państwa członkowskie, aby przez okres co najmniej dziesięciu lat obniżyły o 75 % opłaty za dostęp do infrastruktury dla przedsiębiorstw kolejowych, które skutecznie wyposażyły 100 % lokomotyw w urządzenia zgodne z wzorcem 3 ERTMS;

51.  podkreśla, że metoda obliczania unijnego wsparcia na urządzenia ERTMS, oparta na kwocie ryczałtowej za kilometr, jest odpowiednia dla odcinków liniowych, ale niewłaściwa dla węzłów miejskich, które wymagają wielu urządzeń przytorowych i złożonej parametryyzacji ERTMS na odcinkach o niewielkiej długości; sugeruje rozważenie podziału kosztów według liczby punktów na trasie;

o
o   o

52.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Dz.U. L 138 z 26.5.2016, s. 44. (2) Dz.U. L 348 z 20.12.2013, s. 1. (3) Dz.U. L 3 z 6.1.2017, s. 6. (4) Dz.U. L 437 z 28.12.2020, s. 108. (5) Dz.U. C 86 z 6.3.2018, s. 140. (6) Rozporządzenie Komisji (UE) 2016/919 z dnia 27 maja 2016 r. w sprawie technicznej specyfikacji interoperacyjności w zakresie podsystemów „Sterowanie” systemu kolei w Unii Europejskiej (Dz.U. L 158 z 15.6.2016, s. 1). (7) Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/6. (8) Dokument roboczy służb Komisji z dnia 14 listopada 2017 r. pt. „Delivering an effective and interoperable European Traffic Management System (ERTMS) - the way ahead” [Stworzenie skutecznego i interoperacyjnego europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) – dalsze działania], SWD(2017)0375. (9) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1316/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające instrument „Łącząc Europę” , zmieniające rozporządzenie (UE) nr 913/2010 oraz uchylające rozporządzenia (WE) nr 680/2007 i (WE) nr 67/2010 (Dz.U. L 348 z 20.12.2013, s. 129). (10) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17). (11) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 913/2010 z dnia 22 września 2010 r. w sprawie europejskiej sieci kolejowej ukierunkowanej na konkurencyjny transport towarowy, (Dz.U. L 276 z 20.10.2010, s. 22).

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie aspektów handlowych pandemii COVID-19 i jej konsekwencji dla handlu (2020/2117(INI))

P9_TA(2021)0328 A9-0190/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 18 lutego 2021 r. zatytułowany „Przegląd polityki handlowej – otwarta, zrównoważona i asertywna polityka handlowa” (COM(2021)0066),

–  uwzględniając białą księgę Komisji z dnia 17 czerwca 2020 r. w sprawie wyrównywania szans w związku z subsydiami zagranicznymi (COM(2020)0253);

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 27 maja 2020 r. zatytułowany „Decydujący moment dla Europy: naprawa i przygotowanie na następną generację” (COM(2020)0456),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 20 maja 2020 r. zatytułowany „Strategia »od pola do stołu« na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego” (COM(2020)0381),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 27 maja 2020 r. zatytułowany „Dostosowany program prac Komisji na 2020 r.” (COM(2020)0440) oraz list intencyjny przewodniczącej Ursuli von der Leyen do przewodniczącego Davida Marii Sassolego i kanclerz Angeli Merkel z dnia 16 września 2020 r. zatytułowany „Orędzie o stanie Unii 2020”,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 20 maja 2020 r. zatytułowany „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030: Przywracanie przyrody do naszego życia” (COM(2020)0380),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 11 marca 2020 r. zatytułowany „Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy” (COM(2020)0098),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 10 marca 2020 r. zatytułowany „Nowa strategia przemysłowa dla Europy” (COM(2020)0102),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 10 marca 2020 r. zatytułowany „Strategia MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy” (COM(2020)0103),

–  uwzględniając wspólny komunikat Komisji i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z dnia 9 marca 2020 r. zatytułowany „W kierunku kompleksowej strategii współpracy z Afryką” (JOIN(2020)0004),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 19 lutego 2020 r. zatytułowany „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy” (COM(2020)0067),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu (COM(2019)0640),

–  uwzględniając wspólny komunikat Komisji i wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z dnia 2 grudnia 2020 r. zatytułowany „Nowa agenda UE–USA na rzecz globalnych zmian” (JOIN(2020)0022),

–  uwzględniając dokument roboczy służb Komisji z dnia 26 lutego 2018 r. w sprawie informacji zwrotnych i przyszłych działań w zakresie poprawy wdrażania i egzekwowania rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju w zawieranych przez UE umowach o wolnym handlu oraz zawierający 15 punktów plan działania w sprawie rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 października 2015 r. zatytułowany „Handel z korzyścią dla wszystkich – W kierunku bardziej odpowiedzialnej polityki handlowej i inwestycyjnej” (COM(2015)0497),

–  uwzględniając porozumienie przyjęte podczas 21. Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (porozumienie paryskie),

–  uwzględniając Agendę ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 i cele zrównoważonego rozwoju ONZ,

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 26 listopada 2020 r. w sprawie przeglądu polityki handlowej UE(1), z 9 czerwca 2021 r. pt. „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 – Przywracanie przyrody do naszego życia”(2), z dnia 20 maja 2021 r. pt. „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy: usunięcie barier w funkcjonowaniu jednolitego rynku cyfrowego i poprawa wykorzystania AI przez europejskich konsumentów”(3), z dnia 25 marca 2021 r. w sprawie opracowania strategii UE na rzecz zrównoważonej turystyki(4), z dnia 10 marca 2021 r. pt. „W kierunku unijnego mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 zgodnego z zasadami WTO”(5), z dnia 10 marca 2021 r. zawierającą zalecenia dla Komisji dotyczące należytej staranności i odpowiedzialności przedsiębiorstw(6), z dnia 10 lutego 2021 r. w sprawie nowego planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym(7), z dnia 25 listopada 2020 r. pt. „Nowa strategia przemysłowa dla Europy”(8), z dnia 7 października 2020 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki handlowej – roczne sprawozdanie za 2018 r.(9), z dnia 16 września 2020 r. w sprawie roli UE w ochronie i odtwarzaniu światowych lasów(10), z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie alarmującej sytuacji klimatycznej i środowiskowej(11), z dnia 12 grudnia 2017 r. pt. „W kierunku strategii w zakresie handlu elektronicznego”(12) oraz z dnia 5 lipca 2016 r. w sprawie nowej, perspektywicznej i innowacyjnej przyszłej strategii w dziedzinie handlu i inwestycji(13),

–  uwzględniając opinię Komisji Handlu Międzynarodowego z dnia 15 kwietnia 2021 r. w sprawie sprawozdania pt. „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 – przywracanie przyrody do naszego życia”,

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając opinie przedstawione przez Komisję Rozwoju oraz Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Handlu Międzynarodowego (A9-0190/2021),

A.  mając na uwadze, że COVID-19 wywołał globalną pandemię, powodując bezprecedensowy globalny kryzys zdrowotny, gospodarczy, społeczny i humanitarny, który stworzył wąskie gardła i zakłócenia na niespotykaną skalę w obszarze handlu międzynarodowego, ograniczając go w wyniku rozprzestrzeniania się wirusa oraz obniżając globalną produkcję i zatrudnienie, zmniejszając poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych i zwiększając napięcia geopolityczne;

B.  mając na uwadze, że pandemia ukazała luki strategiczne w unijnych i globalnych łańcuchach dostaw, w tym dostaw surowców krytycznych i podstawowych towarów medycznych, takich jak środki ochrony indywidualnej i farmaceutyczne składniki czynne, oraz zwróciła uwagę na potrzebę zwiększenia odporności i dywersyfikacji na szczeblu globalnym, regionalnym i lokalnym;

C.  mając na uwadze, że pandemia COVID-19 pogłębiła nierówności i wzmogła niepokój obywateli o utratę pracy w określonych sektorach, zmianę charakteru pracy oraz presję na płace i prawa pracowników; mając na uwadze, że problemy te należy rozwiązać, aby utrzymać poparcie publiczne dla światowego handlu;

D.  mając na uwadze, że pandemia COVID-19 grozi zahamowaniem światowej walki ze zmianą klimatu, podczas gdy potrzebujemy globalnych działań i współpracy w celu opracowania strategii politycznych oraz włączenia działań w dziedzinie klimatu do polityki wewnętrznej i zewnętrznej, gdyż sama szczepionka nie wystarczy do wyjścia z kryzysu społecznego, środowiskowego i gospodarczego spowodowanego przez COVID-19;

E.  mając na uwadze, że chociaż Unia Europejska znacznie ograniczyła wewnętrzne emisje gazów cieplarnianych, to jednak emisje gazów cieplarnianych związane z towarami przywożonymi stale rosną, podważając tym samym starania Unii o zmniejszenie jej globalnego śladu emisji gazów cieplarnianych;

F.  mając na uwadze, że według szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego(14) handel międzynarodowy towarami i usługami w 2022 r. ma wzrosnąć o 8,4 %, a polityka handlowa musi odgrywać ważną rolę w odbudowie po pandemii COVID-19; mając na uwadze, że komunikat Komisji w sprawie przeglądu polityki handlowej należy uzupełnić dalszym dialogiem i przejrzystością względem Parlamentu Europejskiego, który będzie odgrywać kluczową rolę we wdrażaniu tego komunikatu, a także strategią zwiększania odporności i strategicznej autonomii UE, w tym dostosowanymi środkami z zakresu polityki i instrumentami w obszarze produkcji krajowej, przenoszeniem produkcji do krajów bliżej położonych, dywersyfikacją dostawców i gromadzeniem zapasów;

G.  mając na uwadze, że UE, jako największy na świecie blok handlowy, o rozległej sieci umów handlowych, jest największym podmiotem na światowej scenie handlowej i ma wyjątkową możliwość nawiązywania globalnej współpracy, stymulowania wdrażania norm, wartości i ram zrównoważonego rozwoju UE w krajach partnerskich oraz zapewnienia trwałej odbudowy światowej gospodarki, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem i porozumieniem paryskim;

H.  mając na uwadze, że podziały w Światowej organizacji Handlu (WTO) i pilna potrzeba jej reformy skomplikowały skoordynowane wysiłki mające na celu zachowanie otwartości globalnych łańcuchów dostaw, a priorytetem musi obecnie być odbudowa zaufania do wielostronnych instytucji jako podmiotów mogących zapewnić globalną reakcję w drodze znacznego przyspieszenia postępów w dyskusji na temat inicjatywy WTO „Handel i Zdrowie”;

I.  mając na uwadze, że ważna jest ścisła współpraca między WTO a innymi organami międzynarodowymi, w szczególności Światową Organizacją Zdrowia (WHO), instytucjami ONZ i Bankiem Światowym, aby przeciwdziałać kryzysowi w sposób kompleksowy, ze zwróceniem szczególnej uwagi na skutki dla zdrowia i gospodarki w krajach rozwijających się;

Sprawiedliwe, odporne i ekologiczne łańcuchy wartości

1.  podkreśla, że polityka handlowa znalazła się na rozdrożu; zauważa, że rzeczywistość geopolityczna uległa zmianie i podkreśla, że UE nadal musi odnaleźć swoją pozycję w tym nowym środowisku; jest przekonany, że pandemia COVID-19 zwiększyła potrzebę dogłębnego przeglądu polityki handlowej UE; podkreśla, że Parlament gotów jest aktywnie uczestniczyć w przeglądzie polityki handlowej;

2.  podkreśla znaczenie sprawiedliwych, odpornych i zrównoważonych łańcuchów wartości, które zapewniają poszanowanie praw człowieka i praw pracowniczych oraz przestrzeganie norm środowiskowych; przypomina, że instrumentem służącym osiągnięciu tego celu powinna być obowiązkowa należyta staranność w łańcuchach dostaw; podkreśla, że należy zwrócić większą uwagę na niekorzystną pozycję mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MMŚP) w UE, a zwłaszcza w krajach rozwijających się, ponieważ duże przedsiębiorstwa posiadają większą zdolność do radzenia sobie ze wstrząsami zewnętrznymi; podkreśla znaczenie wykorzystania prognoz strategicznych w celu poprawy gotowości i odporności UE oraz krajów rozwijających się na wszelkie przyszłe wstrząsy i kryzysy zdrowotne, w tym pojawienie się nowych mutacji chorób i przyszłych pandemii, z myślą o opracowaniu strategii i działań dostosowanych do przyszłych wyzwań; wskazuje, że kluczowym filarem unijnej strategii zrównoważonego łańcucha dostaw byłoby wymaganie od przedsiębiorstw w dużym stopniu narażonych na międzynarodowe łańcuchy dostaw, by podlegały prawnie wiążącym wymogom sprawozdawczym w kontekście nadchodzącego przeglądu dyrektywy w sprawie sprawozdawczości niefinansowej(15);

3.  domaga się od UE zapewnienia, by handel także przynosił korzyści podmiotom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji gospodarczej; przypomina w tym względzie, że szczególne działania promujące „sprawiedliwe i etyczne systemy handlowe”, do których Komisja zobowiązała się w strategii „Handel z korzyścią dla wszystkich”, stały się jeszcze bardziej znaczące w obecnych okolicznościach, biorąc pod uwagę, że inicjatywy oddolne dotyczące sprawiedliwego handlu mogą zapewniać, by handel przynosił korzyści podmiotom znajdującym się w niekorzystnej sytuacji gospodarczej w łańcuchu dostaw; podkreśla znaczenie przewidywalnych zamówień długoterminowych oraz odnotowuje udane systemy składania takich zamówień w sektorze sprawiedliwego handlu;

4.  wzywa Komisję do promowania inicjatyw dotyczących sprawiedliwego handlu za pośrednictwem programów UE angażujących osoby młode i sektor prywatny, w działaniach zewnętrznych w ujęciu ogólnym, podczas wdrażania rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju, za pośrednictwem delegatur UE, a także poprzez nagradzanie najlepszych praktyk i ułatwianie wymiany wiedzy między organami lokalnymi, regionalnymi i krajowymi, społeczeństwem obywatelskim, szkołami i uniwersytetami w UE, w tym w drodze rozszerzenia zakresu nagrody „Miasta UE dla sprawiedliwego i etycznego handlu” na szkoły i uniwersytety oraz ustanowienia corocznego Tygodnia Sprawiedliwego Handlu organizowanego w Brukseli przez Komisję; domaga się, by Komisja przekazywała sprawozdania na temat wsparcia inicjatyw dotyczących sprawiedliwego handlu przez UE i państwa członkowskie;

5.  zauważa, że globalne łańcuchy wartości często wiążą się z asymetrycznymi skutkami, w tym dla krajów najsłabiej rozwiniętych, nierównomiernym rozkładem ryzyka, a także wywierają nieproporcjonalnie negatywny wpływ na kobiety; ubolewa nad faktem, że podczas pandemii ten nierówny rozkład spowodował przerzucanie przez niektóre europejskie przedsiębiorstwa kosztów niższego popytu na cały łańcuch dostaw, w tym w krajach rozwijających się oraz anulowanie zamówień na towary już wyprodukowane, a w niektórych przypadkach nawet wysłane; wzywa Komisję do współpracy z państwami członkowskimi, samorządami lokalnymi, sektorem prywatnym i społeczeństwem obywatelskim w celu osiągnięcia sprawiedliwszego rozkładu negatywnych skutków i ryzyka we wszystkich łańcuchach dostaw; wzywa Komisję do przedstawienia konkretnych wniosków w następstwie jej zobowiązania do wdrożenia zerowej tolerancji dla pracy dzieci do końca 2021 r., który to rok ONZ ogłosiła rokiem zwalczania pracy dzieci;

6.  podkreśla, że łańcuch wartości w sektorze turystyki stanowi jeden z głównych europejskich ekosystemów przemysłowych; podkreśla w związku z tym, że z uwagi na ograniczenia w podróżowaniu i zakłócenia w łańcuchach dostaw spowodowane kryzysem związanym z COVID-19 w sektorach związanych z turystyką, takich jak sektor hotelarsko-gastronomiczny, a także innych podstawowych gałęziach przemysłu (lotniczym, motoryzacyjnym, stalowym, stoczniowym i morskim) obserwuje się załamanie handlowe i gospodarcze;

7.  podkreśla, że skuteczne zasady zapewniające europejskim przedsiębiorstwom uczciwą konkurencję i równe warunki działania zarówno na rynku wewnętrznym, jak i na rynkach państw trzecich, są konieczne do zagwarantowania wzajemnie korzystnych stosunków handlowych z partnerami międzynarodowymi oraz ochrony jednolitego rynku przed agresywnymi strategiami inwestowania ze strony podmiotów spoza UE próbujących zyskać na obecnym kryzysie; podkreśla znaczenie instrumentów ochrony handlu w tym zakresie; podkreśla, że rozporządzenie dotyczące egzekwowania powinno pozytywnie przyczyniać się do osiągania celu, jakim jest zagwarantowanie uczciwej konkurencji i równych warunków działania, oraz zwraca uwagę, że rozdziały dotyczące handlu i zrównoważonego rozwoju stanowią integralną część polityki handlowej;

8.  apeluje, by Komisja niezwłocznie uzupełniła unijny zestaw narzędzi ochrony handlu w 2021 r. poprzez wnioski ustawodawcze poparte ocenami skutków, nadając priorytet instrumentowi przeciwdziałania środkom przymusu i instrumentowi służącemu zwalczaniu zakłóceń spowodowanych przez zagraniczne subsydia i przedsiębiorstwa państwowe, oraz by zakończyła negocjacje w sprawie instrumentu dotyczącego udzielania zamówień publicznych w kontekście międzynarodowym; wskazuje na wymuszający wpływ sankcji eksterytorialnych nakładanych przez państwa trzecie oraz na potrzebę zabezpieczenia funkcjonowania instrumentów finansowych przed takimi środkami; zwraca uwagę na znaczenie publicznej interwencji finansowej podczas pandemii COVID-19;

9.  jest przekonany, że otwartość powinna iść w parze z ochroną naszych strategicznych sektorów i powinna być ściśle związana z ambitną, perspektywiczną polityką przemysłową zgodną z Zielonym Ładem i strategią cyfrową, co może wzmocnić zdolności UE do przeciwstawiania się przyszłym wstrząsom w sektorach strategicznych, pobudzić ożywienie gospodarcze oraz zapewnić konkurencyjność unijnych przedsiębiorstw, przyczyniając się do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i zapewnienia, aby Europa odgrywała kluczową rolę w produkcji innowacyjnych towarów i świadczeniu przyszłych usług;

10.  uważa, że dywersyfikacja i odporność łańcucha dostaw powinny zajmować kluczowe miejsce w zmienionej unijnej polityce handlowej; podkreśla powiązanie między handlem a interesami w zakresie bezpieczeństwa oraz domaga się proporcjonalnego zwiększenia i egzekwowania monitorowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych, tym samym uzupełniając i wspierając wysiłki państw członkowskich na rzecz wdrożenia takiego monitorowania w celu ochrony europejskich sektorów strategicznych oraz zapobiegania szkodliwym i możliwym do wykorzystania zależnościom gospodarczym od podmiotów spoza UE;

11.  wyraża przekonanie, że UE jest zbyt zależna od ograniczonej liczby dostawców niektórych kluczowych surowców, towarów i usług, w szczególności środków medycznych i farmaceutycznych, oraz że podważa to jej strategiczną autonomię i cele geopolityczne; nalega, aby UE przezwyciężyła te niepożądane zależności poprzez horyzontalną kombinację strategii politycznych zachęcających przedsiębiorstwa do gromadzenia zapasów, zwiększania produkcji, dywersyfikacji strategii zaopatrzenia i, w razie konieczności, promowania przenoszenia produkcji do krajów bliżej położonych oraz repatriacji produkcji, co mogłoby stworzyć nowe możliwości handlowe dla partnerów z wschodniego i południowego sąsiedztwa oraz musi być powiązane ze zbliżeniem przepisów w sektorach strategicznych;

12.  podkreśla zagrożenia dla krytycznych łańcuchów dostaw, które uwidocznił kryzys COVID-19, i wzywa Komisję, by w przygotowywanej strategii przemysłowej zwróciła szczególną uwagę na zrównoważony charakter łańcuchów dostaw w UE, określając, które łańcuchy dostaw mogłyby odnieść korzyści ze zwiększonej odporności dzięki dywersyfikacji dostaw, repatriacji produkcji i gromadzeniu zapasów; uważa jednak, że przedsiębiorstwa powinny ostatecznie same decydować o sposobie zarządzania swoimi globalnymi łańcuchami dostaw;

13.  zwraca uwagę, że Komisja powinna promować na szczeblu globalnym gospodarkę o obiegu zamkniętym i podkreśla rolę, jaką umowy handlowe powinny odgrywać w realizacji celów gospodarki o obiegu zamkniętym, dywersyfikacji podaży i wzmacnianiu otwartych stosunków handlowych w zakresie kluczowych towarów i usług; podkreśla, że skrócenie łańcuchów dostaw do sąsiedztwa UE i Afryki bądź ich modyfikacja mogą wywierać pozytywny wpływ na zrównoważony, ekologiczny i odporny wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu, a także na interesy strategiczne UE;

14.  odnotowuje, że łańcuchy dostaw rolno-spożywczych w UE funkcjonowały podczas pandemii, jednak ubolewa, że ograniczenia wywozowe i bariery handlowe spowodowały liczne zakłócenia; zauważa, że system informacji o rynkach rolnych (AMIS), który skupia główne kraje prowadzące handel towarami rolnymi w celu zwiększenia przejrzystości rynku żywności i reakcji politycznej na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego, można uznać za przykład dobrej praktyki; wzywa Komisję do zbadania, czy ten model można zastosować również w innych łańcuchach wartości; popiera działania na rzecz ułatwiania handlu podjęte w celu promowania norm bezpieczeństwa żywności oraz środków sanitarnych i fitosanitarnych w odpowiedzi na COVID-19; odnotowuje, że według Światowego Programu Żywnościowego ONZ (WFP) pandemia COVID-19 naraziła 265 milionów ludzi na ryzyko poważnych niedoborów żywności w 2020 r. w krajach o niskim i średnim dochodzie, czyli o 130 mln więcej niż w 2019 r.; zwraca się do Komisji o określenie i zbadanie we współpracy z ONZ najbardziej odpowiednich środków gwarantujących, że pandemia nie przełoży się na kryzys żywnościowy w krajach rozwijających się;

15.  wzywa Komisję do przedstawienia strategii w zakresie handlu cyfrowego, która zwiększa dostęp europejskich przedsiębiorstw do rynku, rozwija infrastrukturę cyfrową, harmonizuje ramy regulacyjne, modernizuje narzędzia handlowe i celne oraz chroni prawa obywateli UE wynikające z RODO(16);

16.  wzywa Komisję do przeprowadzenia dogłębnej oceny, czy nowa unijna modelowa klauzula dotycząca przepływów danych zapewni ochronę danych Europejczyków i prawa do prywatności w przypadku sporu z partnerem handlowym; podkreśla, że istniejące i przyszłe środki chroniące podstawowe prawa do prywatności i ochrony danych osobowych nie mogą być podważane przez międzynarodowe umowy handlowe; wzywa Komisję do uwzględniania odpowiednich zobowiązań państw trzecich przy ocenie ich adekwatności, w tym w odniesieniu do dalszego przekazywania danych;

17.  podkreśla przyspieszenie rewolucji cyfrowej w związku z COVID-19 oraz uznaje znaczenie przejęcia przez UE wiodącej roli w wyznaczaniu standardów zrównoważonej gospodarki światowej opartej na technologii cyfrowej i utrzymaniu otwartości międzynarodowego przepływu danych, aby szybko pokonać szereg barier handlowych i wąskich gardeł; podkreśla, że UE może ustanowić globalną normę dla sprawiedliwego i odpornego handlu cyfrowego w ramach swoich porozumień dwustronnych i wielostronnych oraz w wielostronnych negocjacjach w sprawie handlu elektronicznego i ułatwień inwestycyjnych; podkreśla, że rozdział dotyczący cyfryzacji w umowie o handlu i współpracy UE–Zjednoczone Królestwo może stanowić model dla przyszłych umów handlowych;

18.  apeluje o zapewnienie zachęt, w tym w drodze dostosowanych przepisów w sprawie pomocy państwa, dla przedsiębiorstw UE, aby uczyniły swoje łańcuchy wartości bardziej zrównoważonymi oraz skróciły lub dostosowały swoje łańcuchy dostaw, jeżeli mogłoby to być korzystne dla gospodarki UE, odporności, celów geopolitycznych lub autonomii strategicznej UE, w celu zapewnienia pełnego wliczenia w cenę zewnętrznych kosztów społecznych, środowiskowych i ekonomicznych zgodnie ze strategiami politycznymi UE, takimi jak strategia „od pola do stołu”, plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, strategia na rzecz bioróżnorodności oraz intensyfikacja działań UE na rzecz ochrony i odtwarzania lasów na świecie;

19.  wzywa Komisję do szczegółowego zbadania, w jaki sposób i w jakim zakresie odbywają się transfery powstających i przełomowych technologii z UE do państw autorytarnych przy okazji przepływów handlowych i inwestycyjnych; wzywa Komisję do zaproponowania nowych środków w celu ograniczenia takich transferów, w tym dzięki współpracy w łańcuchu dostaw z partnerami o podobnych poglądach; domaga się zainicjowania dialogu z Tajwanem na temat półprzewodników;

Polityka handlowa dotycząca krytycznych produktów zdrowotnych: wnioski z kryzysu związanego z COVID-19

20.  podkreśla, że zarządzanie handlem międzynarodowym, przedkładające współpracę międzynarodową nad konkurencję, ma do odegrania istotną rolę w szybkim rozwoju terapii medycznych i szczepionek, szybkim zwiększaniu produkcji, rozwoju odpornych globalnych łańcuchów wartości i zapewnieniu sprawiedliwego dostępu do rynku na całym świecie; w związku z tym podkreśla, że obecna pandemia powinna stać się bodźcem do wzmocnienia współpracy międzynarodowej i globalnej gotowości na wypadek sytuacji kryzysowych w dziedzinie zdrowia, co wymaga dalszego zaangażowania ze strony UE i państw członkowskich działających wspólnie jako „Drużyna Europy”. podkreśla potrzebę zajęcia się związanymi z handlem przyczynami pandemii i chorób odzwierzęcych, takimi jak wpływ handlu na degradację biosfery;

21.  z zadowoleniem przyjmuje wniosek kilku szefów rządów dotyczący międzynarodowego traktatu w sprawie reagowania w razie pandemii oraz apeluje, by obejmował on silny filar handlowy; podkreśla, że międzynarodowe ramy handlowe muszą wspierać współpracę oraz wdrażać mechanizmy strukturalnego i szybkiego reagowania, aby pomagać rządom w sprostaniu wyzwaniom związanym z zagrożeniami zdrowia; podkreśla, że porozumienia takie powinny z jednej strony obejmować podejście po stronie popytu ukierunkowane na potrzeby, przewidujące wspólne finansowanie i globalnie skoordynowane zaawansowane zakupy, a z drugiej strony zintegrowaną strategię po stronie podaży w celu zwiększenia zdolności produkcyjnej w całym łańcuchu wartości; utrzymuje, że należy poczynić postępy w obszarze przejrzystości względem dostępnych zapasów, globalnych sieci dostaw, zdolności produkcyjnych i wyceny podstawowych produktów zdrowotnych, wdrażania i opracowywania wyjątków od ochrony praw własności intelektualnej ze względów bezpieczeństwa zdrowia publicznego, zwiększania globalnej mobilności usług podstawowych, ochrony i promowania odporności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz rozwoju podejścia intersekcjonalnego do zwalczania negatywnego wpływu kryzysów zdrowotnych na równouprawnienie płci, równość wynagrodzeń i pozycję mniejszości;

22.  domaga się ustanowienia nowego Komitetu ds. Handlu i Zdrowia podczas 12. konferencji ministerialnej WTO, który opracuje wytyczne dotyczące sposobu wdrażania przez rządy istniejących wyjątków i elastyczności w międzynarodowym prawie handlowym, aby zwiększyć bezpieczeństwo zdrowia publicznego, oraz mechanizmy, jakie należy wdrożyć w celu usprawnienia globalnej reakcji na zagrożenia zdrowia, a także przygotuje podstawy dla filaru handlowego na potrzeby negocjacji dotyczących przyszłego międzynarodowego traktatu w sprawie reagowania w razie pandemii;

23.  podkreśla, że globalne łańcuchy dostaw surowców, produkcji i dystrybucji szczepionek muszą odnosić korzyści z otwartych stosunków handlowych; podkreśla, że protekcjonizm w produkcji i dystrybucji szczepionek może utrudniać reakcję na globalną pandemię; podkreśla w związku z tym szkodliwe skutki jednostronnych środków, takich jak ograniczenia i zakazy wywozu, a także brak przejrzystości światowych zapasów i późniejsze spekulacje cenowe w odniesieniu do rzadkich podstawowych towarów, zwłaszcza w krajach o niskim i średnim dochodzie; wzywa zatem UE, by zachęcała do przyjęcia inicjatywy WTO „Handel i Zdrowie” do końca 2021 r., do bliższej współpracy globalnej i była znacznie bardziej wymagająca, jeśli chodzi o przejrzystość dostaw, produkcji i kosztów produktów medycznych, odporność globalnych systemów opieki zdrowotnej oraz dostępne i przystępne cenowo produkty i usługi medyczne; wzywa UE do dopilnowania, by przyszłe zaawansowane umowy zakupu, w szczególności szczepionek następnej generacji, były w pełni jawne;

24.  wzywa UE do uwzględnienia zobowiązań dotyczących tajemnicy handlowej, danych zastrzeżonych i transferu technologii oraz do żądania od dostawców niezbędnej przejrzystości, w tym analizy kosztów i zysków w odniesieniu do każdego produktu;

25.  dlatego jest zaniepokojony nowym wzrostem ograniczeń wywozu szczepionek przez główne kraje produkujące szczepionki, takie jak Stany Zjednoczone, Zjednoczone Królestwo, Chiny i Indie oraz, w mniejszym stopniu, UE, i podkreśla, że może to zagrozić szybkiemu wzrostowi zdolności produkcyjnych szczepionek na świecie, zakłócić łańcuchy produkcji oraz prowadzić do działań odwetowych; wzywa Komisję do współpracy z krajami produkującymi szczepionki w celu szybkiego usunięcia barier wywozowych; potwierdza, że unijny mechanizm wydawania zezwoleń na wywóz jest środkiem tymczasowym, stosowanym jedynie w ostateczności, który powinien być przekształcony w mechanizm zapewniania przejrzystości; nalega na otrzymanie terminowego i kompleksowego dostępu do takich danych; podkreśla, że zwiększona przejrzystość zwiększyła zaufanie obywateli Unii do rozprowadzania szczepionki przez UE i zarządzania pandemią COVID-19;

26.  wyraża głębokie zaniepokojenie rosnącą liczbą wariantów wirusa wywołującego COVID-19; podkreśla, że brak produkcji i dystrybucji szczepionek w państwach trzecich może prowadzić do wzrostu liczby różnych nowych wariantów; dostrzega, że UE jest jednym z największych eksporterów szczepionek do państw trzecich, ale na poziomie bezwzględnym eksport ten nie jest jeszcze wystarczający, aby zwalczyć globalną pandemię; podkreśla, że program COVAX obecnie nie jest w stanie dostarczać szczepionek dla najbardziej zagrożonych osób zgodnie z zapotrzebowaniem; podkreśla, że terminowy dostęp do szczepionek może być korzystny dla odbudowy i odporności globalnej oraz unijnej gospodarki; wzywa Komisję do prowadzenia skutecznej dyplomacji w zakresie szczepionek i zaopatrzenia medycznego, aby zwiększyć wiarygodność i widoczność dyplomatyczną UE, a także wzywa do zwiększenia międzynarodowych wysiłków na rzecz przyspieszenia dostaw szczepionek dla programu COVAX;

27.  podkreśla, że szczepionki przeciwko COVID-19 i jego wariantom powinny być globalnym dobrem publicznym i że należy pilnie skoncentrować wielostronne wysiłki na sprawiedliwej dystrybucji szczepionek na całym świecie, szybkim zwiększeniu światowych zdolności produkcyjnych oraz ustanowieniu efektywnych partnerstw i transferze technologii, w tym w krajach o niskim i średnim dochodzie; podkreśla, że w oparciu o zdobyte doświadczenia należy nadal ulepszać ramy partnerstwa publiczno-prywatnego leżące u podstaw rozwoju i produkcji szczepionek oraz innych podstawowych technologii medycznych; zadowoleniem przyjmuje światowy szczyt w sprawie łańcucha dostaw i produkcji szczepionek C19, który odbył się w dniach 8 i 9 marca 2021 r., i wzywa do ustanowienia platform strukturalnych w celu szybkiego zwiększenia produkcji szczepionek w większej liczbie krajów, co mogłoby przyjąć formę platformy koordynacyjnej opartej na partnerstwie publiczno-prywatnym skupiającej podmioty prywatne i publiczne, aby umożliwiać tworzenie partnerstw i rozwijać je, monitorować wąskie gardła oraz identyfikować środki w celu wsparcia produkcji i stosowania szczepionek; podkreśla wysiłki podejmowane przez dyrektor generalną WTO w celu zaangażowania członków w dyskusję na temat inicjatyw dotyczących handlu i zdrowia;

28.  podkreśla, że międzynarodowa polityka handlowa musi odgrywać aktywną rolę w tym przedsięwzięciu poprzez umożliwienie handlu surowcami, łagodzenie niedoborów wykwalifikowanego i doświadczonego personelu, rozwiązywanie problemów łańcucha dostaw i spowodowanie przeglądu globalnych ram praw własności intelektualnej na wypadek przyszłych pandemii; nalega w związku z tym na konstruktywny dialog na temat tymczasowego odstąpienia od Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS) w celu zagwarantowania, że państwa nie spotkają się z odwetem za naruszenia patentów związanych z COVID-19 podczas pandemii;

29.  zwraca uwagę na duże wysiłki podjęte przez badaczy i przemysł na rzecz rozwoju nowych metod diagnostyki i leczenia COVID-19 oraz szczepionek przeciwko tej chorobie; zwraca uwagę na kluczową rolę odgrywaną przez zasoby sektora publicznego umożliwiające przedsiębiorstwom farmaceutycznym eliminowanie ryzyka w całym łańcuchu wartości szczepionek dzięki finansowaniu i dużym subsydiom na badania i rozwój, a także dzięki zaawansowanym umowom zakupu na dużą skalę; podkreśla także zasadniczy wkład pracowników opieki zdrowotnej, pacjentów, osób wyleczonych z COVID-19 oraz ogółu społeczeństwa, którzy uczestniczyli w badaniach klinicznych oraz innych działaniach w obszarze badań i rozwoju dotyczących różnych środków terapeutycznych i szczepionek; uważa, że wielostronne ramy praw własności intelektualnej mogą zapewnić ochronę i zachęty, które mają kluczowe znaczenie dla gotowości na przyszłe pandemie, oraz uznaje ich rolę w ułatwianiu szerokiej i bezprecedensowej współpracy między rządami, instytucjami badawczymi i firmami farmaceutycznymi;

30.  podkreśla kluczowe znaczenie otwartej wymiany technologii, know-how i badań dla skutecznego reagowania na pandemię oraz pełnego uczestnictwa firm farmaceutycznych w wielostronnych inicjatywach, takich jak C-TAP (baza danych o technologiach związanych z COVID-19) i nowo utworzone centrum transferu technologii WHO, w celu wykorzystania ich pełnego potencjału;

Handel i zrównoważony rozwój

31.  popiera uwzględnienie Europejskiego Zielonego Ładu w komunikacie w sprawie przeglądu polityki handlowej i wzywa do prowadzenia asertywnej polityki handlowej ukierunkowanej na multilateralizm, odporność i zrównoważony rozwój, zgodnie ze zobowiązaniem UE do realizacji oenzetowskich celów zrównoważonego rozwoju; wzywa do opracowania konkretnego planu działania, planu prac i harmonogramu, aby urzeczywistnić te ambicje; zachęca zatem Komisję do podjęcia współpracy z partnerami w celu aktualizacji istniejących umów handlowych i inwestycyjnych poprzez wykorzystanie zawartych w nich klauzul przeglądowych;

32.  z zadowoleniem przyjmuje włączenie porozumienia paryskiego jako podstawowego elementu do wszystkich przyszłych umów handlowych, inwestycyjnych i umów o partnerstwie; podkreśla, że ratyfikacja podstawowych konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) i poszanowanie praw człowieka są warunkami zawierania umów o wolnym handlu; wzywa Unię, by podczas przeglądu i negocjowania umów angażowała się w kontakty z przyszłymi i obecnymi partnerami handlowymi w celu ratyfikacji i skutecznego wdrożenia innych zaległych konwencji MOP i wielostronnych porozumień dotyczących środowiska; zwraca się o włączenie ambitnych rozdziałów dotyczących równouprawnienia płci, wzmacniania pozycji kobiet oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), a także specjalnych rozdziałów dotyczących handlu cyfrowego, do wszystkich umów handlowych;

33.  podkreśla, że odbudowa po pandemii COVID-19 jest wyjątkową okazją do ustalenia programu na rzecz wspierania zrównoważonego wzrostu gospodarczego; w związku z tym wzywa Komisję do przyspieszenia przeglądu 15-punktowego planu działania w sprawie rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju w 2021 r., tak aby można było go wdrażać we wszystkich trwających negocjacjach; oczekuje zajęcia się w ramach przeglądu wykonalnością i przypomina w związku z tym nieoficjalny dokument Niderlandów i Francji na temat handlu, skutków społeczno-gospodarczych i zrównoważonego rozwoju(17); sugeruje, że jako minimum należy uwzględnić niedawne postępy w zakresie zapewnienia wykonalności polityki handlowej UE, mianowicie zdolność do przeciwdziałania nieprzestrzeganiu przepisów przez partnerów poprzez jednostronne sankcje, stosowane jedynie w ostateczności, takie jak wprowadzenie ceł lub kontyngentów na określone produkty lub krzyżowe zawieszenie innych części umowy;

34.  wzywa Radę i Komisję, by włączyły do rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju przepisy dotyczące dobrostanu zwierząt, sprawiedliwego handlu i gospodarki o obiegu zamkniętym; podkreśla w tym względzie rolę głównego urzędnika ds. egzekwowania przepisów handlowych oraz domaga się ścisłej współpracy z Komisją Handlu Międzynarodowego Parlamentu Europejskiego przy monitorowaniu i kontroli egzekwowania rozdziałów dotyczących handlu i zrównoważonego rozwoju; wzywa Komisję, by wyciągnęła wnioski z niedawnego posiedzenia panelu ekspertów, tak aby rozdziały dotyczące handlu i zrównoważonego rozwoju zawierały plan działania z konkretnymi i możliwymi do zweryfikowania zobowiązaniami;

35.  ubolewa, że elektronika użytkowa nadal jest traktowana preferencyjnie w stosunku do towarów związanych z przemysłem ekologicznym, a taryfy i bariery handlowe są sprzeczne z zasadami zrównoważonego handlu; podkreśla, że znoszenie taryf i barier handlowych dla ekologicznych towarów i usług powinno być zaplanowane zgodnie z zasadami WTO, aby zapewniać wkład w innowacyjne rozwiązania, przeciwdziałać kryzysowi klimatycznemu i przyczyniać się do osiągnięcia celów Zielonego Ładu i celów zrównoważonego rozwoju, a także zrównoważonego rozwoju na całym świecie; domaga się, aby Komisja zbadała instrumenty pozwalające zaradzić tym zakłóceniom i urzeczywistniła Zielony Ład poprzez wdrażanie go we wszystkich aspektach polityki handlowej;

36.  zwraca uwagę, że wysokie koszty początkowe, które mogą zwrócić się dopiero z czasem, oraz brak wiedzy fachowej i sprzętu utrudniają lub spowalniają obecnie transformację ekologiczną i cyfrową w krajach rozwijających się; domaga się, aby Komisja wykorzystała wszystkie dostępne jej instrumenty handlowe i strategie polityki współpracy na rzecz rozwoju w celu zwiększenia wsparcia finansowego, pomocy technicznej, transferu technologii, budowania zdolności i cyfryzacji, aby wzmocnić pozycję krajów rozwijających się i umożliwić im osiągnięcie trwałej odporności oraz lepiej wdrażać należytą staranność w całym łańcuchu dostaw;

37.  apeluje do UE o przejęcie wiodącej roli w wymiarze wielostronnym, aby zaangażować kraje i partnerów handlowych o podobnych poglądach w realizację silnego programu środowiskowego, w tym w stopniowy rozwój zasad, w celu zniesienia dotacji zakłócających rynek oraz dotacji szkodliwych dla środowiska w umowach handlowych oraz na szczeblu WTO, a także zasad dotyczących dotacji na paliwa kopalne, w oparciu o zasadę „nie czyń poważnych szkód”;

38.  podkreśla znaczenie sporządzania ocen wpływu na zrównoważony rozwój na zasadzie ex ante, śródokresowej i ex post, zgodnie z konkretnym harmonogramem, uwzględniając ewentualne zagrożenia na jak najwcześniejszym etapie oraz, jeżeli oceny ex post wykażą, że jest to konieczne, reagując na negatywne skutki; wzywa Komisję do regularnego przekazywania Parlamentowi informacji na temat trwających i ukończonych ocen wpływu; podkreśla potrzebę opracowania kompleksowych ram zawierających konkretne cele, aby realizować założenia wskazane w celach zrównoważonego rozwoju, Zielonym Ładzie i programie godnej pracy MOP w ramach umów handlowych i inwestycyjnych; podkreśla, że nowe umowy należy zawierać dopiero po osiągnięciu tych celów, a istniejące umowy należy odpowiednio zmienić;

39.  podkreśla, że przejrzystość, dialog i dobra komunikacja z obywatelami i zainteresowanymi stronami mają kluczowe znaczenie dla wspierania polityki handlowej i czerpania z niej korzyści; z zadowoleniem przyjmuje zatem platformę Access2Markets oraz wysiłki Komisji na rzecz promowania tego narzędzia; podkreśla, że rola i obowiązki społeczeństwa obywatelskiego i wewnętrznych grup doradczych, których rola w zakresie monitorowania mogłaby zostać jeszcze bardziej rozszerzona, muszą być wyraźnie określone w umowach politycznych i handlowych UE oraz że pomocy finansowej powinny towarzyszyć środki służące budowaniu zdolności, aby umożliwić jej skuteczne funkcjonowanie; podkreśla potencjał delegatur UE we wspieraniu prac wewnętrznych grup doradczych w państwach trzecich oraz monitorowaniu wdrażania umów handlowych, ze zwróceniem szczególnej uwagi na wspieranie MŚP w korzystaniu z umów oraz ułatwień w handlu; ubolewa nad brakiem nadrzędnej struktury w tym zakresie;

40.  podkreśla zapotrzebowanie na większą spójność i przejrzystość w procesach kontroli unijnej polityki handlowej; podkreśla potrzebę spójnych, jasnych, mierzalnych i obiektywnych kryteriów dla unijnej polityki handlowej i zaangażowania obywateli Unii, usprawnionego dialogu między Komisją a Parlamentem, większej spójności polityki oraz lepszej kontroli wszystkich aspektów polityki handlowej; podkreśla w tym względzie rolę ocen wpływu na zrównoważony rozwój na zasadzie ex ante, śródokresowej i ex post; wzywa Komisję do współpracy z Parlamentem Europejskim na wszystkich etapach opracowywania wniosków, reagowania na wnioski przedstawione przez wewnętrzne grupy doradcze, ożywienia dialogu na poziomie społeczeństwa obywatelskiego i zintensyfikowania współpracy ze społeczeństwem obywatelskim w ramach Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego; wzywa Parlament do zorganizowania regularnych konsultacji z wewnętrznymi grupami doradczymi;

Multilateralizm i geopolityczne miejsce Europy na świecie

41.  zachęca Komisję do określenia możliwych konkretnych i szczegółowych działań oraz planu działania w celu wdrożenia koncepcji otwartej strategicznej autonomii oraz zapewnienia, by dostępne były wszystkie opcje; zauważa z zaniepokojeniem, że wybuch pandemii COVID-19 spowodował wzrost geopolitycznej konkurencji i napięć;

42.  przypomina o geopolitycznym znaczeniu silnej, zdywersyfikowanej i odpornej unijnej polityki handlowej; przypomina, że wysoki współczynnik zależności energetycznej UE stanowi wyzwanie dla otwartej strategicznej autonomii, co zmusza nas do przyspieszenia transformacji energetycznej; podkreśla, że siła rynkowa UE, jej wartości i przywiązanie do współpracy, sprawiedliwości, wzajemności i handlu opartego na zasadach powinny stanowić podstawę takiej otwartości;

43.  zdecydowanie zaleca, aby UE poszukiwała nowych partnerstw z partnerami o podobnych poglądach oraz konsolidowała istniejące partnerstwa; uważa, że fakultatywne porozumienia handlowe z ograniczoną liczbą partnerów, koncentrujące się na kwestiach strategicznych, oferują lepszy i bardziej konkretny sposób wdrażania koncepcji otwartej strategicznej autonomii i zyskałyby poparcie społeczeństwa obywatelskiego;

44.  podkreśla jednak, że w przypadkach, w których współpraca nie jest możliwa, UE powinna realizować swoje interesy za pomocą autonomicznych środków służących ochronie jej wartości i zwalczaniu nieuczciwych praktyk handlowych zgodnie z prawem międzynarodowym;

45.  z zadowoleniem przyjmuje potwierdzenie multilateralizmu w przeglądzie polityki handlowej i przedstawione kompleksowe propozycje dotyczące koniecznej dogłębnej reformy WTO w odniesieniu do wszystkich jej funkcji;

46.  podziela nacisk położony przez Komisję w jej wizji reformy WTO na ożywienie gospodarcze, zrównoważony rozwój, likwidację niesprawiedliwych dotacji państwowych i handel cyfrowy oraz wzywa Komisję do dołożenia wszelkich starań w celu realizacji jej programu, w tym celów dotyczących płci, praw człowieka i norm pracy;

47.  podkreśla znaczenie zapewnienia szybkiego powiązania WTO z innymi organizacjami systemu wielostronnego, takimi jak WHO, osiągnięcia konsensusu w Genewie, zagwarantowania, że organizacje międzynarodowe będą wspólnie pracować nad sprostaniem globalnym wyzwaniom oraz zakończenia negocjacji w sprawie dotacji dla rybołówstwa podczas 12. konferencji ministerialnej WTO;

48.  podkreśla znaczenie inicjatywy WTO dotyczącej handlu i klimatu oraz ponawia swoje poparcie dla umowy w sprawie towarów środowiskowych; z zadowoleniem przyjmuje w tym kontekście podejście nowej dyrektor generalnej WTO i oczekuje, że Komisja zdecydowanie poprze ją, aby nadać nowy impet organizacji, tak aby mogła ona sprostać wyzwaniom stojącymi obecnie przed wielostronnym systemem handlowym;

49.  podkreśla znaczenie skutecznego rozstrzygania sporów dla zapewnienia stabilności i przewidywalności w wielostronnym systemie handlu oraz potrzebę rozwiązania obecnej sytuacji dotyczącej organu apelacyjnego we współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, aby przywrócić jego funkcjonowanie i w ten sposób zapewnić możliwość właściwego rozstrzygania sporów handlowych; zwraca się do Komisji, by w ramach inicjatywy WTO dotyczącej handlu i klimatu zaproponowała, w stosownych przypadkach, włączenie ekspertyz środowiskowych w kontekście rozstrzygania sporów;

50.  podkreśla, że ożywienie funkcji negocjacyjnej WTO odegra kluczową rolę w każdej istotnej reformie tej organizacji; zauważa w szczególności potrzebę zajęcia się zakłóceniami konkurencji spowodowanymi przez subsydia przemysłowe i przedsiębiorstwa państwowe, zwłaszcza w Chinach, i zwraca się do Komisji o przedstawienie wniosków w celu identyfikacji i rozróżnienia poszczególnych rodzajów subsydiów w zależności od ich wkładu w realizację uzasadnionych celów publicznych;

51.  podkreśla, że aby ożywić funkcję negocjacyjną WTO, UE musi współpracować z partnerami o podobnych poglądach, by znaleźć płaszczyznę porozumienia dla reformy WTO w jak najszerszym sensie; potwierdza, że istotne postępy w reformie WTO wymagają szerokiego porozumienia i koalicji partnerów o podobnych poglądach; wzywa Komisję do dalszego angażowania się w fakultatywne negocjacje stanowiące krok w kierunku zawarcia porozumień wielostronnych; popiera wniosek Komisji dotyczący rozpoczęcia negocjacji na temat fakultatywnego porozumienia w sprawie neutralności konkurencyjnej z partnerami o podobnych poglądach; jest przekonany, że przywództwo UE i współpraca transatlantycka mają kluczowe znaczenie dla powodzenia każdej znaczącej reformy WTO;

52.  wzywa Komisję do aktywnego poszukiwania rozwiązania problemu rozbieżności między poziomem rozwoju a poziomem zobowiązań podjętych w ramach międzynarodowego systemu handlowego; podkreśla, że należy zwrócić szczególną uwagę na kraje rozwijające się i ich szczególne potrzeby w odniesieniu do wzrostu gospodarczego, zrównoważonego rozwoju i reformy WTO;

53.  zwraca uwagę na zasadnicze znaczenie zajęcia się w trakcie następnej konferencji ministerialnej WTO systemem sankcji zapobiegających sytuacji, w której za skutki naruszania międzynarodowych zasad handlowych przez niektórych członków płacą sektory, a nie podmioty odpowiedzialne za brak zgodności;

54.  podziela sugestię zawartą w przeglądzie polityki handlowej, że grupa G-20 powinna zacieśnić współpracę i koordynować wysiłki w obszarze neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla i innych aspektów Zielonego Ładu; podkreśla jednak, że aby podejście to było skuteczne, niektórzy członkowie grupy G-20 będą musieli zwiększyć swoje zobowiązania w zakresie redukcji emisji; wzywa Komisję do zapewnienia skutecznego mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2;

55.  popiera nową, perspektywiczną agendę transatlantycką, opartą na wspólnych interesach oraz wspólnych wartościach i celach, mającą na celu zrównoważenie rozwoju współpracy gospodarczej i handlowej w regionie Pacyfiku, aby osiągnąć znaczącą reformę WTO i znaleźć wspólne rozwiązania wspólnych problemów;

56.  uznaje jednocześnie, że nadal istnieją pewne rozbieżne interesy; zachęca zarówno Komisję, jak i administrację USA do ścisłej współpracy w nowym politycznym kontekście, aby zapewnić równe warunki działania dla przedsiębiorstw w celu zwiększenia dostępu do rynku dla firm z UE, do dalszego analizowania porozumień o ocenie zgodności i wyeliminowania ceł przemysłowych, do uzgodnienia ambitnych norm socjalnych, technologicznych i środowiskowych oraz do wzajemnego wykorzystywania doświadczeń w celu bardziej skutecznego promowania takich norm na arenie światowej;

57.  wzywa obie strony do rozwiązania dwustronnych sporów handlowych, popiera zawieszenie ceł w sporze Airbus-Boeing i domaga się trwałego rozwiązania tej kwestii w celu znalezienia rozwiązania kwestii podatków cyfrowych; wzywa USA do usunięcia sekcji 232 dotyczącej taryf na stal i aluminium;

58.  apeluje o podejmowanie wspólnych wysiłków w celu ukierunkowana polityki handlowej na pracowników i przedsiębiorstwa, aby wyjść z pandemii, przyspieszyć odbudowę gospodarczą i ułatwić handel szczepionkami i podstawowymi produktami leczniczymi; przypomina, że powinniśmy współpracować, aby osiągnąć znaczącą reformę WTO i przywrócić funkcjonowanie organu apelacyjnego; zachęca obydwie strony do przestrzegania zobowiązań WTO w ramach Porozumienia w sprawie zamówień rządowych oraz do znalezienia wspólnych rozwiązań wspólnych problemów, ale podkreśla potrzebę podejmowania autonomicznych działań przez UE w razie potrzeby;

59.  popiera wspólny komunikat pt. „Nowa agenda UE–USA na rzecz globalnych zmian” oraz domaga się szybkiego ustanowienia nowej Rady UE–USA ds. Handlu i Technologii; wzywa do ścisłej współpracy UE–USA w dziedzinie powstających i przełomowych technologii, w tym wspólnych ograniczeń wywozowych i przywozowych względem państw autorytarnych;

60.  wzywa Komisję do umieszczenia handlu, klimatu oraz powiązanych reform w centrum stosunków transatlantyckich, a zarazem odnotowuje wysoki poziom ambicji wykazywany przez nową administrację USA w tej kwestii, który powinien opierać się na nowych podejściach, takie jak te wprowadzone w umowie handlowej między USA, Kanadą a Meksykiem (USMCA);

61.  jest świadomy znaczenia stosunków handlowych UE z Chinami, które stały się w 2020 r. największym partnerem handlowym UE pod względem handlu towarami; wyraża głębokie przekonanie, że stosunki handlowe między UE a Chinami wymagają bardziej wyważonego i wzajemnego podejścia; podkreśla, że proces ratyfikacji kompleksowej umowy inwestycyjnej między UE a Chinami może się rozpocząć dopiero po osiągnięciu przez UE istotnych postępów w opracowywaniu odpowiednich i skutecznych autonomicznych środków, stosowanych w ramach wysiłków podejmowanych w celu przeciwdziałania praktykom zakłócającym rynek lub obrony strategicznych interesów UE, w tym zakazu produktów wytwarzanych przy użyciu pracy przymusowej, ulepszonego zestawu narzędzi ochrony handlu i działającego mechanizmu sankcji za łamanie praw człowieka;

62.  podkreśla, że ratyfikacja kompleksowej umowy inwestycyjnej między UE a Chinami jest nie do pomyślenia w kontekście zmieniającej się dynamiki szerszych stosunków UE-Chiny, i uważa za godną głębokiego ubolewania niedopuszczalną eskalację ze strony Chin polegającą na objęciu sankcjami wybranych posłów do Parlamentu Europejskiego i podmiotów europejskich, ponieważ prowadzi to do dalszej erozji zaufania i utrudnia współpracę dwustronną; podkreśla, że proces ratyfikacji kompleksowej umowy inwestycyjnej między UE a Chinami nie rozpocznie się, jeśli nie zostaną zniesione chińskie sankcje wobec posłów i organów Parlamentu Europejskiego;

63.  podkreśla, że Parlament będzie uważnie kontrolował umowę, w tym jej postanowienia dotyczące zrównoważonego rozwoju, i przypomina Komisji, że gdy zostanie poproszony o zatwierdzenie umowy inwestycyjnej, będzie brał pod uwagę sytuację w zakresie praw człowieka w Chinach, w tym w Hongkongu;

64.  wzywa Komisję, aby poczyniła postępy w zakresie umowy inwestycyjnej z Tajwanem, która będzie dowodem zaangażowania się na rzecz nawiązania znaczących stosunków handlowych i inwestycyjnych oraz do podjęcia niezbędnych kroków w kierunku przeprowadzenia oceny skutków, konsultacji publicznych i analizy zakresu przed końcem 2021 r.; przypomina o znaczeniu dwustronnego zorganizowanego dialogu, w tym w kwestiach związanych z multilateralizmem i WTO, technologią oraz zdrowiem publicznym, a także zasadniczej współpracy w obszarze kluczowych dostaw, takich jak półprzewodniki;

65.  z zadowoleniem przyjmuje zaangażowanie w przeglądzie polityki handlowej we współpracę z Afryką oraz wschodnim i południowym sąsiedztwem w skuteczny, zrównoważony i konstruktywny sposób; domaga się konkretnych działań w celu zacieśnienia stosunków UE z tymi partnerami, w tym w obszarze energii;

66.  ponownie podkreśla znaczenie strategicznego i trwałego partnerstwa z Azją Południowo-Wschodnią i Indiami; w związku z tym wzywa Komisję do utrzymania zaangażowania w regionie i aktywnego promowania stosunków handlowych opartych na zasadach na rzecz kompleksowej i ambitnej strategii dotyczącej Indo-Pacyfiku;

67.  wskazuje, że kryzys związany z COVID-19 zwrócił uwagę na znaczenie nowego partnerstwa z kontynentem afrykańskim, które wspiera integracyjne i zrównoważone podejście polityczne; podkreśla w tym kontekście, że należy zająć się kwestią redukcji i umorzenia długu; podkreśla, że UE musi aktywnie wspierać dywersyfikację wewnątrzafrykańskich łańcuchów wartości;

68.  z zadowoleniem przyjmuje wejście w życie Afrykańskiej Kontynentalnej Strefy Wolnego Handlu (AfCFTA) jako instrumentu służącego aktywnemu wspieraniu regionalnej, gospodarczej i politycznej integracji Afryki i poprawie dostępu tego kontynentu do rynków światowych;

69.  podkreśla znaczenie zaangażowania UE w nasze stosunki handlowe z Ameryką Łacińską i Karaibami, w tym z krajami i terytoriami zamorskimi; wyraża zaniepokojenie wpływem pandemii COVID-19, zwłaszcza na kobiety, w tym regionie;

70.  wzywa wszystkie instytucje UE, by we współpracy handlowej i na rzecz rozwoju nadal nadawały pierwszeństwo rozwijaniu większej odporności na pandemie i zagrożenia zdrowia; wzywa Komisję do utrzymania w tym celu zorganizowanego dialogu z partnerami w powyższych regionach;

o
o   o

71.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0337. (2) Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0277. (3) Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0261. (4) Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0109. (5) Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0071. (6) Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0073. (7) Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0040. (8) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0321. (9) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0252. (10) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0212. (11) Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0078. (12) Dz.U. C 369 z 11.10.2018, s. 22. (13) Dz.U. C 101 z 16.3.2018, s. 30. (14) Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Światowa prognoza gospodarcza: Managing Divergent Recoveries [Zarządzanie zróżnicowanymi poziomami ożywienia gospodarczego], kwiecień 2021 r. (15) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących różnorodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy (Dz.U. L 330 z 15.11.2014, s. 1). (16) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.U. L 119 z 4.5.2016, s. 1). (17) Nieoficjalny dokument Niderlandów i Francji na temat handlu, skutków społeczno-gospodarczych i zrównoważonego rozwoju, dostępny na stronie „the Netherlands at International Organisations (permanentrepresentations.nl)’.

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Rady zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do przyznania Komisji uprawnień wykonawczych w celu określenia znaczenia terminów stosowanych w niektórych przepisach tej dyrektywy (COM(2020)0749 – C9-0002/2021 – 2020/0331(CNS))

P9_TA(2021)0329 A9-0201/2021

(Specjalna procedura ustawodawcza – konsultacja)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając wniosek Komisji przedstawiony Radzie (COM(2020)0749),

–  uwzględniając art. 113 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, na mocy którego Rada skonsultowała się z Parlamentem (C9-0002/2021),

–  uwzględniając uzasadnioną opinię przedstawioną, w ramach protokołu nr 2 w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności, przez parlament Szwecji, stwierdzającą, że projekt aktu ustawodawczego nie jest zgodny z zasadą pomocniczości,

–  uwzględniając art. 82 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Gospodarczej i Monetarnej (A9-0201/2021),

1.  zatwierdza wniosek Komisji;

2.  zwraca się do Rady o poinformowanie go, jeśli uzna ona za stosowne odejście od tekstu przyjętego przez Parlament;

3.  zwraca się do Rady o ponowne skonsultowanie się z Parlamentem, jeśli uzna ona za stosowne wprowadzenie znaczących zmian do tekstu przyjętego przez Parlament;

4.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji oraz parlamentom narodowym.

Decyzja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie zmian w Regulaminie dotyczących art. 99, 197, 213, 214, 222, 223, 230, 235 i załącznika V oraz dodania nowego art. 106a (2021/2048(REG))

P9_TA(2021)0330 A9-0214/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając art. 236 i 237 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Konstytucyjnych (A9-0214/2021),

1.  podejmuje decyzję o wprowadzeniu do swojego Regulaminu poniższych zmian;

2.  postanawia, że zmiany te wchodzą w życie pierwszego dnia sesji miesięcznej następującej po sesji, na której zostały przyjęte, z wyjątkiem:

3.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej decyzji Radzie i Komisji tytułem informacji.

Tekst obowiązujący   Poprawka Poprawka 1 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 99 Postanowienia regulujące procedurę udzielania Komisji absolutorium z wykonania budżetu zgodnie z postanowieniami finansowymi Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/20121 („rozporządzenie finansowe”) są załączone do niniejszego Regulaminu. Postanowienia regulujące procedurę udzielania Komisji absolutorium z wykonania budżetu zgodnie z postanowieniami finansowymi Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/10461 („rozporządzenie finansowe”) są załączone do niniejszego Regulaminu. __________________________ __________________________ 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z dnia 25 października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002 (Dz.U. L 298 z 26.10.2012, s. 1). 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012 (Dz.U. L 193 z 30.7.2018, s. 1). Poprawka 2 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 106 a (nowy) Artykuł 106a Procedura przedstawiania stanowiska Parlamentu w sprawie ustanowienia lub przedłużenia stosowania unijnych funduszy powierniczychna rzecz działań zewnętrznych 1.  W przypadku gdy Komisja konsultuje się z Parlamentem w sprawie zamiaru utworzenia lub przedłużenia stosowania funduszu powierniczego na potrzeby działań w sytuacjach nadzwyczajnych lub działań podejmowanych w następstwie takich sytuacji zgodnie z art. 234 ust. 1 akapit trzeci lub art. 234 ust. 5 akapit pierwszy rozporządzenia finansowego, komisja przedmiotowo właściwa sporządza projekt zaleceń. Projekty zaleceń może zawierać konkretne zalecenia dla Komisji dotyczące szczegółów funduszu powierniczego, takich jak cele lub sposób funkcjonowania funduszu. Artykuł 118 ust. 2–6 stosuje się odpowiednio. 2.  W przypadku gdy Komisja zwróci się do Parlamentu o zatwierdzenie projektu decyzji w sprawie utworzenia lub przedłużenia stosowania funduszu powierniczego na potrzeby działań tematycznych zgodnie z art. 234 ust. 1 akapit czwarty lub art. 234 ust. 5 akapit pierwszy rozporządzenia finansowego, komisja przedmiotowo właściwa przygotowuje zalecenie w sprawie zatwierdzenia lub odrzucenia projektu decyzji. Artykuł 105 ust. 1–4 stosuje się odpowiednio. 3.  Posłowie, grupa polityczna lub grupy polityczne w liczbie stanowiącej co najmniej średni próg lub komisja przedmiotowo właściwa mogą przedłożyć Parlamentowi projekt rezolucji, w której zwraca się do Komisji o zaprzestanie zasilania unijny fundusz powierniczy lub o dokonanie przeglądu umowy ustanawiającej w celu likwidacji unijnego funduszu powierniczego, zgodnie z art. 234 ust. 5 akapit drugi rozporządzenia finansowego. Poprawka 3 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 197 Artykuł 197 skreśla się Wniosek o stwierdzenie niedopuszczalności 1.  W momencie otwarcia debaty nad danym punktem porządku dziennego grupa polityczna lub posłowie w liczbie stanowiącej co najmniej niski próg mogą wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie niedopuszczalności tego punktu porządku dziennego. Głosowanie nad tym wnioskiem przeprowadza się niezwłocznie. Zamiar złożenia wniosku o stwierdzenie niedopuszczalności powinien być zgłoszony co najmniej dwadzieścia cztery godziny wcześniej Przewodniczącemu, który informuje o nim niezwłocznie Parlament. 2.  Jeśli wniosek został przyjęty, Parlament przechodzi od razu do następnego punktu porządku dziennego. Poprawka 4 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 213 – ustęp 1 1.   Na swoim pierwszym posiedzeniu po powołaniu członków komisji zgodnie z art. 209 oraz ponownie po upływie dwóch i pół roku komisja wybiera spośród swoich stałych członków przewodniczącego oraz, w odrębnych głosowaniach, wiceprzewodniczących, którzy stanowią prezydium komisji. Liczbę wybieranych wiceprzewodniczących ustala Parlament na wniosek Konferencji Przewodniczących. Skład prezydium każdej komisji musi odzwierciedlać różnorodność Parlamentu. W skład prezydium nie mogą wchodzić wyłącznie mężczyźni lub wyłącznie kobiety, zaś wiceprzewodniczący nie mogą pochodzić z tego samego państwa członkowskiego. 1.   Na swoim pierwszym posiedzeniu po powołaniu członków komisji zgodnie z art. 209 oraz ponownie po upływie dwóch i pół roku komisja wybiera spośród swoich stałych członków przewodniczącego oraz, w odrębnych głosowaniach, wiceprzewodniczących, którzy stanowią prezydium komisji. Liczbę wybieranych wiceprzewodniczących ustala Parlament na wniosek Konferencji Przewodniczących. Skład prezydium każdej komisji musi odzwierciedlać różnorodność Parlamentu. Przewodniczący i pierwszy wiceprzewodniczący komisji nie mogą być osobami tej samej płci. Zasada równowagi płci ma również zastosowanie do pozostałych członków Prezydium. Nie jest dozwolone, by wszyscy członkowie prezydium pochodzili z tego samego państwa członkowskiego. Poprawka 6 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 214 – ustęp 2 – akapit 4 Przewodniczący ogłasza na posiedzeniu komisji wszystkie decyzje i zalecenia koordynatorów, które w przypadku braku sprzeciwu uznaje się za przyjęte i należycie uwzględnia w protokole posiedzenia komisji. Przewodniczący ogłasza na posiedzeniu komisji wszystkie decyzje i zalecenia koordynatorów, które uznaje się za przyjęte, jeśli nie zgłoszono wobec nich sprzeciwu. W przypadku zgłoszenia sprzeciwu komisja głosuje zwykłą większością głosów. Decyzje te i zalecenia uwzględnia się należycie w protokole posiedzenia komisji. Poprawka 7 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 222 – ustęp 1 – wprowadzenie 1.  Po opublikowaniu przez Komisję inicjatywy obywatelskiej w odpowiednim rejestrze zgodnie z art. 10 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/20111, na wniosek przewodniczącego Konferencji Przewodniczących Komisji Przewodniczący Parlamentu Europejskiego: 1.  Po opublikowaniu przez Komisję w odpowiednim rejestrze zawiadomienia o inicjatywie obywatelskiej zgodnie z art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/7881, na wniosek przewodniczącego Konferencji Przewodniczących Komisji Przewodniczący Parlamentu Europejskiego: __________________________ __________________________ 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 211/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie inicjatywy obywatelskiej (Dz.U. L 65 z 11.3.2011, s. 1). 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/788 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej (Dz.U. L 130 z 17.5.2019, s. 55). Poprawka 8 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 222 – ustęp 1 – litera a a)  zwraca się do komisji przedmiotowo właściwej zgodnie z załącznikiem V o zorganizowanie wysłuchania publicznego przewidzianego w art. 11 rozporządzenia (UE) nr 211/2011; komisja przedmiotowo właściwa dla petycji zostaje z urzędu zaangażowana w prace na podstawie art. 57 niniejszego Regulaminu; a)  zwraca się do komisji przedmiotowo właściwej zgodnie z załącznikiem VI o zorganizowanie wysłuchania publicznego przewidzianego w art. 14 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2019/788; komisja przedmiotowo właściwa dla petycji zostaje z urzędu zaangażowana w prace na podstawie art. 57 niniejszego Regulaminu; Poprawka 9 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 222 – ustęp 1 – litera b b)  jeżeli co najmniej dwie inicjatywy obywatelskie opublikowane w odpowiednim rejestrze zgodnie z art. 10 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (UE) nr 211/2011 dotyczą podobnej sprawy, może – po konsultacji z organizatorami – zadecydować o zorganizowaniu wspólnego wysłuchania publicznego, na którym wszystkie odnośne inicjatywy obywatelskie zostaną omówione na równych prawach. b)  jeżeli co najmniej dwie inicjatywy obywatelskie, o których zawiadomienie opublikowano w odpowiednim rejestrze zgodnie z art. 14 ust. 1 lit. rozporządzenia (UE) 2019/788 dotyczą podobnej sprawy, może – po konsultacji z organizatorami – zadecydować o zorganizowaniu wspólnego wysłuchania publicznego, na którym wszystkie odnośne inicjatywy obywatelskie zostaną omówione na równych prawach. Poprawka 10 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 222 – ustęp 2 – litera a a)  upewnia się, że organizatorzy zostali przyjęci przez Komisję na odpowiednim szczeblu zgodnie z art. 10 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (UE) nr 211/2011; a)  upewnia się, że grupa organizatorów została przyjęta przez Komisję na odpowiednim szczeblu zgodnie z art. 15 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2019/788; Poprawka 11 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 222 – ustęp 3 3.  Przewodniczący komisji przedmiotowo właściwej wyznacza odpowiednią datę wysłuchania publicznego, przypadającą w terminie trzech miesięcy od przedłożenia inicjatywy Komisji zgodnie z art. 9 rozporządzenia (UE) nr 211/2011. 3.  Przewodniczący komisji przedmiotowo właściwej wyznacza odpowiednią datę wysłuchania publicznego, przypadającą w terminie trzech miesięcy od przedłożenia inicjatywy Komisji zgodnie z art. 13 rozporządzenia (UE) 2019/788. Poprawka 12 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 222 – ustęp 4 – akapit 2 Komisja przedmiotowo właściwa zaprasza do przedstawienia inicjatywy na wysłuchaniu reprezentatywną grupę organizatorów, w tym co najmniej jedną z osób do kontaktu, o których mowa w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia (UE) nr 211/2011. Komisja przedmiotowo właściwa zaprasza do przedstawienia inicjatywy na wysłuchaniu reprezentatywną grupę organizatorów, w tym co najmniej jedną z osób wyznaczonych do kontaktów, o których mowa w art. 5 ust. 3 akapit pierwszy rozporządzenia (UE) 2019/788. Poprawka 13 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 222 – ustęp 8 8.  Parlament organizuje debatę dotyczącą inicjatywy obywatelskiej opublikowanej w odpowiednim rejestrze zgodnie z art. 10 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (UE) nr 211/2011 na sesji miesięcznej następującej po wysłuchaniu publicznym oraz decyduje, podczas wpisywania debaty do porządku dziennego, czy debata zostanie zakończona uchwaleniem rezolucji. Parlament nie kończy debaty uchwaleniem rezolucji, jeśli podczas bieżącej lub kolejnej sesji miesięcznej przewidziane jest sprawozdanie na ten sam lub podobny temat, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności przewodniczący zgłosi inną propozycję. Jeśli Parlament zadecyduje o zamknięciu debaty rezolucją, komisja przedmiotowo właściwa, grupa polityczna lub posłowie w liczbie stanowiącej co najmniej niski próg mogą złożyć projekt rezolucji. Artykuł 132 ust. 3-8, dotyczące składania projektów rezolucji i głosowania nad nimi, stosuje się odpowiednio. 8.  Parlament organizuje debatę dotyczącą inicjatywy obywatelskiej, w odniesieniu do której opublikowano zawiadomienie w odpowiednim rejestrze zgodnie z art. 14 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2019/788, na sesji miesięcznej następującej po wysłuchaniu publicznym oraz decyduje, podczas wpisywania debaty do porządku dziennego, czy debata zostanie zakończona uchwaleniem rezolucji. Parlament nie kończy debaty uchwaleniem rezolucji, jeśli podczas bieżącej lub kolejnej sesji miesięcznej przewidziane jest sprawozdanie na ten sam lub podobny temat, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności przewodniczący zgłosi inną propozycję. Jeśli Parlament zadecyduje o zamknięciu debaty rezolucją, komisja przedmiotowo właściwa, grupa polityczna lub posłowie w liczbie stanowiącej co najmniej niski próg mogą złożyć projekt rezolucji. Artykuł 132 ust. 3–8, dotyczące składania projektów rezolucji i głosowania nad nimi, stosuje się odpowiednio. Poprawka 14 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 223 – ustęp 3 3.  Prezydia delegacji są powoływane z zastosowaniem procedury ustanowionej dla komisji stałych, zgodnie z art. 213. 3.  Prezydia delegacji są powoływane z zastosowaniem procedury ustanowionej dla prezydiów komisji w art. 213. Członkowie prezydiów delegacji wybierani są jednak na czas trwania kadencji Parlamentu. Poprawka 15 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 230 – ustęp 1 1.  W przypadku gdy Parlament poinformowany jest o tym, że Komisja została wezwana do przedstawienia wniosku w sprawie aktu prawnego na mocy art. 11 ust. 4 Traktatu o Unii Europejskiej i zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 211/2011, komisja właściwa dla petycji upewnia się, czy fakt ten ma wpływ na jej pracę oraz, w przypadku gdy taki wpływ istnieje, informuje o tym autorów petycji, którzy złożyli petycje w sprawach powiązanych z danym tematem. 1.  W przypadku gdy Parlament poinformowany jest o tym, że Komisja została wezwana do przedstawienia wniosku w sprawie aktu prawnego na mocy art. 11 ust. 4 Traktatu o Unii Europejskiej i zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2019/788, komisja właściwa dla petycji upewnia się, czy fakt ten ma wpływ na jej pracę oraz, w przypadku gdy taki wpływ istnieje, informuje o tym autorów petycji, którzy złożyli petycje w sprawach powiązanych z danym tematem. Poprawka 16 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 230 – ustęp 2 2.  Proponowane inicjatywy obywatelskie, które zarejestrowano zgodnie z art. 4 rozporządzenia (UE) nr 211/2011, a które nie mogą być przedłożone Komisji zgodnie z art. 9 tegoż rozporządzenia, ponieważ nie dopełniono wszystkich stosownych przewidzianych procedur i określonych warunków, mogą być rozpatrywane przez komisję właściwą dla petycji, jeżeli uzna ona, że działania następcze są wskazane. Stosuje się odpowiednio art. 226, 227, 228 i 229. 2.  Proponowane inicjatywy obywatelskie, które zarejestrowano zgodnie z art. 6 rozporządzenia (UE) 2019/788, a które nie mogą być przedłożone Komisji zgodnie z art. 13 tegoż rozporządzenia, ponieważ nie dopełniono wszystkich stosownych przewidzianych procedur i określonych warunków, mogą być rozpatrywane przez komisję właściwą dla petycji, jeżeli uzna ona, że działania następcze są wskazane. Stosuje się odpowiednio art. 226, 227, 228 i 229. Poprawka 17 Regulamin Parlamentu Europejskiego Artykuł 235 – ustęp 1 – akapit 1 1.  Jeżeli zgodnie z art. 65 ust. 1 rozporządzenia finansowego Parlament postanowi zastrzec sobie prawo do zatwierdzenia wydatków, czyni to za pośrednictwem Prezydium. 1.  Jeżeli zgodnie z art. 73 ust. 1 rozporządzenia finansowego Parlament postanowi zastrzec sobie prawo do zatwierdzenia wydatków, czyni to za pośrednictwem Prezydium. Poprawka 18 Regulamin Parlamentu Europejskiego Załącznik V – artykuł 2 – ustęp 1 1.  Zgodnie z wymogami rozporządzenia finansowego, Parlament rozpatruje sprawozdanie właściwej komisji dotyczące udzielenia absolutorium najpóźniej do 30 kwietnia roku następującego po przyjęciu rocznego sprawozdania Trybunału Obrachunkowego. 1.  Zgodnie z wymogami rozporządzenia finansowego, Parlament rozpatruje sprawozdanie właściwej komisji dotyczące udzielenia absolutorium najpóźniej do 15 maja roku następującego po przyjęciu rocznego sprawozdania Trybunału Obrachunkowego.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie sprawozdania rocznego z działalności finansowej Europejskiego Banku Inwestycyjnego za rok 2020 (2020/2124(INI))

P9_TA(2021)0331 A9-0200/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając art. 15, 126, 174, 175, 177, 208, 209, 271, 308 i 309 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) oraz Protokół (nr 5) w sprawie statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI),

–  uwzględniając strategię klimatyczną i nową politykę kredytowania energetyki przyjętą przez EBI w listopadzie 2019 r.,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu (COM(2019)0640),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 stycznia 2020 r. pt. „Plan inwestycyjny na rzecz zrównoważonej Europy. Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu” (COM(2020)0021),

–  uwzględniając wniosek Komisji z dnia 14 stycznia 2020 r. dotyczący rozporządzenia ustanawiającego Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (COM(2020)0022),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 stycznia 2020 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu(1),

–  uwzględniając sprawozdanie finansowe EBI za 2019 r. opublikowane 5 maja 2020 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie z działalności EBI za 2019 r. pt. „The Green Thread” [Zielona nić] opublikowane 7 maja 2020 r.,

–  uwzględniając przyjęcie 11 listopada 2020 r. przez Radę Dyrektorów EBI planu działania banku klimatycznego oraz nową strategię klimatyczną EBI z listopada 2020 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie za 2019 r. dotyczące operacji EBI w Unii Europejskiej opublikowane 3 września 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie dotyczące wspieranych przez EBI w 2019 r. projektów poza UE pt. „Global reach: the impact of the EIB beyond the European Union” [Globalny zasięg: wpływ EBI poza Unią Europejską] opublikowane 10 grudnia 2020 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie finansowe i sprawozdanie statystyczne EBI za 2019 r. opublikowane 5 i 7 maja 2020 r.,

–  uwzględniając sprawozdania roczne Komitetu Kontrolnego EBI, sprawozdanie z dochodzeń w sprawie nadużyć finansowych oraz sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu rozpatrywania skarg za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie grupy EBI za 2019 r. dotyczące ujawniania informacji na temat zarządzania ryzykiem opublikowane 6 lipca 2020 r.,

–  uwzględniając zgodę EBI na ratyfikowanie przez UE porozumienia paryskiego wydaną 7 października 2016 r.,

–  uwzględniając cele zrównoważonego rozwoju ONZ,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie skoordynowanej reakcji gospodarczej na epidemię COVID-19 (COM(2020)0112),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/460 z dnia 30 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013 oraz (UE) nr 508/2014 w odniesieniu do szczególnych środków w celu uruchomienia inwestycji w systemach ochrony zdrowia państw członkowskich oraz w innych sektorach ich gospodarek w odpowiedzi na epidemię COVID-19 (Inicjatywa inwestycyjna w odpowiedzi na koronawirusa)(2),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 17 kwietnia 2020 r. w sprawie skoordynowanych działań UE na rzecz walki z pandemią COVID-19 i jej skutkami(3),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 listopada 2020 r. w sprawie planu inwestycyjnego na rzecz zrównoważonej Europy – jak finansować Zielony Ład(4),

–  uwzględniając konkluzje Rady Europejskiej z 11 grudnia 2020 r. dotyczące wieloletnich ram finansowych (WRF) oraz NextGenerationEU, pandemii COVID-19, zmiany klimatu, bezpieczeństwa i stosunków zewnętrznych,

–  uwzględniając sprawozdanie specjalne nr 03/2019 Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (ETO) pt. „Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych – konieczne jest podjęcie działań, by Fundusz osiągnął pełen sukces” opublikowane 29 stycznia 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie z działalności EBI za 2020 r. pt. „Crisis Solutions” [Rozwiązania kryzysowe] opublikowane 20 stycznia 2021 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie specjalne nr 12/2020 ETO pt. „Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego – inicjatywa podjęta w celu pobudzania inwestycji w UE, która ma ograniczone skutki” opublikowane 12 maja 2020 r.,

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 16 stycznia 2020 r. w sprawie instytucji i organów unii gospodarczej i walutowej: zapobieganie konfliktom interesów związanym z zatrudnianiem byłych urzędników instytucji publicznych(5),

–  uwzględniając pismo Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich do prezesa EBI z 22 lipca 2016 r. w sprawie kwestii dotyczących konfliktu interesów oraz odpowiedź prezesa EBI z 31 stycznia 2017 r.,

–  uwzględniając decyzję Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie 2168/2019/KR dotyczącej decyzji Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego o zatwierdzeniu wniosku jej dyrektora wykonawczego o objęcie przez niego stanowiska dyrektora generalnego grupy lobbystów finansowych,

–  uwzględniając sprawozdanie organizacji Counter Balance z 2019 r. pt. „Is the EIB up to the task in tackling fraud and corruption? Challenges for the EU Bank’s governance framework” [Czy EBI jest w stanie walczyć z nadużyciami finansowymi i korupcją? Wyzwania dla ram zarządzania bankiem UE],

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając opinie przedstawione przez Komisję Rozwoju i Komisję Budżetową,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Gospodarczej Monetarnej (A9-0200/2021),

A.  mając na uwadze, że zgodnie z art. 309 TFUE i orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zadaniem EBI jest przyczyniać się do osiągania celów Unii, w tym za pomocą różnych instrumentów inwestycyjnych, takich jak pożyczki, akcje, gwarancje, mechanizmy oparte na podziale ryzyka oraz usługi doradcze;

B.  mając na uwadze, że zgodnie z art. 18 swojego statutu EBI powinien zapewniać wykorzystanie funduszy w sposób maksymalnie racjonalny, w interesie Unii;

C.  mając na uwadze, że EBI jest publicznym organem kredytowym Unii Europejskiej i jedną z największych wielostronnych instytucji finansowych na świecie; mając na uwadze, że w konsekwencji EBI jest naturalnym partnerem UE we wdrażaniu instrumentów finansowych w ścisłej współpracy z krajowymi i wielostronnymi instytucjami finansowymi;

D.  mając na uwadze, że EBI odegrał znaczącą rolę w uruchamianiu środków finansowych dla gospodarki, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), w związku ze skutkami gospodarczymi pandemii COVID-19, która rozpoczęła się w 2020 r.;

E.  mając na uwadze, że EBI odgrywa ważną rolę w unijnej strategii podejmowania wyzwań klimatycznych i środowiskowych, określonej przez Komisję, gdyż do osiągnięcia zaktualizowanych celów klimatyczno-energetycznych na 2030 r. potrzeba dodatkowych inwestycji w wysokości 350 mld EUR rocznie;

F.  mając na uwadze, że w 2019 r. EBI zobowiązał się wspierać cele Europejskiego Zielonego Ładu, dostosować wszystkie swoje działania finansowe do celów porozumienia paryskiego i stać się „bankiem klimatycznym UE”;

G.  mając na uwadze, że Rada Dyrektorów EBI zatwierdziła plan działania banku klimatycznego na lata 2021–2025;

H.  mając na uwadze, że EBI rozpoczął przegląd swojej polityki kredytowania transportu z 2011 r. z zamierzeniem wspierania dostępnego, wydajnego, ekologicznego i bezpiecznego transportu;

I.  mając na uwadze, że wsparcie dla MŚP i spółek o średniej kapitalizacji jest podstawowym celem polityki publicznej EBI; mając na uwadze, że w samym 2020 r. grupa EBI udzieliła wsparcia w postaci nowego finansowania ponad 425 tys. MŚP i spółek o średniej kapitalizacji; mając na uwadze, że wsparcie dla MŚP stanowiło 40 % całkowitego wolumenu pożyczek zatwierdzonych przez EBI;

J.  mając na uwadze, że inwestycje EBI mogą wspierać sektor społeczny, w tym służbę zdrowia, edukację i mieszkalnictwo;

K.  mając na uwadze, że w 2020 r. EBI zatwierdził pożyczki o wartości 10,23 mld EUR na projekty poza granicami Unii, w tym 2,3 mld EUR na projekty w krajach najsłabiej rozwiniętych;

L.  mając na uwadze, że 7 października 2019 r. grupa mędrców wysokiego szczebla ds. europejskiej infrastruktury finansowej na rzecz rozwoju wydała sprawozdanie końcowe, w którym nakreśliła trzy poniższe możliwe warianty budowy przyszłego europejskiego banku na rzecz klimatu i zrównoważonego rozwoju: a) w oparciu o Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) i działania zewnętrzne EBI związane z finansowaniem; b) przez połączenie działań zewnętrznych istniejących instytucji finansowych UE w nową instytucję finansową o mieszanej strukturze własności; c) przez przeniesienie wszystkich działań zewnętrznych EBI do jednostki zależnej EBI mającej innych dużych udziałowców; mając na uwadze, że w konkluzjach Rady z grudnia 2019 r. wskazano, iż pod uwagę należy brać tylko warianty a) i c); mając na uwadze, że wyniki studiów wykonalności każdego z wariantów, które miały zostać ogłoszone jesienią 2020 r., wciąż nie są znane;

M.  mając na uwadze, że grupa EBI opracowuje obecnie wytyczne dotyczące dostosowania kontrahentów do celów ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju;

Uwagi ogólne

1.  wyraża poważne zaniepokojenie silnymi zakłóceniami równowagi makroekonomicznej wynikającymi z kryzysu związanego z COVID-19 i ich wpływem na zrównoważony wzrost gospodarczy, inwestycje, odporność, wskaźniki zatrudnienia, edukację i nierówności społeczno-gospodarcze; podkreśla, że kryzys gospodarczy i społeczny spowodowany pandemią COVID-19 znacząco osłabił wzrost gospodarczy w UE oraz że jednym z głównych skutków jest spadek inwestycji, które obecnie są niewystarczające do realizacji celów UE; podkreśla, że spadek inwestycji publicznych i prywatnych osiągnął alarmujący poziom;

2.  podkreśla podstawową rolę, jaką odgrywa EBI jako bank publiczny UE – jedyna międzynarodowa instytucja finansowa, która w całości należy do państw członkowskich UE i w pełni kieruje się polityką i standardami UE – wspierając odbudowę gospodarczą po pandemii i kierując inwestycje na urzeczywistnienie priorytetów europejskich;

3.  podkreśla kluczową rolę EBI we wspieraniu odbudowy gospodarczej w perspektywie krótko- i średnioterminowej w połączeniu z Europejskim Zielonym Ładem, Europejskim prawem o klimacie, europejską strategią przemysłową, narzędziem służącym odbudowie NextGenerationEU (NGEU), długoterminowym budżetem UE, InvestEU i innymi europejskimi instrumentami finansowymi; z zadowoleniem przyjmuje zaangażowanie finansowe EBI w InvestEU jako sposób na przezwyciężenie luki inwestycyjnej w UE, której przyczyny jeszcze nie zostały wyeliminowane; ponadto z zadowoleniem przyjmuje centralną rolę EBI polegającą na udzielaniu wsparcia doradczego w Centrum Doradztwa InvestEU;

4.  popiera konkluzję Rady Europejskiej, zgodnie z którą EBI powinien dysponować kapitałem koniecznym do wdrażania polityki Unii, oraz zwrócenie się do Rady Gubernatorów EBI o przeprowadzenie przeglądu adekwatności kapitałowej EBI w świetle instrumentów zawartych w WRF i NGUE, a także wkładu banku w ambitne cele Unii związane z przeciwdziałaniem zmianie klimatu i z cyfryzacją gospodarki europejskiej;

5.  jest zdania, że podwyższenie kapitału jest uzasadnione, gdyż pozwoli bankowi zapewniać długoterminowe finansowanie, pobudzać trwały wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu i spójności społecznej i regionalnej oraz wspierać kluczowe inwestycje w gospodarkę realną, które w przeciwnym razie nie zostałyby zrealizowane, a jednocześnie utrzymać obecny rating AAA będący ważnym atutem banku;

6.  zauważa, że EBI jest instytucją stosującą w dużym stopniu dźwignię finansową; wzywa udziałowców EBI, aby zastanowili się nad optymalną strukturą kapitałową i uzgodnili podwyższenie kapitału, zarówno w formie pieniężnej, jak i na żądanie; podkreśla, że podwyższenie kapitału powinno iść w parze z większą przejrzystością, demokratyczną rozliczalnością, efektywnością struktury zarządzania oraz zrównoważonością środowiskową;

7.  wzywa w związku z tym Komisję, by zbadała, czy może być reprezentowana w Radzie Gubernatorów EBI poprzez subskrypcję kapitału EBI z wykorzystaniem środków z budżetu UE;

8.  zauważa, że zgodnie z planem Komisji w zakresie celów klimatycznych na 2030 r. w latach 2021–2030 UE będzie musiała zainwestować co roku 350 mld EUR więcej niż w latach 2011–2020; podkreśla, że wypełnienie tej luki inwestycyjnej w dziedzinie klimatu wymaga jeszcze większej roli EBI; wzywa Radę Gubernatorów, aby wykorzystała okazję, jaką dają EBI korzystne warunki udzielania pożyczek, do zwiększenia emisji obligacji i wydłużenia okresu ich zapadalności, przy utrzymaniu silnej pozycji kapitałowej;

9.  z zadowoleniem przyjmuje niedawne podwyższenie kapitału Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI)(6);

10.  zwraca się do EBI jako banku publicznego UE, aby podjął wszelkie skoordynowane starania w celu prowadzenia solidnej, kierującej się polityką działalności finansowej zgodnie z odpowiednimi przepisami, przynoszące korzyści ekonomiczne, wspierające trwały rozwój i nieutrudniające dostępu do wysokiej jakości usług publicznych; zwraca się do EBI, aby nadał priorytet projektom służącym celom publicznym, wspierającym założenia polityki UE i trwały wzrost gospodarczy, w szczególności tym, które w przeciwnym razie nie byłyby w stanie uzyskać finansowania bankowego, zarówno w UE, jak i poza nią, z myślą o sprostaniu bezprecedensowym globalnym wyzwaniom nadchodzących dziesięcioleci, zwłaszcza przeciwdziałaniu zmianie klimatu;

11.  wzywa EBI, aby jeszcze bardziej zwiększał zdolności wewnętrzne i wiedzę fachową, co pozwoli zapewnić nastawione na realizację długoterminowe zaangażowanie w partnerstwa, propagować koordynację wśród podmiotów krajowych i regionalnych oraz stwarzać warunki do podejmowania większego ryzyka w inwestycjach pobudzających innowacje i wzrost;

12.  podkreśla znaczenie czynnika dodatkowości, który EBI ma zapewniać inwestycjom w całej UE; podkreśla potrzebę koordynacji strategii z innymi instytucjami europejskimi oraz wielostronnymi i krajowymi bankami rozwoju;

13.  wyraża uznanie dla działań EBI polegających na wyznaczeniu celów i zachęca go do bardziej konsekwentnego stosowania w terenie norm środowiskowych i społecznych oraz do usprawnienia ocen skutków gospodarczych, społecznych i środowiskowych wspieranych projektów, a także ich dodatkowości i zrównoważoności;

14.  podkreśla, że EBI musi starać się o to, by jego działalność nie wypierała inwestycji prywatnych;

15.  podkreśla, że należy unikać dalszego braku równowagi geograficznej w działalności kredytowej EBI, tak aby zapewnić szerszy geograficzny i sektorowy przydział inwestycji, eliminować dysproporcje regionalne, zwłaszcza wynikające z długotrwałych niedoborów inwestycji i niekorzystnego położenia geograficznego, oraz zwiększyć konwergencję i spójność gospodarczą i społeczną;

16.  z zadowoleniem przyjmuje już podjęte przez EBI działania w tym zakresie, ale podkreśla, że należy poczynić większe starania, gdyż ostatnie sprawozdania ukazują stale utrzymujący się wysoki poziom koncentracji geograficznej projektów;

17.  wzywa EBI, aby wniósł wkład w wyeliminowanie niedociągnięć systemowych, które uniemożliwiają niektórym regionom lub krajom pełne wykorzystanie możliwości finansowych EBI, między innymi, aby usilniej starał się rozszerzyć działalność pożyczkową oraz zapewniał pomoc techniczną i wsparcie doradcze, zwłaszcza w regionach, które przyciągają niskie inwestycje i które nie skorzystały znacząco z odstępstwa od zasad pomocy państwa w czasie kryzysu pandemicznego ze względu na brak zdolności finansowej lub pola manewru państwa;

Uruchomienie funduszy na walkę z pandemią COVID-19

18.  z zadowoleniem przyjmuje szybkie uruchomienie przez EBI nadzwyczajnych środków finansowych w wysokości do 40 mld EUR w celu walki z kryzysem spowodowanym pandemią COVID-19 poprzez ustanowienie pożyczek, wakacji kredytowych i środków mających złagodzić problemy z płynnością MŚP oraz spółek o średniej kapitalizacji;

19.  z zadowoleniem przyjmuje ponadto późniejsze utworzenie w odpowiedzi na kryzys związany z COVID-19 Europejskiego Funduszu Gwarancyjnego (EFG) w wysokości 25 mld EUR, zwłaszcza jego pozytywny wpływ wynikający z udzielania wsparcia finansowego MŚP i sektorowi zdrowia; ubolewa jednak nad wolnym tempem wdrażania EFG – wypłatę pierwszych funduszy zatwierdzono dopiero pod koniec 2020 r. z powodu późnego złożenia wniosków przez państwa członkowskie i procedury zatwierdzania pomocy państwa; podkreśla, że EFG ma z założenia charakter tymczasowy; proponuje, aby EFG nadal działał po 2021 r. z uwagi na przedłużające się skutki kryzysu związanego z COVID-19 oraz kolejne lockdowny w wielu państwach członkowskich;

20.  zauważa, że wsparcie udzielane przez EFG pośrednikom finansowym powinno podlegać szeregowi kryteriów oceny, takim jak polityka środowiskowa, społeczna i dotycząca ładu korporacyjnego;

21.  wzywa EBI, by rozważył zaproponowanie dodatkowych zachęt dla już zatwierdzonych projektów i linii kredytowych w celu jak najszybszego uruchomienia projektów i zapewnienia szybkiego wdrożenia funduszy;

22.  z zadowoleniem przyjmuje utworzenie instrumentu inwestycyjnego o wartości 6 mld EUR, który ma wspierać finansowanie sektora opieki zdrowotnej, mianowicie infrastruktury medycznej, badań naukowych i opracowywania szczepionek; wzywa EBI, aby priorytetowo potraktował wzmocnienie publicznych systemów opieki zdrowotnej;

23.  zauważa, że według stanu z 30 września 2020 r. w reakcji na COVID-19 EBI zatwierdził 84 operacje w UE o łącznej wartości inwestycji 23,5 mld EUR; zauważa również, że 88 % zatwierdzonych operacji przydzielono MŚP i spółkom o średniej kapitalizacji oraz sektorowi opieki zdrowotnej; podkreśla, jak ważne jest wspieranie MŚP, ponieważ przedsiębiorstwa te szczególnie mocno odczuwają skutki pandemii COVID-19;

24.  z zadowoleniem przyjmuje utworzenie w reakcji na pandemię COVID-19 ukierunkowanej inicjatywy finansowej w wysokości do 5,2 mld EUR w celu wsparcia państw spoza UE;

25.  z zadowoleniem przyjmuje udział EBI w programie COVAX polegający na zainwestowaniu 400 mln EUR w zobowiązanie do zakupu z wyprzedzeniem w ramach COVAX;

26.  podkreśla, że z uwagi na kolejne i nieprzewidywalne fale zakażeń COVID-19 instrumenty te będą wymagały dalszego wzmocnienia, wdrażania i rozszerzenia; zwraca się do EBI, by był gotowy do zwiększenia skali istniejących instrumentów i do uruchomienia w stosownych przypadkach nowych oferujących wsparcie inicjatyw finansowych;

Przekształcenie w bank klimatyczny UE

27.  wyraża zadowolenie, że w 2020 r. 40 % pożyczek udzielonych przez EBI było związanych ze środowiskiem i klimatem;

28.  z zadowoleniem przyjmuje, że EBI jest największym na świecie emitentem obligacji ekologicznych, dzięki którym w ciągu 12 lat uzyskano 34,6 mld EUR z obligacji „odpowiedzialnych środowiskowo” i obligacji służących propagowaniu zrównoważoności; wzywa EBI, aby kontynuował i rozszerzał emisję obligacji ekologicznych w celu zwiększenia płynności tego rynku oraz nadal angażował się w opracowywanie unijnej normy dotyczącej obligacji ekologicznych;

29.  z zadowoleniem przyjmuje nowy system oceny zagrożeń związanych ze zmianą klimatu (CRA) ustanowiony w celu oceny fizycznego ryzyka związanego z klimatem w przypadku pożyczek bezpośrednich oraz sugeruje, aby EBI zaproponował w swoich planach działania zharmonizowane metody kontroli, z wykorzystaniem w stosownych przypadkach rozporządzenia w sprawie systematyki(7);

30.  z zadowoleniem przyjmuje, że EBI zobowiązał się wspierać plan działania Komisji dotyczący finansowania zrównoważonego wzrostu gospodarczego, w szczególności przez dostosowanie się do unijnej systematyki dotyczącej monitorowania wydatków na cele związane z klimatem i finansowania działań w zakresie zrównoważenia środowiskowego oraz przez przyjęcie kryteriów zgodnych z zasadą „nie czyń poważnych szkód” za podstawę oceny projektów;

31.  wzywa EBI, by podtrzymał zobowiązanie do jak najszybszego dostosowania wszystkich swoich operacji do celów porozumienia paryskiego, w ramach czasowych spójnych z celem UE, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej najpóźniej do 2050 r.; podkreśla, że rozwój zaawansowanych alternatywnych i zrównoważonych paliw będzie wymagał znacznych inwestycji w celu przekroczenia obecnej granicy technologicznej; wzywa EBI do opracowania i zawarcia umów w sprawie zielonej transformacji z sektorami o wysokim poziomie emisji, aby zapewnić dostosowanie ich modelu biznesowego do celów neutralności klimatycznej;

32.  uznaje, że UE i jej państwa członkowskie muszą przekierować przepływy kapitałowe na przystosowanie się do zmiany klimatu i łagodzenie jej skutków, tak aby nasze gospodarki, przedsiębiorstwa i społeczeństwa stały się bardziej odporne na wstrząsy i zagrożenia klimatyczne i środowiskowe;

33.  wyraża zadowolenie z przyjęcia przez Radę Dyrektorów EBI ambitnego planu działania banku klimatycznego na lata 2021–2025, w którym ustalono zasadnicze ramy wsparcia transformacji i realizacji Europejskiego Zielonego Ładu i który stanowi decydujący krok ku temu, by EBI stał się bankiem klimatycznym UE promującym zrównoważone inwestycje i chroniącym środowisko w nadchodzącej krytycznej dekadzie, w szczególności wyraża zadowolenie z uwzględnienia w planie mechanizmu ustalania cen kalkulacyjnych za emisję dwutlenku węgla;

34.  z zadowoleniem przyjmuje przywództwo EBI w dziedzinie klimatu oraz decyzję o zwiększeniu finansowania przez EBI działań w dziedzinie klimatu i zrównoważenia środowiskowego, w tym odnawialnych źródeł energii, z około 30 % do co najmniej 50 % do 2025 r.;

35.  zauważa, że plan działania przewiduje wprowadzenie okresu przejściowego do końca 2022 r., co spowoduje opóźnienie dostosowania się do celów porozumienia paryskiego; wzywa EBI, aby w toczących się procedurach oceny dążył do jak największej zgodności z porozumieniem paryskim i osiągnięcia pełnej zgodności najpóźniej w 2023 r.;

36.  zauważa, że EBI zorganizuje przyszłe prace nad realizacją planu działania wokół dziesięciu nowych planów działania, które będą opierać się na pierwszych pięciu latach wdrażania strategii klimatycznej EBI z 2015 r.; w związku z tym domaga się regularnych i pełnych informacji o wdrażaniu planu działania;

37.  wzywa EBI, aby w związku z realizacją planu działania i jako bank klimatyczny UE uwzględnił w swojej strategii inwestycyjnej wkład istotnych zainteresowanych stron, władz lokalnych, związków zawodowych i organizacji pozarządowych;

38.  z zadowoleniem przyjmuje opracowanie przez EBI oceny ryzyka w zakresie różnorodności biologicznej i przyjęcie wytycznych środowiskowych, klimatycznych i społecznych dotyczących rozwoju energii wodnej; przypomina, że ochrona różnorodności biologicznej ma podstawowe znaczenie dla zrównoważonego rozwoju UE i ma newralgiczny wpływ na europejskie warunki gospodarcze, zdrowotne i żywnościowe; apeluje do EBI, by w swoich instrumentach finansowych dalej rozwijał komponenty służące ochronie różnorodności biologicznej, aby uniknąć negatywnego wpływu na różnorodność biologiczną;

39.  dostrzega wyzwania i osiągnięte postępy podczas wdrażania mechanizmu finansowego na rzecz kapitału naturalnego (NCFF); wzywa EBI, aby rozważył wprowadzenie do NCFF komponentu dotacji, które wspierałyby zwiększanie skali lokalnych projektów na ich początkowym etapie i ułatwiały generowanie przychodów; uważa, że ocena NCFF powinna być częścią szerzej zakrojonej analizy EBI na temat tego, jak wspierać odbudowę ekosystemów i różnorodności biologicznej w UE;

40.  wyraża zadowolenie, że w planie działania banku klimatycznego EBI zobowiązał się do ukierunkowania wsparcia na sektor zrównoważonego chowu zwierząt i sektor mleczarski, a w szczególności do zajęcia się dobrostanem zwierząt;

41.  wzywa grupę EBI, aby do wspierania celów unijnej strategii w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności wykorzystała nowe operacje, gdyż propagowałyby one innowacje na rzecz bezpiecznych i zgodnych z zasadą zrównoważonego projektu chemikaliów, materiałów i produktów, plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym oparty na obiegu materiałów nietoksycznych oraz przyszły plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wody, powietrza i gleby;

42.  z zadowoleniem przyjmuje zbliżający się przegląd polityki kredytowania transportu przez EBI oraz zobowiązanie EBI do zaprzestania do końca 2022 r. wspierania rozbudowy portów lotniczych; podkreśla, że ważne jest jak najszybsze dostosowanie portfela transportowego EBI i jego polityki kredytowania transportu do porozumienia paryskiego;

43.  apeluje o szybkie przyjęcie nowej strategii finansowania transportu zmierzającej do dekarbonizacji unijnego sektora transportu do 2050 r. oraz promującej dostępne, wydajne, ekologiczne i bezpieczne środki transportu; w związku z tym podkreśla, że EBI powinien nadal angażować się w finansowanie innowacji i ekologicznych technologii w lotnictwie; domaga się zatem, aby w nowej polityce transportowej uwzględniono również cechy geograficzne regionów UE, takich jak regiony wyspiarskie, najbardziej wewnętrzne i najbardziej oddalone;

44.  wzywa EBI, aby bardziej wspierał przesunięcie międzygałęziowe w kierunku transportu niskoemisyjnego, np. jazdę na rowerze i transport publiczny, w szczególności w społecznościach i miejscowościach, gdzie transport jest niedostatecznie rozwinięty;

45.  podkreśla kluczową rolę EBI w realizacji celów mechanizmu sprawiedliwej transformacji i apeluje o większe zaangażowanie i konkretne działania w tym zakresie, tj. za pomocą kredytów na rzecz programów strukturalnych, InvestEU, a także w roli partnera finansowego instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego; zachęca EBI, aby wykorzystał rolę partnera finansowego instrumentu pożyczkowego na rzecz sektora publicznego jako szansę na zwiększenie zdolności EBI do finansowania mniejszych projektów i inicjatyw kierowanych przez społeczność oraz do nawiązywania partnerstw z gminami i innymi podmiotami publicznymi tak, żeby w procesie transformacji gospodarczej nikt nie został pozostawiony samemu sobie;

46.  podkreśla, że państwa członkowskie i regiony charakteryzują się różnymi sytuacjami wyjściowym; zauważa, że przejście na gospodarkę bezemisyjną musi sprzyjać włączeniu społecznemu i być sprawiedliwe, a w jego wyniku nikt nie może zostać pozostawiony samemu sobie; podkreśla, że szczególną uwagę należy zwrócić na ochronę obywateli i pracowników, których transformacja dotknie w największym stopniu; proponuje, aby EBI aktywnie współpracował z państwami członkowskimi w celu wspierania regionów, w których miejsca pracy są w dużym stopniu uzależnione od branż wysokoemisyjnych;

47.  z zadowoleniem przyjmuje nową politykę kredytowania energetyki EBI i jego zobowiązanie do zakończenia inwestycji w paliwa kopalne do końca 2021 r.; wzywa EBI do przeprowadzenia oceny zgodności inwestycji dokonanych w 2021 r. w projekty wysokoemisyjne ze zaktualizowanymi celami w zakresie klimatu na 2030 r.; wzywa EBI, by stosował zasadę efektywności energetycznej i określał walkę z ubóstwem energetycznym jako cel we wszystkich pożyczkach w dziedzinie energetyki;

48.  z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę na rzecz inteligentnego finansowania inteligentnych budynków, która ułatwia inwestycje w projekty dotyczące efektywności energetycznej; wzywa do zwiększenia inwestycji mieszkaniowych promujących efektywność energetyczną i przeciwdziałających ubóstwu energetycznemu, a także do dalszych inwestycji w przystępne cenowo mieszkania socjalne, aby wnieść wkład w strategię „Fala renowacji”;

Wspieranie innowacji, MŚP, przemysłu i cyfryzacji

49.  uważa, że nie należy powtarzać błędów z przeszłości i że skuteczne inwestycje w innowacje, infrastrukturę, edukację i umiejętności są kluczowe dla wyjścia z kryzysu gospodarczego i społecznego, zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i długoterminowej konkurencyjności; podkreśla ponadto, że otoczenie regulacyjne, które charakteryzuje się przewidywalnymi przepisami, równymi warunkami działania i efektywnością administracyjną, również przyczynia się do przyciągnięcia inwestycji prywatnych;

50.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w 2020 r. EBI wsparł innowacje i umiejętności kwotą 14,43 mld EUR; wzywa EBI do dalszego zwiększania wsparcia na rzecz innowacji i umiejętności;

51.  podkreśla znaczenie EBI dla powodzenia programu InvestEU w odbudowie po pandemii; podkreśla, że EBI będzie nadal głównym partnerem inwestycyjnym we wdrażaniu programu InvestEU;

52.  wyraża nadzieję, że nowy program InvestEU umożliwi EBI dalsze podejmowanie ryzyka w kontekście projektów realizowanych w gospodarce realnej, a zwłaszcza wspieranie MŚP, w tym poprzez wsparcie kapitałowe;

53.  przypomina, że MŚP są podstawą europejskiej gospodarki, gdyż reprezentują 99 % wszystkich przedsiębiorstw w UE i zatrudniają około 100 mln osób; wyraża zadowolenie, że w 2020 r. EBI zapewnił MŚP i spółkom o średniej kapitalizacji finansowanie o łącznej wartości 30,56 mld euro i wsparł 425 000 przedsiębiorstw;

54.  ponownie podkreśla, że wspieranie mikroprzedsiębiorstw, MŚP i spółek o średniej kapitalizacji musi pozostać kluczowym celem EBI, który to cel powinien być jeszcze intensywniej realizowany w czasie obecnego kryzysu gospodarczego, przede wszystkim aby pomóc tym firmom w uzyskaniu finansowania, internacjonalizacji, dekarbonizacji i uzyskaniu dostępu do narzędzi ICT; podkreśla, że MŚP często dysponują ograniczonymi zasobami administracyjnymi i w związku z tym powinny korzystać z łatwo dostępnych kanałów finansowania; z zadowoleniem przyjmuje starania, by zapewnić MŚP pomoc i doradztwo internetowe, jeśli chodzi o uzyskanie pożyczek EBI, i wzywa do rozszerzania tej funkcji doradczej;

55.  wzywa EBI do uzupełnienia wysiłków służących budowie społeczeństwa opartego na danych w sposób przejrzysty, wiarygodny, interoperacyjny i inkluzywny, ze szczególnym uwzględnieniem przystosowania MŚP w celu zwiększenia ich konkurencyjności;

56.  podkreśla w tym kontekście, że europejskie MŚP pozostają w tyle pod względem wykorzystania technologii cyfrowych, gdyż jedynie 66 % przedsiębiorstw produkcyjnych w UE stosuje co najmniej jedną technologię cyfrową;

57.  podkreśla potrzebę zwiększenia pożyczek dla MŚP, na których czele stoją kobiety, aby promować odbudowę bardziej zrównoważoną pod względem płci;

58.  wzywa EBI do uruchomienia wystarczającego wsparcia dla infrastruktury umożliwiającej szybszy dostęp do internetu we wszystkich regionach UE i zlikwidowania istniejącej przepaści cyfrowej, a także do dalszego wspierania rozwoju umiejętności cyfrowych, zwłaszcza u pracowników w sektorach gospodarki wymagających dostosowania i przekwalifikowania;

59.  zauważa, że epidemia COVID-19 ujawniła słabość łańcuchów dostaw w UE oraz niewystarczające sieci informatyczne; wzywa EBI do dostosowania swojej strategii inwestycyjnej, aby zagwarantować większą odporność łańcuchów wartości rynku wewnętrznego i wzmocnić europejski sektor przemysłowy, zwłaszcza w obszarach strategicznych;

60.  apeluje do EBI o udział we wspieraniu i finansowaniu budowy ekosystemów innowacji i gospodarek opartych na wiedzy w całej UE oraz w promowaniu ukierunkowanej na konkretny obszar transformacji przemysłowej, w której uniwersytety, przedsiębiorstwa, MŚP i start-upy mogą rozwijać dla wspólnego dobra długotrwałe partnerstwa i w znaczący sposób przyczynić się do osiągnięcia celów Zielonego Ładu i cyfryzacji gospodarki;

61.  podkreśla, że EBI powinien położyć silny nacisk na projekty skierowane do młodych ludzi, zwłaszcza na start-upy i projekty ukierunkowane na rozwiązanie coraz istotniejszego problemu bezrobocia i niepewnych form zatrudnienia młodzieży;

Inwestycje w infrastrukturę społeczną i opiekę społeczną

62.  zauważa, że w czasie trwającego kryzysu związanego z COVID-19 systemy opieki społecznej w państwach członkowskich znalazły się pod bezprecedensową presją; wzywa EBI do współpracy z Komisją i państwami członkowskimi, aby zwiększyć inwestycje w sektorze społecznym;

63.  zwraca uwagę, że kryzys związany z COVID-19 wywarł nieproporcjonalny wpływ na niektóre części społeczeństwa; wzywa EBI, aby wsparł państwa członkowskie w projektach, które mają na celu wyeliminowanie nierówności, w tym różnic w traktowaniu kobiet i mężczyzn oraz nierówności dotykające zmarginalizowanych społeczności;

64.  z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie EBI do inwestowania w sektor społeczny, co sprzyja dobrostanowi, dostępowi do edukacji, opieki zdrowotnej i mieszkań, a także zdobywaniu umiejętności wymaganych przez nowoczesną gospodarkę opartą na wiedzy;

65.  wzywa EBI, by wspierał projekty w państwach członkowskich, które skutecznie wdrażają Europejski filar praw socjalnych, cele zrównoważonego rozwoju ONZ oraz reformy społeczne określone w zaleceniach dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru;

66.  zwraca uwagę, że pandemia COVID-19 ma negatywny wpływ na edukację i dobrostan dzieci na całym świecie, gdyż miliony dzieci nadal nie mają dostępu do edukacji ze względu na lockdown, w związku z czym grozi im regres oraz istnieje ryzyko, że będą odczuwać skutki pandemii przez całe życie; z zadowoleniem przyjmuje inwestycje EBI w edukację, jako że pomaga to eliminować ubóstwo i nierówności, pobudza wzrost gospodarczy i zwiększa równouprawnienie płci; wzywa EBI do zwiększenia inwestycji w edukację, aby pomóc złagodzić skutki kryzysu związanego z COVID-19 dla systemów szkolnictwa na całym świecie.

Wspieranie rozwoju i zrównoważoności poza UE

67.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że EBI jest największym wielostronnym kredytodawcą na świecie, starającym się wspierać unijną politykę współpracy zewnętrznej i rozwoju; zauważa, że EBI od ponad 50 lat prowadzi działalność poza UE, a według danych na koniec 2020 r. udzielił w 150 różnych krajach pożyczek na kwotę 150,1 mld EUR, z czego 10,23 mld EUR dotyczy umów podpisanych w 2020 r.;

68.  wzywa EBI – w związku z zobowiązaniem grupy G-20 wiążącym wszystkich udziałowców EBI do odroczenia długu 77 krajów w następstwie kryzysu zadłużeniowego związanego z pandemią COVID-19 – do odroczenia spłaty swoich pożyczek, do dokładnej oceny wpływu swoich przyszłych operacji na zadłużenie oraz do publicznego wyrażenia poparcia dla stworzenia wielostronnego mechanizmu ułatwiania spłaty zadłużenia w celu uwzględnienia zarówno skutków obecnego kryzysu, jak i wymogów Agendy 2030 dotyczących finansowania;

69.  podkreśla potrzebę pełnego dostosowania inwestycji EBI w państwach trzecich do priorytetów UE w zakresie działań zewnętrznych i zrównoważonego rozwoju;

70.  docenia fakt, że EBI jeszcze bardziej zwiększy swoje wsparcie dla ekologicznych inwestycji poza UE; nalega, aby EBI stosował te same normy i kryteria oceny wobec projektów w Unii i poza nią, w tym tych niedawno uzgodnionych w planie działania banku klimatycznego;

71.  uważa w związku z tym, że EBI powinien usprawnić monitorowanie i sprawozdawczość w odniesieniu do projektów realizowanych poza UE oraz poprawić analizę skutków gospodarczych, społecznych i środowiskowych, a także zwiększyć skuteczność ram pomiaru wyników, przy jednoczesnym wzmocnieniu należytej staranności w zakresie praw człowieka w przypadku projektów realizowanych w krajach spoza UE;

72.  jest zdania, że należy również rozważyć wprowadzenie dostosowanych wskaźników w celu pomiaru zmniejszania nierówności, generowania dochodów podatkowych w krajach przyjmujących oraz wpływu na równowagę płci i grupy marginalizowane;

73.  zauważa, że do wypełnienia luki w finansowaniu celów zrównoważonego rozwoju niezbędne będą inwestycje sektora prywatnego; przypomina o kluczowej roli EBI w zmniejszaniu ryzyka finansowego inwestycji prywatnych, szczególnie w warunkach niestabilności; wyraża jednak zaniepokojenie wykorzystywaniem unijnych funduszy na rzecz rozwoju do zmniejszania ryzyka finansowego inwestycji prywatnych, zważywszy na brak dowodów na to, by metoda ta mogła zapewniać dodatkowość i zgodność z celami rozwojowymi, jak wskazano niedawno w przeglądzie końcowym EFZR oraz w opinii Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (nr 7/2020); podkreśla, że darczyńcy muszą w pierwszej kolejności udzielać finansowania opartego na dotacjach jako rozwiązania domyślnego, zwłaszcza w przypadku krajów najsłabiej rozwiniętych, i nie mogą ponad nie preferować finansowania mieszanego, gwarancji ani wszelkich pożyczek, gdyż te nie służą realizacji celów zrównoważonego rozwoju i mogą zwiększać poziom zadłużenia;

74.  z zadowoleniem przyjmuje porozumienie osiągnięte przez Radę Europejską i Parlament w sprawie rozporządzenia ustanawiającego Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej; zauważa w szczególności rolę, jaką odegra EBI w odniesieniu do Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonych Inwestycji;

75.  podkreśla, że zmiana klimatu stanowi kluczowe wyzwanie dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, ponieważ grozi pogorszeniem warunków życia i ubóstwem; dlatego wzywa EBI, aby priorytetowo traktował inwestycje w projekty, które pomagają państwom trzecim w realizacji celów zrównoważonego rozwoju ONZ i które zapewniają obywatelom sprawiedliwość społeczną i środowiskową, usługi publiczne i uczciwe możliwości gospodarcze; docenia fakt, że EBI będzie dalej zwiększać swoje wsparcie dla ekologicznych inwestycji poza UE, co pomoże podkreślić rolę UE jako światowego lidera w dziedzinie klimatu i zrównoważenia środowiskowego;

76.  wzywa EBI – respektując jego mandat do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich – do zwiększenia swojego zaangażowania w kraje najsłabiej rozwinięte i kraje ogarnięte konfliktami, do zacieśnienia współpracy z delegaturami UE oraz do zwiększenia obecności na miejscu w postaci dodatkowych pracowników zajmujących się kwestiami rozwoju;

Realizacja celów w zakresie zarządzania, rozliczalności, przejrzystości i uczciwości

77.  przypomina o swoim wniosku dotyczącym zawarcia porozumienia międzyinstytucjonalnego między EBI a Parlamentem, które ma poprawić dostęp do dokumentów i danych EBI i zwiększyć demokratyczną rozliczalność, ma przewidywać możliwość kierowania do EBI pytań wymagających odpowiedzi na piśmie określać prawa Parlamentu i jego posłów, jeżeli chodzi o dostęp do dokumentów i danych, a także organizację wysłuchań i dialogów gospodarczych;

78.  proponuje również, aby w międzyczasie przyjąć protokół do porozumienia o współpracy między EBI a Parlamentem, mający zastosowanie ze skutkiem natychmiastowym, aby usprawnić dialog międzyinstytucjonalny oraz zwiększyć przejrzystość i rozliczalność EBI;

79.  wzywa EBI, aby rozszerzył sprawozdawczość wobec Parlamentu i zainteresowanych stron na temat swoich decyzji, osiągniętych postępów i wpływu działalności pożyczkowej, przede wszystkim w formie regularnego ustrukturyzowanego dialogu, a także aby stosował te same przepisy w zakresie sprawozdawczości i rozliczalności, które określono w rozporządzeniu w sprawie EFIS(8);

80.  wzywa EBI do zwiększenia wysiłków w dziedzinie komunikacji; uważa, że konieczna jest współpraca EBI z obywatelami UE w celu lepszego wyjaśnienia im celów polityki banku i przedstawienia jego wkładu w życie codzienne obywateli;

81.  z zadowoleniem przyjmuje rozpoczęcie przez EBI w grudniu 2020 r. konsultacji publicznych w sprawie przeglądu jego polityki przejrzystości; zauważa jednak, że obecna propozycja nie spełnia wymogów Parlamentu i organizacji społeczeństwa obywatelskiego dotyczących wzmocnienia polityki przejrzystości zgodnie z najlepszymi praktykami i standardami stosowanymi przez inne instytucje finansowe;

82.  wzywa EBI do terminowego publikowania dokładniejszych informacji na temat jego wszystkich działań finansowych zgodnie z najlepszymi praktykami międzynarodowymi, w tym ocen środowiskowych i społecznych, aby umożliwić do nich dostęp potencjalnym beneficjentom, zainteresowanym grupom oraz lokalnym organizacjom społeczeństwa obywatelskiego;

83.  ponawia swój apel do EBI o działanie na zasadzie „domniemania jawności”; apeluje w szczególności o terminową publikację pełnych porządków obrad i protokołów posiedzeń Komitetu Zarządzającego i z zadowoleniem przyjmuje publikację porządku obrad i protokołu posiedzenia Rady Dyrektorów; podkreśla, że w przyszłej polityce przejrzystości należy zaostrzyć wymogi w zakresie przejrzystości w odniesieniu do wszystkich działań i zobowiązać projektodawców do publicznego udostępniania ocen oddziaływania na środowisko przez włączenie rygorystycznych, lecz współmiernych obowiązków w zakresie przejrzystości do konkretnych klauzul umownych podpisanych ze wszystkimi klientami EBI;

84.  ponawia swój apel o ujawnienie opinii wydanych przez Komisję w ramach procedury określonej w art. 19 statutu EBI w sprawie działań finansowych EBI w celu oceny ich zgodności z odpowiednim prawodawstwem UE i polityką UE; wzywa Komisję i EBI do osiągnięcia porozumienia w celu zapewnienia pełnej przejrzystości takich opinii i ich uzasadnień;

85.  zwraca uwagę, że powołanie byłego wiceprezesa EBI na członka zarządu przedsiębiorstwa Iberdrola wzbudziło poważne zaniepokojenie w związku z możliwością wystąpienia konfliktu interesów, choć o nominacji tej powiadomiono z wyprzedzeniem i była ona zgodna z przepisami obowiązującymi byłych członków Komitetu Zarządzającego EBI; zwraca ponadto uwagę, że wiążąca opinia Komisji ds. Etyki i Zgodności EBI wydana przed tą nominacją nie zawiera żadnych zastrzeżeń w tej sprawie, i zwraca się o dalsze wyjaśnienia w związku z tą opinią; zauważa, że zatrudnienie tego byłego urzędnika instytucji publicznej niemal bez okresu karencji zagraża reputacji i niezależności EBI; przypomina, że zdaniem Europejskiej Rzecznik Praw Obywatelskich decyzja Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego, aby nie sprzeciwiać się objęciu przez jego dyrektora wykonawczego stanowiska dyrektora generalnego przedsiębiorstwa prowadzącego działalność lobbingową na rzecz sektora finansowego, stanowiła przypadek niewłaściwego administrowania, a niewyrażenie zgody na przyjęcie nowej funkcji byłoby działaniem koniecznym i adekwatnym; wzywa EBI do dokonania oceny, czy należy jeszcze ulepszyć przepisy i praktyki dotyczące konfliktów interesów;

86.  wyraża zaniepokojenie, że ośmiu wiceprezesów EBI oprócz obowiązków sektorowych i krajowych pełni nadzór nad wnioskami projektowymi z ich krajów pochodzenia; wyraża w związku z tym ubolewanie, że EBI nie uwzględnił wniosku Parlamentu o włączenie do kodeksu postępowania Komitetu Zarządzającego przepisu wykluczającego możliwość sprawowania przez jego członków nadzoru nad udzielaniem pożyczek lub realizacją projektów w ich krajach pochodzenia;

87.  z zadowoleniem przyjmuje wewnętrzny przegląd EBI i przegląd jego polityki zwalczania nadużyć finansowych oraz zamiar przeniesienia tej polityki na szczebel grupy, tak by miała zastosowanie zarówno do EBI, jak i EFI; wzywa EBI, by przyjął ambitne i kompleksowe podejście do tego przeglądu i zaradził istniejącym słabościom w ramach mechanizmów należytej staranności i kontroli wewnętrznej, a także by zaostrzył swoją politykę wobec nadużyć i korupcji, zgodnie z powtarzającymi się postulatami Parlamentu;

88.  podkreśla, jak ważne jest, by biuro dochodzeniowe EBI ds. zwalczania nadużyć finansowych miało solidne kompetencje, wystarczające zasoby i niezależność; wzywa EBI do zacieśnienia współpracy z Europejskim Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) i – w stosownych przypadkach – Prokuraturą Europejską (EPPO), a także do zgłaszania spraw karnych organom krajowym; wzywa EBI do zwiększenia autonomii i skuteczności Biura ds. Mechanizmu Rozpatrywania Skarg i Wydziału ds. Dochodzeń w sprawie Nadużyć Finansowych;

89.  przypomina, że Komisja zwróciła się do EBI o udostępnienie dokładniejszych informacji na temat skutecznego stosowania klauzuli umownych umożliwiających EBI wstrzymanie lub wycofanie finansowania(9), i oczekuje, że Parlament otrzyma pełen dostęp do tych informacji;

90.  z zadowoleniem przyjmuje postępy w realizacji strategii grupy EBI na rzecz równości płci i planu działania w sprawie równości płci; przyjmuje do wiadomości sprawozdanie z postępu prac w dziedzinie różnorodności i włączenia społecznego z 2019 r.; zauważa, że kobiety stanowią 51,4 % personelu EBI;

91.  ubolewa, że kobiety wciąż nie są dostatecznie reprezentowane wśród kadry kierowniczej i na stanowiskach wyższego szczebla; uważa, że należy uczynić więcej w tym zakresie podczas wdrażania drugiego etapu planu działania w 2021 r. i wzywa w związku z tym EBI, aby dalej wspierał partycypację kobiet i aktywnie promował zrównoważoną reprezentację płci na stanowiskach wyższego szczebla; wzywa EBI, aby coraz intensywniej promował w tej instytucji wszelkie formy różnorodności i inkluzywność oraz by wyznaczał ambitne cele;

92.  wzywa EBI, aby w miarę możliwości gromadził dane segregowane według kryterium płci oraz aby opracował narzędzia i metody przeprowadzania analizy dotyczącej płci i oceny wpływu w aspekcie płci w odniesieniu do projektów i działań EBI zarówno w Unii Europejskiej, jak i poza nią, a także aby konsultował się w tym celu z niezależnymi ekspertami;

93.  wyraża poważne zaniepokojenie zarzutami dotyczącymi molestowania oraz środowiska pracy w EBI; zwraca uwagę, że niedawno EBI podjął działania w celu rozwiązania tych oraz innych ważnych problemów pracowniczych; wzywa EBI do zadbania o skuteczne wdrożenie polityki „zero tolerancji” wobec wszelkich form molestowania, w tym wdrożenie środków prewencyjnych i ochronnych, a także odpowiednich i wiarygodnych mechanizmów rozpatrywania skarg i wsparcia ofiar; wzywa kierownictwo EBI do podjęcia rzeczywistego dialogu z przedstawicielami pracowników, aby zaradzić poruszanym przez nich problemom;

94.  wyraża zadowolenie, że EBI przeprowadzi przegląd norm środowiskowych i społecznych, i apeluje o szeroko zakrojone i pluralistyczne konsultacje publiczne w tych sprawach; podkreśla, że EBI może uwzględnić dodatkowe normy dotyczące innych priorytetów politycznych; EBI do uwzględnienia kwestii społecznych podczas oceny negatywnych skutków potencjalnych inwestycji;

95.  ponownie podkreśla, że w prawie UE(10) zrównoważoność jest szerokim pojęciem oraz że inwestycje są zrównoważone jedynie wówczas, jeżeli uwzględniają zasadę „nie czyń poważnych szkód” w kontekście celów zrównoważenia społecznego lub środowiskowego; z zadowoleniem przyjmuje również fakt, że EBI zobowiązał się w pełni dostosować metodykę monitorowania działań w dziedzinie klimatu i celów zrównoważenia środowiskowego do przepisów określonych w rozporządzeniu w sprawie systematyki, w tym stosować zasadę „nie czyń poważnych szkód”(11) we wszystkich operacjach;

96.  wzywa EBI, aby wykorzystał tę okazję do wzmocnienia swojej polityki w zakresie praw człowieka; oczekuje przede wszystkim wzmocnienia obowiązków dotyczących należytej staranności w zakresie praw człowieka oraz wyraźniejszego podkreślenia wymiaru praw człowieka w planowaniu projektów, zwłaszcza w krajach spoza UE;

97.  oczekuje, że EBI będzie uważnie monitorować działania, w pełni uwzględniając obawy wyrażane przez zainteresowane strony i podmioty, w szczególności te dotyczące naruszeń praw człowieka;

98.  podkreśla, że przedsiębiorstwa będące beneficjentami inwestycji EBI powinny przestrzegać zasad dobrego zarządzania, w tym w kwestiach podatkowych; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że EBI nie angażuje się w nowe lub odnowione projekty z podmiotami zarejestrowanymi lub mającymi siedzibę w jurysdykcjach figurujących w wykazie jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych i do celów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz że w przypadku kontrahentów zarejestrowanych lub mających siedzibę w jurysdykcjach, które na ogół są nastawione na współpracę, ale nie wyeliminowały jeszcze pozostałych niedociągnięć w zakresie dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych (jurysdykcje wymienione w załączniku II do unijnego wykazu jurysdykcji niechętnych współpracy), przeprowadza się indywidualną ocenę ryzyka;

99.  podkreśla, że konieczne są szeroko zakrojone kontrole w celu dopilnowania, by kontrahenci nie korzystali z innych powiązań prawnych z takimi jurysdykcjami; wzywa EBI do stosowania środków prewencyjnych i regularnych ocen zapobiegających korzystaniu z jurysdykcji podatkowych niechętnych współpracy i stosowaniu szkodliwych praktyk podatkowych przez partnerów;

100.  zachęca grupę EBI do aktualizacji polityki dotyczącej jurysdykcji niechętnych współpracy w oparciu o przyszłe zmiany w zakresie dobrego zarządzania w kwestiach podatkowych w UE lub na szczeblu międzynarodowym; przypomina, że w polityce tej przewidziano ogólny zakaz współpracy z kontrahentami zarejestrowanymi lub mającymi siedzibę w jurysdykcjach niechętnych współpracy, chyba że odbywa się ona na ściśle określonych warunkach;

101.  odnotowuje ramy prawne EBI dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu z grudnia 2020 r.; wyraża zaniepokojenie faktem, że przedstawione ramy nie są szczegółowe w odniesieniu do konkretnych procedur, które mają dostosować działalność banku do prawa UE, zwłaszcza w odniesieniu do należytej staranności wobec klienta, a w szczególności w przypadku stosowania wzmocnionych środków należytej staranności;

102.  ponownie podkreśla wyrażone już wcześniej obawy Parlamentu związane z brakiem kontroli nad funduszami, którymi zarządzają pośrednicy finansowi, oraz z trudnościami w monitorowaniu beneficjentów końcowych i zgodności z kryteriami kwalifikowalności;

103.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że EBI pracuje obecnie nad określeniem wytycznych dotyczących dostosowania kontrahentów do celów klimatycznych; wzywa EBI do opracowania ambitnego planu działania w celu stworzenia ram dotyczących dostosowania kontrahentów do celów klimatycznych, a także do zadbania o to, by wytyczne zapewniły większą przejrzystość i ściślejszą kontrolę due diligence nad jego partnerami i ich kwalifikowalnością do wykorzystywania funduszy gwarantowanych przez EBI na ściśle określonych warunkach, obejmujących kryteria etyczne, społeczne i środowiskowe, a także kryteria dotyczące uczciwości; podkreśla, że ramy te powinny również nakładać na wszystkich pośredników finansowych i klientów korporacyjnych wymóg jak najszybszego (najpóźniej do 2025 r.) wprowadzenia perspektywicznego planu dekarbonizacji dostosowanego do porozumienia paryskiego i wykorzystującego naukowo określane cele emisyjne, przy czym EBI może oferować pomoc techniczną przy opracowywaniu takich planów dekarbonizacji;

104.  zwraca się do EBI, aby publikował bardziej regularne, pogłębione i kompleksowe informacje o pośrednikach finansowych odpowiedzialnych za wykorzystywanie środków EBI (198) oraz wprowadził klauzule umowne dotyczące obowiązkowego ujawniania przez te instytucje informacji na temat działalności kredytowej, przy zapewnieniu ochrony tajemnicy handlowej;

105.  podkreśla, że EBI powinien wzmocnić i w pełni wykorzystywać klauzule umowne umożliwiające mu zawieszenie wypłat lub innych środków łagodzących w celu ochrony integralności i reputacji swoich operacji w razie niezgodności projektów z normami środowiskowymi, społecznymi, dotyczącymi praw człowieka, podatkowymi i dotyczącymi przejrzystości;

106.  apeluje o rygorystyczną politykę umożliwiającą wykluczenie z finansowania EBI podmiotów, w przypadku których stwierdzono, że dopuściły się nadużyć finansowych, korupcji, prania pieniędzy lub innych form nadużyć;

107.  z zadowoleniem przyjmuje działania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (ETO) dotyczące środków budżetowych Unii, którymi zarządza EBI, i wzywa instytucje do wyrażenia zgody na poszerzenie uprawnień kontrolnych ETO w granicach przewidzianych w traktatach UE;

108.  odnotowuje krytyczne uwagi ETO zawarte w sprawozdaniu specjalnym nr 12/2020 pt. „Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego – inicjatywa podjęta w celu pobudzania inwestycji w UE, która ma ograniczone skutki” i apeluje do EBI o wyciągnięcie niezbędnych wniosków na przyszłość;

109.  wzywa ETO do sporządzenia sprawozdania specjalnego zawierającego zalecenia dotyczące wyników działań EBI i ich zgodności z polityką i celami UE;

110.  odnotowuje sprawozdanie specjalne ETO nr 3/2019 pt. „Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych – konieczne jest podjęcie działań, by Fundusz osiągnął pełen sukces”, zwłaszcza zawarte w nim uwagi dotyczące potrzeby wprowadzenia porównywalnych wskaźników wykonania i monitorowania dla wszystkich unijnych instrumentów finansowych i gwarancji budżetowych; wzywa Komisję do zapewnienia odpowiednich działań następczych we współpracy z EBI jako jednym z głównych podmiotów wdrażających program InvestEU;

o
o   o

111.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.

(1) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0005. (2) Dz.U. L 99 z 31.3.2020, s. 5. (3) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0054. (4) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0305. (5) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0017. (6) https://www.eib.org/en/press/all/2021-060-capital-increase-for-eif-boosts-finance-for-covid-19-impacted-companies-and-strengthens-support-for-green-and-digital-transformation-of-the-eu-economy. (7) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088. Dz.U. L 198 z 22.6.2020, s. 13. (8) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1017 z dnia 25 czerwca 2015 r. w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego i Europejskiego Portalu Projektów Inwestycyjnych oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1291/2013 i (UE) nr 1316/2013 – Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (Dz.U. L 169 z 1.7.2015, s. 1). (9) Streszczenie oceny decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 466/2014/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie udzielenia gwarancji UE dla Europejskiego Banku Inwestycyjnego na pokrycie strat poniesionych w związku z działaniami z zakresu finansowania wspierającymi projekty inwestycyjne poza granicami Unii (SWD(2019)0333), 13 września 2019 r. (10) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (Dz.U. L 317 z 9.12.2019, s. 1), art. 2. (11) Plan działania banku klimatycznego EBI, s. 55.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie sprawozdania rocznego z kontroli działalności finansowej Europejskiego Banku Inwestycyjnego za 2019 r. (2020/2245(INI))

P9_TA(2021)0332 A9-0215/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając sprawozdanie grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EIB) z działalności za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie finansowe grupy EBI za 2019 r. oraz sprawozdanie statystyczne grupy EBI za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie grupy EBI w sprawie zrównoważonego rozwoju za 2019 r. oraz towarzyszące mu sprawozdanie grupy EBI na temat śladu węglowego,

–  uwzględniając sprawozdanie z realizacji polityki przejrzystości grupy EBI za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie grupy EBI w sprawie mechanizmu rozpatrywania skarg za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie roczne za 2019 r. w sprawie działalności EBI w Afryce, na Karaibach, w regionie Pacyfiku oraz w krajach i terytoriach zamorskich,

–  uwzględniając sprawozdanie roczne Komitetu Kontroli i Audytu za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie EBI dotyczące inwestycji za lata 2019/2020: „Accelerating Europe’s Transformation” [Przyspieszenie transformacji w Europie],

–  uwzględniając sprawozdanie grupy EBI dotyczące ładu korporacyjnego za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie z dochodzeń w sprawie nadużyć finansowych za 2019 r.,

–  uwzględniając plan operacyjny grupy EBI na 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla Parlamentu Europejskiego i Rady na temat EFIS za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego (ETO) nr 03/2019 z 29 stycznia 2019 r. zatytułowane „Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych – konieczne jest podjęcie działań, by Fundusz osiągnął pełen sukces”(1),

–  uwzględniając sprawozdanie specjalne ETO nr 12/2020 z 12 maja 2020 r. zatytułowane „Europejskie Centrum Doradztwa Inwestycyjnego – inicjatywa podjęta w celu pobudzania inwestycji w UE, która ma ograniczone skutki”;

–  uwzględniając sprawozdanie Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego z 2019 r.,

–  uwzględniając przeprowadzoną przez Komisję ocenę decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady nr 466/2014/UE z 16 kwietnia 2014 r. w sprawie udzielenia gwarancji UE dla Europejskiego Banku Inwestycyjnego na pokrycie strat poniesionych w związku z działaniami z zakresu finansowania wspierającymi projekty inwestycyjne poza granicami Unii (SWD(2019)0333) oraz jej streszczenie (SWD(2019)0334) opublikowane 13 września 2019 r.,

–  uwzględniając art. 3 i 9 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE),

–  uwzględniając art. 15, 126, 174, 175, 208, 209, 271, 308 i 309 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), załączony do niego Protokół (nr 5) w sprawie statutu Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a także załączony do TFUE Protokół (nr 28) w sprawie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej,

–  uwzględniając regulamin wewnętrzny Europejskiego Banku Inwestycyjnego,

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/1017 z dnia 25 czerwca 2015 r. w sprawie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych, Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego i Europejskiego Portalu Projektów Inwestycyjnych oraz zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1291/2013 i (UE) nr 1316/2013 – Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych(2),

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji z 28 maja 2019 r. w sprawie zarządzania funduszem gwarancyjnym Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) w 2018 r. (COM(2019)0244),

–  uwzględniając porozumienie trójstronne z września 2016 r. między Komisją Europejską, Europejskim Trybunałem Obrachunkowym i Europejskim Bankiem Inwestycyjnym,

–  uwzględniając rezolucję Parlamentu Europejskiego z 10 lipca 2020 r. w sprawie sprawozdania rocznego z kontroli działalności finansowej Europejskiego Banku Inwestycyjnego za 2018 r.(3),

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej (A9-0215/2021),

A.  mając na uwadze, że na mocy traktatów EBI ma obowiązek przyczyniać się do integracji UE, spójności gospodarczej i społecznej oraz rozwoju regionalnego za sprawą specjalnych instrumentów inwestycyjnych, takich jak pożyczki, udziały, gwarancje, mechanizmy finansowania oparte na podziale ryzyka oraz usługi doradcze;

B.  mając na uwadze, że głównym celem EBI, zgodnie z art. 309 TFUE, jest przyczynianie się do zrównoważonego i stałego rozwoju rynku wewnętrznego w interesie Unii poprzez ułatwianie finansowania projektów na rzecz rozwoju słabiej rozwiniętych regionów oraz projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania kilku państw członkowskich, które z uwagi na swoje rozmiary lub charakter nie mogą być całkowicie sfinansowane z różnych środków dostępnych w poszczególnych państwach członkowskich;

C.  mając na uwadze, że grupa EBI jest zobowiązana na mocy traktatu do przyczyniania się do integracji i rozwoju regionalnego UE, zgodnie z art. 309 TFUE i protokołem 28;

D.  mając na uwadze, że od czasów kryzysu finansowego UE zmaga się z problemem ogromnego niedoinwestowania w obliczu pilnych potrzeb inwestycyjnych niezbędnych do przeprowadzenia koniecznej ekologicznej i cyfrowej transformacji gospodarki i społeczeństwa;

E.  mając na uwadze, że EBI przyjął nową politykę kredytowania energetyki w listopadzie 2019 r. oraz plan działania banku klimatycznego w grudniu 2020 r;

F.  mając na uwadze, że oczekuje się, iż EBI odegra kluczową rolę w finansowaniu Europejskiego Zielonego Ładu dzięki planowi inwestycyjnemu na rzecz zrównoważonej Europy;

G.  mając na uwadze, że oczekuje się, że EBI będzie wspierał sprawiedliwą zieloną transformację za pośrednictwem mechanizmu Just Transition;

H.  mając na uwadze, że cele polityki publicznej, takie jak spójność terytorialna i społeczna, zrównoważony rozwój, walka z bezrobociem (wśród młodzieży), ubóstwem i wykluczeniem społecznym, powinny być głównym przedmiotem zainteresowania i działań Banku w jego zadaniu przyczyniania się do zrównoważonego i stałego rozwoju rynku wewnętrznego;

I.  mając na uwadze, że w latach 2014-2019 Bank zapewnił ponad 100 mld euro finansowania w regionach objętych Funduszem Spójności;

J.  mając na uwadze, że EBI planuje stać się pierwszym wielostronnym bankiem rozwoju, który będzie spójny z zapisami porozumienia paryskiego, a Rada zwróciła się już do EBI i EBOR o przedstawienie tych planów na potrzeby przyszłych dyskusji;

K.  mając na uwadze, że przeprowadzane przez EBI analizy due diligence i warunki zawieranych przezeń umów muszą należycie uwzględniać kwestię ochrony przed nadużyciami finansowymi, w tym oszustwami podatkowymi i praniem pieniędzy, a także przed ryzykiem finansowania terroryzmu i korupcji;

L.  mając na uwadze, że EBI odgrywa ważną rolę poza UE dzięki swojej zewnętrznej działalności pożyczkowej jako największa wielostronna instytucja finansowa na świecie;

M.  mając na uwadze, że EBI odgrywa kluczową rolę w wysiłkach UE zmierzających do zapewnienia realizacji Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju;

Najważniejsze dane dotyczące działalności EBI w zakresie finansowania w 2019 r.

1.  odnotowuje, że w 2019 r. wartość udzielonych przez Bank pożyczek wyniosła 63,3 mld EUR (z czego 61,9 mld EUR w ramach zasobów własnych Banku), zgodnie z celem określonym w planie operacyjnym na 2019 r. (63 mld EUR +/-10 %) i znacznie powyżej wielkości z 2018 r. (55,6 mld EUR, z czego 54,3 mld EUR w ramach zasobów własnych Banku); zauważa, że całkowita wartość wypłat osiągnęła 48,1 mld EUR w 2019 r. (z czego 47,5 mld EUR w ramach zasobów własnych Banku), w porównaniu z 52,6 mld EUR w 2018 r. (z czego 51,8 mld EUR w ramach zasobów własnych Banku); zauważa, że EBI osiągnął zdrowe wyniki finansowe, odnotowując roczną nadwyżkę netto w wysokości 2,4 mld EUR za 2019 r. w porównaniu z 2,3 mld EUR w 2018 r.;

2.  odnotowuje, że na koniec 2019 r. odsetek kredytów zagrożonych wynosił 0,4 % (0,3 % na koniec 2018 r.) całego portfela kredytowego pomimo niedawnego przejścia Banku na operacje kredytowe o wyższym ryzyku;

3.  zauważa z uznaniem, że w 2019 r. EBI zrealizował swój roczny cel w zakresie udzielania pożyczek na rzecz spójności w wysokości co najmniej 30 % wszystkich nowych operacji w UE, państwach ubiegających się o członkostwo i państwach EFTA; zauważa, że w 2019 r. UE przekazała 16,13 mld euro na projekty w regionach spójności UE; podkreśla nadrzędne znaczenie dalszego wspierania rozwoju regionalnego oraz celów UE w zakresie spójności społecznej i gospodarczej, jak określono w protokole nr 28 do traktatów;

4.  odnotowuje włączenie do planu operacyjnego EBI na 2019 r. odniesień do wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE oraz do wyników dyskusji na temat roli EBI w wieloletnich ramach finansowych na lata 2021-2027; popiera skupienie się na obszarze operacyjnym „Działania specjalne” o podwyższonym ryzyku, w tym na projektach związanych z EFIS i usługami doradczymi, przy czym w 2019 r. oczekuje się 530 nowych zadań, które mają wesprzeć inwestycje o wartości 35 mld EUR;

5.  z zadowoleniem przyjmuje nową strategię kapitałową grupy EBI, która będzie miała na celu lepsze wypełnienie luk inwestycyjnych na rynku kapitałowym; wzywa EBI do wdrożenia zalecenia z badania „The EIB and the new EU missions framework” [EBI a nowe ramy misji UE] w celu dalszego wspierania podejmowania większego ryzyka poprzez opracowanie odpowiednich, „cierpliwych”, długoterminowych instrumentów finansowych o wyższym ryzyku na podstawie istniejących mechanizmów podziału ryzyka (np. EFIS, InnovFin);

6.  z zadowoleniem przyjmuje przyjęcie w 2019 r. nowej oceny zagrożeń związanych ze zmianą klimatu w celu zapewnienia systematycznej oceny fizycznych zagrożeń klimatycznych w bezpośrednich pożyczkach, co pozwoli EBI i jego klientowi zrozumieć, w jaki sposób zmiana klimatu może wpłynąć na finansowany projekt oraz określić środki zaradcze;

7.  z zadowoleniem przyjmuje przyjęcie w marcu 2019 r. nowej polityki podatkowej, obejmującej środki przeciwdziałania unikaniu opodatkowania poprzez kontrole due diligence w zakresie uczciwości podatkowej oraz zestaw narzędzi służących przeciwdziałaniu unikaniu opodatkowania; zauważa, że EBI nie będzie mógł inwestować w krajach znajdujących się na unijnej czarnej liście jurysdykcji objętych zakazem, i że jurysdykcje niespełniające wymogów będą objęte „wzmożoną czujnością”; przypomina, że podwyższona należyta staranność podatkowa powinna być stosowana zawsze, gdy w strukturze korporacyjnej klientów, promotorów lub pośredników występują raje podatkowe;

8.  wzywa EBI, by w procedurze należytej staranności podatkowej w pełni wykorzystywał zestaw narzędzi przeciwdziałania unikaniu opodatkowania w przypadku projektów podatnych na ryzyko oraz by w razie potrzeby stosował wymogi relokacji; odnotowuje zmienione ramy grupy EBI w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu (AML-CFT) i wzywa EBI do aktualizacji swojej polityki w świetle piątej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy, która weszła w życie w styczniu 2020 r., oraz do współpracy z odpowiednimi organami w celu zapewnienia odpowiednich sankcji za naruszanie prawa i rygorystycznych norm w odniesieniu do pośredników finansowych;

9.  zauważa, że w 2019 r. w ramach mechanizmu rozpatrywania skarg EBI zarejestrowano 84 nowe sprawy, rozpatrzono 173 sprawy i zamknięto 113 spraw; zachęca EBI do kontynuowania wysiłków na rzecz umożliwienia społeczeństwu obywatelskiemu zgłaszania niepokojących przypadków, które zostaną rozpatrzone w skuteczny i niezależny sposób; podkreśla znaczenie monitorowania, w jaki sposób wdrażane są zalecenia mechanizmu składania skarg; wzywa EBI do podjęcia konkretnych działań w związku z ustaleniami mechanizmu składania skarg;

10.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że EBI wdraża swoją politykę wykluczania i zobowiązuje się do jej rygorystycznego stosowania poprzez dyskrecjonalne procedury wykluczania i porozumienia ugodowe; zwraca się do EBI o przedstawienie sprawozdania na temat liczby i zakresu decyzji o zawieszeniu/zakończeniu płatności, lub zwrocie pożyczek lub wniosków o przewidywany zwrot pożyczek w wyniku niedozwolonych działań lub innych niewłaściwych praktyk mających wpływ na finansowaną działalność; wzywa EBI do przedstawienia sprawozdania na temat charakteru wsparcia finansowego, na które miały wpływ domniemane niewłaściwe zachowania oraz na temat geograficznego rozmieszczenia takich przypadków, jeśli jest to możliwe z prawnego punktu widzenia;

11.  z zadowoleniem przyjmuje aktualizację grupy EBI dotyczącą COVID-19 w sprawozdaniu finansowym EBI za 2019 r., rzucającą światło na przyjęty w 2020 r. pakiet reagowania kryzysowego mający na celu wsparcie sektorów małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) i sektorów o średniej kapitalizacji w Unii, obejmujący linie płynności i programy gwarancji dla banków oraz programy zakupu papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami, a także rozważający utworzenie Europejskiego Funduszu Gwarancyjnego (EFG) skoncentrowanego na finansowaniu wsparcia dla MŚP; z uznaniem odnotowuje, że grupa EBI rozszerzyła swój wkład poza UE, koncentrując się na inwestycjach w sektorze zdrowia i sektorze prywatnym; wzywa EBI, by wymagał od przedsiębiorstw wspieranych przez EFG lub inne programy finansowania ustanowione w celu przeciwdziałania kryzysowi związanemu z COVID-19, aby przyczyniały się do osiągnięcia celów na 2030 r. zaproponowanych przez Komisję Europejską w planie działania dotyczącym europejskiego filaru praw socjalnych, a także by przestrzegały warunków społecznych i środowiskowych, w tym przyjmowały plany dekarbonizacji, tak aby zwiększyć swoją odporność i wytrzymałość na przyszłe kryzysy, oraz by powstrzymywały się od wypłacania dywidend i premii dla kadry kierowniczej wyższego szczebla i odkupu akcji;

12.  z zadowoleniem przyjmuje w związku z tym segment MŚP w funduszu InvestEU; podkreśla potrzebę koncentrowania się na długoterminowym finansowaniu, mianowicie poprzez wspieranie projektów, które nie zostałyby sfinansowane w inny sposób, w szczególności innowacyjnych przedsiębiorstw typu start-up oraz MŚP; podkreśla jednak, że działalność finansowa EBI nie może zastąpić zrównoważonej polityki budżetowej w państwach członkowskich; wzywa EBI do zwiększenia inwestycji w przełomowe innowacje, zwłaszcza w transformację ekologiczną, aby wspierać europejskie przedsiębiorstwa;

13.  wzywa EBI do zwiększenia finansowania w celu zajęcia się kwestią transformacji technologicznej, wspierania rozwoju umiejętności dostosowanych do obecnych i przyszłych potrzeb rynku pracy, dalszego wspierania inwestycji w umiejętności cyfrowe pracowników i przedsiębiorców, infrastrukturę cyfrową i budowanie potencjału w zakresie cyfryzacji, zapewnienia funduszy na długoterminowe badania i innowacje, MŚP, wspierania gospodarki społecznej i zwiększania spójności społecznej i terytorialnej, a mianowicie poprzez wypełnianie obecnych luk inwestycyjnych w zakresie mieszkalnictwa publicznego i infrastruktury;

14.  zwraca uwagę na różne sytuacje i możliwości gospodarcze państw członkowskich oraz podkreśla, jak ważne jest zapewnienie sprawiedliwej transformacji, aby pomóc najbardziej dotkniętym regionom i państwom w dostosowaniu się do nadchodzących zmian, by nikt nie został pominięty; podkreśla, że należy aktywnie wspierać obszary, na których miejsca pracy są obecnie uzależnione od branż charakteryzujących się wysokim poziomem emisji, oraz że konieczne są znaczne inwestycje w szkolenie i alternatywne możliwości gospodarcze w celu zagwarantowania wysokiej jakości miejsc pracy, a tym samym zapewnienia płynnej transformacji; uważa, że kluczowe znaczenie w tym względzie będzie miała spójność i koordynacja z innymi instrumentami finansowymi UE;

15.  przypomina o unijnym planie działania w sprawie równości płci oraz wzmocnienia pozycji kobiet w kontekście współpracy na rzecz rozwoju, zatwierdzonym z zamiarem pokierowania wdrażaniem strategii EBI na rzecz równości płci oraz włączenia propagowania równości płci do modelu działalności EBI; wzywa EBI do złożenia sprawozdania z postępów osiągniętych w pierwszej fazie planu działania w zakresie takich celów, jak przegląd ram należytej staranności w celu uwzględnienia wpływu inwestycji EBI na prawa kobiet i ryzyka z nimi związanego, zapewnienie równego dostępu do korzyści wynikających z inwestycji EBI lub inwestowanie w udział kobiet w gospodarce i rynku pracy;

Funkcjonowanie i skuteczność EFIS

16.  zauważa, że EFIS posiada odrębną strukturę zarządzania od EBI, a jego operacje inwestycyjne dotyczą dwóch obszarów tematycznych, tj. obszaru infrastruktury i innowacji zarządzanego przez EBI oraz segmentu MŚP zarządzanego przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI);

17.  odnotowuje wyniki przedstawione w sprawozdaniu Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego za 2019 r.; pochwala pozytywne oddziaływanie Europejskiego Centrum Doradztwa Inwestycyjnego (ECDI); wzywa do dalszego wzmacniania wewnętrznych zasobów finansowych i zdolności EBI w celu zapewnienia długotrwałego zaangażowania w realizację i długoterminowego horyzontu finansowania misji UE, takich jak walka z rakiem, dostosowanie do zmiany klimatu, zapewnienie sprawiedliwej transformacji w regionach najbardziej dotkniętych przekształceniami związanymi z Zielonym Ładem, ochrona naszych oceanów, życie w bardziej zielonych miastach oraz zapewnienie zdrowia gleby i żywności; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w następstwie zalecenia ETO w lipcu 2019 r. EIB przedstawił „Badanie w odpowiedzi na zalecenie ETO nr 5: poprawa rozmieszczenia geograficznego inwestycji wspieranych w ramach EFIS”; odnotowuje wnioski z tej analizy, która dokumentuje znaczne wysiłki ze strony EBI i Komisji na rzecz ułatwienia bardziej zrównoważonego geograficznego rozmieszczenia inwestycji EFIS w celu przyczynienia się do zrównoważonej długoterminowej konwergencji gospodarczej w całej Unii;

18.  wzywa EBI do zapewnienia bardziej zrównoważonego geograficznego rozmieszczenia finansowania EBI, zgodnie z jego rolą w zapewnianiu spójności terytorialnej i społecznej; wzywa EBI do zajęcia się kwestią niedociągnięć, które uniemożliwiają niektórym regionom lub państwom członkowskim pełne wykorzystanie jego instrumentów finansowych;

19.  wzywa do wzmocnienia wsparcia technicznego i wiedzy specjalistycznej w zakresie finansów władz lokalnych i regionalnych, zwłaszcza w regionach o niskiej zdolności inwestycyjnej, przed zatwierdzeniem projektu, w celu poprawy dostępności; wzywa do zacieśnienia współpracy z krajowymi bankami i instytucjami prorozwojowymi;

Rola EBI w finansowaniu Europejskiego Zielonego Ładu;

20.  przypomina, że w listopadzie 2019 r., zgodnie z ambicjami politycznymi stojącymi za Europejskim Zielonym Ładem, Rada Dyrektorów EBI podjęła decyzję o zwiększeniu poziomu zaangażowania grupy EBI w sprawy klimatu i środowiska w celu przekształcenia EBI z „unijnego banku wspierającego klimat” w „bank klimatyczny UE” i zobowiązała się do stopniowego zwiększania udziału finansowania przeznaczonego na działania na rzecz klimatu i zrównoważenia środowiskowego, aby w 2025 r. osiągnąć 50 % operacji, oraz do dostosowania od końca 2020 r. wszystkich działań finansowych do celów porozumienia paryskiego; z zadowoleniem przyjmuje przyjęcie planu działania na rzecz klimatu; wzywa EBI do oceny spójności projektów, które będą już w przygotowaniu przed listopadem 2020 r. z myślą o realizacji celu neutralności klimatycznej do 2050 r., przy jednoczesnym zapewnieniu ciągłości działania, z uwzględnieniem okresu przejściowego przewidzianego do końca 2022 r.;

21.  z zadowoleniem przyjmuje stosowanie przez EBI stopniowo rosnącego kosztu alternatywnego dwutlenku węgla jako części ogólnego podejścia mającego na celu zapewnienie zgodności działań EBI z celem 1,5˚C, przy jednoczesnym zapewnieniu sprawiedliwego przejścia do gospodarki neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla, która nie pozostawia nikogo w tyle;

22.  zauważa, że problemu klimatycznego nie można rozwiązać bez wsparcia ze strony przemysłu, i że zmiany na dużą skalę można przeprowadzić jedynie pod warunkiem uwzględnienia potrzeb przemysłu i zapewnienia niezbędnych zachęt dla innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie klimatu;

23.  odnotowuje, że zgodnie ze sprawozdaniem EBI w sprawie zrównoważonego rozwoju bezwzględne wielkości emisji portfela EBI w 2019 r. szacuje się na 3,9 mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla rocznie, co oznacza wzrost z 2,2 mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla rocznie w 2018 r.; zauważa, że całkowite zmniejszone emisje lub te, których uniknięto, z tego samego finansowania szacuje się na 3,1 mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla rocznie w 2019 r. w porównaniu do 3,5 mln ton ekwiwalentu dwutlenku węgla rocznie w 2018 r.; wzywa EBI do wzmożenia wysiłków na rzecz zmniejszenia bezwzględnej wielkości emisji; wzywa EBI do systematycznego ujawniania obliczeń śladu emisji gazów cieplarnianych dla wszystkich projektów, które są objęte obliczaniem śladu węglowego, w celu zwiększenia przejrzystości;

24.  z zadowoleniem przyjmuje politykę kredytowania energetyki uzgodnioną przez Radę Dyrektorów EBI w listopadzie 2019 r., a w szczególności decyzję o zaprzestaniu finansowania projektów dotyczących energii z paliw kopalnych; zauważa jednak, że projekty dotyczące infrastruktury gazowej ujęte w czwartym wykazie projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania oraz projekty gazowe będące już w trakcie oceny do dnia 14 listopada 2019 r. nie są wyłączone z finansowania EBI do końca 2021 r.; podkreśla, że projekty te mogłyby być finansowane, o ile przyczyniają się do realizacji zadania EBI polegającego na wspomaganiu sprawiedliwej transformacji i zrównoważonego rozwoju w UE; odnotowuje, że w 2019 r. EBI zapewnił 685 mln euro finansowania na przesył i dystrybucję gazu ziemnego; wzywa EBI do oceny i zajęcia się potencjalnym ryzykiem związanym z uzależnieniem się od aktywów o wysokiej emisji dwutlenku węgla;

25.  przypomina EBI o skierowanym przez Parlament wezwaniu do wyjaśnienia, w jaki sposób gazociągi transanatolijski i transatlantycki zostaną dostosowane do celów porozumienia paryskiego do końca 2020 r.; zauważa, że projekt ten jest przedmiotem dochodzenia Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich(4) dotyczącego niezapewnienia przez EBI właściwej oceny wpływu obu projektów na klimat; wzywa EBI do zajęcia się wszelkimi niedociągnięciami w ocenie wpływu na środowisko oraz do priorytetowego potraktowania kwestii negatywnego wpływu na środowisko, klimat i społeczeństwo;

26.  zauważa, że zgodnie z obecną polityką kredytowania energetyki elektrownie gazowe i projekty sieci gazowych, które są planowane w celu przesyłania gazu niskoemisyjnego, kwalifikują się pod warunkiem istnienia „wiarygodnego planu” obejmującego trajektorię emisji, uwzględnioną w umowie finansowej EBI; wzywa EBI do zapewnienia, że kryteria uznawania tych planów za wiarygodne są zgodne z jego mandatem w zakresie przyczyniania się do sprawiedliwej transformacji, aby uniknąć ryzyka wspierania projektów gazowych, które nie są dostosowane do celów klimatycznych; zauważa, że na początku 2022 r. EBI dokona śródokresowego przeglądu polityki udzielania pożyczek na cele energetyczne;

27.  zauważa, że w 2019 r. EBI wsparł kilka projektów dotyczących energii wodnej; z zadowoleniem przyjmuje środowiskowe, klimatyczne i społeczne wytyczne dotyczące rozwoju energii wodnej; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że EBI aktualizuje obecnie swoje wymogi sprawozdawcze dotyczące pożyczek pośrednich, aby uwzględnić dostosowanie kontrahentów do porozumienia paryskiego i unijnej systematyki dotyczącej zrównoważonego finansowania, a także dokonuje przeglądu swoich ram zrównoważonego rozwoju środowiskowego i społecznego; podkreśla, ze te nowe wymogi powinny zwiększyć przejrzystość operacji EBI z udziałem pośredników finansowych w celu zidentyfikowania i uniknięcia potencjalnego negatywnego wpływu na środowisko lub prawa człowieka w odniesieniu do operacji dotyczących energii wodnej zarówno w UE, jak i poza nią, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do finansowania dla MŚP;

28.  przypomina, że w grupie EBI obowiązują ramy środowiskowe i społeczne; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że EBI sporządza sprawozdania na temat skutków środowiskowych, społecznych i gospodarczych oraz przedstawia oceny ex-ante i ex-post procesu przeglądu pod kątem skutków środowiskowych i społecznych; wyraża zaniepokojenie ryzykiem finansowania przez EBI i EFI działalności wysokoemisyjnej poprzez pośredników finansowych; wzywa grupę EBI do dalszego monitorowania zgodności z wiążącymi kryteriami środowiskowymi, społecznymi, dotyczącymi zarządzania i sprawiedliwego opodatkowania w ramach przyszłych wytycznych dotyczących dostosowania kontrahentów, w tym wykazów działalności objętych ograniczeniami oraz wymogu, aby klienci posiadali jasne i wiążące plany dekarbonizacji zgodnie z porozumieniem paryskim, przy jednoczesnym zapewnieniu dostępu do finansowania dla MŚP;

29.  podkreśla, że potrzeby finansowe rolników, zwłaszcza młodych rolników i rozpoczynających działalność, są ogromne, oraz że rolnicy i przedsiębiorstwa w tym sektorze mają niższy wskaźnik powodzenia przy ubieganiu się o finansowanie; wzywa EBI do pracy nad inicjatywami finansowymi, które zwiększą dostępność finansowania dla sektora rolnego;

30.  odnotowuje rosnące zaangażowanie grupy EBI w sektorze rolnym; nalega, by finansowanie EBI wspierało społeczności wiejskie i przekształcanie sektora rolnego zgodnie z celami polityki europejskiej, w tym z większym poszanowaniem dobrostanu zwierząt, oraz by nie przyczyniało się do zwiększania gęstości obsady przekraczającej zdolności produkcyjne gruntów;

31.  zauważa, że zapewnione w obrębie Unii w 2019 r. finansowanie transportu było wyższe niż w 2018 r. (9 325 mln EUR w porównaniu z 8 237 mln EUR w 2018 r.) oraz że zmniejszenie finansowania dróg i autostrad zostało zrównoważone wzrostem finansowania kolei i transportu lotniczego; podkreśla znaczenie dostosowania polityki kredytowania transportu i portfela transportowego EBI do planu działania banku klimatycznego, w szczególności do dekarbonizacji sektora transportu do 2050 r., ale podkreśla także znaczenie zgodności z przygotowywaną przez Komisję strategią na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności, będącą odpowiedzią na nowy Europejski Zielony Ład, oraz z innymi obszarami polityki transportowej UE, przy jednoczesnym zapewnieniu sprawiedliwej transformacji oraz zrównoważonego rozwoju społecznego i terytorialnego; z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie EBI do niefinansowania rozbudowy przepustowości portów lotniczych i infrastruktury portowej przeznaczonej do transportu i magazynowania paliw kopalnych; wzywa do prowadzenia polityki zapobiegającej uzależnieniu od aktywów o intensywnej emisji dwutlenku węgla w celu wsparcia przesunięć modalnych w kierunku bezemisyjnej mobilności zarówno w odniesieniu do transportu towarowego, jak i pasażerskiego na poziomie miejskim i międzymiastowym – np. kolej, bezpieczny transport rowerowy i ekologiczny transport publiczny – w szczególności dla społeczności i miejscowości o niedostatecznym dostępie, a także wsparcia dla infrastruktury elektryfikacyjnej opartej na odnawialnych źródłach energii;

32.  z zadowoleniem przyjmuje wiodącą rolę EBI na rynku zielonych obligacji w 2019 r. poprzez emisję 4,1 mld EUR obligacji „odpowiedzialnych środowiskowo” (CAB) i obligacji zrównoważonego rozwoju (SAB); podkreśla znaczenie przejrzystej i wiarygodnej dokumentacji i śledzenia wpływów z tytułu CAB i SAB oraz zapewnienia spójności z unijną systematyką dotyczącą zrównoważonego rozwoju i przyszłą unijną normą dotyczącą zielonych obligacji;

33.  z zadowoleniem przyjmuje zbliżający się przegląd ram środowiskowych i społecznych EBI oraz opracowanie narzędzi zarządzania ryzykiem klimatycznym, środowiskowym i społecznym w celu oceny ryzyka fizycznego, przejściowego i systemowego; wzywa EBI do zapewnienia ich wprowadzenia do końca 2021 r.; z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie EBI do przyjęcia za podstawę kryteriów zgodnych z zasadą „nie czyń poważnych szkód” z rozporządzenia (UE) 2020/852(5) oraz do ustanowienia bardziej rygorystycznych norm w uzasadnionych przypadkach;

Działania EBI poza UE

34.  uznaje, że najważniejszym upoważnieniem kierującym operacjami EBI poza Unią jest upoważnienie do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich, w ramach którego operacje EBI w latach 2014–2020 były wspierane przez specjalny fundusz gwarancyjny o pułapie 32,3 mld EUR, stanowiący podstawę prawną i gwarancję dla EBI na pokrycie strat w ramach operacji finansowych w 68 kwalifikujących się krajach spoza UE; zauważa, że Komisja zaproponowała, aby zaprzestać kontynuacji upoważnienia EBI do udzielania pożyczek na rzecz państw trzecich w obecnej formie; odnotowuje utworzenie gwarancji Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Plus (EFZR+) uwzględniającej nowe upoważnienia EBI;

35.  z zadowoleniem przyjmuje wsparcie EBI udzielone w ciągu 2019 r. przy tworzeniu formuły funduszu Just Transition, który pomaga terytoriom i regionom najbardziej dotkniętym przejściem na gospodarkę neutralną klimatycznie, zwłaszcza tym, które mają najmniejszą zdolność do radzenia sobie z kosztami tego przejścia; podkreśla znaczenie EBI we wdrażaniu mechanizmu w kolejnych latach, zapewniając, że żadne regiony nie pozostaną w tyle;

36.  zauważa, że polityka rozwojowa Unii będzie realizowana za pośrednictwem nowego Instrument Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej (ISWMR), którego głównym podmiotem wdrażającym jest EBI; wyraża zaniepokojenie wykorzystywaniem unijnych funduszy na rzecz rozwoju do zmniejszania ryzyka finansowego inwestycji prywatnych, zważywszy na brak dowodów na to, by metoda ta mogła zapewniać dodatkowość i zgodność z celami rozwojowymi, jak wskazano niedawno w przeglądzie końcowym EFZR oraz w opinii Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 7/2020 z 11 września 2020 r.; podkreśla, że darczyńcy powinni nadać priorytet finansowaniu opartemu na dotacjach jako opcji domyślnej, zwłaszcza w przypadku krajów najsłabiej rozwiniętych, w celu uniknięcia zwiększenia obciążenia długiem;

37.  ponownie podkreśla, że zewnętrzne operacje EBI powinny przyczyniać się do realizacji celów polityki UE, wspierając zrównoważony rozwój gospodarczy, społeczny i środowiskowy krajów rozwijających się, zwłaszcza tych, które znajdują się w najbardziej niekorzystnej sytuacji, a także wspierając zgodność z celami zatwierdzonymi przez Unię; uznaje eliminację ubóstwa, mobilizację zasobów krajowych i prawa człowieka za kluczowe zagadnienia w ramach struktury finansowania rozwoju UE; przypomina, że zaangażowanie zainteresowanych stron jest podstawą zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu;

38.  zauważa, że EBI musi przestrzegać Karty praw podstawowych Unii Europejskiej; podkreśla, że zasady dotyczące praw człowieka są uwzględnione w jego procedurach i standardach w zakresie należytej staranności na poziomie projektu, w tym poprzez umożliwienie zawieszenia wypłat w przypadku poważnych naruszeń praw człowieka lub norm środowiskowych i społecznych; zwraca uwagę, że pod koniec 2018 r. wzmocniono mechanizmy rozpatrywania skarg; wzywa EBI do zadbania o to, by jego mechanizm rozpatrywania skarg był łatwo dostępny, terminowy i skuteczny, w celu wykrywania ewentualnych naruszeń praw człowieka w ramach projektów związanych z EBI i dochodzenia roszczeń w takich przypadkach; zwraca się do EBI o przedstawienie Parlamentowi i Radzie Zarządzającej sprawozdania w tej sprawie;

39.  wzywa EBI do pełnego wsparcia realizacji celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych poprzez działania w ramach konkretnych mandatów, o których zadecyduje Rada Ministrów UE i Parlament Europejski;

Zarządzanie, przejrzystość i rozliczalność EBI

40.  przypomina znaczenie etyki, uczciwości, przejrzystości, komunikacji i rozliczalności we wszystkich operacjach i strategiach grupy EBI;

41.  wyraża zaniepokojenie brakiem przejrzystości operacji EBI prowadzonych za pośrednictwem pośredników finansowych takich jak banki komercyjne i fundusze inwestycyjne; podkreśla potrzebę oceny gospodarczego i społecznego wpływu pożyczek udzielanych przez pośredników poprzez udostępnienie informacji o beneficjentach końcowych; wzywa EBI do ustanowienia standardowych obowiązków sprawozdawczych wobec pośredników finansowych i beneficjentów końcowych, z poszanowaniem w razie potrzeby umów o poufności między pośrednikiem finansowym a beneficjentem końcowym, ale przy zapewnieniu solidnej struktury gromadzenia danych i informacji;

42.  wyraża poważne zaniepokojenie z powodu zarzutów wobec EBI dotyczących molestowania i molestowania seksualnego w miejscu pracy, bezkarności sprawców molestowania, niezadowolenia pracowników, niedociągnięć w procedurach rekrutacji wyższej kadry oraz braku funkcjonującego udziału pracowników w zarządzaniu; wzywa EBI do zapewnienia niezależnego dochodzenia we wszystkich domniemanych przypadkach molestowania oraz do zapewnienia przejrzystości wyników przeszłych i obecnych dochodzeń oraz zastosowanych sankcji, aby odbudować zaufanie i stworzyć kulturę odpowiedzialności; wzywa EBI do opublikowania wyników ankiet dotyczących satysfakcji pracowników w latach 2010-2021; wzywa do przeprowadzenia niezależnej oceny przejrzystości i jakości procedur rekrutacji na wyższe, kierownicze, zawodowe i administracyjne stanowiska w EBI; wzywa EBI do przedstawienia planu działania mającego na celu odbudowę zaufania między kierownictwem a pracownikami oraz zwiększenie udziału pracowników w procesie decyzyjnym;

43.  wyraża zaniepokojenie doniesieniami, że kilku byłych wiceprezesów podjęło pracę w podmiotach związanych z EBI bez zachowania okresu przejściowego; ubolewa nad faktem, że takie praktyki nie są ściśle uregulowane i zakazane w kodeksie postępowania EBI; ubolewa, że trwający przegląd polityki dotyczącej okresu po ustaniu zatrudnienia nie został jeszcze zakończony i podkreśla, że należy wdrożyć bardziej rygorystyczne przepisy; wzywa EBI do dostosowania swojej polityki dotyczącej okresu po ustaniu zatrudnienia do polityki Komisji i podobnych instytucji;

44.  wyraża obawę, że wiceprezesi są nadal odpowiedzialni – oprócz innych krajów – za swój kraj pochodzenia, co może prowadzić do konfliktu interesów; apeluje do EBI o uwzględnienie wniosku Parlamentu o włączenie do kodeksu postępowania Komitetu Zarządzającego przepisu wykluczającego możliwość sprawowania przez jego członków nadzoru nad udzielaniem pożyczek lub realizacją projektów w ich krajach pochodzenia;

45.  z zadowoleniem przyjmuje decyzję EBI z 6 lutego 2019 r. ustanawiającą wewnętrzne zasady dotyczące przetwarzania danych osobowych przez Wydział dochodzeń ds. nadużyć finansowych w ramach Inspektoratu Generalnego oraz Biuro dyrektora ds. zgodności; podkreśla, że w zakresie przestrzegania przez przedsiębiorstwa przepisów prawa należy przeznaczyć odpowiednie zasoby na kontrolę i monitorowanie działalności zewnętrznej, konfliktu interesów, zamówień publicznych i upominków;

46.  wyraża ubolewanie z powodu wciąż utrzymującego się braku różnorodności i równowagi płci na wyższym szczeblu kierowniczym i w organach zarządzających grupy EBI, a także z powodu bardzo wysokiego udziału kobiet na stanowiskach pomocniczych; zauważa, że Bank wyznaczył cele polegające na zwiększeniu odsetka kobiet na stanowiskach kierowniczych do 33 %, odsetka kobiet na wyższych stanowiskach kierowniczych do 40 %, a odsetka kobiet na stanowiskach wykonawczych do 50 % do 2021 r.; wzywa EBI do zwiększenia wysiłków na rzecz promowania równowagi płci na wszystkich szczeblach personelu; wzywa EBI, by zachęcał państwa członkowskie, które proponują kandydatów na wiceprezesów, do uwzględnienia również celów związanych z różnorodnością i równowagą płci; wzywa EBI do ustanowienia w swoim sekretariacie właściwej reprezentacji obywateli ze wszystkich państw członkowskich, przy jednoczesnym poszanowaniu kompetencji i zasług kandydatów; wzywa EBI do publikowania informacji o płci i narodowości osób zajmujących stanowiska kierownicze średniego i wyższego szczebla;

47.  wyraża ubolewanie, że EBI nadal nie ujawnia w pełni szczegółów dotyczących rzeczywistych beneficjentów swoich klientów; podkreśla, że w niektórych przypadkach dane zaangażowanych podmiotów gospodarczych nie są przekazywane przez promotorów lub pośredników finansowych; podkreśla, że ujawnianie beneficjentów i ich beneficjentów rzeczywistych jest zgodne z istniejącymi ramami prawnymi; przypomina jednak, że państwa członkowskie mogą w wyjątkowych okolicznościach przewidzieć zwolnienia z obowiązku ujawniania w rejestrach informacji na temat rzeczywistych beneficjentów oraz z dostępu do takich informacji; zwraca się do EBI o wykorzystanie dostępnych narzędzi i wdrożenie norm promowanych przez piątą dyrektywę w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy w celu udostępnienia takich danych; zachęca Bank do zbadania, jakie środki można by podjąć w przypadku nieuzasadnionej odmowy dostarczenia takich informacji przez jurysdykcję; ponownie podkreśla potrzebę współpracy Departamentu Zgodności EFI i Biura dyrektora ds. zgodności EBI w celu zapewnienia spójności w projektowaniu i wdrażaniu polityk grupy EBI w sektorach przeciwdziałania praniu pieniędzy i zwalczania finansowania terroryzmu;

48.  zachęca EBI, aby ujawnił na swojej stronie internetowej dane dotyczące własności rzeczywistej swoich klientów w celu zwiększenia widoczności jego operacji i przyczynienia się do zapobiegania korupcji i konfliktom interesów;

49.  zwraca się do EBI, aby uzależnił udzielanie pożyczek bezpośrednich i pośrednich od opublikowania danych podatkowych i księgowych w podziale na kraje oraz od ujawnienia danych o własności rzeczywistej dotyczących beneficjentów i instytucji pośrednictwa finansowego uczestniczących w finansowaniu;

50.  wzywa EBI do sfinalizowania rozpoczętego w 2019 r. przeglądu polityki zwalczania nadużyć finansowych grupy EBI, zgodnie z żądaniami wyrażonymi przez Parlament; z zadowoleniem przyjmuje intensywny dialog między EBI a Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) w sprawie jej aktualizacji; zachęca EBI do skorzystania ze wspierającej roli OLAF-u, wzmocnionej dzięki nowej strategii Komisji w zakresie zwalczania nadużyć finansowych (CAFS) przyjętej w kwietniu 2019 r.; utrzymuje, że mandat prokuratora europejskiego powinien obejmować ściganie działalności przestępczej mającej wpływ na finansowanie EBI;

51.  ponownie podkreśla znaczenie zaangażowania właściwych krajowych, regionalnych i lokalnych zainteresowanych stron, w tym ekspertów ds. klimatu, związków zawodowych, podmiotów społeczeństwa obywatelskiego, przedstawicieli biznesu, MŚP i środowisk akademickich przy ocenie wpływu inwestycji; w tym poprzez przejrzystą komunikację, jak również znaczenie oceny potrzeb i oczekiwań osób, na które projekt będzie miał wpływ; podkreśla, że konsultacje muszą obejmować wszystkie zainteresowane społeczności, być dostępne dla grup szczególnie wrażliwych, dostosowane do indywidualnych potrzeb i prowadzone w sposób ciągły przez cały cykl życia projektu; apeluje o przestrzeganie zasady swobodnej, uprzedniej i świadomej zgody wszystkich dotkniętych społeczności (oprócz ludności tubylczej) w przypadku inwestycji opartych na gruntach i zasobach naturalnych; zwraca się do EBI o przedstawienie sprawozdania z wdrażania powyższych zasad; z zadowoleniem przyjmuje konsultacje Banku z zainteresowanymi stronami w sprawie wybranych polityk, zgodnie z art. 7.10 i 7.11 polityki przejrzystości grupy EBI;

52.  zachęca EBI, aby w przypadku dużych projektów infrastrukturalnych uwzględniał wszystkie związane z nimi zagrożenia dla środowiska oraz by finansował jedynie te projekty, które przynoszą rzeczywistą wartość dodaną dla miejscowej ludności i z punktu widzenia środowiskowego, społecznego i gospodarczego; podkreśla znaczenie ścisłego monitorowania ewentualnego zagrożenia korupcją i nadużyciami w tym kontekście, a także znaczenie prowadzenia dokładnych ocen ex-ante i ex-post projektów, które mają być finansowane;

53.  przypomina, że art. 287 ust. 3 TFUE określa uprawnienia kontrolne ETO w odniesieniu do EBI; przypomina, że ETO jest uprawniony do przeprowadzania kontroli działalności EBI w zakresie zarządzania wydatkami i dochodami Unii; przypomina, że Komisja Kontroli jest uprawniona do kontroli kapitału zakładowego EBI zgodnie z art. 12 Protokołu nr 5 (Statut EBI); zwraca uwagę, że w związku z tym ETO nie jest w stanie przedstawić pełnego przeglądu powiązań między operacjami grupy EBI a budżetem Unii; przypomina, że art. 308 ust. 3 TFUE zezwala Radzie na zmianę Protokołu w sprawie statutu EBI zwykłą decyzją bez konieczności przeprowadzania pełnej zmiany traktatu; podkreśla zwiększone znaczenie gwarancji UE i innych instrumentów finansowych zarządzanych przez EBI w nowych wieloletnich ramach finansowych; w związku z tym wzywa Radę do zmiany art. 12 protokołu nr 5, aby przyznać Trybunałowi rolę w kontrolowaniu kapitału akcyjnego EBI; zauważa, że obowiązująca umowa trójstronna między Komisją, EBI i ETO dotycząca audytów operacji finansowanych lub wspieranych z budżetu Unii wygasa w 2020 r; wzywa Komisję, ETO i EBI do zwiększenia roli ETO i dalszego wzmocnienia jego uprawnień kontrolnych w odniesieniu do działań EBI w ramach odnowienia trójstronnego porozumienia regulującego zasady zaangażowania;

54.  zwraca się do Grupy EBI i Komisji o rozpoczęcie procesu przeglądu postanowień ramowej umowy finansowo-administracyjnej z maja 2014 r., określających zasady regulujące centralnie zarządzane instrumenty UE powierzone grupie EBI;

55.  zwraca się do EBI o zbadanie wraz z Komisją sposobów koordynacji systemu wczesnego wykrywania i wykluczania (EDES) oraz polityki wykluczania EBI w celu osiągnięcia synergii i zagwarantowania pełnego uwzględnienia sytuacji krytycznych mających wpływ na operacje EBI i interesy finansowe Unii;

56.  odnotowuje przyjęcie w marcu 2019 r. Polityki zgłaszania nieprawidłowości grupy EBI i przyjmuje do wiadomości jej zgodność z ogólnymi zasadami i standardami zintegrowanymi w dyrektywie (UE) 2019/1937(6), która weszła w życie w późniejszym terminie; ubolewa, że polityka ta ma zastosowanie wyłącznie do przypadków wewnętrznego zgłaszania nieprawidłowości; oczekuje się, że polityka EBI w zakresie ochrony sygnalistów będzie ambitna i będzie przewidywać wysokie standardy; wzywa EBI do uwzględnienia zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych sygnalistów, a także do ustanowienia jasnych i wyraźnych procedur, harmonogramów i wytycznych, aby jak najlepiej ukierunkowywać działania sygnalistów i chronić ich przed odwetem;

57.  zachęca EBI do wzmocnienia swojej strategii komunikacyjnej; uważa, że jako wiodący światowy darczyńca i wielostronny pożyczkobiorca, EBI musi w jasny i trafny sposób informować o swojej misji i statusie oraz zwracać się do szerokiego grona odbiorców;

58.  odnotowuje dalszy wzrost liczby zarzutów zgłoszonych Wydziałowi dochodzeń EBI w 2019 r. – 228 nowych zarzutów (184 w 2018 r.), z czego 69 % pochodzi od pracowników, a 30 % ze źródeł zewnętrznych, w tym stron związanych z projektem, od społeczeństwa obywatelskiego i mediów; zauważa, że 59 % działań dochodzeniowych dotyczy przypadków nadużyć finansowych, następnie korupcji (15 %) i zmowy (6 %) oraz że ponad jedna trzecia zbadanych zarzutów odnosi się do sektora transportu;

59.  odnotowuje, że w 2019 r. z 220 zakończonych spraw 40 było uzasadnionych, co odpowiada 18 % zakończonych spraw, i zakończyło się albo skierowaniem spraw do właściwych organów, albo zaleceniami dla służb grupy EBI; zauważa również, że 62 % takich spraw (25 z 40) skierowano do OLAF-u; zwraca się do EBI o przedstawienie sprawozdania z wyników podjętych działań, w tym, w miarę możliwości, o kwotach, które zostały odzyskane;

60.  wzywa EBI do zwiększenia proaktywnej przejrzystości przez terminowe udostępnianie dokumentów jawnych w przyjaznej dla użytkownika bazie danych; ponownie wzywa EBI do działania raczej na zasadzie „domniemania jawności” niż „domniemania poufności”;

61.  wzywa grupę EBI do poprawy rozliczalności; zwraca się o zawarcie protokołu ustaleń między EBI a Parlamentem w celu poprawy dostępu Parlamentu do dokumentów i danych EBI związanych z ukierunkowaniem strategicznym i polityką finansowania, aby zwiększyć rozliczalność Banku; sugeruje wprowadzenie kwartalnego dialogu z właściwymi komisjami Parlamentu, by zapewnić udział w strategii inwestycyjnej EBI oraz odpowiedni nadzór; podkreśla znaczenie większej kontroli Parlamentu nad decyzjami Rady Dyrektorów EBI; wzywa Komisję do lepszej wymiany informacji w celu zwiększenia przejrzystości wobec Parlamentu w zakresie stanowisk zajmowanych przez nią w Radzie Dyrektorów EBI; ponawia swój apel o ujawnienie opinii wydanych przez Komisję w ramach procedury zgodnie z art. 19 statutu EBI w sprawie działań finansowych EBI w celu oceny ich zgodności z odpowiednim prawodawstwem UE i polityką UE; wzywa Komisję i EBI do osiągnięcia porozumienia w celu zapewnienia pełnej przejrzystości takich opinii i ich uzasadnień, w takim stopniu, w jakim jest to możliwe z prawnego punktu widzenia;

62.  wzywa do terminowego publikowania pełnych porządków dziennych i protokołów posiedzeń Komitetu Zarządzającego i Rady Dyrektorów; podkreśla, że w przyszłej polityce przejrzystości należy zaostrzyć wymogi w zakresie przejrzystości w odniesieniu do wszystkich działań i zobowiązać projektodawców do publicznego udostępniania oceny oddziaływania na środowisko i powiązanych dokumentów przez włączenie rygorystycznych obowiązków w zakresie przejrzystości do konkretnych klauzul umownych podpisanych ze wszystkimi klientami EBI; zwraca się do EBI o publikowanie bardziej regularnych, pogłębionych i kompleksowych informacji o pośrednikach finansowych odpowiedzialnych za wykorzystywanie środków EBI oraz o uwzględnienie klauzul umownych dotyczących obowiązkowego ujawniania przez te instytucje informacji na temat działalności kredytowej;

Działania następcze w związku z zaleceniami Parlamentu

63.  ponawia apel do EBI, aby nadal informował o aktualnej sytuacji i statusie wcześniejszych zaleceń wydanych przez Parlament w jego corocznych rezolucjach, szczególnie w odniesieniu do:

o
o   o

64.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz zwraca się do Rady i do Rady Dyrektorów EBI o przeprowadzenie debaty na temat stanowisk przedstawionych przez Parlament w niniejszym dokumencie.

(1) https://www.eca.europa.eu/pl/Pages/DocItem.aspx?did=49051 (2) Dz.U. L 169 z 1.7.2015, s. 1. (3) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0191. (4) Zgłoszenie wniesione przez ekologiczne organizacje pozarządowe CEE Bankwatch Network, Counter Balance, Re:Common i Friends of the Earth Europe. (5) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088. Dz.U. L 198 z 22.6.2020, s. 13. (6) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Dz.U. L 305 z 26.11.2019, s. 17.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję DAS-81419-2, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (D073421/01 – 2021/2759(RSP))

P9_TA(2021)0333 B9-0372/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając projekt decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję DAS-81419-2, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (D073421/01),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 z dnia 22 września 2003 r. w sprawie zmodyfikowanej genetycznie żywności i paszy(1), w szczególności jego art. 7 ust. 3 i art. 19 ust. 3,

–  uwzględniając fakt, że Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w wyniku głosowania przeprowadzonego 17 maja 2021 r.,

–  uwzględniając art. 11 i 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającego przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję(2),

–  uwzględniając opinię Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z 26 października 2016 r. opublikowaną 5 grudnia 2016 r.(3),

–  uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje zawierające sprzeciw wobec zezwoleń na wprowadzanie organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO)(4),

–  uwzględniając art. 112 ust. 2 i 3 Regulaminu,

–  uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,

A.  mając na uwadze, że 9 lutego 2012 r. przedsiębiorstwo Dow Agro Sciences Ltd złożyło we właściwym organie krajowym Niderlandów, zgodnie z art. 5 i 17 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, wniosek o zezwolenie na wprowadzenie do obrotu żywności, składników żywności i pasz zawierających zmodyfikowaną genetycznie soję DAS-81419-2 („soja zmodyfikowana genetycznie”) oraz składających się z niej lub z niej wyprodukowanych („wniosek”); mając na uwadze, że wniosek ten dotyczył również wprowadzenia do obrotu produktów zawierających lub soję zmodyfikowaną genetycznie lub składających się z niej, do zastosowań innych niż żywność i pasza, z wyjątkiem uprawy;

B.  mając na uwadze, że 26 października 2016 r. EFSA pozytywnie zaopiniował wniosek, a opinię tę opublikowano 5 grudnia 2016 r.;

C.  mając na uwadze, że soję genetycznie zmodyfikowaną opracowano tak, by wytwarzała dwie syntetyczne pochodne toksyn Bt: Cry1F i Cry1Ac, dające odporność na niektóre gatunki łuskoskrzydłych, oraz by była odporna na herbicyd glufosynat(5);

Brak oceny pozostałości herbicydów, ich metabolitów i łącznego wpływu różnych substancji w połączeniu

D.  mając na uwadze, że w wielu badaniach wykazano, iż uprawa roślin genetycznie zmodyfikowanych tolerujących herbicydy prowadzi do większego zużycia herbicydów uzupełniających, co w dużej mierze spowodowane jest pojawieniem się chwastów odpornych na herbicydy(6); mając na uwadze, że w konsekwencji należy się spodziewać, iż w uprawie soi zmodyfikowanej genetycznie będą stosowane wyższe i powtarzające się dawki glufosynatu, zatem w zbiorach może znaleźć się więcej pozostałości;

E.  mając na uwadze, że glufosynat zaliczono do substancji działających szkodliwie na rozrodczość (1B), spełnia on zatem kryteria graniczne określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009(7); mając na uwadze, że zezwolenie na stosowanie glufosynatu w Unii wygasło 31 lipca 2018 r.(8);

F.  mając na uwadze, że ocenę pozostałości herbicydów i produktów ich rozpadu na roślinach zmodyfikowanych genetycznie uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie, w związku z czym procedura wydawania zezwoleń na GMO nie obejmuje takiej oceny;

G.  mając na uwadze, że ze względu na szczególne praktyki rolnicze w uprawie roślin zmodyfikowanych genetycznie tolerujących herbicydy należy zwrócić szczególną uwagę na określone schematy zastosowań, narażenia, występowania konkretnych metabolitów oraz powstawania efektu działania skojarzonego; mając na uwadze, że EFSA nie wziął tego pod uwagę;

Nierozstrzygnięte kwestie dotyczące toksyn Bt

H.  mając na uwadze, że badania toksykologiczne na potrzeby zezwoleń na GMO prowadzi się na wyizolowanych toksynach Bt; mając na uwadze, że do badań toksykologicznych prowadzonych na wyizolowanych białkach nie można przywiązywać dużej wagi, gdyż toksyny Bt w roślinach uprawnych zmodyfikowanych genetycznie, takich jak kukurydza, bawełna i soja, są z natury bardziej toksyczne niż wyizolowane toksyny Bt; mając na uwadze, że wynika to stąd, iż inhibitory proteazy (PI) obecne w tkankach roślinnych mogą zwiększać toksyczność toksyn Bt, opóźniając ich rozpad; mając na uwadze, że zjawisko to wykazano w wielu badaniach, w tym w badaniu przeprowadzonym 30 lat temu dla przedsiębiorstwa Monsanto – wykazano w nim, że nawet skrajnie niski poziom inhibitorów proteazy zwiększa toksyczność toksyn Bt aż dwudziestokrotnie(9);

I.  mając na uwadze, że skutki te nigdy nie zostały uwzględnione w ocenach ryzyka EFSA, mimo że są one istotne dla wszystkich roślin Bt zatwierdzonych do przywozu lub uprawy w Unii; mając na uwadze, że nie można wykluczyć ryzyka dla ludzi i zwierząt spożywających żywność i paszę zawierającą toksyny Bt, wynikającego z tej zwiększonej toksyczności spowodowanej interakcją między PI a toksynami Bt;

J.  mając na uwadze, że w szeregu badań zaobserwowano w wyniku narażenia na toksyny Bt skutki uboczne mogące wpływać na układ odpornościowy oraz zauważono, że niektóre toksyny Bt mogą wykazywać właściwości adiuwantów(10), co oznacza, że mogą nasilać alergenność innych białek, z którymi wchodzą w styczność;

K.  mając na uwadze, że ocenę ewentualnych interakcji między pozostałościami herbicydów i ich metabolitów a toksynami Bt uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. GMO, dlatego ocena ryzyka ich nie obejmuje; mając na uwadze, że jest to problematyczne, ponieważ wiadomo, że pozostałości z rozpylania glufosynatu zakłócają funkcjonowanie mikrobiomu, co może na przykład nasilić reakcje immunologiczne w połączeniu z toksynami Bt(11);

Uwagi właściwych organów państw członkowskich

L.  mając na uwadze uwagi zgłoszone EFSA przez właściwe organy państw członkowskich w ciągu trzymiesięcznego okresu konsultacji(12); mając na uwadze, że te krytyczne uwagi dotyczą m.in. tego, że przedłożone dane dotyczące podatności na szkodniki i choroby są niewystarczające, by przeprowadzić szczegółową analizę ekologiczną interakcji genetycznie zmodyfikowanej soi ze środowiskiem, że wnioskodawca jako drogę narażenia środowiska wymienia tylko znaczne niezamierzone straty genetycznie zmodyfikowanej soi podczas załadunku i rozładunku, a nie ocenia szczegółowo innych dróg narażenia środowiska na materiał odpadowy z przetwarzania lub stosowania soi (np. obornik, odchody zwierząt karmionych soją zmodyfikowaną genetycznie), oraz że proponowany plan monitorowania nie obejmuje istotnych zagadnień nadzoru nad zdrowiem ludzi i zwierząt i nie można go uznać za wystarczająco szczegółowo opracowany;

Niedemokratyczny proces podejmowania decyzji

M.  mając na uwadze, że Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w wyniku głosowania z 17 maja 2021 r., co oznacza, że wydanie zezwolenia nie uzyskało poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich;

N.  mając na uwadze, że Komisja przyznaje, iż sytuacja, w której nadal wydaje ona zezwolenia na wprowadzanie GMO bez uzyskania poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich, jest problematyczna, oraz że sytuacja taka jest wyjątkiem, jeśli chodzi ogólnie o wydawanie zezwoleń na wprowadzanie produktów, ale stała się normą w procesie podejmowania decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy;

O.  mając na uwadze, że w trakcie ósmej kadencji Parlament przyjął łącznie 36 rezolucji, w których sprzeciwił się wprowadzeniu do obrotu GMO: do zastosowania w żywności i paszy (33 rezolucje) oraz do uprawy w Unii (3 rezolucje); mając na uwadze, że w dziewiątej kadencji Parlament Europejski przyjął już 18 sprzeciwów wobec wprowadzania GMO do obrotu; mając na uwadze, że nie uzyskano poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich dla zezwolenia na wprowadzenie żadnego z tych GMO; mając na uwadze, że powody, dla których państwa członkowskie nie popierają zezwoleń, obejmują brak poszanowania zasady ostrożności w procesie wydawania zezwoleń oraz obawy naukowe związane z oceną ryzyka;

P.  mając na uwadze, że Komisja nadal wydaje zezwolenia na GMO, mimo że sama stwierdziła niedemokratyczność tego procesu, a także mimo braku poparcia ze strony państw członkowskich i mimo zastrzeżeń Parlamentu;

Q.  mając na uwadze, że żadna zmiana w prawie nie jest konieczna, by Komisja mogła nie zatwierdzić GMO, jeżeli w komitecie odwoławczym kwalifikowana większość państw członkowskich nie opowie się za zatwierdzeniem(13);

Wypełnianie zobowiązań międzynarodowych Unii

R.  mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 genetycznie zmodyfikowana żywność lub pasza nie może wywierać szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt ani na środowisko naturalne, a przy sporządzaniu decyzji Komisja musi brać pod uwagę wszelkie istotne przepisy prawa Unii oraz inne uzasadnione czynniki istotne dla sprawy; mając na uwadze, że te uzasadnione czynniki powinny obejmować zobowiązania Unii wynikające z celów zrównoważonego rozwoju ONZ, paryskiego porozumienia klimatycznego oraz Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej;

S.  mając na uwadze, że w sprawozdaniu specjalnej sprawozdawczyni ONZ ds. prawa do pożywienia z 2017 r. stwierdzono, iż szczególnie w krajach rozwijających się niebezpieczne pestycydy mają katastrofalne skutki dla zdrowia(14); mając na uwadze, że wyznaczony przez ONZ cel zrównoważonego rozwoju nr 3.9 zakłada znaczne obniżenie do 2030 r. liczby zgonów i chorób spowodowanych przez niebezpieczne substancje chemiczne oraz zanieczyszczenie i skażenie powietrza, wody i gleby(15); mając na uwadze, że zezwolenie na przywóz zmodyfikowanej genetycznie soi zwiększyłoby popyt na uprawy, w których stosuje się herbicyd działający szkodliwie na rozrodczość i niedopuszczony już do stosowania w Unii, a zatem zwiększyłoby narażenie pracowników w państwach trzecich; mając na uwadze, że ryzyko zwiększonego narażenia pracowników jest szczególnie niepokojące w przypadku zmodyfikowanych genetycznie upraw tolerujących herbicydy, gdyż w uprawach tych stosuje się większe ilości takich środków;

T.  mając na uwadze, że do głównych przyczyn utraty różnorodności biologicznej należy wylesianie; mając na uwadze, że emisje wynikające z użytkowania gruntów i zmiany tego użytkowania, głównie z wylesiania, to po spalaniu paliw kopalnych druga w kolejności przyczyna zmiany klimatu(16); mając na uwadze, że w paryskim porozumieniu klimatycznym, w strategicznym planie na rzecz różnorodności biologicznej na lata 2011–2020 przyjętym na podstawie Konwencji o różnorodności biologicznej oraz w celach z Aichi dotyczących ochrony różnorodności biologicznej propaguje się zrównoważoną gospodarkę leśną, ochronę lasów i ich odtwarzanie(17); mając na uwadze, że cel zrównoważonego rozwoju nr 15 obejmuje powstrzymanie wylesiania do 2020 r.(18); mając na uwadze, że lasy pełnią wiele funkcji sprzyjających większości celów zrównoważonego rozwoju(19);

U.  mając na uwadze, że produkcja soi należy do najważniejszych przyczyn wylesiania w dorzeczu Amazonki, w regionie Cerrado i na równinie Gran Chaco w Ameryce Południowej; mając na uwadze, że 97 % soi uprawianej w Brazylii i 100 % soi uprawianej w Argentynie to soja zmodyfikowana genetycznie(20); mając na uwadze, że zdecydowana większość genetycznie zmodyfikowanej soi dopuszczonej do uprawy w Brazylii i Argentynie jest również dopuszczona do przywozu do Unii; mając na uwadze, że genetycznie zmodyfikowaną soję dopuszczono już do uprawy w Argentynie i w Brazylii(21);

V.  mając na uwadze, że w niedawno opublikowanym zrecenzowanym badaniu naukowym stwierdzono, iż Unia ma największy na świecie ślad węglowy powiązany z przywozem soi z Brazylii, o 13,8 % większy niż odpowiedni ślad węglowy Chin, czyli największego importera soi, a wynika to z większego udziału emisji z wylesiania uwzględnionego w konsumpcji(22); mając na uwadze, że według innego niedawnego badania około jedna piąta soi wywożonej do Unii z brazylijskich regionów Amazonii i Cerrado, przeznaczona głównie na paszę, może być powiązana z nielegalnym wylesianiem(23);

1.  uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji wykracza poza uprawnienia wykonawcze przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003;

2.  uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji jest niespójny z prawem Unii, gdyż nie odpowiada celowi rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 zakładającemu – zgodnie z zasadami ogólnymi określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002(24) – stworzenie podstawy do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, zdrowia i dobrostanu zwierząt, środowiska naturalnego oraz interesów konsumentów w związku z genetycznie zmodyfikowaną żywnością i paszą, przy jednoczesnym zapewnieniu skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego;

3.  wzywa Komisję do wycofania projektu decyzji wykonawczej;

4.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w skierowanym do posłów piśmie z 11 września 2020 r. Komisja ostatecznie przyznała, iż przy podejmowaniu decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie GMO należy uwzględniać zasady zrównoważonego rozwoju(25); wyraża jednak głębokie rozczarowanie faktem, że Komisja nadal zezwala na przywóz genetycznie zmodyfikowanej soi(26) mimo sprzeciwu ze strony Parlamentu i większości państw członkowskich;

5.  wzywa Komisję, by jak najszybciej i przy pełnym udziale Parlamentu opracowała kryteria zrównoważonego rozwoju; wzywa Komisję, by poinformowała, jak i w jakim terminie rozpocznie te prace;

6.  ponownie apeluje do Komisji o uwzględnianie zobowiązań Unii wynikających z umów międzynarodowych, takich jak paryskie porozumienie klimatyczne, Konwencja ONZ o różnorodności biologicznej i cele zrównoważonego rozwoju ONZ; ponawia apel o to, by projektom aktów wykonawczych towarzyszyło uzasadnienie wyjaśniające, w jaki sposób zapewnia się w nich przestrzeganie zasady „nie szkodzić”(27);

7.  podkreśla, że poprawki przyjęte przez Parlament Europejski 17 grudnia 2020 r. do wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 182/2011(28), które stanowią podstawę negocjacji z Radą, przewidują, że Komisja nie może zezwalać na GMO, jeżeli nie popiera tego kwalifikowana większość państw członkowskich; nalega, aby Komisja uszanowała to stanowisko, i wzywa Radę do kontynuowania prac i przyjęcia w trybie pilnym ogólnego podejścia do tego dossier;

8.  ponownie wzywa Komisję, by nie wydawała zezwoleń na GMO tolerujące herbicydy, dopóki w poszczególnych przypadkach nie zostaną szczegółowo zbadane zagrożenia dla zdrowia wynikające z pozostałości herbicydów, co wymaga pełnej oceny pozostałości z oprysków upraw zmodyfikowanych genetycznie herbicydami uzupełniającymi oraz oceny produktów ich rozpadu i wszelkich efektów skojarzonych;

9.  ponownie apeluje do Komisji, by w ocenie zagrożeń związanych ze zmodyfikowanymi genetycznie roślinami tolerującymi herbicydy w pełni uwzględniała ocenę zagrożeń wynikających ze stosowania herbicydów uzupełniających i z ich pozostałości, niezależnie od tego, czy dana roślina zmodyfikowana genetycznie jest przeznaczona do uprawy w Unii, czy też ma być importowana do Unii z przeznaczeniem do zastosowania w żywności i paszy;

10.  po raz kolejny apeluje do Komisji, by nie zezwalała na przywóz z przeznaczeniem na żywność lub paszę żadnych genetycznie zmodyfikowanych roślin tolerujących chwastobójcze substancje czynne niedopuszczone do stosowania w Unii;

11.  z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź Komisji, że przedstawi wniosek ustawodawczy w sprawie środków służących unikaniu lub minimalizacji wprowadzania na rynek UE produktów związanych z wylesianiem lub niszczeniem lasów; ponieważ przeciwdziałanie wylesianiu w Amazonii oraz w regionach Cerrado i Gran Chaco jest sprawą pilną, a popyt w Unii na genetycznie zmodyfikowaną soję przyczynia się do wylesiania na tych obszarach, apeluje tymczasem do Komisji, by niezwłocznie zawiesiła przywóz genetycznie zmodyfikowanej soi z upraw w Brazylii i Argentynie, w razie potrzeby z zastosowaniem art. 53 rozporządzenia (WE) nr 178/2002, dopóki nie zostaną wprowadzone skuteczne, prawnie wiążące mechanizmy zapobiegania wprowadzaniu do obrotu w Unii produktów związanych z wylesianiem i wynikającymi stąd naruszeniami praw człowieka;

12.  ponawia apel o wdrożenie europejskiej strategii produkcji i dostaw białek roślinnych(29), umożliwiającej Unii zmniejszenie uniezależnienia od przywozu genetycznie zmodyfikowanej soi i stworzenie krótszych łańcuchów żywnościowych i rynków regionalnych;

13.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.

(1) Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 1. (2) Dz.U. L 55 z 28.2.2011, s. 13. (3) Opinia naukowa panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie dotycząca wprowadzania do obrotu genetycznie zmodyfikowanej soi DAS-81419-2 przeznaczonej do stosowania w żywności i paszy oraz do importu i przetwarzania, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 (wniosek EFSA-GMO-NL-2013-116), Dziennik EFSA 2016; 14(12): 4642, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4642 (4) –––––––––––––––––– W ósmej kadencji Parlament przyjął 36 rezolucji zawierających sprzeciw wobec zezwolenia na wprowadzanie GMO. Ponadto w dziewiątej kadencji Parlament przyjął następujące rezolucje:Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MZHG0JG (SYN-ØØØJG-2), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0028).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję A2704-12 (ACS-GMØØ5-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0029).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 89034 × 1507 × MON 88017 × 59122 × DAS-40278-9 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 89034, 1507, MON 88017, 59122 i DAS-40278-9 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2019)0030).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną bawełnę LLCotton25 (ACS-GHØØ1-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0054).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 89788 (MON-89788-1), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (teksty przyjęte, P9_TA(2019)0055).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 × 1507 × NK603 × DAS-40278-9 oraz subkombinacje MON 89034 × NK603 × DAS-40278-9, 1507 × NK603 × DAS-40278-9 i NK603 × DAS-40278-9, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2019)0056).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę Bt11 × MIR162 × MIR604 × 1507 × 5307 × GA21 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy, cztery lub pięć modyfikacji Bt11, MIR162, MIR604, 1507, 5307 i GA21 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0057).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 maja 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 87708 × MON 89788 × A5547-127, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0069).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × NK603 oraz genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę łączącą dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 87427, MON 89034, MIR162 i NK603, składających się z tych odmian kukurydzy lub z nich wyprodukowanych oraz uchylającej decyzję wykonawczą Komisji (UE) 2018/1111 na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0291).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję SYHT0H2 (SYN-ØØØH2-5), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0292).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 87427 × MON 87460 × MON 89034 × MIR162 × NK603 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 87427, MON 87460, MON 89034, MIR162 i NK603 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2020)0293).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 87751 × MON 87701 × MON 87708 × MON 89788, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0365).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × MON 87411 oraz genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę łączącą dwie lub trzy modyfikacje MON 87427, MON 89034, MIR162 i MON 87411, składających się z tych odmian kukurydzy lub z nich wyprodukowanych na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0366).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MIR604 (SYN-IR6Ø4-5), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0367).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 88017 (MON-88Ø17-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0368).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 (MON-89Ø34-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0369).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną bawełnę GHB614 × T304-40 × GHB119, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0080).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MZIR098 (SYN-ØØØ98-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0081). (5) Opinia EFSA, s. 1. (6) Zob. na przykład Bonny, S., „Genetically Modified Herbicide-Tolerant Crops, Weeds, and Herbicides: Overview and Impact” [Zmodyfikowane genetycznie rośliny odporne na herbicydy, a także chwasty i herbicydy – przegląd i wpływ], Environmental Management, styczeń 2016 r., 57(1), s. 31–48, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26296738, oraz Benbrook, C.M., „Impacts of genetically engineered crops on pesticide use in the U.S. – the first sixteen years” [Wpływ zmodyfikowanych genetycznie upraw na stosowanie pestycydów w USA – pierwsze szesnaście lat], Environmental Sciences Europe, 28 września 2012 r., vol. 24(1), https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/2190-4715-24-24 (7) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 1). (8) https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides/eu-pesticides-database/active-substances/?event=as.details&as_id=79 (9) MacIntosh, S.C., Kishore, G.M., Perlak, F.J., Marrone, P.G., Stone, T.B., Sims, S.R., Fuchs, R.L., „Potentiation of Bacillus thuringiensis insecticidal activity by serine protease inhibitors” [Nasilenie aktywności owadobójczej Bacillus thuringiensis w obecności inhibitorów proteazy serynowej], Journal of Agricultural and Food Chemistry, 38, s. 1145–1152, https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf00094a051 (10) Zob. Rubio-Infante, N., Moreno-Fierros, L., „An overview of the safety and biological effects of Bacillus thuringiensis Cry toxins in mammals” [Przegląd bezpieczeństwa i biologicznych skutków toksyn Cry Bacillus thuringiensis u ssaków], Journal of Applied Toxicology 2016, maj 2016 r., 36(5), s. 630 648, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jat.3252 (11) Parenti, M.D., Santoro, A., Del Rio, A., Franceschi, C., „Literature review in support of adjuvanticity/immunogenicity assessment of proteins” [Przegląd literatury na potrzeby oceny adiuwancyjności i immunogenności białek], EFSA Supporting Publications, styczeń 2019 r., 16(1): 1551, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/sp.efsa.2019.EN-1551 (12) Uwagi państw członkowskich na temat soi zmodyfikowanej genetycznie można znaleźć w rejestrze pytań EFSA: https://open.efsa.europa.eu/ (13) Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011 Komisja „może przyjąć”, a nie „przyjmuje” zezwolenie, jeżeli w komitecie odwoławczym kwalifikowana większość państw członkowskich nie opowie się za zezwoleniem (art. 6 ust. 3). (14) https://www.ohchr.org/EN/Issues/Food/Pages/Pesticides.aspx (15) https://www.un.org/sustainabledevelopment/health/ (16) Komunikat Komisji z 23 lipca 2019 r. pt. „Zintensyfikowanie działań UE na rzecz ochrony i odtwarzania światowych lasów”, (COM(2019)0352), s. 1. (17) Tamże, s. 2. (18) Zob. cel nr 15.2: https://www.un.org/sustainabledevelopment/biodiversity/ (19) Komunikat Komisji z 23 lipca 2019 r. pt. „Zintensyfikowanie działań UE na rzecz ochrony i odtwarzania światowych lasów”, (COM(2019)0352), s. 2. (20) Międzynarodowy Instytut Propagowania Upraw Biotechnologicznych (ISAAA), „Global status of commercialized biotech/GM crops in 2017: Biotech Crop Adoption Surges as Economic Benefits Accumulate in 22 Years” [Globalny status wprowadzonych na rynek upraw biotechnologicznych i genetycznie zmodyfikowanych w 2017 r.: w ciągu 22 lat wprowadzenie upraw biotechnologicznych przyniosło liczne korzyści gospodarcze], ISAAA Brief nr 53 (2017), s. 16 i 21, http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/53/download/isaaa-brief-53-2017.pdf (21) https://www.isaaa.org/gmapprovaldatabase/event/default.asp?EventID=339&Event=DAS81419 (22) Escobar, N., Tizado, E. J., zu Ermgassen, E. K., Löfgren, P., Börner, J., Godar, J., „Spatially-explicit footprints of agricultural commodities: Mapping carbon emissions embodied in Brazil’s soy exports” [Przestrzenny obraz śladu towarów rolnych: mapowanie emisji dwutlenku węgla uwzględnionych w konsumpcji soi wywożonej z Brazylii], Global Environmental Change, tom 62, maj 2020 r., 102067, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959378019308623 (23) Rajão, R., Soares-Filho, B., Nunes, F., Börner, J., Machado, L., Assis, D., Oliveira, A., Pinto, L., Ribeiro, V., Rausch, L., Gibbs, H., Figueira, D., „The rotten apples of Brazil’s agribusiness” [Parszywe owce brazylijskiego agrobiznesu], Science, 17 lipca 2020 r., tom 369, nr 6501, s. 246–248, https://science.sciencemag.org/content/369/6501/246. (24) Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1). (25) https://tillymetz.lu/wp-content/uploads/2020/09/Co-signed-letter-MEP-Metz.pdf (26) https://webgate.ec.europa.eu/dyna/gm_register/gm_register_auth.cfm?pr_id=100 (27) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0005, ust. 102. (28) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0364. (29) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0005, ust. 64.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję DAS-81419-2 × DAS–44406–6, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (D073422/01 – 2021/2760(RSP))

P9_TA(2021)0334 B9-0373/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając projekt decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję DAS-81419-2 × DAS–44406–6, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (D073422/01),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 z dnia 22 września 2003 r. w sprawie zmodyfikowanej genetycznie żywności i paszy(1), w szczególności jego art. 7 ust. 3 i art. 19 ust. 3,

–  uwzględniając fakt, że Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w wyniku głosowania przeprowadzonego 17 maja 2021 r.,

–  uwzględniając art. 11 i 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającego przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję(2),

–  uwzględniając opinię Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z 15 października 2020 r. opublikowaną 20 listopada 2020 r.(3),

–  uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje zawierające sprzeciw wobec zezwoleń na wprowadzanie organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO)(4),

–  uwzględniając art. 112 ust. 2 i 3 Regulaminu,

–  uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,

A.  mając na uwadze, że 2 marca 2016 r. przedsiębiorstwo Dow AgroSciences Ltd złożyło wniosek do właściwego organu krajowego w Niderlandach zgodnie z art. 5 i 17 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003; mając na uwadze, że wniosek ten dotyczył wprowadzenia do obrotu żywności, składników żywności i paszy zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję DAS-81419-2 x DAS-44406-6 (zwaną dalej „soją GMO”), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych; mając na uwadze, że wniosek dotyczył również wprowadzenia do obrotu produktów zawierających soję GMO lub składających się z niej, do zastosowań innych niż żywność i pasza, z wyjątkiem uprawy;

B.  mając na uwadze, że 15 października 2020 r. EFSA pozytywnie zaopiniował wniosek i opublikował swą opinię 20 listopada 2020 r.;

C.  mając na uwadze, że soja GMO została opracowana tak, aby uodpornić ją na trzy grupy środków owadobójczych: glifosat, kwas 2,4-dichlorfenoksyoctowy (2,4-D) i inne powiązane herbicydy fenoksy (AAD-12) i glufosynat, a także odporność na szkodniki z rzędu Lepidoptera, poprzez ekspresję toksyn Bt, Cry1F i Cry1Ac(5);

Brak oceny pozostałości herbicydów, ich metabolitów i łącznego wpływu różnych substancji w połączeniu

D.  mając na uwadze, że w wielu badaniach wykazano, iż uprawa roślin genetycznie zmodyfikowanych tolerujących herbicydy prowadzi do większego zużycia herbicydów uzupełniających, co w dużej mierze spowodowane jest pojawieniem się chwastów odpornych na herbicydy(6); mając na uwadze, że w konsekwencji należy się spodziewać, iż w uprawie soi GMO będą stosowane wyższe i powtarzające się dawki glufosynatu, glifosatu i 2,4-D, wskutek czego w zbiorach może znaleźć się więcej ich pozostałości;

E.  mając na uwadze utrzymujące się wątpliwości co do rakotwórczości glifosatu; mając na uwadze, że EFSA stwierdził w listopadzie 2015 r., iż jest mało prawdopodobne, aby glifosat był rakotwórczy, a Europejska Agencja Chemikaliów uznała w marcu 2017 r., że nie ma podstaw, by zaliczyć go do substancji rakotwórczych; mając na uwadze, że z kolei Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem, tj. wyspecjalizowana agencja Światowej Organizacji Zdrowia ds. badań nad rakiem, w 2015 r. zaliczyła glifosat do substancji prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi;

F.  mając na uwadze, że glufosynat jest sklasyfikowany jako działający szkodliwie na rozrodczość (1B), a zatem podlega kryteriom wykluczającym ustanowionym w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009(7); mając na uwadze, że zezwolenie na stosowanie glufosynatu w Unii wygasło 31 lipca 2018 r.(8);

G.  mając na uwadze, że ocenę pozostałości herbicydów i produktów ich rozpadu na roślinach zmodyfikowanych genetycznie uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie, w związku z czym procedura wydawania zezwoleń na GMO nie obejmuje takiej oceny; mając na uwadze, że takie podejście jest problematyczne, ponieważ sposób, w jaki herbicydy uzupełniające są rozkładane przez roślinę zmodyfikowaną genetycznie, oraz skład, a tym samym toksyczność produktów rozpadu (metabolitów), mogą wynikać z samej modyfikacji genetycznej(9);

H.  mając na uwadze, że ze względu na szczególne praktyki rolnicze związane z uprawą roślin zmodyfikowanych genetycznie tolerujących herbicydy istnieją specjalne schematy zastosowań, narażenia, występowania konkretnych metabolitów oraz powstawania efektu działania skojarzonego, które wymagają szczególnej uwagi; mając na uwadze, że nie zostały one wzięte pod uwagę przez EFSA;

I.  mając na uwadze, że nie można zatem stwierdzić, iż spożywanie soi GMO jest bezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt;

Nierozstrzygnięte kwestie dotyczące toksyn Bt

J.  mając na uwadze, że badania toksykologiczne na potrzeby zezwoleń na GMO prowadzi się na wyizolowanych toksynach Bt; mając na uwadze, że do badań toksykologicznych prowadzonych na wyizolowanych białkach nie można przywiązywać dużej wagi, gdyż toksyny Bt w roślinach uprawnych zmodyfikowanych genetycznie, takich jak kukurydza, bawełna i soja, są z natury bardziej toksyczne niż wyizolowane toksyny Bt; mając na uwadze, że wynika to stąd, iż inhibitory proteazy (PI) obecne w tkankach roślinnych mogą zwiększać toksyczność toksyn Bt, opóźniając ich rozpad; mając na uwadze, że zjawisko to zaobserwowano w wielu badaniach, w tym również w badaniu przeprowadzonym 30 lat temu dla przedsiębiorstwa Monsanto; badanie to wykazało, iż nawet skrajnie niski poziom inhibitorów proteazy zwiększa toksyczność toksyn Bt nawet dwudziestokrotnie(10);

K.  mając na uwadze, że skutki te nigdy nie zostały uwzględnione w ocenach ryzyka EFSA, mimo że są one istotne dla wszystkich roślin Bt zatwierdzonych do przywozu lub uprawy w Unii; mając na uwadze, że nie można wykluczyć ryzyka dla ludzi i zwierząt spożywających żywność i paszę zawierającą toksyny Bt, wynikającego z tej zwiększonej toksyczności spowodowanej interakcją między PI a toksynami Bt;

L.  mając na uwadze, że w szeregu badań zaobserwowano w wyniku narażenia na toksyny Bt skutki uboczne mogące wpływać na układ odpornościowy oraz zauważono, że niektóre toksyny Bt mogą wykazywać właściwości adiuwantów(11), co oznacza, że mogą nasilać alergenność innych białek, z którymi wchodzą w styczność;

M.  mając na uwadze, że ocenę ewentualnych interakcji między pozostałościami herbicydów i ich metabolitów a toksynami Bt uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. GMO, dlatego ocena ryzyka ich nie obejmuje; mając na uwadze, że jest to problematyczne, ponieważ wiadomo, że pozostałości z rozpylania glufosynatu zakłócają funkcjonowanie mikrobiomu, co może na przykład nasilić reakcje immunologiczne w połączeniu z toksynami Bt(12);

Uwagi właściwych organów państw członkowskich

N.  mając na uwadze uwagi zgłoszone EFSA przez właściwe organy państw członkowskich w ciągu trzymiesięcznego okresu konsultacji(13); mając na uwadze, że krytyczne uwagi dotyczyły tego, że obecnie dostępne narzędzia monitorowania horyzontalnego przenoszenia genów w środowiskach naturalnych są nieodpowiednie do wychwytywania rzadkich zdarzeń oraz że wnioskodawca pomija możliwość tworzenia różnorodności genetycznej poprzez przenoszenie zmutowanych odmian, epsps i odmian genowych gry lub ich fragmentów, że dane dostarczone na potwierdzenie bezpieczeństwa soi GMO na podstawie jej istotnej równorzędności z soją konwencjonalną nie są rozstrzygające i że łączne skutki środowiskowe toksyn cry wymagają dalszych badań, aby wykluczyć ryzyko dla środowiska naturalnego;

Niedemokratyczny proces podejmowania decyzji

O.  mając na uwadze, że Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w wyniku głosowania z 17 maja 2021 r., co oznacza, że wydanie zezwolenia nie uzyskało poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich;

P.  mając na uwadze, że Komisja przyznaje, iż sytuacja, w której nadal wydaje ona zezwolenia na wprowadzanie GMO bez uzyskania poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich, jest problematyczna, oraz że sytuacja taka jest wyjątkiem, jeśli chodzi ogólnie o wydawanie zezwoleń na wprowadzanie produktów, ale stała się normą w procesie podejmowania decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy;

Q.  mając na uwadze, że w trakcie ósmej kadencji Parlament Europejski przyjął łącznie 36 rezolucji, w których sprzeciwił się wprowadzeniu do obrotu GMO: do zastosowania w żywności i paszy (33 rezolucje) oraz do uprawy w Unii (3 rezolucje); mając na uwadze, że w dziewiątej kadencji Parlament Europejski przyjął już 18 sprzeciwów wobec wprowadzania GMO do obrotu; mając na uwadze, że nie uzyskano poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich dla zezwolenia na wprowadzenie żadnego z tych GMO; mając na uwadze, że powody, dla których państwa członkowskie nie popierają zezwoleń, obejmują brak poszanowania zasady ostrożności w procesie wydawania zezwoleń oraz obawy naukowe związane z oceną ryzyka;

R.  mając na uwadze, że Komisja nadal wydaje zezwolenia na GMO, mimo że sama stwierdziła niedemokratyczność tego procesu, a także mimo braku poparcia ze strony państw członkowskich i mimo zastrzeżeń Parlamentu;

S.  mając na uwadze, że żadna zmiana w prawie nie jest konieczna, by Komisja mogła nie zatwierdzić GMO, jeżeli w komitecie odwoławczym(14) kwalifikowana większość państw członkowskich nie opowie się za zatwierdzeniem;

Wypełnianie zobowiązań międzynarodowych Unii

T.  mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 genetycznie zmodyfikowana żywność lub pasza nie może wywierać szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt ani na środowisko naturalne, a przy sporządzaniu decyzji Komisja musi brać pod uwagę wszelkie istotne przepisy prawa Unii oraz inne uzasadnione czynniki istotne dla sprawy; mając na uwadze, że te uzasadnione czynniki powinny obejmować zobowiązania Unii wynikające z celów zrównoważonego rozwoju ONZ, paryskiego porozumienia klimatycznego oraz Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej;

U.  mając na uwadze, że w sprawozdaniu specjalnej sprawozdawczyni ONZ ds. prawa do pożywienia z 2017 r. stwierdzono, iż szczególnie w krajach rozwijających się niebezpieczne pestycydy mają katastrofalne skutki dla zdrowia(15); mając na uwadze, że wyznaczony przez ONZ cel zrównoważonego rozwoju nr 3.9 zakłada znaczne obniżenie do 2030 r. liczby zgonów i chorób spowodowanych przez niebezpieczne substancje chemiczne oraz zanieczyszczenie i skażenie powietrza, wody i gleby(16); mając na uwadze, że zezwolenie na przywóz zmodyfikowanej genetycznie soi zwiększyłoby popyt na uprawy, w których stosuje się herbicyd działający szkodliwie na rozrodczość i niedopuszczony już do stosowania w Unii, a zatem zwiększyłoby narażenie pracowników w państwach trzecich; mając na uwadze, że ryzyko zwiększonego narażenia pracowników jest szczególnie niepokojące w przypadku zmodyfikowanych genetycznie upraw tolerujących herbicydy, gdyż w uprawach tych stosuje się większe ilości takich środków;

V.  mając na uwadze, że do głównych przyczyn utraty różnorodności biologicznej należy wylesianie; mając na uwadze, że emisje wynikające z użytkowania gruntów i zmiany tego użytkowania, głównie z wylesiania, to po spalaniu paliw kopalnych druga w kolejności przyczyna zmiany klimatu(17); mając na uwadze, że w paryskim porozumieniu klimatycznym, w strategicznym planie na rzecz różnorodności biologicznej na lata 2011–2020 przyjętym na podstawie Konwencji o różnorodności biologicznej oraz w celach z Aichi dotyczących ochrony różnorodności biologicznej propaguje się zrównoważoną gospodarkę leśną, ochronę lasów i ich odtwarzanie(18); mając na uwadze, że cel zrównoważonego rozwoju nr 15 obejmuje powstrzymanie wylesiania do 2020 r.(19); mając na uwadze, że lasy pełnią wiele funkcji sprzyjających większości celów zrównoważonego rozwoju(20);

W.  mając na uwadze, że produkcja soi należy do najważniejszych przyczyn wylesiania w dorzeczu Amazonki, w regionie Cerrado i na równinie Gran Chaco w Ameryce Południowej; mając na uwadze, że 97 % soi uprawianej w Brazylii i 100 % soi uprawianej w Argentynie to soja zmodyfikowana genetycznie(21); mając na uwadze, że zdecydowana większość genetycznie zmodyfikowanej soi dopuszczonej do uprawy w Brazylii i Argentynie jest również dopuszczona do przywozu do Unii; mając na uwadze, że genetycznie zmodyfikowaną soję dopuszczono już do uprawy w Argentynie i w Brazylii(22);

X.  mając na uwadze, że w niedawno opublikowanym zrecenzowanym badaniu naukowym stwierdzono, iż Unia ma największy na świecie ślad węglowy powiązany z przywozem soi z Brazylii, o 13,8 % większy niż odpowiedni ślad węglowy Chin, czyli największego importera soi, a wynika to z większego udziału emisji z wylesiania uwzględnionego w konsumpcji(23); mając na uwadze, że według innego niedawnego badania około jedna piąta soi wywożonej do Unii z brazylijskich regionów Amazonii i Cerrado, przeznaczona głównie na paszę, może być powiązana z nielegalnym wylesianiem(24);

1.  uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji wykracza poza uprawnienia wykonawcze przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003;

2.  uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji jest niespójny z prawem Unii, gdyż nie odpowiada celowi rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 zakładającemu – zgodnie z zasadami ogólnymi określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002(25) – stworzenie podstawy do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, zdrowia i dobrostanu zwierząt, środowiska naturalnego oraz interesów konsumentów w związku z genetycznie zmodyfikowaną żywnością i paszą, przy jednoczesnym zapewnieniu skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego;

3.  wzywa Komisję do wycofania projektu decyzji wykonawczej;

4.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w skierowanym do posłów piśmie z 11 września 2020 r. Komisja ostatecznie przyznała, iż przy podejmowaniu decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie GMO(26) należy uwzględniać zasady zrównoważonego rozwoju; wyraża jednak głębokie rozczarowanie faktem, że Komisja w dalszym ciągu zezwala na przywóz genetycznie zmodyfikowanej soi(27) pomimo sprzeciwu ze strony Parlamentu i większości państw członkowskich;

5.  wzywa Komisję, by jak najszybciej i przy pełnym udziale Parlamentu opracowała kryteria zrównoważonego rozwoju; wzywa Komisję, by poinformowała, jak i w jakim terminie rozpocznie te prace;

6.  ponownie apeluje do Komisji o uwzględnianie zobowiązań Unii wynikających z umów międzynarodowych, takich jak paryskie porozumienie klimatyczne, Konwencja ONZ o różnorodności biologicznej i cele zrównoważonego rozwoju ONZ; ponawia apel o to, by projektom aktów wykonawczych towarzyszyło uzasadnienie wyjaśniające, w jaki sposób zapewnia się w nich przestrzeganie zasady „nie szkodzić”(28);

7.  podkreśla, że poprawki przyjęte przez Parlament Europejski 17 grudnia 2020 r. do wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 182/2011(29), które stanowią podstawę negocjacji z Radą, przewidują, że Komisja nie może zezwalać na GMO, jeżeli nie popiera tego kwalifikowana większość państw członkowskich; nalega, aby Komisja uszanowała to stanowisko, i wzywa Radę do kontynuowania prac i przyjęcia w trybie pilnym ogólnego podejścia do tego dossier;

8.  ponownie wzywa Komisję, by nie wydawała zezwoleń na GMO tolerujące herbicydy, dopóki w poszczególnych przypadkach nie zostaną szczegółowo zbadane zagrożenia dla zdrowia wynikające z pozostałości herbicydów, co wymaga pełnej oceny pozostałości z oprysków upraw zmodyfikowanych genetycznie herbicydami uzupełniającymi oraz oceny produktów ich rozpadu i wszelkich efektów skojarzonych;

9.  ponownie apeluje do Komisji, by w ocenie zagrożeń związanych ze zmodyfikowanymi genetycznie roślinami tolerującymi herbicydy w pełni uwzględniała ocenę zagrożeń wynikających ze stosowania herbicydów uzupełniających i z ich pozostałości, niezależnie od tego, czy dana roślina zmodyfikowana genetycznie jest przeznaczona do uprawy w Unii, czy też ma być importowana do Unii z przeznaczeniem do zastosowania w żywności i paszy;

10.  po raz kolejny apeluje do Komisji, by nie zezwalała na przywóz z przeznaczeniem na żywność lub paszę żadnych genetycznie zmodyfikowanych roślin tolerujących chwastobójcze substancje czynne niedopuszczone do stosowania w Unii;

11.  z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź Komisji, że przedstawi wniosek ustawodawczy w sprawie środków służących unikaniu lub minimalizacji wprowadzania na rynek UE produktów związanych z wylesianiem lub niszczeniem lasów; ponieważ przeciwdziałanie wylesianiu w Amazonii oraz w regionach Cerrado i Gran Chaco jest sprawą pilną, a popyt w Unii na genetycznie zmodyfikowaną soję przyczynia się do wylesiania na tych obszarach, apeluje tymczasem do Komisji, by niezwłocznie zawiesiła przywóz genetycznie zmodyfikowanej soi z upraw w Brazylii i Argentynie, w razie potrzeby z zastosowaniem art. 53 rozporządzenia (WE) nr 178/2002, dopóki nie zostaną wprowadzone skuteczne, prawnie wiążące mechanizmy zapobiegania wprowadzaniu do obrotu w Unii produktów związanych z wylesianiem i wynikającymi stąd naruszeniami praw człowieka;

12.  ponawia apel o wdrożenie europejskiej strategii produkcji i dostaw białek roślinnych(30), umożliwiającej Unii zmniejszenie uniezależnienia od przywozu genetycznie zmodyfikowanej soi i stworzenie krótszych łańcuchów żywnościowych i rynków regionalnych;

13.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.

(1) Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 1. (2) Dz.U. L 55 z 28.2.2011, s. 13. (3) Opinia naukowa panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie dotycząca zezwalania na wykorzystywanie, przywóz i przetwarzanie genetycznie zmodyfikowanej soi DAS-81419-2 x DAS-44406-6 odpornej na szkodniki owadzie i tolerującej środki chwastobójcze, przeznaczonej do stosowania w żywności i paszy oraz do importu i przetwarzania, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 (wniosek EFSA GMO-NL-2016-132), EFSA Journal 2020;18(11):6302), https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2020.6302 (4) –––––––––––––––––– W ósmej kadencji Parlament przyjął 36 rezolucji zawierających sprzeciw wobec zezwolenia na wprowadzanie GMO. Ponadto w dziewiątej kadencji Parlament przyjął następujące rezolucje:Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MZHG0JG (SYN-ØØØJG-2), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0028).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję A2704-12 (ACS-GMØØ5-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0029).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 89034 × 1507 × MON 88017 × 59122 × DAS-40278-9 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 89034, 1507, MON 88017, 59122 i DAS-40278-9 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2019)0030).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną bawełnę LLCotton25 (ACS-GHØØ1-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0054).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 89788 (MON-89788-1), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0055).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 × 1507 × NK603 × DAS-40278-9 oraz subkombinacje MON 89034 × NK603 × DAS-40278-9, 1507 × NK603 × DAS-40278-9 i NK603 × DAS-40278-9, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2019)0056).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę Bt11 × MIR162 × MIR604 × 1507 × 5307 × GA21 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy, cztery lub pięć modyfikacji Bt11, MIR162, MIR604, 1507, 5307 i GA21 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0057).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 maja 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 87708 × MON 89788 × A5547-127, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0069).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × NK603 oraz genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę łączącą dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 87427, MON 89034, MIR162 i NK603, składających się z tych odmian kukurydzy lub z nich wyprodukowanych oraz uchylającej decyzję wykonawczą Komisji (UE) 2018/1111 na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0291).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję SYHT0H2 (SYN-ØØØH2-5), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0292).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 87427 × MON 87460 × MON 89034 × MIR162 × NK603 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 87427, MON 87460, MON 89034, MIR162 i NK603 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2020)0293).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 87751 × MON 87701 × MON 87708 × MON 89788, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0365).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × MON 87411 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie lub trzy modyfikacje MON 87427, MON 89034, MIR162 i MON 87411 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0366).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MIR604 (SYN-IR6Ø4-5), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0367).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 88017 (MON-88Ø17-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0368).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 (MON-89Ø34-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0369).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną bawełnę GHB614 × T304-40 × GHB119, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0080).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MZIR098 (SYN-ØØØ98-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0081). (5) Opinia EFSA, s. 1. (6) Zob. na przykład Bonny, S., „Genetically Modified Herbicide-Tolerant Crops, Weeds, and Herbicides: Overview and Impact” [Zmodyfikowane genetycznie rośliny i chwasty tolerujące herbicydy a herbicydy – przegląd i wpływ], Environmental Management, styczeń 2016, 57(1). s. 31–48, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26296738 oraz Benbrook, C.M., „Impacts of genetically engineered crops on pesticide use in the U.S. – the first sixteen years” [Wpływ zmodyfikowanych genetycznie upraw na stosowanie pestycydów w USA – pierwsze szesnaście lat], Environmental Sciences Europe; 28 września 2012 r., tom 24(1), https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/2190-4715-24-24. (7) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 1). (8) https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides/eu-pesticides-database/active-substances/?event=as.details&as_id=79 (9) Ma to istotnie miejsce w przypadku glifosatu, jak stwierdzono w opublikowanym przez EFSA przeglądzie obowiązujących najwyższych poziomów pozostałości glifosatu zgodnie z art. 12 rozporządzenia (WE) nr 396/2005, Dziennik EFSA 2018;16(5):5263, s. 12, https://www.efsa.europa.eu/fr/efsajournal/pub/5263 (10) MacIntosh, S.C., Kishore, G.M., Perlak, F.J., Marrone, P.G., Stone, T.B., Sims, S.R., Fuchs, R.L., „Potentiation of Bacillus thuringiensis insecticidal activity by serine protease inhibitors” [Nasilenie aktywności owadobójczej Bacillus thuringiensis w obecności inhibitorów proteazy serynowej], Journal of Agricultural and Food Chemistry, 38, s. 1145–1152, https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf00094a051 (11) Zob. Rubio-Infante, N., Moreno-Fierros, L., „An overview of the safety and biological effects of Bacillus thuringiensis Cry toxins in mammals” [Przegląd bezpieczeństwa i skutków biologicznych toksyn Cry Bacillus thuringiensis u ssaków], Journal of Applied Toxicology 2016, maj 2016 r., 36(5), s. 630–648, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jat.3252 (12) Parenti, M.D., Santoro, A., Del Rio, A., Franceschi, C., „Literature review in support of adjuvanticity/immunogenicity assessment of proteins” [Przegląd literatury popierającej ocenę białek pod kątem adiuwancyjności/immunogenności], EFSA Supporting Publications, styczeń 2019 r., 16(1): 1551, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/sp.efsa.2019.EN-1551 (13) Uwagi państw członkowskich na temat soi GMO można znaleźć w rejestrze pytań EFSA: http://registerofquestions.efsa.europa.eu/roqFrontend/questionLoader?question=EFSA-Q-2012-00753 (14) Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011 Komisja „może przyjąć”, a nie „przyjmuje” zezwolenie, jeżeli w komitecie odwoławczym kwalifikowana większość państw członkowskich nie opowie się za zezwoleniem (art. 6 ust. 3). (15) https://www.ohchr.org/EN/Issues/Food/Pages/Pesticides.aspx (16) https://www.un.org/sustainabledevelopment/health/ (17) Komunikat Komisji z dnia 23 lipca 2019 r. pt. „Zintensyfikowanie działań UE na rzecz ochrony i odtwarzania światowych lasów” (COM(2019)0352), s. 1. (18) Tamże, s. 2. (19) Zob. cel nr 15.2: https://www.un.org/sustainabledevelopment/biodiversity/ (20) Komunikat Komisji z dnia 23 lipca 2019 r. pt. „Zintensyfikowanie działań UE na rzecz ochrony i odtwarzania światowych lasów” (COM(2019)0352), s. 2. (21) Międzynarodowy Instytut Propagowania Upraw Biotechnologicznych (ISAAA), „Global status of GM crops in 2017: Biotech Crop Adoption Surges as Economic Benefits Accumulate in 22 Years” [Globalny status wprowadzonych na rynek upraw genetycznie zmodyfikowanych w 2017 r.: w ciągu 22 lat wprowadzenie upraw biotechnologicznych przyniosło liczne korzyści gospodarcze], ISAAA Brief nr 53 (2017), s. 16 i 21, http://www.isaaa.org/resources/publications/briefs/53/download/isaaa-brief-53-2017.pdf (22) https://www.isaaa.org/gmapprovaldatabase/event/default.asp?EventID=416&Event=DAS81419%20x%20DA4406 (23) Escobar, N., Tizado, E. J., zu Ermgassen, E. K., Löfgren, P., Börner, J., Godar, J., „Spatially-explicit footprints of agricultural commodities: Mapping carbon emissions embodied in Brazil’s soy exports” [Przestrzenny obraz śladu towarów rolnych: mapowanie emisji dwutlenku węgla uwzględnionych w konsumpcji soi wywożonej z Brazylii], Global Environmental Change, tom 62, maj 2020 r., 102067, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0959378019308623 (24) Rajão, R., Soares-Filho, B., Nunes, F., Börner, J., Machado, L., Assis, D., Oliveira, A., Pinto, L., Ribeiro, V., Rausch, L., Gibbs, H., Figueira, D., „The rotten apples of Brazil’s agribusiness” [Parszywe owce brazylijskiego agrobiznesu], Science, 17 lipca 2020 r., tom 369, nr 6501, s. 246–248, https://science.sciencemag.org/content/369/6501/246. (25) Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1). (26) https://tillymetz.lu/wp-content/uploads/2020/09/Co-signed-letter-MEP-Metz.pdf (27) https://webgate.ec.europa.eu/dyna/gm_register/gm_register_auth.cfm?pr_id=100 (28) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0005, ust. 102. (29) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0364. (30) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0005, ust. 64.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę 1507 × MIR162 × MON810 × NK603 oraz rodzaje genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy łączące dwie lub trzy modyfikacje 1507, MIR162, MON810 i NK603, produktów składających się z wymienionych rodzajów genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (D073423/01 – 2021/2765(RSP))

P9_TA(2021)0335 B9-0374/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając projekt decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę 1507 × MIR162 × MON810 × NK603 oraz rodzaje genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy łączące dwie lub trzy modyfikacje 1507, MIR162, MON810 i NK603, produktów składających się z wymienionych rodzajów genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (D073423/01),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 z dnia 22 września 2003 r. w sprawie zmodyfikowanej genetycznie żywności i paszy(1), w szczególności jego art. 7 ust. 3 i art. 19 ust. 3,

–  uwzględniając fakt, że Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w wyniku głosowania 17 maja 2021 r.,

–  uwzględniając art. 11 i 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającego przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję(2),

–  uwzględniając opinię Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z dnia 25 listopada 2020 r. opublikowaną 13 stycznia 2021 r.(3),

–  uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje zawierające sprzeciw wobec zatwierdzania organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO)(4),

–  uwzględniając art. 112 ust. 2 i 3 Regulaminu,

–  uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,

A.  mając na uwadze, że 8 grudnia 2015 r. przedsiębiorstwo Pioneer Overseas Corporation („wnioskodawca”) złożyło zgodnie z art. 5 i 17 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 wniosek o wprowadzenie do obrotu żywności, składników żywności i paszy zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę 1507 × MIR162 × MON810 × NK603 („kukurydza poddana złożonej modyfikacji genetycznej”) oraz produktów składających się z niej lub z niej wyprodukowanych; mając na uwadze, że wniosek ten odnosił się również do wprowadzenia do obrotu produktów zawierających lub mających w swoim składzie kukurydzę poddaną złożonej modyfikacji genetycznej do zastosowań innych niż żywność i pasza, z wyjątkiem uprawy;

B.  mając na uwadze, że wniosek ten dotyczył również wprowadzenia do obrotu produktów zawierających kukurydzę z jedną z 10 subkombinacji pojedynczych modyfikacji genetycznych, które obejmuje ta złożona modyfikacja genetyczna, składających się z takiej kukurydzy lub z niej wyprodukowanych; mając na uwadze, że zatwierdzono już sześć subkombinacji kukurydzy poddanej tej złożonej modyfikacji genetycznej; mając na uwadze, że projekt decyzji wykonawczej Komisji obejmuje cztery pozostałe subkombinacje;

C.  mając na uwadze, że 25 listopada 2020 r. EFSA wydał pozytywną opinię, którą opublikowano 13 stycznia 2021 r.;

D.  mając na uwadze, że kukurydza poddana złożonej modyfikacji genetycznej pochodzi ze skrzyżowania czterech rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy i wykazuje tolerancję na herbicydy zawierające glufosynat i glifosat, a także produkuje trzy białka owadobójcze (białka „Bt” lub „Cry”): Cry1F, Cry1Ab i Vip3Aa20, które są toksyczne dla niektórych larw łuskoskrzydłych(5);

E.  mając na uwadze, że w odniesieniu do czterech subkombinacji objętych projektem decyzji wykonawczej Komisji wnioskodawca nie przedstawił żadnych danych doświadczalnych;

Brak oceny pozostałości herbicydów, metabolitów i oddziaływania różnych substancji występujących w połączeniu ze sobą

F.  mając na uwadze, że w wielu badaniach wykazano, iż uprawa roślin genetycznie zmodyfikowanych tolerujących herbicydy prowadzi do większego zużycia herbicydów uzupełniających, co w dużej mierze spowodowane jest pojawieniem się chwastów odpornych na herbicydy(6); mając na uwadze, że w konsekwencji należy się spodziewać, iż kukurydza poddana złożonej modyfikacji genetycznej będzie narażona na wyższe i powtarzające się dawki glufosynatu i glifosatu, wskutek czego w zbiorach może znaleźć się więcej pozostałości;

G.  mając na uwadze, że utrzymują się wątpliwości co do rakotwórczości glifosatu; mając na uwadze, że EFSA stwierdził w listopadzie 2015 r., iż jest mało prawdopodobne, aby glifosat był rakotwórczy, a Europejska Agencja Chemikaliów uznała w marcu 2017 r., że nie ma podstaw, by zaliczyć go do substancji rakotwórczych; mając na uwadze, że z kolei Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem, tj. wyspecjalizowana agencja Światowej Organizacji Zdrowia ds. badań nad rakiem, w 2015 r. zaliczyła glifosat do substancji prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi;

H.  mając na uwadze, że glufosynat zaliczono do substancji działających szkodliwie na rozrodczość (1B), spełnia on zatem kryteria graniczne określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009(7); mając na uwadze, że zezwolenie na stosowanie glufosynatu w Unii wygasło 31 lipca 2018 r.(8);

I.  mając na uwadze, że ocenę pozostałości herbicydów i produktów ich rozpadu na roślinach zmodyfikowanych genetycznie uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie, w związku z czym procedura wydawania zezwoleń na GMO nie obejmuje takiej oceny; mając na uwadze, że takie podejście jest problematyczne, ponieważ sposób, w jaki herbicydy uzupełniające są rozkładane przez roślinę zmodyfikowaną genetycznie, oraz skład, a tym samym toksyczność produktów rozpadu (metabolitów), mogą wynikać z samej modyfikacji genetycznej(9);

J.  mając na uwadze, że ze względu na szczególne praktyki rolnicze związane z uprawą roślin zmodyfikowanych genetycznie tolerujących herbicydy istnieją specjalne schematy zastosowań, narażenia, występowania konkretnych metabolitów oraz powstawania efektu działania skojarzonego, które wymagają szczególnej uwagi; mając na uwadze, że nie zostały one wzięte pod uwagę przez EFSA;

K.  mając na uwadze, że nie można zatem stwierdzić, iż spożywanie kukurydzy poddanej złożonej modyfikacji genetycznej lub jej subkombinacji jest bezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt;

Brak najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości i odnośnych kontroli

L.  mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady(10), którego celem jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, należy określić szczególne najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości dla żywności i pasz produkowanych w państwach trzecich, jeżeli w wyniku stosowania pestycydów poziomy pozostałości są inne niż poziomy pozostałości będące skutkiem praktyk rolniczych stosowanych w Unii; mając na uwadze, że istotnie dzieje się tak w przypadku importowanych genetycznie zmodyfikowanych roślin tolerujących herbicydy z powodu większej ilości zużywanych herbicydów w porównaniu z uprawami niezmodyfikowanymi genetycznie;

M.  mając jednak na uwadze, że według przeprowadzonego przez EFSA w 2018 r. przeglądu obowiązujących najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości glifosatu dostępne dane były niewystarczające do określenia tych poziomów i wartości oceny ryzyka w odniesieniu do genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy, w której dokonano modyfikacji EPSPS(11); mając na uwadze, że w kukurydzy poddanej złożonej modyfikacji genetycznej występuje modyfikacja EPSPS(12);

Nierozstrzygnięte kwestie dotyczące toksyn Bt

N.  mając na uwadze, że badania toksykologiczne dotyczące zezwoleń na GMO przeprowadza się z wyizolowanymi toksynami Bt; mając na uwadze, że badaniom toksykologicznym przeprowadzanym nad wyizolowanymi białkami można przypisać niewielkie znaczenie, a to ze względu na fakt, że toksyny Bt w uprawach zmodyfikowanych genetycznie, takich jak kukurydza, bawełna i soja, są z natury bardziej toksyczne niż wyizolowane toksyny Bt; mając na uwadze, że dzieje się tak dlatego, iż inhibitory proteazy obecne w tkankach roślinnych mogą zwiększyć toksyczność toksyn Bt poprzez opóźnienie ich rozpadu; mając na uwadze, że zjawisko to zaobserwowano w wielu badaniach, w tym również w badaniu przeprowadzonym 30 lat temu dla przedsiębiorstwa Monsanto; badanie to wykazało, iż nawet skrajnie niski poziom inhibitorów proteazy zwiększa toksyczność toksyn Bt nawet dwudziestokrotnie(13);

O.  mając na uwadze, że skutki te nigdy nie zostały uwzględnione w ocenach ryzyka EFSA, mimo że są one istotne dla wszystkich roślin Bt zatwierdzonych do przywozu lub uprawy w Unii; mając na uwadze, że nie można wykluczyć ryzyka dla ludzi i zwierząt spożywających żywność i paszę zawierającą toksyny Bt, wynikającego z tej zwiększonej toksyczności spowodowanej interakcją między toksynami PI i Bt;

P.  mając na uwadze, że w szeregu badań zaobserwowano w wyniku narażenia na toksyny Bt skutki uboczne mogące wpływać na układ odpornościowy oraz zauważono, że niektóre toksyny Bt mogą wykazywać właściwości adiuwantów(14), co oznacza, że mogą nasilać alergenność innych białek, z którymi wchodzą w styczność;

Q.  mając na uwadze, że ocenę ewentualnych interakcji między pozostałościami herbicydów i ich metabolitów z toksynami Bt uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. GMO, w związku z czym nie dokonuje się jej w ramach oceny ryzyka; mając na uwadze, że jest to problematyczne, ponieważ wiadomo, że pozostałości z rozpylania glufosynatu zakłócają funkcjonowanie mikrobiomu, co może na przykład nasilić reakcje immunologiczne w połączeniu z toksynami Bt(15);

Rośliny Bt: wpływ na organizmy inne niż zwalczane i wzrost odporności

R.  mając na uwadze, że w przeciwieństwie do środków owadobójczych, których stosowanie powoduje narażenie w czasie oprysku i przez ograniczony czas po oprysku, uprawa zmodyfikowanych genetycznie roślin Bt oznacza ciągłe narażenie organizmów zwalczanych i innych niż zwalczane na toksyny Bt;

S.  mając na uwadze, że założenia, iż toksyny Bt wykazują jeden specyficzny dla danego celu sposób działania, nie można już uznać za prawidłowe, a także nie można wykluczyć wpływu na organizmy inne niż zwalczane(16); mając na uwadze, że odnotowuje się różnoraki wpływ na coraz większą liczbę organizmów innych niż zwalczane; mając na uwadze, że w niedawnym przeglądzie(17) wymieniono 39 recenzowanych publikacji, w których odnotowano istotny niekorzystny wpływ toksyn Bt na wiele gatunków „spoza obszaru działania”; mając na uwadze, że szereg organizmów innych niż zwalczane może być narażonych w Unii na toksyny Bt przez kontakt z wyciekami, odpadami i obornikiem, wynikający z importu roślin Bt; mając na uwadze, że ocena ryzyka nie objęła wpływu na organizmy inne niż zwalczane;

T.  mając na uwadze, że w ocenie ryzyka nie uwzględniono faktu, że zwalczane szkodniki mogą rozwijać odporność na toksyny Bt, a to może prowadzić do stosowania pestycydów mniej bezpiecznych dla środowiska lub do zwiększania dawek i liczby oprysków w krajach, w których uprawiane są tak zmodyfikowane genetycznie rośliny; mając na uwadze, że amerykańska Agencja Ochrony Środowiska planuje stopniowe wycofanie w ciągu najbliższych trzech do pięciu lat wielu krzyżówek kukurydzy Bt oraz niektórych odmian bawełny Bt ze względu na wzrost odporności owadów na te uprawy(18);

U.  mając na uwadze, że choć utrzymywano, iż uprawa roślin Bt prowadzi do spadku użycia środków owadobójczych, to w badaniu przeprowadzonym niedawno w Stanach Zjednoczonych(19) stwierdzono, że „w szeregu analiz wpływu uprawy roślin Bt na wzorce stosowania pestycydów najwyraźniej nie uwzględniono zaprawiania nasion, a zatem potencjalnie przeszacowano spadek użycia środków owadobójczych w uprawach roślin Bt (zwłaszcza «powierzchni obszarów poddanych działaniu»)”;

V.  mając na uwadze, że Unia jest stroną Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej („CBD ONZ”), w której jasno określono, że zarówno kraje eksportujące, jak i importujące mają międzynarodowe obowiązki w zakresie różnorodności biologicznej;

Wypełnianie zobowiązań międzynarodowych Unii

W.  mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 genetycznie zmodyfikowana żywność lub pasza nie może wywierać szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt ani na środowisko naturalne, a przy sporządzaniu decyzji Komisja musi brać pod uwagę wszelkie istotne przepisy prawa Unii oraz inne uzasadnione czynniki istotne dla sprawy; mając na uwadze, że te uzasadnione czynniki powinny obejmować zobowiązania Unii wynikające z celów zrównoważonego rozwoju ONZ, paryskiego porozumienia klimatycznego oraz Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej;

X.  mając na uwadze, że w sprawozdaniu specjalnej sprawozdawczyni ONZ ds. prawa do pożywienia z 2017 r. stwierdzono, iż szczególnie w krajach rozwijających się niebezpieczne pestycydy mają katastrofalne skutki dla zdrowia(20); mając na uwadze, że oenzetowski cel zrównoważonego rozwoju nr 3.9 zakłada znaczne obniżenie do 2030 r. liczby zgonów i chorób spowodowanych przez niebezpieczne substancje chemiczne oraz zanieczyszczenie i skażenie powietrza, wody i gleby(21); mając na uwadze, że zezwolenie na przywóz zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy zwiększyłoby popyt na tę uprawę, w przypadku której zastosowano herbicyd, który działa szkodliwie na rozrodczość i który nie jest już dopuszczony do stosowania w Unii, a tym samym zwiększyłoby narażenie pracowników w państwach trzecich; mając na uwadze, że ryzyko zwiększonego narażenia pracowników jest szczególnie niepokojące w przypadku zmodyfikowanych genetycznie upraw odpornych na herbicydy, gdyż w uprawach tych stosuje się większe ilości takich środków;

Niedemokratyczny proces decyzyjny

Y.  mając na uwadze, że Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w wyniku głosowania 17 maja 2021 r., co oznacza, że kwalifikowana większość państw członkowskich nie poparła wydania zezwolenia;

Z.  mając na uwadze, że Komisja przyznaje, iż sytuacja, w której nadal wydaje ona zezwolenia na wprowadzanie GMO bez uzyskania poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich, jest problematyczna, oraz że sytuacja taka jest wyjątkiem, jeśli chodzi ogólnie o wydawanie zezwoleń na wprowadzanie produktów, ale stała się normą w procesie podejmowania decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy;

AA.  mając na uwadze, że w trakcie ósmej kadencji Parlament Europejski przyjął łącznie 36 rezolucji, w których sprzeciwił się wprowadzeniu do obrotu organizmów zmodyfikowanych genetycznie z przeznaczeniem na żywność i paszę (33 rezolucje) oraz uprawie organizmów zmodyfikowanych genetycznie w Unii (trzy rezolucje); mając na uwadze, że w dziewiątej kadencji Parlament Europejski przyjął już 18 sprzeciwów wobec wprowadzania GMO do obrotu; mając na uwadze, że większość kwalifikowana państw członkowskich nie poparła zatwierdzenia żadnego z tych organizmów zmodyfikowanych genetycznie; mając na uwadze, że powody, dla których państwa członkowskie nie popierają zezwoleń, obejmują brak poszanowania zasady ostrożności w procesie wydawania zezwoleń oraz obawy naukowe związane z oceną ryzyka;

AB.  mając na uwadze, że Komisja nadal zatwierdza organizmy zmodyfikowane genetycznie mimo stwierdzenia przez nią samą braków demokratycznych, a także mimo braku poparcia ze strony państw członkowskich i zastrzeżeń Parlamentu;

AC.  mając na uwadze, że możliwość niezatwierdzania przez Komisję GMO, jeżeli w komitecie odwoławczym nie ma większości kwalifikowanej państw członkowskich opowiadających się za zatwierdzeniem, nie wymaga żadnej zmiany prawnej(22);

1.  uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji wykracza poza uprawnienia wykonawcze przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003;

2.  uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji jest niespójny z prawem Unii, gdyż nie odpowiada celowi rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 zakładającemu – zgodnie z zasadami ogólnymi określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002(23) – stworzenie podstawy do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, zdrowia i dobrostanu zwierząt, środowiska naturalnego oraz interesów konsumentów w związku z genetycznie zmodyfikowaną żywnością i paszą, przy jednoczesnym zapewnieniu skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego;

3.  wzywa Komisję do wycofania projektu decyzji wykonawczej;

4.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w skierowanym do posłów piśmie z 11 września 2020 r. Komisja ostatecznie przyznała, iż przy podejmowaniu decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie GMO należy uwzględniać zasady zrównoważonego rozwoju(24); wyraża jednak głębokie rozczarowanie faktem, że po tej dacie Komisja wciąż zezwalała na przywóz GMO do Unii mimo sprzeciwu Parlamentu i większości państw członkowskich;

5.  wzywa Komisję, by jak najszybciej i przy pełnym udziale Parlamentu opracowała kryteria zrównoważonego rozwoju; wzywa Komisję, by poinformowała, jak i kiedy terminie rozpocznie te prace;

6.  ponownie wzywa Komisję, by nie wydawała zezwoleń na GMO odporne na herbicydy, dopóki w poszczególnych przypadkach nie zostaną szczegółowo zbadane zagrożenia dla zdrowia wynikające z pozostałości herbicydów, co wymaga pełnej oceny pozostałości z oprysków upraw zmodyfikowanych genetycznie herbicydami uzupełniającymi oraz oceny produktów ich rozpadu i wszelkich efektów skojarzonych, w tym z samą rośliną zmodyfikowaną genetycznie;

7.  po raz kolejny apeluje do Komisji, by nie zezwalała na przywóz z przeznaczeniem na żywność lub paszę żadnych genetycznie zmodyfikowanych roślin odpornych na substancję czynną o działaniu chwastobójczym niedopuszczoną do stosowania w Unii;

8.  wzywa EFSA, aby zbadał istotne różnice między natywnymi toksynami Bt a toksynami będącymi ekspresją syntetycznych transgenów w roślinach uprawnych zmodyfikowanych genetycznie oraz by rozszerzył zakres oceny ryzyka w celu pełnego uwzględnienia wszystkich interakcji między toksynami Bt, roślinami zmodyfikowanymi genetycznie i ich składnikami, pozostałościami z oprysków herbicydami uzupełniającymi a środowiskiem oraz wszystkich efektów skojarzonych, a także wpływu na zdrowie i bezpieczeństwo żywności;

9.  wzywa EFSA, by przestał akceptować badania toksyczności prowadzone z wykorzystaniem białek wyizolowanych, które mogą mieć inną strukturę i inne skutki biologiczne niż białka wytwarzane przez samą roślinę, a także by wymagał prowadzenia wszystkich badań z wykorzystaniem tkanki z rośliny zmodyfikowanej genetycznie;

10.  wzywa EFSA, aby żądał danych o wpływie spożycia żywności i paszy pochodzących z genetycznie zmodyfikowanych roślin na mikrobiom jelitowy;

11.  ponownie apeluje do Komisji o uwzględnianie zobowiązań Unii wynikających z umów międzynarodowych, takich jak paryskie porozumienie klimatyczne, Konwencja ONZ o różnorodności biologicznej i cele zrównoważonego rozwoju ONZ; ponawia apel o to, by projektom aktów wykonawczych towarzyszyło uzasadnienie wyjaśniające, w jaki sposób zapewnia się w nich przestrzegania zasady „nie szkodzić”(25);

12.  podkreśla, że poprawki przyjęte przez Parlament Europejski 17 grudnia 2020 r. do wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 182/2011(26), które stanowią podstawę negocjacji z Radą, przewidują, że Komisja nie może zezwalać na GMO, jeżeli nie popiera tego większość kwalifikowana państw członkowskich; nalega, aby Komisja szanowała to stanowisko, i wzywa Radę do kontynuowania prac i przyjęcia w trybie pilnym ogólnego podejścia w odniesieniu do tego dossier;

13.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.

(1) Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 1. (2) Dz.U. L 55 z 28.2.2011, s. 13. (3) Opinia naukowa panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie dotycząca oceny genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy 1507 × MIR162 × MON810 × NK603 i subkombinacji przeznaczonej do stosowania w żywności i paszy, zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 (wniosek EFSA-GMO-NL-2015-127), Dziennik EFSA 2021;18(6):6171; 19(1):6348, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.2903/j.efsa.2021.6348 (4) –––––––––––––––––– 4 W ósmej kadencji Parlament przyjął 36 rezolucji zawierających sprzeciw wobec zezwolenia na wprowadzanie GMO. Ponadto w dziewiątej kadencji Parlament przyjął następujące rezolucje:Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MZHG0JG (SYN-ØØØJG-2), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0028).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję A2704-12 (ACS-GMØØ5-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0029).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 89034 × 1507 × MON 88017 × 59122 × DAS-40278-9 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 89034, 1507, MON 88017, 59122 i DAS-40278-9 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2019)0030).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną bawełnę LLCotton25 (ACS-GHØØ1-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0054).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 89788 (MON-89788-1), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (teksty przyjęte, P9_TA(2019)0055).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 × 1507 × NK603 × DAS-40278-9 oraz subkombinacje MON 89034 × NK603 × DAS-40278-9, 1507 × NK603 × DAS-40278-9 i NK603 × DAS-40278-9, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2019)0056).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę Bt11 × MIR162 × MIR604 × 1507 × 5307 × GA21 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy, cztery lub pięć modyfikacji Bt11, MIR162, MIR604, 1507, 5307 i GA21 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0057).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 maja 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 87708 × MON 89788 × A5547-127, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0069).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × NK603 oraz genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę łączącą dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 87427, MON 89034, MIR162 i NK603, składających się z tych odmian kukurydzy lub z nich wyprodukowanych oraz uchylającej decyzję wykonawczą Komisji (UE) 2018/1111 na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0291).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję SYHT0H2 (SYN-ØØØH2-5), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0292).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 87427 × MON 87460 × MON 89034 × MIR162 × NK603 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 87427, MON 87460, MON 89034, MIR162 i NK603 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2020)0293).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 87751 × MON 87701 × MON 87708 × MON 89788, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0365).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × MON 87411 oraz genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę łączącą dwie lub trzy modyfikacje MON 87427, MON 89034, MIR162 i MON 87411, składających się z tych odmian kukurydzy lub z nich wyprodukowanych na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0366).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MIR604 (SYN-IR6Ø4-5), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0367).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 88017 (MON-88Ø17-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0368).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 (MON-89Ø34-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych. Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0369).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną bawełnę GHB614 × T304-40 × GHB119, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0080).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MZIR098 (SYN-ØØØ98-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0081). (5) Opinia EFSA, s. 11, tabela 4. (6) Zob. na przykład Bonny, S., ‘Genetically Modified Herbicide-Tolerant Crops, Weeds, and Herbicides: Overview and Impact’, Environmental Management, styczeń 2016 r.: 57(1), s. 31–48, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26296738 i Benbrook, C.M., „Impacts of genetically engineered crops on pesticide use in the U.S. - the first sixteen years”, Environmental Sciences Europe; 28 września 2012 r., tom 24(1), https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/2190-4715-24-24. (7) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 1). (8) https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides/eu-pesticides-database/active-substances/?event=as.details&as_id=79 (9) Ma to istotnie miejsce w przypadku glifosatu, jak stwierdzono w opublikowanym przez EFSA przeglądzie obowiązujących najwyższych poziomów pozostałości glifosatu zgodnie z art. 12 rozporządzenia (WE) nr 396/2005, Dziennik EFSA 2018;16(5):5263, s. 12, https://www.efsa.europa.eu/fr/efsajournal/pub/5263 (10) Rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG (Dz.U. L 70 z 16.3.2005, s. 1). Zob. motyw 26. (11) „Reasoned Opinion on the review of the existing maximum residue levels for glyphosate according to Article 12 of Regulation (EC) No 396/2005” [Uzasadniona opinia dotycząca przeglądu obowiązujących najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości glifosatu zgodnie z art. 12 rozporządzenia (WE) nr 396/2005], Dziennik EFSA 2018; 16(5):5263, s. 4. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2018.5263 (12) Opinia EFSA, s. 12. (13) MacIntosh, S.C., Kishore, G.M., Perlak, F.J., Marrone, P.G., Stone, T.B., Sims, S.R., Fuchs, R.L., „Potentiation of Bacillus thuringiensis insecticidal activity by serine protease inhibitors” [Nasilenie aktywności owadobójczej Bacillus thuringiensis w obecności inhibitorów proteazy serynowej], Journal of Agricultural and Food Chemistry, 38, s. 1145–1152, https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf00094a051 (14) Zob. Rubio-Infante, N., Moreno-Fierros, L., „An overview of the safety and biological effects of Bacillus thuringiensis Cry toxins in mammals” [Przegląd bezpieczeństwa i skutków biologicznych toksyn Cry Bacillus thuringiensis u ssaków], Journal of Applied Toxicology 2016, maj 2016 r., 36(5), s. 630–648, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jat.3252 (15) Parenti, M.D., Santoro, A., Del Rio, A., Franceschi, C., „Literature review in support of adjuvanticity/immunogenicity assessment of proteins” [Przegląd literatury popierającej ocenę białek pod kątem adiuwancyjności/immunogenności], EFSA Supporting Publications, styczeń 2019 r., 16(1): 1551, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/sp.efsa.2019.EN-1551 (16) Zob. np. Hilbeck, A., Otto, M., „Specificity and combinatorial effects of Bacillus thuringiensis Cry toxins in the context of GMO environmental risk assessment” [Swoistość i skutki skojarzone toksyn Cry Bacillus thuringiensis w kontekście oceny ryzyka związanego z GMO], Frontiers in Environmental Science 2015, 3:71, https://doi.org/10.3389/fenvs.2015.00071 (17) Hilbeck, A., Defarge, N., Lebrecht, T., Bøhn, T., „Insecticidal Bt crops. EFSA’s risk assessment approach for GM Bt plants fails by design” [Rośliny owadobójcze Bt. Podejście EFSA do oceny ryzyka związanego ze zmodyfikowanymi genetycznie roślinami Bt nie daje właściwych wyników z powodu przyjętych metod], RAGES 2020, s. 4, https://www.testbiotech.org/sites/default/files/RAGES_reportInsecticidal%20Bt%20plants.pdf (18) https://www.dtnpf.com/agriculture/web/ag/crops/article/2020/09/29/epa-proposes-phasing-dozens-bt-corn (19) Douglas, M.R., Tooker, J.F., „Large-Scale Deployment of Seed Treatments Has Driven Rapid Increase in Use of Neonicotinoid Insecticides and Preemptive Pest Management in U.S. Field Crops” [Zaprawianie nasion na wielką skalę doprowadziło do szybkiego wzrostu użycia neonikotynoidowych środków owadobójczych i prewencyjnego stosowania środków ochrony roślin w uprawach polowych w USA], Environmental Science and Technology 2015, 49, 8, s. 5088–5097, https://pubs.acs.org/doi/10.1021/es506141g (20) https://www.ohchr.org/EN/Issues/Food/Pages/Pesticides.aspx (21) https://www.un.org/sustainabledevelopment/health/ (22) Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011 Komisja „może przyjąć”, a nie „przyjmuje” zezwolenie, jeżeli w łonie komitetu odwoławczego nie ma większości kwalifikowanej państw członkowskich opowiadającej się za zezwoleniem (art. 6 ust. 3). (23) Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1). (24) https://tillymetz.lu/wp-content/uploads/2020/09/Co-signed-letter-MEP-Metz.pdf (25) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0005, ust. 102. (26) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0364.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę Bt 11 (SYN-BTØ11-1), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (D073424/01 – 2021/2761(RSP))

P9_TA(2021)0336 B9-0375/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając projekt decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę Bt 11 (SYN-BTØ11-1), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (D073424/01),

–  uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy(1), w szczególności jego art. 11 ust. 3 i art. 23 ust. 3,

–  uwzględniając fakt, że Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w wyniku głosowania przeprowadzonego 17 maja 2021 r.,

–  uwzględniając art. 11 i 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. ustanawiającego przepisy i zasady ogólne dotyczące trybu kontroli przez państwa członkowskie wykonywania uprawnień wykonawczych przez Komisję(2),

–  uwzględniając opinię Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z dnia 25 listopada 2020 r. opublikowaną 13 stycznia 2021 r.(3),

–  uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje zawierające sprzeciw wobec zezwoleń na wprowadzanie organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO)(4),

–  uwzględniając art. 112 ust. 2 i 3 Regulaminu,

–  uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,

A.  mając na uwadze, że 24 września 2018 r. przedsiębiorstwo Syngenta Crop Protection NV/SA przedłożyło Komisji wniosek, zgodnie z art. 11 i 23 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, o odnowienie zezwolenia na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę Bt11 („genetycznie zmodyfikowana kukurydza”) lub składających się z niej, do zastosowań innych niż w żywności i paszy, z wyjątkiem uprawy;

B.  mając na uwadze, że 25 listopada 2020 r. EFSA wydał pozytywną opinię w związku z przedłużeniem zezwolenia dotyczącego genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy; opinię opublikowano 13 stycznia 2021 r.; mając na uwadze, że 28 stycznia 2009 r. EFSA wydał pozytywną opinię w sprawie pierwotnego zezwolenia dotyczącego genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy; opinię opublikowano 17 lutego 2009 r.(5);

C.  mając na uwadze, że genetycznie zmodyfikowana kukurydza wykazuje odporność na herbicydy zawierające glufosynat, a także wytwarza białko owadobójcze, toksynę Bt, Cry1Ab, która jest toksyczna dla niektórych szkodników łuskoskrzydłych(6);

Brak oceny pozostałości herbicydów, ich metabolitów i łącznego wpływu różnych substancji w połączeniu

D.  mając na uwadze, że w wielu badaniach wykazano, iż uprawa roślin genetycznie zmodyfikowanych tolerujących herbicydy prowadzi do większego zużycia herbicydów uzupełniających, co w dużej mierze spowodowane jest pojawieniem się chwastów odpornych na herbicydy(7); mając na uwadze, że w konsekwencji należy się spodziewać, iż w uprawie kukurydzy zmodyfikowanej genetycznie będą stosowane wyższe i powtarzające się dawki glufosynatu, zatem w zbiorach może znaleźć się więcej pozostałości;

E.  mając na uwadze, że glufosynat zaliczono do substancji działających szkodliwie na rozrodczość (1B), spełnia on zatem kryteria graniczne określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009(8); mając na uwadze, że zezwolenie na stosowanie glufosynatu w Unii wygasło 31 lipca 2018 r.(9);

F.  mając na uwadze, że ocenę pozostałości herbicydów i produktów ich rozpadu na roślinach zmodyfikowanych genetycznie uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie, w związku z czym procedura wydawania zezwoleń na GMO nie obejmuje takiej oceny; mając na uwadze, że takie podejście jest problematyczne, ponieważ sposób, w jaki herbicydy uzupełniające są rozkładane przez roślinę zmodyfikowaną genetycznie, oraz skład, a tym samym toksyczność produktów rozpadu (metabolitów), mogą wynikać z samej modyfikacji genetycznej;

G.  mając na uwadze, że ze względu na szczególne praktyki rolnicze związane z uprawą roślin zmodyfikowanych genetycznie tolerujących herbicydy istnieją specjalne schematy zastosowań, narażenia, występowania konkretnych metabolitów oraz powstawania efektu działania skojarzonego, które wymagają szczególnej uwagi; mając na uwadze, że EFSA nie wziął tego pod uwagę;

Nierozstrzygnięte kwestie dotyczące toksyn Bt

H.  mając na uwadze, że badania toksykologiczne na potrzeby zezwoleń na GMO prowadzi się na wyizolowanych toksynach Bt; mając na uwadze, że do badań toksykologicznych prowadzonych na wyizolowanych białkach nie można przywiązywać dużej wagi, gdyż toksyny Bt w roślinach uprawnych zmodyfikowanych genetycznie, takich jak kukurydza, bawełna i soja, są z natury bardziej toksyczne niż wyizolowane toksyny Bt; mając na uwadze, że wynika to stąd, iż inhibitory proteazy (PI) obecne w tkankach roślinnych mogą zwiększać toksyczność toksyn Bt, opóźniając ich rozpad; mając na uwadze, że zjawisko to zaobserwowano w wielu badaniach, w tym również w badaniu przeprowadzonym 30 lat temu dla przedsiębiorstwa Monsanto; badanie to wykazało, iż nawet skrajnie niski poziom inhibitorów proteazy zwiększa toksyczność toksyn Bt nawet dwudziestokrotnie(10);

I.  mając na uwadze, że skutków tych nie uwzględnia się w ocenach ryzyka EFSA, mimo że są one istotne dla wszystkich roślin Bt zatwierdzonych do przywozu lub uprawy w Unii; mając na uwadze, że nie można wykluczyć ryzyka dla ludzi i zwierząt spożywających żywność i paszę zawierającą toksyny Bt, wynikającego z tej zwiększonej toksyczności spowodowanej interakcją między PI a toksynami Bt;

J.  mając na uwadze, że w szeregu badań zaobserwowano w wyniku narażenia na toksyny Bt skutki uboczne mogące wpływać na układ odpornościowy oraz zauważono, że niektóre toksyny Bt mogą wykazywać właściwości adiuwantów(11), co oznacza, że mogą nasilać alergenność innych białek, z którymi wchodzą w styczność;

K.  mając na uwadze, że ocenę ewentualnych interakcji między pozostałościami herbicydów i ich metabolitów z toksynami Bt uznaje się za niewchodzącą w zakres kompetencji panelu EFSA ds. GMO, w związku z czym nie dokonuje się jej w ramach oceny ryzyka; mając na uwadze, że jest to problematyczne, ponieważ wiadomo, że pozostałości z rozpylania glufosynatu zakłócają funkcjonowanie mikrobiomu, co może na przykład nasilić reakcje immunologiczne w połączeniu z toksynami Bt(12);

Rośliny Bt: wpływ na organizmy inne niż zwalczane i wzrost odporności

L.  mając na uwadze, że w przeciwieństwie do środków owadobójczych, których stosowanie powoduje narażenie w czasie oprysku i przez ograniczony czas po oprysku, uprawa zmodyfikowanych genetycznie roślin Bt oznacza ciągłe narażenie organizmów zwalczanych i innych niż zwalczane na toksyny Bt;

M.  mając na uwadze, że założenia, iż toksyny Bt wykazują jeden specyficzny dla danego celu sposób działania, nie można już uznać za prawidłowe, a także nie można wykluczyć wpływu na organizmy inne niż zwalczane(13); mając na uwadze, że odnotowuje się różnoraki wpływ na coraz większą liczbę organizmów innych niż zwalczane; mając na uwadze, że w niedawnym przeglądzie wymieniono 39 recenzowanych publikacji, w których odnotowano istotny niekorzystny wpływ toksyn Bt na wiele gatunków „spoza obszaru działania”(14); mając na uwadze, że szereg organizmów innych niż zwalczane może być narażonych w Unii na toksyny Bt przez kontakt z wyciekami, odpadami i obornikiem, wynikający z importu roślin Bt; mając na uwadze, że w ocenie ryzyka nie oceniono wpływu na organizmy inne niż zwalczane;

N.  mając na uwadze, że w ocenie ryzyka nie uwzględniono faktu, że zwalczane szkodniki mogą rozwijać odporność na toksyny Bt, a to może prowadzić do stosowania pestycydów mniej bezpiecznych dla środowiska lub do zwiększania dawek i liczby oprysków w krajach, w których uprawiane są tak zmodyfikowane genetycznie rośliny; mając na uwadze, że amerykańska Agencja Ochrony Środowiska planuje stopniowe wycofanie w ciągu najbliższych trzech do pięciu lat wielu krzyżówek kukurydzy Bt oraz niektórych odmian bawełny Bt ze względu na wzrost odporności owadów na te uprawy(15);

O.  mając na uwadze, że choć utrzymywano, iż uprawa roślin Bt prowadzi do spadku użycia środków owadobójczych, to w badaniu przeprowadzonym niedawno w Stanach Zjednoczonych(16) stwierdzono, że „w szeregu analiz wpływu uprawy roślin Bt na wzorce stosowania pestycydów najwyraźniej nie uwzględniono zaprawiania nasion, a zatem potencjalnie przeszacowano spadek użycia środków owadobójczych w uprawach roślin Bt (zwłaszcza «powierzchni obszarów poddanych działaniu»)”;

P.  mając na uwadze, że Unia jest stroną Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej („CBD ONZ”), w której jasno określono, że zarówno kraje eksportujące, jak i importujące mają międzynarodowe obowiązki w zakresie różnorodności biologicznej;

Uwagi właściwych organów państw członkowskich

Q.  mając na uwadze liczne uwagi zgłoszone EFSA przez właściwe organy państw członkowskich w ciągu trzymiesięcznego okresu konsultacji(17); mając na uwadze, że organy te krytycznie odniosły się do analizy literatury przedmiotu przeprowadzonej przez wnioskodawcę, a także zwróciły uwagę, że sprawozdania z monitorowania dotyczące genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy w okresie obowiązywania zezwolenia wykazują poważne niedociągnięcia oraz że dane dotyczące poziomów pozostałości glufosynatu, w tym istotnych metabolitów, w materiale roślinnym z badań terenowych pomogłyby w ocenie bezpieczeństwa żywności, paszy i środowiska; mając na uwadze, że jeden właściwy organ zwrócił się o ocenę wpływu upraw roślin zmodyfikowanych genetycznie na różnorodność biologiczną w państwach produkujących i eksportujących, w tym o ocenę tego, w jaki sposób przywóz tych upraw wpływa na wybór upraw w Unii, a także poruszył kwestię etyczną dotyczącą tego, czy towar, którego uprawa wiąże się z narażeniem operatora na glufosynat (działający szkodliwie na rozrodczość i zabroniony już w Unii) powinien zostać dopuszczony do przywozu do Unii;

Wypełnianie zobowiązań międzynarodowych Unii

R.  mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 genetycznie zmodyfikowana żywność lub pasza nie może wywierać szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi i zwierząt ani na środowisko naturalne, a przy sporządzaniu decyzji Komisja musi brać pod uwagę wszelkie istotne przepisy prawa Unii oraz inne uzasadnione czynniki istotne dla sprawy; mając na uwadze, że te uzasadnione czynniki powinny obejmować zobowiązania Unii wynikające z celów zrównoważonego rozwoju ONZ, paryskiego porozumienia klimatycznego oraz Konwencji ONZ o różnorodności biologicznej;

S.  mając na uwadze, że w sprawozdaniu specjalnej sprawozdawczyni ONZ ds. prawa do pożywienia z 2017 r. stwierdzono, iż szczególnie w krajach rozwijających się niebezpieczne pestycydy mają katastrofalne skutki dla zdrowia(18); mając na uwadze, że oenzetowski cel zrównoważonego rozwoju nr 3.9 zakłada znaczne obniżenie do 2030 r. liczby zgonów i chorób spowodowanych przez niebezpieczne substancje chemiczne oraz zanieczyszczenie i skażenie powietrza, wody i gleby(19); mając na uwadze, że zezwolenie na przywóz zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy zwiększyłoby popyt na tę uprawę, w przypadku której zastosowano herbicyd, który działa szkodliwie na rozrodczość i który nie jest już dopuszczony do stosowania w Unii, a tym samym zwiększyłoby narażenie pracowników w państwach trzecich; mając na uwadze, że ryzyko zwiększonego narażenia pracowników jest szczególnie niepokojące w przypadku zmodyfikowanych genetycznie upraw odpornych na herbicydy, gdyż w uprawach tych stosuje się większe ilości takich środków;

Niedemokratyczny proces podejmowania decyzji

T.  mając na uwadze, że Stały Komitet ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt, o którym mowa w art. 35 rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, nie wydał opinii w wyniku głosowania z 17 maja 2021 r., co oznacza, że wydanie zezwolenia nie uzyskało poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich;

U.  mając na uwadze, że Komisja przyznaje, iż sytuacja, w której nadal wydaje ona zezwolenia na wprowadzanie GMO bez uzyskania poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich, jest problematyczna, oraz że sytuacja taka jest wyjątkiem, jeśli chodzi ogólnie o wydawanie zezwoleń na wprowadzanie produktów, ale stała się normą w procesie podejmowania decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy;

V.  mając na uwadze, że w trakcie ósmej kadencji Parlament Europejski przyjął łącznie 36 rezolucji, w których sprzeciwił się wprowadzeniu do obrotu GMO: do zastosowania w żywności i paszy (33 rezolucje) oraz do uprawy w Unii (3 rezolucje); mając na uwadze, że w dziewiątej kadencji Parlament Europejski przyjął już 18 sprzeciwów wobec wprowadzania GMO do obrotu; mając na uwadze, że nie uzyskano poparcia kwalifikowanej większości państw członkowskich dla zezwolenia na wprowadzenie żadnego z tych GMO; mając na uwadze, że powody, dla których państwa członkowskie nie popierają zezwoleń, obejmują brak poszanowania zasady ostrożności w procesie wydawania zezwoleń oraz obawy naukowe związane z oceną ryzyka;

W.  mając na uwadze, że Komisja nadal wydaje zezwolenia na GMO, mimo że sama stwierdziła niedemokratyczność tego procesu, a także mimo braku poparcia ze strony państw członkowskich i mimo zastrzeżeń Parlamentu;

X.  mając na uwadze, że żadna zmiana w prawie nie jest konieczna, by Komisja mogła nie zatwierdzić GMO, jeżeli w komitecie odwoławczym kwalifikowana większość państw członkowskich nie opowie się za zatwierdzeniem(20);

1.  uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji wykracza poza uprawnienia wykonawcze przewidziane w rozporządzeniu (WE) nr 1829/2003;

2.  uważa, że projekt decyzji wykonawczej Komisji jest niespójny z prawem Unii, gdyż nie odpowiada celowi rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 zakładającemu – zgodnie z zasadami ogólnymi określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002(21) – stworzenie podstawy do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, zdrowia i dobrostanu zwierząt, środowiska naturalnego oraz interesów konsumentów w związku z genetycznie zmodyfikowaną żywnością i paszą, przy jednoczesnym zapewnieniu skutecznego funkcjonowania rynku wewnętrznego;

3.  wzywa Komisję do wycofania projektu decyzji wykonawczej;

4.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w skierowanym do posłów piśmie z 11 września 2020 r. Komisja ostatecznie przyznała, iż przy podejmowaniu decyzji o zezwoleniu na wprowadzenie GMO należy uwzględniać zasady zrównoważonego rozwoju(22); wyraża jednak głębokie rozczarowanie faktem, że po tej dacie Komisja wciąż zezwalała na przywóz GMO do Unii mimo sprzeciwu ze strony Parlamentu i większości państw członkowskich;

5.  wzywa Komisję, by jak najszybciej i przy pełnym udziale Parlamentu opracowała kryteria zrównoważonego rozwoju; wzywa Komisję, by poinformowała, jak i w jakim terminie rozpocznie te prace;

6.  ponownie wzywa Komisję, by nie wydawała zezwoleń na GMO odporne na herbicydy, dopóki w poszczególnych przypadkach nie zostaną szczegółowo zbadane zagrożenia dla zdrowia wynikające z pozostałości herbicydów, co wymaga pełnej oceny pozostałości z oprysków upraw zmodyfikowanych genetycznie herbicydami uzupełniającymi oraz oceny produktów ich rozpadu i wszelkich efektów skojarzonych, w tym z samą rośliną zmodyfikowaną genetycznie;

7.  po raz kolejny apeluje do Komisji, by nie zezwalała na przywóz z przeznaczeniem na żywność lub paszę jakichkolwiek genetycznie zmodyfikowanych roślin odpornych na substancję czynną o działaniu chwastobójczym niedopuszczoną do stosowania w Unii;

8.  wzywa EFSA, aby zbadał istotne różnice między natywnymi toksynami Bt a toksynami będącymi ekspresją syntetycznych transgenów w roślinach uprawnych zmodyfikowanych genetycznie oraz by rozszerzył zakres oceny ryzyka w celu pełnego uwzględnienia wszystkich interakcji między toksynami Bt, roślinami zmodyfikowanymi genetycznie i ich składnikami, pozostałościami z oprysków herbicydami uzupełniającymi a środowiskiem oraz wszystkich efektów skojarzonych, a także wpływu na zdrowie i bezpieczeństwo żywności;

9.  wzywa EFSA, by przestał akceptować badania toksyczności prowadzone z wykorzystaniem białek wyizolowanych, które mogą mieć inną strukturę i inne skutki biologiczne niż białka wytwarzane przez samą roślinę, a także by wymagał prowadzenia wszystkich badań z wykorzystaniem tkanki z rośliny zmodyfikowanej genetycznie;

10.  wzywa EFSA, aby żądał danych o wpływie spożycia żywności i paszy pochodzących z genetycznie zmodyfikowanych roślin na mikrobiom jelitowy;

11.  ponownie apeluje do Komisji o uwzględnianie zobowiązań Unii wynikających z umów międzynarodowych, takich jak paryskie porozumienie klimatyczne, Konwencja ONZ o różnorodności biologicznej i cele zrównoważonego rozwoju ONZ; ponawia apel o to, by projektom aktów wykonawczych towarzyszyło uzasadnienie wyjaśniające, w jaki sposób zapewnia się w nich przestrzeganie zasady „nie szkodzić”(23);

12.  podkreśla, że poprawki przyjęte przez Parlament Europejski 17 grudnia 2020 r. do wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 182/2011(24), które stanowią podstawę negocjacji z Radą, przewidują, że Komisja nie może zezwalać na GMO, jeżeli nie popiera tego większość kwalifikowana państw członkowskich; nalega, aby Komisja szanowała to stanowisko, i wzywa Radę do kontynuowania prac i przyjęcia w trybie pilnym ogólnego podejścia w odniesieniu do tego dossier;

13.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.

(1) Dz.U. L 268 z 18.10.2003, s. 1. (2) Dz.U. L 55 z 28.2.2011, s. 13. (3) Opinia naukowa panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie dotycząca oceny genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy Bt11 do celów odnowienia zezwolenia zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1829/2003 (wniosek EFSA-GMO RX-016), Dziennik EFSA 2021; 19(1):6347, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2021.6347 (4) –––––––––––––––––– W ósmej kadencji Parlament przyjął 36 rezolucji zawierających sprzeciw wobec zezwolenia na wprowadzanie GMO. Ponadto w dziewiątej kadencji Parlament przyjął następujące rezolucje:Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MZHG0JG (SYN-ØØØJG-2), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0028).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję A2704-12 (ACS-GMØØ5-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0029).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 października 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 89034 × 1507 × MON 88017 × 59122 × DAS-40278-9 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 89034, 1507, MON 88017, 59122 i DAS-40278-9 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2019)0030).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną bawełnę LLCotton25 (ACS-GHØØ1-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0054).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 89788 (MON-89788-1), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0055).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 × 1507 × NK603 × DAS-40278-9 oraz subkombinacje MON 89034 × NK603 × DAS-40278-9, 1507 × NK603 × DAS-40278-9 i NK603 × DAS-40278-9, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2019)0056).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 listopada 2019 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę Bt11 × MIR162 × MIR604 × 1507 × 5307 × GA21 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy, cztery lub pięć modyfikacji Bt11, MIR162, MIR604, 1507, 5307 i GA21 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2019)0057).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 14 maja 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 87708 × MON 89788 × A5547-127, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0069).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × NK603 oraz genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę łączącą dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 87427, MON 89034, MIR162 i NK603, składających się z tych odmian kukurydzy lub z nich wyprodukowanych oraz uchylającej decyzję wykonawczą Komisji (UE) 2018/1111 na mocy rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0291).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję SYHT0H2 (SYN-ØØØH2-5), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0292).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 87427 × MON 87460 × MON 89034 × MIR162 × NK603 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie, trzy lub cztery modyfikacje MON 87427, MON 87460, MON 89034, MIR162 i NK603 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte P9_TA(2020)0293).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003 produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną soję MON 87751 × MON 87701 × MON 87708 × MON 89788, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0365).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady, produktów zawierających zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę MON 87427 × MON 89034 × MIR162 × MON 87411 oraz rodzaje zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy łączące dwie lub trzy modyfikacje MON 87427, MON 89034, MIR162 i MON 87411 i produktów składających się z wymienionych rodzajów zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0366).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MIR604 (SYN-IR6Ø4-5), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0367).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 88017 (MON-88Ø17-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0368).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 grudnia 2020 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji dotyczącej odnowienia zezwolenia na wprowadzenie do obrotu, na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MON 89034 (MON-89Ø34-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0369).Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną bawełnę GHB614 × T304-40 × GHB119, składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0080). Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie projektu decyzji wykonawczej Komisji zezwalającej na wprowadzenie do obrotu, na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1829/2003, produktów zawierających genetycznie zmodyfikowaną kukurydzę MZIR098 (SYN-ØØØ98-3), składających się z niej lub z niej wyprodukowanych (Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0081). (5) Opinia panelu EFSA ds. organizmów modyfikowanych genetycznie dotycząca przedstawionego przez Syngenta wniosku EFSA-GMO-RX-Bt11 o odnowienie zezwolenia dla istniejących produktów wyprodukowanych z odpornej na szkodniki genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy Bt11, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1829/2003, Dziennik EFSA 2009; 7(2):977, https://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/977 (6) Opinia EFSA z 2009 r., s. 2. (7) Zob. na przykład Bonny, S., „Genetically Modified Herbicide-Tolerant Crops, Weeds, and Herbicides: Overview and Impact” [Zmodyfikowane genetycznie rośliny i chwasty tolerujące herbicydy a herbicydy – przegląd i wpływ], Environmental Management, styczeń 2016, 57(1). s. 31–48, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26296738 oraz Benbrook, C.M., „Impacts of genetically engineered crops on pesticide use in the U.S. – the first sixteen years” [Wpływ zmodyfikowanych genetycznie upraw na stosowanie pestycydów w USA – pierwsze szesnaście lat], Environmental Sciences Europe; 28 września 2012 r., tom 24(1), https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/2190-4715-24-24. (8) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 1). (9) https://ec.europa.eu/food/plant/pesticides/eu-pesticides-database/active-substances/?event=as.details&as_id=79 (10) MacIntosh, S.C., Kishore, G.M., Perlak, F.J., Marrone, P.G., Stone, T.B., Sims, S.R., Fuchs, R.L., „Potentiation of Bacillus thuringiensis insecticidal activity by serine protease inhibitors” [Nasilenie aktywności owadobójczej Bacillus thuringiensis w obecności inhibitorów proteazy serynowej], Journal of Agricultural and Food Chemistry, 38, s. 1145–1152, https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf00094a051 (11) Zob. Rubio-Infante, N., Moreno-Fierros, L., „An overview of the safety and biological effects of Bacillus thuringiensis Cry toxins in mammals” [Przegląd bezpieczeństwa i skutków biologicznych toksyn Cry Bacillus thuringiensis u ssaków], Journal of Applied Toxicology 2016, maj 2016 r., 36(5), s. 630–648, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jat.3252 (12) Parenti, M.D., Santoro, A., Del Rio, A., Franceschi, C., „Literature review in support of adjuvanticity/immunogenicity assessment of proteins” [Przegląd literatury popierającej ocenę białek pod kątem adiuwancyjności/immunogenności], EFSA Supporting Publications, styczeń 2019 r., 16(1): 1551, https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/sp.efsa.2019.EN-1551 (13) Zob. np. Hilbeck, A., Otto, M., „Specificity and combinatorial effects of Bacillus thuringiensis Cry toxins in the context of GMO environmental risk assessment” [Swoistość i skutki skojarzone toksyn Cry Bacillus thuringiensis w kontekście oceny ryzyka związanego z GMO], Frontiers in Environmental Science 2015, 3:71, https://doi.org/10.3389/fenvs.2015.00071 (14) Hilbeck, A., Defarge, N., Lebrecht, T., Bøhn, T., „Insecticidal Bt crops. EFSA’s risk assessment approach for GM Bt plants fails by design” [Rośliny owadobójcze Bt. Podejście EFSA do oceny ryzyka związanego ze zmodyfikowanymi genetycznie roślinami Bt nie daje właściwych wyników z powodu przyjętych metod], RAGES 2020, s. 4, https://www.testbiotech.org/sites/default/files/RAGES_report-Insecticidal%20Bt%20plants.pdf (15) https://www.dtnpf.com/agriculture/web/ag/crops/article/2020/09/29/epa-proposes-phasing-dozens-bt-corn (16) Douglas, M.R., Tooker, J.F., „Large-Scale Deployment of Seed Treatments Has Driven Rapid Increase in Use of Neonicotinoid Insecticides and Preemptive Pest Management in U.S. Field Crops” [Zaprawianie nasion na wielką skalę doprowadziło do szybkiego wzrostu użycia neonikotynoidowych środków owadobójczych i prewencyjnego stosowania środków ochrony roślin w uprawach polowych w USA], Environmental Science and Technology 2015, 49, 8, s. 5088–5097, https://pubs.acs.org/doi/10.1021/es506141g (17) Uwagi państw na temat kukurydzy zmodyfikowanej genetycznie można znaleźć w rejestrze pytań EFSA: http://registerofquestions.efsa.europa.eu/roqFrontend/login? (18) https://www.ohchr.org/EN/Issues/Food/Pages/Pesticides.aspx (19) https://www.un.org/sustainabledevelopment/health/ (20) Zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011 Komisja „może przyjąć”, a nie „przyjmuje” zezwolenie, jeżeli w komitecie odwoławczym kwalifikowana większość państw członkowskich nie opowie się za zezwoleniem (art. 6 ust. 3). (21) Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1). (22) https://tillymetz.lu/wp-content/uploads/2020/09/Co-signed-letter-MEP-Metz.pdf (23) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0005, ust. 102. (24) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0364.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie ochrony interesów finansowych UE – zwalczanie nadużyć finansowych – sprawozdanie roczne za 2019 r. (2020/2246(INI))

P9_TA(2021)0337 A9-0209/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając art. 310 ust. 6 i art. 325 ust. 5 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),

–  uwzględniając swoje rezolucje w sprawie wcześniejszych sprawozdań rocznych Komisji i Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF),

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 3 września 2020 r. pt. „31 sprawozdanie roczne dotyczące ochrony interesów finansowych Unii Europejskiej i zwalczania nadużyć finansowych (2019 r.)” (COM(2020)0363) oraz dołączone do niego dokumenty robocze służb (SWD(2020)0156, SWD(2020)0157, SWD(2020)0158, SWD(2020)0159 i SWD(2020)0160),

–  uwzględniając sprawozdanie OLAF za 2019 r. oraz sprawozdanie z działalności Komitetu Nadzoru OLAF za 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie roczne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego dotyczące wykonania budżetu za rok budżetowy 2019 wraz z odpowiedziami instytucji(1),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 z dnia 11 września 2013 r. dotyczące dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) oraz uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/1999 i rozporządzenie Rady (Euratom) nr 1074/1999(2) (rozporządzenie OLAF),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2223 z 23 grudnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 883/2013 w odniesieniu do współpracy z Prokuraturą Europejską i skuteczności dochodzeń prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych(3),

–  uwzględniając wyrok Sądu (pierwsza izba) z dnia 26 czerwca 2019 r. w sprawie T-617/17 Vialto Consulting Kft. przeciwko Komisji(4),

–  uwzględniając wyrok Sądu (szósta izba) z dnia 6 czerwca 2019 r. w sprawie T-399/17 Dalli przeciwko Komisji(5) oraz wyrok Trybunału (pierwsza izba) z dnia 25 lutego 2021 r. w sprawie C-615/19 P Dalli przeciwko Komisji,

–  uwzględniając wyrok Sądu z dnia 13 maja 2020 r. w sprawie T-290/18 Agmin Italy SpA przeciwko Komisji(6),

–  uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii(7),

–  uwzględniając sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 01/2019 z dnia 10 stycznia 2019 r. zatytułowane „Zwalczanie nadużyć finansowych w wydatkowaniu środków UE – konieczne jest podjęcie działań”,

–  uwzględniając sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 06/2019 z dnia 16 maja 2019 r. zatytułowane „Zwalczanie nadużyć finansowych w wydatkowaniu środków UE w obszarze spójności – instytucje zarządzające powinny usprawnić wykrywanie, reagowanie i koordynację działań”,

–  uwzględniając przegląd Europejskiego Trybunału Obrachunkowego z dnia 9 października 2018 r. zatytułowany „Kontrola UE za 2017 r. w skrócie – wprowadzenie do sprawozdań rocznych za 2017 r.”

–  uwzględniając sprawozdanie ekspertów z 10 września 2020 r. sporządzone na zlecenie Komisji pt. „Badanie i sprawozdania dotyczące luki w podatku VAT w państwach członkowskich UE-28 – sprawozdanie końcowe za 2020 r.”,

–  uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie zwalczania za pośrednictwem prawa karnego nadużyć na szkodę interesów finansowych Unii(8) (dyrektywa PIF),

–  uwzględniając rozporządzenie Rady (UE) 2017/1939 z dnia 12 października 2017 r. wdrażające wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej(9),

–  uwzględniając decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1798 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie powołania Europejskiego Prokuratora Generalnego w Prokuraturze Europejskiej(10),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 grudnia 2020 r. w sprawie przeglądu dokonywanego w odniesieniu do Unii Europejskiej na podstawie mechanizmu przeglądu wdrożenia Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji (UNCAC) (COM(2020)0793),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie roli demaskatorów w ochronie interesów finansowych UE(11),

–  uwzględniając decyzję Rady (UE, Euratom) 2020/2053 z dnia 14 grudnia 2020 r. w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej oraz uchylającą decyzję 2014/335/UE, Euratom(12),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii(13),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 29 kwietnia 2019 r. zatytułowany „Strategia Komisji w zakresie zwalczania nadużyć finansowych – wzmożenie działań w celu ochrony budżetu UE” (COM(2019)0196),

–  uwzględniając dalsze wdrażanie programu Herkules III,

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/785 z dnia 29 kwietnia 2021 r. ustanawiające Unijny program zwalczania nadużyć finansowych i uchylające rozporządzenie (UE) nr 250/2014(14),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 14 kwietnia 2021 r. w sprawie unijnej strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej 2021–2025 (COM(2021)0170),

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Kontroli Budżetowej (A9-0209/2021),

A.  mając na uwadze, że formalnie państwa członkowskie i Komisja ponoszą wspólną odpowiedzialność i muszą ściśle ze sobą współpracować, aby chronić interesy finansowe Unii oraz zwalczać nadużycia finansowe i korupcję; mając na uwadze, że faktycznie organy państw członkowskich zarządzały około 74 % wydatków UE i pobierały tradycyjne zasoby własne Unii w odniesieniu do budżetu UE na 2019 r.;

B.  mając na uwadze, że choć Komisja powinna wypełniać swoje obowiązki w ramach zarządzania dzielonego w zakresie nadzoru, kontroli i audytu, posiada ona jedynie zdolność do monitorowania około 10 % wszystkich wydatków;

C.  mając na uwadze, że art. 310 ust. 6 TFUE stanowi, że „Unia i państwa członkowskie, zgodnie z postanowieniami artykułu 325, zwalczają nadużycia finansowe i wszelkie inne nielegalne działania naruszające interesy finansowe Unii”; mając na uwadze, że art. 325 ust. 2 TFUE stanowi, że „państwa członkowskie podejmują takie same środki do zwalczania nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii, jakie podejmują do zwalczania nadużyć finansowych naruszających ich własne interesy finansowe”; mając na uwadze, że art. 325 ust. 3 TFUE stanowi, że „państwa członkowskie koordynują swoje działania zmierzające do ochrony interesów finansowych Unii przed nadużyciami finansowymi” oraz że „organizują z Komisją ścisłą i regularną współpracę między właściwymi organami”; mając na uwadze, że zgodnie z art. 325 ust. 4 TFUE należy konsultować się z Europejskim Trybunałem Obrachunkowym w sprawie wszelkich środków przyjmowanych przez prawodawcę w dziedzinie zapobiegania nadużyciom finansowym naruszającym interesy finansowe UE i zwalczania tych nadużyć;

D.  mając na uwadze, że w art. 83 TFUE wymienia się korupcję jako szczególnie poważne przestępstwo o wymiarze transgranicznym;

E.  mając na uwadze, że różnorodność systemów prawnych i administracyjnych w państwach członkowskich należy odpowiednio uwzględniać, aby stworzyć bardziej ujednolicone systemy administracyjne i sprawozdawcze w UE oraz skutecznie zapobiegać nieprawidłowościom i zwalczać nadużycia finansowe i korupcję w sposób gwarantujący bardziej wymierne i zadowalające rezultaty;

F.  mając na uwadze, że VAT jest ważnym źródłem dochodów budżetów krajowych oraz mając na uwadze, że w 2019 r. zasoby własne oparte na VAT stanowiły 11,97% całkowitych dochodów w budżecie UE;

G.  mając na uwadze, że systematyczne i zinstytucjonalizowane oraz występujące na wysokim szczeblu przypadki korupcji i celowego osłabiania mechanizmów kontroli i równowagi oraz niezależności instytucji odpowiedzialnych za monitorowanie i kontrolę finansów w niektórych państwach członkowskich poważnie szkodzą interesom finansowym Unii, a jednocześnie stanowią zagrożenie dla demokracji, praw podstawowych i praworządności; przypomina o szkodliwym wpływie korupcji na zaufanie obywateli UE do instytucji;

H.  mając na uwadze, że według Europejskiego Trybunału Obrachunkowego wiedza Komisji na temat skali, charakteru i przyczyn nadużyć finansowych jest niewystarczająca i nie wszystkie potencjalne nadużycia są zgłaszane w systemie zarządzania nieprawidłowościami;

I.  mając na uwadze, że korupcja w różnym stopniu dotyka wszystkie państwa członkowskie i nie tylko stanowi obciążenie dla gospodarki UE, ale również osłabia demokrację i praworządność w całej Europie;

Uwagi ogólne

1.  z zadowoleniem przyjmuje 31 sprawozdanie roczne Komisji w sprawie ochrony interesów finansowych UE i zwalczania nadużyć finansowych (sprawozdanie PIF), w którym podkreślono osiągnięcia dokonane w 2019 r. w odniesieniu do konsolidacji ram instytucjonalnych w zakresie zwalczania nadużyć finansowych i nieprawidłowości na szczeblu UE, co osiągnięto dzięki transpozycji do prawa krajowego przez 18 państw członkowskich środków przewidzianych w dyrektywie PIF do końca roku 2019, a łącznie 22 państwa członkowskie uczyniły to do czerwca 2020 r.; wzywa pozostałe państwa członkowskie do podjęcia wszelkich niezbędnych działań oraz zapewnienia pełnej i prawidłowej transpozycji dyrektywy w jak najkrótszym czasie; wzywa Komisję, aby ściśle monitorowała proces transpozycji we wszystkich państwach członkowskich, a także by korzystała ze swoich uprawnień do wszczynania postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, gdy państwa członkowskie nie przestrzegają zasad procesu transpozycji;

2.  ubolewa, że 3 grudnia 2020 r. Komisja musiała skierować uzasadnione opinie do Irlandii i Rumunii z powodu braku transpozycji dyrektywy PIF do prawa krajowego; zauważa, że 15 grudnia 2020 r. Rumunia dokonała transpozycji dyrektywy PIF do prawa krajowego;

3.  podkreśla, że poszanowanie praworządności jest podstawowym warunkiem należytego zarządzania finansami, w tym sprawnego i skutecznego przydziału funduszy UE i zarządzania nimi, oraz zwalczania korupcji i nieprawidłowego zarządzania; wyraża zatem duże zadowolenie z powodu przyjęcia rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2092 w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii;

4.  z zadowoleniem przyjmuje niezwłoczne rozpoczęcie prac Komisji nad przejrzystą metodyką i analizą potencjalnych przypadków; dostrzega kilkukrotne jasne stwierdzenia Komisji, że będzie ona wypełniać rolę „strażniczki traktatów” i stosować rozporządzenie (UE, Euratom) 2020/2092 od dnia jego wejścia w życie bez zbędnej zwłoki, aby nie pominąć żadnego przypadku w toku niezbędnych prac przygotowawczych w pierwszej połowie 2021 r.; przypomina, że rozporządzenie (UE, Euratom) 2020/2092 ma zastosowanie do wszystkich zobowiązań i płatności począwszy od dnia 1 stycznia 2021 r., by chronić interesy beneficjentów i odbiorców końcowych;

Wykryte nieprawidłowości związane z nadużyciami finansowymi i niezwiązane z nimi

5.  zauważa, że łączna liczba nieprawidłowości związanych i niezwiązanych z nadużyciami finansowymi, zgłoszonych w 2019 r., wyniosła ogółem 11 726 przypadków (o 2 % mniej niż w 2018 r.) i dotyczyła kwoty ok. 1,6 mld EUR, co stanowi spadek o 34 % w porównaniu z rokiem 2018; zauważa w związku z tym, że dane dotyczące liczby spraw i kwot, o jakie chodzi każdego roku, są stale oceniane i aktualizowane i należy je rozpatrywać w perspektywie długoterminowej;

6.  zauważa, że liczba wykrytych nieprawidłowości zgłoszonych jako nadużycia finansowe wskazuje na poziom wykrywania i zdolność do przewidywania potencjalnych nadużyć finansowych przez państwa członkowskie i organy Unii, ale nie bezpośrednio na poziom nadużyć finansowych mających wpływ na budżet UE lub konkretne państwo członkowskie; zauważa, że nie wiadomo, jak wiele nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi pozostaje niezgłoszonych każdego roku, co znacznie utrudnia ocenę skuteczności działań na rzecz zwalczania nadużyć finansowych; przypomina, że w 2019 r. w dwóch sprawozdaniach specjalnych Europejskiego Trybunału Obrachunkowego podkreślono niedociągnięcia Komisji związane z dostrzeżeniem skali, charakteru i przyczyn nadużyć finansowych, wskazano uchybienia w strategicznym podejściu Komisji do zarządzania ryzykiem nadużyć i wezwano Komisję do podjęcia bardziej proaktywnych działań w celu rozwiązania tych problemów; w związku z tym wzywa Komisję, by opracowała metodykę, która zwiększy wiarygodność i pozwoli dokładniej oszacować skalę nadużyć finansowych w UE; zauważa, że wykrycie i zgłoszenie nieprawidłowości oznacza, że zastosowano środki naprawcze, aby chronić interesy finansowe Unii, oraz że w stosownych przypadkach wszczęto postępowanie karne;

7.  zauważa, że liczba nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi, zgłoszonych w 2019 r. (939 przypadków, co stanowi 8 % wszystkich nieprawidłowości), i związane z nimi kwoty finansowe (około 461,4 mln EUR, tj. 28 % wszystkich kwot finansowych, których dotyczyły nieprawidłowości) znacznie spadły w porównaniu z 2018 r.; zauważa, że w 2019 r. liczba zgłoszonych nieprawidłowości związanych z nadużyciem finansowym była o 40 % niższa niż w 2015 r. i 25 % niższa od średniej za okres 2015–2019; zauważa, że w 2019 r. 514 nieprawidłowości związanych z wydatkami i zgłoszonych jako związane z nadużyciami finansowymi stanowiło 0,3 % płatności za 2019 r., natomiast 425 nieprawidłowości związanych z dochodami i zgłoszonych jako nadużycia finansowe odpowiadało 0,3 % kwoty brutto tradycyjnych zasobów własnych pobranych w 2019 r.;

8.  zwraca uwagę, że liczba nieprawidłowości niezwiązanych z nadużyciami finansowymi, odnotowanych w 2019 r. (10 787 przypadków), utrzymała się na niezmienionym poziomie w porównaniu z 2018 r., podczas gdy odnośne kwoty finansowe spadły o 8 % do około 1,2 mld EUR; zauważa, że w 2019 r. 6550 nieprawidłowości związanych z wydatkami i zgłoszonych jako niezwiązane z nadużyciami finansowymi stanowiło 0,5 % płatności za 2019 r., natomiast 4237 nieprawidłowości związanych z dochodami i zgłoszonych jako niemające związku z nadużyciami finansowymi odpowiadało 1,5 % kwoty brutto tradycyjnych zasobów własnych pobranych w 2019 r.;

9.  podkreśla, że zmiana liczby wykrytych nieprawidłowości związanych i niezwiązanych z nadużyciami finansowymi odzwierciedla sytuację w konkretnym punkcie w czasie, którą należy rozpatrywać w kontekście innych istotnych czynników; podkreśla, że zgłoszony spadek łącznej liczby przypadków nieprawidłowości związanych i niezwiązanych z nadużyciami finansowymi może wskazywać na pozytywny trend ogólnego spadku nieuczciwej działalności lub negatywny trend zmniejszenia wykrywalności nadużyć;

10.  podkreśla, że w szczególności w odniesieniu do nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi stwierdzone przypadki były skoncentrowane w kilku państwach członkowskich, co sugeruje różne podejście do stosowania prawa karnego do celów ochrony budżetu UE; podkreśla i ubolewa, że wiele państw członkowskich nie ma specjalnych przepisów dotyczących zwalczania przestępczości zorganizowanej typu mafijnego, której udział w działalności transgranicznej i sektorach wpływających na interesy finansowe Unii stale rośnie; wzywa Komisję, by uwzględniła te różnice między państwami członkowskimi i rozważyła nowe środki harmonizacji;

11.  przypomina, że z powodu różnego stopnia cyfryzacji w państwach członkowskich braki dotyczące trafności i porównywalności danych i technologii sprawozdawczości nadal poważnie wpływają na jakość i wiarygodność informacji, do jakich Komisja ma dostęp w ramach systemu zarządzania nieprawidłowościami i systemu OWNRES; ubolewa, że stwierdzenie niewłaściwego wykorzystywania, nadużyć i przywłaszczenia środków UE najczęściej jest wynikiem przypadkowego wykrycia przez Komisję i Trybunał Obrachunkowy w trakcie kontroli próby lub wynikiem dochodzeń prowadzonych przez OLAF; wyraża zaniepokojenie z powodu powtarzających się ustaleń Trybunału Obrachunkowego, że prace niektórych organów krajowych uznaje się za nadmiernie narażone na błędy, a przez to niewiarygodne; podkreśla, że te niedostatki mają wpływ na jakość zgłaszanych przez państwa członkowskie Komisji danych dotyczących liczby wykrytych nieprawidłowości związanych i niezwiązanych z nadużyciami finansowymi; zauważa, że w 2019 r. trzy państwa członkowskie nie zgłosiły żadnych nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi(15); wyraża szczególne zaniepokojenie z powodu niedoborów odpowiedniego personelu i kwalifikacji niektórych organów krajowych oraz z powodu braku audytów wewnętrznych;

12.  podkreśla, że kryzys związany z COVID-19 obarczył dodatkowym ryzykiem wykonanie budżetu UE; zauważa z zaniepokojeniem, że ponad połowa nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi została zgłoszona przez dwa państwa członkowskie oraz że niektóre państwa członkowskie regularnie nie zgłaszają ani jednego przypadku nadużyć finansowych; wzywa Komisję, by zwróciła na te przypadki szczególną uwagę oraz monitorowała i podejmowała działania w celu pełnej ochrony budżetu UE, a także przeprowadzała wyrywkowe kontrole na miejscu, w szczególności w wyjątkowych okolicznościach związanych z kryzysem; podziela pogląd Komisji, że zwalczanie nadużyć finansowych i nieprawidłowości jest kwestią najwyższej wagi, w szczególności w dobie kryzysu(16);

13.  wzywa państwa członkowskie i Komisję do ściślejszej współpracy w zakresie wymiany informacji, usprawnienia gromadzenia danych i zwiększenia skuteczności kontroli; w tym kontekście wzywa państwa członkowskie do publikowania danych dotyczących beneficjentów końcowych w jednolitym i nadającym się do odczytu maszynowego formacie, a także do zapewnienia interoperacyjności ze stosowanymi przez Komisję narzędziami monitorowania; zdecydowanie wzywa Komisję, by przeprowadziła skrupulatną analizę przyczyn i możliwych strukturalnych problemów leżących u podstaw utrzymujących się niedociągnięć systemowych wpływających na wiarygodność prac niektórych organów krajowych oraz zwróciła szczególną uwagę na ewentualne różnice między systemami poszczególnych krajów; apeluje do Komisji o wystosowanie jasnych zaleceń do organów krajowych poszczególnych krajów; zwraca się do Komisji o nawiązanie zorganizowanego dialogu z władzami krajowymi i Trybunałem Obrachunkowym w celu stałej pracy nad budowaniem zdolności i wymianą najlepszych praktyk z myślą o poprawie wiarygodności pracy organów krajowych, a także o informowanie Parlamentu o poczynionych postępach; wzywa Komisję do zapewnienia dalszego wsparcia w celu poprawy współpracy w ramach sieci Eurofisc;

14.  w związku z tym powtórnie wzywa Komisję do stworzenia jednolitego systemu zbierania od państw członkowskich porównywalnych danych o nieprawidłowościach i nadużyciach finansowych, by unormować proces zgłaszania oraz zapewnić jakość przekazywanych informacji i porównywalność danych;

Dochody — oszustwa związane z zasobami własnymi

15.  zauważa, że w 2019 r. jako nadużycia finansowe związane z dochodami zgłoszono 425 nieprawidłowości, czyli o 21 % mniej niż 541 nieprawidłowości zgłaszanych średnio w roku w latach 2015–2019; zauważa ponadto, że szacowana i ustalona kwota tradycyjnych zasobów własnych (80 mln EUR) w 2019 r., której problem ten dotyczy, jest o 19 % niższa niż średnia z pięciu lat wynosząca 98 mln EUR; zauważa, że kontrola prowadzona przez służby ds. zwalczania nadużyć finansowych była najskuteczniejszą metodą wykrywania przypadków nadużyć finansowych;

16.  zauważa, że w 2019 r. wykryto i zgłoszono 4237 nieprawidłowości niezwiązanych z nadużyciami finansowymi, czyli o 6 % mniej niż średnia z pięciu lat, oraz że szacowana i ustalona kwota tradycyjnych zasobów własnych, której to dotyczy, wynosi 397 mln EUR w 2019 r., czyli o 3 % mniej niż średnia z pięciu lat; ponadto zauważa, że nieprawidłowości niezwiązane z nadużyciami finansowymi wykrywano przede wszystkim podczas kontroli po zwolnieniu towarów;

17.  podkreśla powagę obecnej sytuacji w odniesieniu do nadużyć finansowych polegających na niepłaceniu VAT, w szczególności oszustw karuzelowych; apeluje do wszystkich państw członkowskich o udział we wszystkich obszarach działalności sieci Eurofisc, aby ułatwić przepływ informacji pomocnych w zwalczaniu nadużyć finansowych;

18.  zauważa na podstawie sprawozdania końcowego w sprawie luki w podatku VAT za 2020 r., że w 2018 r. luka w podatku VAT w UE spadła do 140 mld EUR i może spaść poniżej 130 mld EUR w 2019 r.; jest jednak zaniepokojony, że ubytek VAT w 2020 r. może wynieść 164 mld EUR, i zwraca się do Komisji o dokładne wyjaśnienie, czy ten wzrost ma jakikolwiek związek z pandemią COVID-19;

19.  wyraża głębokie zaniepokojenie z powodu znacznego wpływu oszustw związanych z VAT na budżet UE oraz budżety krajowe; uważa, że bardzo istotne jest nasilenie walki z najpoważniejszym rodzajem oszustw związanych z VAT – wewnątrzwspólnotowymi oszustwami typu „znikający podmiot gospodarczy”, których koszt szacuje się na 40–60 mld EUR rocznie; wzywa Komisję, by oceniła mocne i słabe strony poszczególnych możliwych sposobów walki z wewnątrzwspólnotowymi oszustwami typu „znikający podmiot gospodarczy”, w szczególności zaś by wprowadziła opracowany przez badaczy cyfrowy system sprawozdawczy oparty na transakcjach w czasie rzeczywistym (TX++) lub połączenie docelowego systemu VAT z cyfrową sprawozdawczością opartą na transakcjach w czasie rzeczywistym;

20.  zauważa, że w 2019 r. państwa członkowskie zgłosiły 16 środków przeciwdziałania nadużyciom związanym z dochodami: osiem w obszarze oszustw celnych, pięć w dziedzinie oszustw podatkowych oraz trzy będące połączeniem tych dwóch rodzajów oszustw; zauważa, że w 2019 r. Komisja rozpoczęła proces oceny mający określić, jak przydatne w zapobieganiu oszustwom celnym jest rozporządzenie Rady (WE) nr 515/97(17);

21.  zauważa, że w latach 2017–2019 Komisja przeprowadziła inspekcje na miejscu dotyczące strategii kontroli w dziedzinie wartości celnej we wszystkich państwach członkowskich i stwierdziła, że interesy finansowe Unii nie były skutecznie chronione, co doprowadziło do znacznych strat tradycyjnych zasobów własnych w budżecie UE; zauważa, że OLAF opublikował sprawozdania z dochodzeń zawierające zalecenia dla sześciu państw członkowskich, które nie wdrożyły w pełni niezbędnych środków w celu konsekwentnego zwalczania nadużyć finansowych polegających na zaniżaniu wartości; wzywa Komisję, by przedstawiła Parlamentowi sprawozdania ze wskazaniem państw członkowskich, które mogłyby udostępnić swoje najlepsze praktyki pozostałym, oraz tych, w których nadal utrzymują się istotne wyzwania;

22.  zauważa, że w 2019 r. towarami najbardziej dotkniętymi oszustwami i nieprawidłowościami w kategoriach pieniężnych były panele słoneczne, podobnie jak miało to miejsce w latach 2018 i 2017; wzywa Komisję do uznania systemowego charakteru takich oszustw i zdecydowanie wzywa Radę i państwa członkowskie do podjęcia zdecydowanych działań w tym zakresie;

23.  zauważa, że istnieją poważne wątpliwości co do dokładności kwot tradycyjnych zasobów własnych (należności celnych) przekazywanych do budżetu UE przez Zjednoczone Królestwo w wyniku dochodzeń prowadzonych przez OLAF w sprawie oszustw związanych z zaniżaniem wartości w odniesieniu do tekstyliów i obuwia przywożonych z Chin przez terytorium Zjednoczonego Królestwa oraz dochodzeń prowadzonych przez Komisję w ramach zarządzania zasobami własnymi; zdecydowanie krytykuje fakt, że Zjednoczone Królestwo wciąż odmawia przekazania do budżetu UE brakujących kwot tradycyjnych zasobów własnych za okres 2011–2017 (2,679 mld EUR brutto); z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w marcu 2019 r. Komisja skierowała do Trybunału Sprawiedliwości sprawę przeciwko Zjednoczonemu Królestwu w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku ze stratami tradycyjnych zasobów własnych wynikającymi z zaniżonej wartości przywozu; zwraca się do Komisji o zgłaszanie wszelkich zmian w tym względzie;

24.  jest głęboko zaniepokojony niekwantyfikowalnym zastrzeżeniem utrzymanym na 2019 r. przez Dyrekcję Generalną ds. Budżetu (DG BUDG), w którym stwierdzono, że oszustwa polegające na zaniżaniu wartości częściowo przeniosły się do innych państw członkowskich, co w pewnym stopniu wpływa na pobieranie tradycyjnych zasobów własnych do czasu ostatecznej kwantyfikacji; zauważa, że Komisja przeprowadziła inspekcje dotyczące zaniżania wartości we wszystkich państwach członkowskich i sprawdziła, w jaki sposób państwa członkowskie są zorganizowane w celu rozwiązywania problemów związanych z zaniżaniem wartości, w szczególności w odniesieniu do tekstyliów i obuwia z Chin; zauważa, że zaniżanie wartości towarów przywożonych do UE stanowi i nadal będzie stanowić zagrożenie dla dochodów, a także stwarza istotne wyzwanie, któremu należy stawić czoła w nadchodzących latach; zauważa, że Komisja podejmie działania następcze i obciąży państwa członkowskie odpowiedzialnością finansową za ewentualne straty; wyraża zaniepokojenie, że zgodnie ze wstępnymi obliczeniami straty tradycyjnych zasobów własnych w 2019 r. wyniosły 1 % całkowitych tradycyjnych zasobów własnych w tymże roku; zwraca się do Komisji o niezwłoczne poinformowanie Parlamentu o ustaleniach i konsekwencjach przeprowadzonych przez nią kontroli i obliczeń ilościowych po ich zakończeniu;

25.  przypomina, że połączenie różnych metod wykrywania (kontrole zwalniania towarów, kontrole po zwolnieniu towarów, kontrole prowadzone przez służby ds. zwalczania nadużyć finansowych i inne) najskuteczniej służy wykrywaniu nadużyć oraz że skuteczność każdej z metod zależy od danego państwa członkowskiego, skutecznej koordynacji jego administracji oraz zdolności odpowiednich służb państw członkowskich do wzajemnej komunikacji; wzywa Komisję do informowania Rady o tym, które państwa członkowskie mogłyby udostępnić swoje najlepsze praktyki pozostałym oraz w których nadal utrzymują się istotne wyzwania;

26.  zauważa, że w ciągu ostatnich pięciu lat roczna stopa odzysku dotycząca tradycyjnych zasobów własnych wahała się od 52 do 66 %, a stopa odzysku w przypadkach zgłoszonych w 2019 r. wynosi obecnie około 57 %; zauważa, że różnice w odzysku między państwami członkowskimi mogą wynikać z takich czynników jak rodzaj nadużycia finansowego lub nieprawidłowości bądź rodzaj dłużnika; zauważa, że według stanu na marzec 2020 r. ogólna stopa odzysku dla wszystkich lat 1989–2019 wynosiła 61 %; ponawia apel do Komisji o przedstawianie każdego roku sprawozdań dotyczących kwoty zasobów własnych UE odzyskanych w następstwie zaleceń wydanych przez OLAF oraz do informowania organu udzielającego absolutorium o kwotach, które pozostają do odzyskania;

Oszustwa w zakresie wydatków

27.  zwraca uwagę, że w 2019 r. zgłoszono 514 nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi w wydatkach, a kwota, której nieprawidłowości dotyczyły, wyniosła 381,4 mln EUR (0,3 % płatności w 2019 r.);

28.  zwraca uwagę, że w 2019 r. zgłoszono 6550 nieprawidłowości niezwiązanych z nadużyciami finansowymi w wydatkach, co stanowiło 0,5 % płatności w 2019 r.;

29.  zauważa, że jeśli chodzi o wspólną politykę rolną (WPR), wykrywanie nieprawidłowości koncentrowało się w kilku państwach członkowskich, w szczególności w przypadku nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi, co sugeruje, że różne podejścia do stosowania prawa karnego w celu ochrony budżetu UE lub praktyk sprawozdawczych dotyczących podejrzewanych nadużyć finansowych mogą być istotnymi czynnikami uzasadniającymi różnice między państwami członkowskimi; zauważa, że choć ogólne kwoty finansowe w 2019 r. zasadniczo nie uległy zmianie, wzrosły kwoty związane ze wsparciem bezpośrednim, a kwoty na rozwój obszarów wiejskich wzrosły; zauważa w szczególności, że w obszarze wsparcia bezpośredniego większość wykrytych przypadków wskazywała na wykorzystanie sfałszowanych dokumentów lub wniosków o pomoc, podczas gdy w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich wiele wykrytych przypadków było związanych z wdrażaniem; wyraża zaniepokojenie, że tworzenie sztucznych warunków do otrzymywania wsparcia finansowego jest powszechnym rodzajem oszustw w zakresie wsparcia bezpośredniego, co wskazuje na związek między sposobem działania przy nieprawidłowościach związanych z nadużyciami finansowymi a etyką i uczciwością; zauważa, że nastąpił znaczny spadek nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich ze względu na spadek liczby wykrytych przypadków związanych z okresem programowania 2007–2013, zgodnie z cyklem programowania, oraz powolne rozpoczęcie wykrywania nieprawidłowości związanych z okresem programowania 2014–2020, a także zauważa, że w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich nadal wykrywano więcej nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi i niezwiązanych z nadużyciami finansowymi niż w przypadku wsparcia bezpośredniego; zwraca jednak uwagę, że w przypadku środków rynkowych odnotowano najwyższy wskaźnik wykrywania nadużyć finansowych, wynoszący 0,87 %, ponad czterokrotnie wyższy niż w przypadku rozwoju obszarów wiejskich w odniesieniu do nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi, natomiast w przypadku nieprawidłowości niezwiązanych z nadużyciami finansowymi wskaźnik wykrywania nieprawidłowości był prawie dwukrotnie wyższy niż w przypadku rozwoju obszarów wiejskich; ponadto na podstawie sprawozdań rocznych Trybunału Obrachunkowego za 2017 r.(18) zauważa, że sposób wydatkowania środków ma wpływ na ryzyko błędu oraz że w szczególności błędy ograniczały się głównie do zwrotów kosztów, podczas gdy poziom błędu w przypadku płatności z tytułu uprawnień był poniżej progu istotności wynoszącego 2 %;

30.  ponawia swój apel o wprowadzenie maksymalnych kwot płatności, które jedna osoba fizyczna może otrzymać z pierwszego i drugiego filaru WPR oraz funduszy spójności; jest zdania, że maksymalne kwoty określone dla osób fizycznych stwarzają większe utrudnienie do obejścia; przypomina, że beneficjenci mogą sztucznie dzielić swoje przedsiębiorstwa lub tworzyć dodatkowe przedsiębiorstwa, z których wszystkie mogą otrzymać maksymalną kwotę finansowania, aby obejść limit określony dla osoby prawnej; z zadowoleniem przyjmuje intencje zawarte w propozycji, by wszystkie przedsiębiorstwa należące do tej samej grupy uwzględniać jako jednego beneficjenta WPR; uważa jednak, że wysiłki te są niewystarczające, gdyż nieprzejrzyste i bardzo złożone struktury przedsiębiorstw, często obejmujące podmioty w kilku państwach członkowskich lub państwach trzecich, sprawiają, że bardzo trudno jest zidentyfikować wszystkie przedsiębiorstwa należące do tej samej grupy jako takie i zapewnić ich faktyczne traktowanie jako jednego beneficjenta, oraz otwierają inne możliwości obchodzenia tych obostrzeń; wzywa Komisję, by uwzględniła propozycję limitów dla osób fizycznych do celów WPR i funduszy spójności we wniosku dotyczącym przeglądu rozporządzenia finansowego(19);

31.  ponownie wyraża zaniepokojenie faktem, że dotacje w ramach WPR nadal zachęcają do zawłaszczania gruntów przez struktury przestępcze i oligarchiczne; ponawia pilny apel do Komisji o ustanowienie mechanizmu składania skarg, dzięki któremu rolnicy i MŚP stojący wobec zawłaszczania ziemi, poważnych uchybień ze strony władz krajowych, nieprawidłowego lub stronniczego traktowania w przetargach lub przy podziale dotacji, nacisków lub zastraszania ze strony struktur przestępczych, przestępczości zorganizowanej lub struktur oligarchicznych, bądź doświadczający innych poważnych naruszeń praw podstawowych mogliby składać skargi bezpośrednio do Komisji; wyraża zadowolenie, że taki mechanizm składania skarg zaproponowano w nowym rozporządzeniu w sprawie WPR;

32.  zwraca uwagę na złożoność analizy danych dotyczących polityki spójności i różne fazy okresu programowania 2007–2013; zauważa, że zgłoszone kwoty finansowe były znacznie niższe niż w wyjątkowym roku 2018, ale średnio wykazują tendencję wzrostową w odniesieniu do funduszy spójności; podkreśla znaczenie współpracy z organami sądowymi i podkreśla, że należy zwrócić większą uwagę na niespodziewane pogorszenie sytuacji w zakresie kwot finansowych dotyczących nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi oraz niezwiązanych z nadużyciami finansowymi, oraz, z wyłączeniem przypadków „wyjątkowych”, w przypadku okresu programowania 2014–2020 w 2019 r. w odniesieniu do kwot finansowych dotyczących nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi w odniesieniu do wszystkich funduszy, a w szczególności Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR); podkreśla pilną potrzebę przeprowadzenia pełnego dochodzenia przez Komisję, OLAF i Prokuraturę Europejską, czy stosowanie przez państwa członkowskie różnych modeli sprawozdawczości pod względem tendencji do wykrywania nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi na znaczne kwoty finansowe ma związek z możliwymi konfliktami interesów zainteresowanych stron w państwach członkowskich lub nawet działalnością przestępczą;

33.  jest bardzo zaniepokojony doniesieniami mediów o współfinansowanych ze środków UE inwestycjach w infrastrukturę, której przeznaczenie zostało zmienione po upływie minimalnego wymaganego okresu trzech lub pięciu lat; ubolewa nad zarzutami oszustwa i osobistego wzbogacenia się w wyniku tej zmiany przeznaczenia; ubolewa, że Komisja nie była w stanie dostarczyć dodatkowych informacji, które rozwiałyby wszelkie pozostałe wątpliwości; z zadowoleniem przyjmuje zamiar podjęcia przez Komisję odpowiednich działań następczych w związku z tymi zarzutami i wzywa Komisję, by złożyła Parlamentowi sprawozdanie z ustaleń; ponadto wzywa Komisję do dokonania analizy, w których państwach członkowskich istnieją poważne problemy związane ze zmianą przeznaczenia projektów infrastrukturalnych współfinansowanych przez UE;

34.  uważa, że wymagany przez prawo okres trwałości wynoszący od trzech do pięciu lat jest zbyt krótki, biorąc pod uwagę znaczne kwoty współfinansowania i długowieczność takich projektów; ubolewa, że współprawodawcy nie zdecydowali o wprowadzeniu wymogów dłuższej trwałości podczas przeglądu rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów(20); zwraca uwagę na istotne różnice między państwami członkowskimi, jeżeli chodzi o krajowe przepisy dotyczące trwałości inwestycji infrastrukturalnych i przedwczesnej zmiany przeznaczenia;

35.  wzywa Komisję, by przeprowadziła dokładną analizę różnych przepisów krajowych dotyczących wymogu trwałości współfinansowanych inwestycji i przedwczesnej zmiany przeznaczenia zarówno w przypadku infrastruktury, jak i sprzętu, ze zwróceniem szczególnej uwagi na to, czy przepisy krajowe wykraczają poza minimalne wymogi UE; wzywa Komisję, by złożyła Parlamentowi sprawozdanie z ustaleń;

36.  przypomina wymogi w zakresie przejrzystości dotyczące WPR i polityki spójności, które zobowiązują właściwe organy państw członkowskich do prowadzenia publicznie dostępnej listy beneficjentów końcowych; zdecydowanie wzywa państwa członkowskie do publikowania takich danych w jednolitym i nadającym się do odczytu maszynowego formacie, a także do zapewnienia interoperacyjności tych informacji; domaga się, aby Komisja gromadziła i agregowała dane oraz publikowała listy największych beneficjentów każdego funduszu w każdym państwie członkowskim;

37.  zauważa, że jeżeli chodzi o nieprawidłowości związane z nadużyciami finansowymi, wykryte w 2019 r., działania związane z infrastrukturą zdrowotną wiązały się z naruszeniem przepisów dotyczących zamówień publicznych, a najczęściej wykrywane problemy dotyczyły dokumentów potwierdzających: 15 państw członkowskich zgłosiło nieprawidłowości w działaniach związanych z infrastrukturą zdrowotną, a siedem z nich wykryło również nadużycia finansowe; zauważa, że niezgłoszenie nieprawidłowości w tej dziedzinie przez inne państwa członkowskie nie oznacza, że takie ryzyko ich nie dotyczyło, i wzywa Komisję, OLAF i Prokuraturę Europejską do dopilnowania, aby problem nadużyć, w szczególności związanych z walką z pandemią COVID-19, nie pozostał nierozwiązany;

38.  wyraża zaniepokojenie z powodu powtarzających się doniesień Trybunału Obrachunkowego i Komisji o utrzymujących się uchybieniach w dziedzinie udzielania zamówień publicznych w kilku państwach członkowskich; wzywa Komisję, by przeprowadziła dokładną analizę przyczyn tego stanu rzeczy w państwach członkowskich, w których występują zauważalne uchybienia, oraz by precyzyjnie określiła, w jakim stopniu uchybienia te wynikają z błędów formalnych czy systemowych nadużyć i korupcji; jest zdania, że drobne błędy formalne należy traktować inaczej oraz że Komisja powinna skupić większą uwagę na poważniejszych problemach, takich jak zamierzone manipulowanie kryteriami przetargowymi preferującymi określonych lub jednostkowych oferentów, korupcja związana z wyborem oferenta, konflikty interesów i inne oszukańcze nadużycie funduszy;

39.  przypomina, że pełna przejrzystość sprawozdawczości dotyczącej wydatków ma zasadnicze znaczenie przede wszystkim w przedsięwzięciach infrastrukturalnych finansowanych bezpośrednio przez fundusze lub instrumenty finansowe UE; wzywa Komisję do zapewnienia obywatelom Unii pełnego dostępu do informacji o współfinansowanych projektach;

40.  podkreśla potrzebę pełnej przejrzystości sprawozdawczości dotyczącej transferów i pożyczek w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności i wzywa Komisję do zapewnienia Parlamentowi pełnego dostępu do informacji;

41.  zwraca się do Komisji o zintensyfikowanie wysiłków mających na celu zapobieganie nadużyciom i wykrywanie ich, aby zagwarantować, że środki UE będą w dalszym ciągu docierać do zamierzonych beneficjentów i przynosić efektywne i wymierne skutki dla życia obywateli;

Cyfryzacja jako sposób ochrony interesów finansowych UE

42.  podkreśla, że większy stopień cyfryzacji, interoperacyjności i harmonizacji sprawozdawczości, monitorowania i audytów w UE powinien zostać osiągnięty już dawno i jest niezbędny z uwagi na transgraniczny charakter niewłaściwego wykorzystania, oszustw, sprzeniewierzeń, konfliktów interesów, podwójnego finansowania i innych problemów systemowych; wyraża ponadto zaniepokojenie kontrolami instrumentów finansowych, którymi zarządzają pośrednicy, oraz wykazanymi niedociągnięciami w kontrolach zarejestrowanych siedzib beneficjentów; ponownie podkreśla potrzebę uzależnienia wypłaty środków bezpośrednich i pośrednich od ujawnienia danych dotyczących rzeczywistej własności przez beneficjentów i pośredników finansowych;

43.  ubolewa, że zgodnie z obowiązującymi przepisami brak informacji o strukturach własności i rzeczywistych beneficjentach przedsiębiorstw i grup przedsiębiorstw w znacznym stopniu przyczynia się do braku przejrzystości sposobu, w jaki środki finansowe są obecnie rozdzielane, i utrudnia skuteczniejsze wykrywanie nieprawidłowości; ponownie podkreśla kluczowe znaczenie kompleksowych, wiarygodnych i porównywalnych danych dla wydajnej, skutecznej i terminowej kontroli wydatków UE oraz ochrony pieniędzy europejskich podatników;

44.  ponawia swój pilny apel do Komisji o zaproponowanie podstawy prawnej w rozporządzeniu finansowym do utworzenia interoperacyjnego cyfrowego systemu sprawozdawczości i monitorowania, aby umożliwić terminowe składanie jednolitych i znormalizowanych sprawozdań przez organy państw członkowskich w obszarze zarządzania dzielonego; zachęca do obowiązkowego stosowania istniejących narzędzi eksploracji danych i oceny ryzyka, takich jak Arachne, jako jednego z elementów planowanego systemu sprawozdawczości i monitorowania; podkreśla, że taki interoperacyjny system sprawozdawczości i monitorowania umożliwiłby nie tylko wcześniejsze i skuteczniejsze wykrywanie niewłaściwego wykorzystywania funduszy, oszustw, sprzeniewierzeń, konfliktów interesów, podwójnego finansowania i innych problemów systemowych, lecz także kompleksowy przegląd rzeczywistego podziału funduszy UE i potencjalnie niezamierzonej koncentracji w rękach nielicznych oligarchicznych lub nawet przestępczych beneficjentów końcowych;

45.  przypomina, że system ten nie powinien skutkować nałożeniem nadmiernych obciążeń biurokratycznych na organy krajowe ani powstawaniem zatorów danych; wzywa Komisję, by określiła, które wskaźniki i dane są rzeczywiście istotne, niezbędne i proporcjonalne do celów audytu i kontroli oraz do realizacji zamierzonych celów programowania, oraz by ograniczyła liczbę wskaźników i celów pośrednich, które należy wprowadzać do systemu;

46.  zauważa, że system wczesnego wykrywania i wykluczania (EDES) ustanowiony na mocy art. 135 rozporządzenia finansowego powinien zapewniać nakładanie skutecznych sankcji na niewiarygodne osoby lub podmioty przez wykluczenie ich z procedur wyboru i udzielania zamówień finansowanych z budżetu UE oraz przez nakładanie kar finansowych; wyraża ubolewanie, że w bazie danych wymieniono zaledwie kilka podmiotów gospodarczych – sześć według stanu na maj 2021 r.; wzywa Komisję, by dokonała przeglądu kryteriów w celu ograniczenia złożoności i zwiększenia możliwości stosowania systemu EDES w praktyce;

47.  wzywa Komisję, by w swoim wniosku dotyczącym przeglądu rozporządzenia finansowego rozważyła rozszerzenie systemu EDES tak, aby miał on zastosowanie do funduszy objętych zarządzaniem dzielonym, z poszanowaniem zasad proporcjonalności i adekwatności; apeluje do państw członkowskich i Komisji o zapewnienie większej interoperacyjności istniejących baz danych i narzędzi do eksploracji danych na szczeblu europejskim i krajowym; dostrzega, że według Europejskiego Inspektora Ochrony Danych ustanowienie takiej interoperacyjności nie stanowi problemu z perspektywy ogólnych zasad ochrony danych, o ile istnieje ku temu wyraźna podstawa prawna;

48.  z zadowoleniem przyjmuje obowiązujące przepisy w sprawie e-zamówień, zgodnie z którymi informacje o przetargach należy publikować w dzienniku Tenders Electronic Daily (TED), dokumenty zamówienia muszą być dostępne w formacie elektronicznym z hiperłączami zawartymi w ogłoszeniach TED, podmioty gospodarcze mają obowiązek składania ofert w formacie elektronicznym, a instytucje zamawiające muszą przyjmować faktury w formie elektronicznej;

49.  zauważa, że obszar zamówień publicznych przechodzi proces transformacji cyfrowej; z zadowoleniem przyjmuje proces transformacji zamówień publicznych z myślą o wdrożeniu technologii cyfrowych; jest zdania, że reforma ta powinna wykraczać poza samo przejście na stosowanie narzędzi elektronicznych i obejmować różne etapy przed udzieleniem zamówienia i po jego udzieleniu; podkreśla, że reformy te powinny również umożliwiać uwzględnienie podejść opartych na danych na poszczególnych etapach procedury udzielenia zamówienia; wzywa Komisję, by zwróciła szczególną uwagę na umowy ramowe zawierane w drodze procedur udzielania zamówień publicznych, ponieważ związane z tym nadużycia finansowe i korupcja stanowią podwyższone ryzyko dla interesów finansowych Unii;

50.  zauważa, że większa cyfryzacja usług publicznych i przepisy dotyczące zwiększonej przejrzystości oznaczają, że więcej informacji na temat finansów publicznych UE dostępnych jest w formacie elektronicznym; zauważa ponadto, że moc obliczeniowa i dostępne obecnie oprogramowanie pozwalają na kompleksowe przetwarzanie dużych ilości złożonych danych w stosunkowo krótkim czasie, co stwarza nowe możliwości wykrywania nadużyć finansowych dzięki wyspecjalizowanym technikom analizy danych, takim jak duże zbiory danych, eksploracja danych oraz technologie AI wykorzystujące otwarte dane; uważa, że duże zasoby otwartych danych są okazją by wspierać tworzenie wiarygodnych „systemów reputacji”, które mogą przyczynić się do zapobiegania działalności przestępczej; zwraca się do Komisji o przeprowadzenie systemowej analizy sposobów wykorzystywania nowych technologii w dziedzinie wykrywania nadużyć i zapobiegania im, o ocenę ich ograniczeń i o opracowanie propozycji poprawy ich stosowania;

Nowa strategia Komisji w zakresie zwalczania nadużyć finansowych

51.  wyraża zadowolenie z przyjęcia 29 kwietnia 2019 r. nowej strategii Komisji w zakresie zwalczania nadużyć finansowych; z zadowoleniem przyjmuje politykę zerowej tolerancji wobec nadużyć finansowych; z zadowoleniem przyjmuje przywrócenie przez Komisję nadzoru korporacyjnego nad kwestiami nadużyć finansowych poprzez przyznanie OLAF-owi większej roli doradczej i nadzorczej; przypomina, że w strategii przewidziano wiążący plan działania jedynie dla służb Komisji i agencji wykonawczych, mimo że większość obowiązków spoczywa na państwach członkowskich; wzywa do przyjęcia ujednoliconego podejścia uwzględniającego również państwa członkowskie;

52.  wzywa Komisję, by rozważyła przeprowadzenie przeglądu swojej nowej strategii zwalczania nadużyć finansowych, tak aby w pełni odzwierciedlić osiągnięcie funkcjonalności Prokuratury Europejskiej oraz jej rolę w zwalczaniu nadużyć finansowych;

53.  podkreśla, że wszystkie państwa członkowskie powinny priorytetowo traktować opracowywanie i ustanawianie krajowych strategii zwalczania nadużyć finansowych, w tym w świetle nowych wyzwań związanych z kryzysem COVID-19 oraz planami odbudowy i zwiększania odporności; jest bardzo zaniepokojony, że zgodnie z działaniami następczymi na rok 2018 r. tylko 10 państw członkowskich zgłosiło przyjęcie lub aktualizację krajowej strategii zwalczania nadużyć finansowych i poinformowało o tym OLAF, podczas gdy 17 państw członkowskich w dalszym ciągu nie przyjęło takiej strategii(21), a tylko cztery z nich rozważają przyjęcie lub przygotowanie nowej strategii(22); wzywa państwa członkowskie, które jeszcze nie przyjęły krajowej strategii zwalczania nadużyć finansowych, aby to uczyniły bez dalszej zbędnej zwłoki; wzywa Komisję, by oceniła przyjęte krajowe strategie zwalczania nadużyć finansowych, zbadała, dlaczego odnośne państwa członkowskie pozostają w tyle, jeśli chodzi o ich przyjęcie, oraz by skłoniła pozostałe państwa członkowskie do poczynienia postępów w ich przyjmowaniu;

Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF)

54.  z zadowoleniem przyjmuje rozpoczęcie negocjacji w 2019 r. w sprawie przeglądu rozporządzenia w sprawie OLAF w odniesieniu do współpracy z Prokuraturą Europejską i skuteczności dochodzeń prowadzonych przez OLAF; z zadowoleniem przyjmuje wejście w życie w styczniu 2021 r. zmienionego rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2223, które znacznie rozszerza rolę OLAF-u i stwarza możliwości płynnej współpracy z Prokuraturą Europejską; zauważa, że nowe przepisy obejmują jasną definicję uzupełniających się ról obu urzędów, jasne zasady zgłaszania spraw i poprawę sposobu prowadzenia dochodzeń przez OLAF; uznaje, że nowe ramy prawne zwiększają skuteczność OLAF-u przez uproszczenie przepisów dotyczących kontroli na miejscu i inspekcji, umożliwienie OLAF-owi uzyskiwania informacji o rachunkach bankowych za pośrednictwem właściwych organów krajowych, wzmocnienie przepisów regulujących prace jednostek koordynujących zwalczanie nadużyć finansowych w państwach członkowskich i zapewnienie lepszych gwarancji osobom objętym dochodzeniami OLAF-u przez utworzenie stanowiska kontrolera;

55.  uważa, że zwiększone uprawnienia OLAF-u, rozpoczęcie działalności Prokuratury Europejskiej i koordynacja prac w całej unijnej architekturze zwalczania nadużyć finansowych w celu identyfikowania, prowadzenia dochodzeń i ścigania oszustów stanowią istotny krok naprzód w ochronie interesów finansowych UE; w tym kontekście z zadowoleniem przyjmuje zawarcie porozumień roboczych między Prokuraturą Europejską a Eurojustem i Europolem, które określają zasady współpracy i sposób współdziałania organów UE w przeciwdziałaniu przestępstwom mającym wpływ na interesy finansowe Unii Europejskiej;

56.  przypomina swoją ocenę znaczenia dochodzeń przeprowadzanych przez OLAF oraz jego roli w koordynowaniu działań w zakresie ochrony interesów finansowych UE i zwalczania nadużyć;

57.  przypomina, że OLAF utworzono nie tylko na potrzeby dochodzeń wewnętrznych, ale również w celu wspierania państw członkowskich w prowadzonych przez nie dochodzeniach zewnętrznych; podkreśla, że po utworzeniu Prokuratury Europejskiej, OLAF pozostanie jedynym urzędem odpowiedzialnym za ochronę interesów finansowych UE w państwach członkowskich, które nie zdecydowały się przystąpić do Prokuratury Europejskiej; przypomina, że choć zasada pomocniczości uniemożliwia OLAF-owi wszczynanie dochodzeń, do których prowadzenia właściwsze są państwa członkowskie, nie wyklucza to możliwości analizowania przez OLAF powtarzających się spraw, tendencji i schematów oraz skutków swoich zdolności wykrywania tych zjawisk dla rozszerzenia współpracy i poprawy skuteczności działań;

58.  zdecydowanie uważa, że OLAF musi zostać wzmocniony za pomocą środków budżetowych i personelu, aby był w pełni zdolny do wykonywania swoich obowiązków w zakresie zapobiegania i prowadzenia dochodzeń, zwłaszcza w państwach członkowskich, które nie przystąpiły do Prokuratury Europejskiej; podkreśla, że istotne jest zadbanie o to, by OLAF pozostał silnym i w pełni operacyjnym partnerem Prokuratury Europejskiej; podkreśla, że przyszła współpraca między OLAF-em a Prokuraturą Europejską powinna opierać się na ścisłej współpracy, skutecznej wymianie informacji i komplementarności, przy czym należy unikać powielania działań oraz konfliktu kompetencji;

59.  przypomina, że misją OLAF-u jest pomaganie w opracowywaniu i rozwijaniu metod zapobiegania nadużyciom finansowym, korupcji i wszelkiej innej nielegalnej działalności szkodzącej interesom finansowym Unii oraz zwalczaniu tych zjawisk; przypomina, że jednym z kluczowych elementów mandatu OLAF-u jest promowanie i koordynowanie, z państwami członkowskimi i pomiędzy nimi, wymiany doświadczeń operacyjnych oraz najlepszych rozwiązań proceduralnych w zakresie ochrony interesów finansowych Unii; w związku z tym ubolewa, że w sprawozdaniu o ochronie interesów finansowych nie przedstawiono wyraźnie oceny wyników dochodzeń OLAF-u dotyczących wydatków; zachęca OLAF do zapewnienia państwom członkowskim i Komisji konkretnych wytycznych i doradztwa w oparciu o analizę dotychczasowych doświadczeń związanych z dochodzeniami;

60.  odnotowuje podpisanie porozumienia administracyjnego dotyczącego wymiany informacji i współpracy między OLAF-em a Europejskim Trybunałem Obrachunkowym w 2019 r. i z zadowoleniem przyjmuje bardziej ustrukturyzowaną współpracę między Europejskim Trybunałem Obrachunkowym a OLAF-em;

61.  z zadowoleniem przyjmuje porozumienie OLAF-u i współprawodawców, w ścisłej współpracy ze służbami Komisji, na rzecz włączenia standardowych przepisów dotyczących ochrony interesów finansowych Unii we wszystkich aktach prawnych dotyczących programów wydatków po 2020 r. zharmonizowanych według obszaru;

Prokuratura Europejska (EPPO)

62.  z zadowoleniem przyjmuje mianowanie Laury Codruțy Kövesi na stanowisko Europejskiego Prokuratora Generalnego w 2019 r. i rozpoczęcie działalności Prokuratury Europejskiej 1 czerwca 2021 r.; ubolewa, że termin osiągnięcia pełnej funkcjonalności EPPO musiał być wielokrotnie przedłużany z uwagi na brak środków finansowych i zasobów ludzkich oraz znaczne opóźnienia w mianowaniu prokuratorów europejskich i delegowanych w kilku państwach członkowskich; zwraca się do Komisji o zwiększenie zasobów finansowych i kadrowych Prokuratury Europejskiej, aby umożliwić jej stawienie czoła wyzwaniom pojawiającym się w związku z wykorzystaniem środków z wyjątkowo dużego Funduszu Odbudowy;

63.  zauważa, że procedura mianowania delegowanych prokuratorów europejskich rozpoczęła się w 2019 r. i zakończyła w 2020 r., a 22 prokuratorów europejskich złożyło ślubowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości 28 września 2020 r.; wyraża ubolewanie z powodu braku nominacji europejskich prokuratorów delegowanych, w szczególności przez Słowenię, która odwołała proces nominacji, a także z powodu znacznych opóźnień w wielu innych państwach członkowskich; zauważa, że Prokurator Generalna Kövesi jest głęboko zaniepokojona „oczywistym brakiem lojalnej współpracy” Słowenii w następstwie opóźnień w mianowaniu prokuratorów delegowanych; apeluje do Komisji o ścisłe monitorowanie państw członkowskich, które nie mianowały jeszcze europejskich prokuratorów delegowanych lub nie dostosowały przepisów krajowych do faktu rozpoczęcia działalności przez Prokuraturę Europejską, w stosownych przypadkach, przez zawieszenie ich finansowania na podstawie art. 63 ust. 2 i 8 rozporządzenia finansowego i przepisów sektorowych lub przez wszczęcie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego; zauważa ponadto, że do końca 2019 r. 18 państw członkowskich powiadomiło Komisję o włączeniu do prawa krajowego dyrektywy PIF; wzywa Komisję, by dołożyła wszelkich starań, aby zachęcić wszystkie państwa członkowskie do przystąpienia do Prokuratury Europejskiej; wzywa pięć państw członkowskich, które jeszcze nie dołączyły, aby uczyniły to bez zbędnej zwłoki;

64.  przypomina, że zgodnie z decyzją wykonawczą Rady (UE) 2018/1696 komisja selekcyjna do spraw mianowania prokuratorów europejskich ocenia kandydatów i przedstawia Radzie ranking, który Rada musi wziąć pod uwagę, lecz ranking ten, zgodnie z decyzją wykonawczą, nie jest wiążący; przypomina, że w przypadku kandydatów wskazanych przez Belgię, Bułgarię i Portugalię Rada nie zastosowała się do kolejności preferencji proponowanej przez komisję selekcyjną; przypomina, że 27 lipca 2020 r. Austria, Estonia, Luksemburg i Niderlandy opublikowały oświadczenie, w którym stwierdziły, że „należy unikać konkurencji między rankingami krajowych komisji selekcyjnych a rankingiem europejskiej komisji selekcyjnej, gdyż grozi ona osłabieniem europejskiego składnika procedury powoływania”;

65.  z ogromnym zaniepokojeniem podkreśla fakt, że Malta nie mianowała trzech odpowiednich kandydatów do kolegium Prokuratury Europejskiej, co opóźniło ukończenie tworzenia kolegium; wyraża ponadto szczególne zaniepokojenie doniesieniami mediów, że rząd portugalski przekazał Radzie nieprawdziwe informacje na temat stopnia i doświadczenia kandydata, który zajął drugie miejsce w rankingu europejskiej komisji selekcyjnej i ostatecznie został mianowany na stanowisko portugalskiego prokuratora europejskiego; wyraża ponadto zaniepokojenie faktem, że jeden z odrzuconych kandydatów z Belgii złożył skargę do Trybunału Sprawiedliwości dotyczącą procedury wyboru; ubolewa, że te kwestie zdominowały utworzenie kolegium Prokuratury Europejskiej i wzywa zaangażowane państwa członkowskie, by przedstawiły Parlamentowi wszystkie niezbędne informacje i dokumenty umożliwiające pełną ocenę prawidłowości procedury wyboru;

66.  przypomina, że europejscy i delegowani prokuratorzy muszą być niezależni, a wszelkie podejrzenia o interwencję rządu krajowego na korzyść kandydata wbrew zaleceniom europejskiej komisji selekcyjnej miałyby poważne i negatywne konsekwencje dla reputacji, integralności i niezależności Prokuratury Europejskiej jako instytucji;

Walka z korupcją

67.  wyraża zadowolenie z powodu przyjęcia dyrektywy (UE) 2019/1937 („dyrektywa o ochronie sygnalistów”), zauważając jednocześnie, że termin jej transpozycji upływa 17 grudnia 2021 r.; wzywa Komisję do ścisłego monitorowania i wspierania państw członkowskich, aby zapewnić pełną, prawidłową i terminową transpozycję dyrektywy oraz rozpocząć ocenę wdrażania dyrektywy przez państwa członkowskie niezwłocznie po upływie terminu transpozycji;

68.  podkreśla znaczenie niezależnych mediów i dziennikarstwa śledczego i ponownie podkreśla potrzebę ich ochrony; wzywa Komisję do zapewnienia poważnej ochrony prawnej, podobnej do tej, jaką zapewnia się sygnalistom, oraz do opracowania kompleksowych środków ochrony i finansowania niezależnego dziennikarstwa śledczego, w tym mechanizmu szybkiego reagowania dla zagrożonych dziennikarzy oraz skutecznych przepisów przeciwdziałających strategicznemu powództwu zmierzającemu do stłumienia debaty publicznej (SLAPP);

69.  podkreśla znaczenie postępów, jakie poczyniono pod względem inicjatyw ustawodawczych i politycznych Komisji w zakresie zapobiegania korupcji i jej zwalczania, a także regularnego monitorowania i oceny ram prawnych państw członkowskich za pośrednictwem nowo wprowadzonego sprawozdania na temat praworządności; przypomina jednak, ponownie wyrażając ubolewanie, że Komisja nie uważa już za konieczne publikowania specjalnego sprawozdania antykorupcyjnego, że nowo ustanowione sprawozdanie na temat praworządności ma charakter wysoce opisowy; wzywa Komisję do uzupełnienia tych sprawozdań poprzez wydanie zaleceń dotyczących sytuacji, w których stwierdzono niedociągnięcia;

70.  wyraża poważne zaniepokojenie z powodu ustaleń zawartych w sprawozdaniu na temat praworządności z 2020 r., w którym podkreślono obawy dotyczące skuteczności dochodzeń, ścigania i orzekania w sprawach dotyczących korupcji, w tym korupcji na wysokim szczeblu, w kilku państwach członkowskich, takich jak na przykład Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Węgry, Malta i Słowacja; podkreśla, że korupcję na wysokim szczeblu należy ścigać systematycznie w drodze konsekwentnych i zdecydowanych działań zmierzających do wszczynania postępowań przygotowawczych i ścigania przypadków korupcji z udziałem urzędników wysokiego szczebla lub ich najbliższego otoczenia w przypadku pojawienia się poważnych zarzutów;

71.  podkreśla, że instytucje, którym powierzono egzekwowanie prawa karnego, muszą prowadzić działania w sposób skuteczny i bezstronny, a w celu wykonywania zadań powinny dysponować odpowiednim finansowaniem, zasobami ludzkimi, zdolnościami technicznymi i specjalistyczną wiedzą fachową;

72.  podkreśla, że związek między korupcją a nadużyciami finansowymi w UE może wywierać negatywny wpływ na budżet UE; wzywa Komisję, aby rozważyła ustanowienie sieci organów na rzecz zapobiegania korupcji w Unii Europejskiej;

73.  z zadowoleniem przyjmuje rolę Unii jako obserwatora w Grupie Państw przeciwko Korupcji (GRECO), jednocześnie przypominając swoje zalecenie, by UE została członkiem GRECO; w pełni popiera deklarację sztokholmską z grudnia 2019 r., w której wzywa się europejskich decydentów do zaostrzenia walki z korupcją;

74.  zauważa, że odpowiednią podstawą prawną umożliwiającą UE pełne członkostwo w GRECO jest art. 83 TFUE w związku z art. 218 TFUE; zauważa, że pełne członkostwo UE w GRECO wymagałoby zaproszenia od Komitetu Ministrów Rady Europy oraz zawarcia umowy między Radą Europy i UE w sprawie warunków członkostwa; zauważa, że mającą zastosowanie procedurę decyzyjną określono w art. 218 TFUE w odniesieniu do zawierania umów międzynarodowych, zgodnie z którym Rada, działając na zalecenie Komisji, musiałaby upoważnić Komisję do negocjowania ustaleń dotyczących członkostwa w GRECO z Radą Europy i zwrócić się do Parlamentu o zgodę, po czym Rada mogłaby przyjąć ostateczną decyzję o zawarciu umowy;

75.  zauważa, że w przypadku uzyskania pełnego członkostwa UE w GRECO instytucje UE mogą podlegać monitorowaniu i ocenie przez grupę państw; podkreśla, że system oceny GRECO powinien uwzględniać specyficzny charakter UE, jako Unii opartej na zasadzie kompetencji powierzonych, jej instytucji oraz szczególnych aspektów prawa UE; podkreśla, że w umowie dotyczącej zasad członkostwa należy z wyprzedzeniem sprecyzować prawa i obowiązki UE w GRECO oraz praktyczne warunki członkostwa jako odrębnego podmiotu prawnego obok wszystkich państw członkowskich;

76.  zauważa, że w 2019 r. państwa członkowskie zgłosiły osiem środków o charakterze ustawodawczym, organizacyjnym i administracyjnym w obszarze zwiększania przejrzystości, zwalczania korupcji i zapobiegania konfliktom interesów w dziedzinie zamówień publicznych;

77.  ponawia apel do Komisji o ustanowienie wewnętrznego mechanizmu oceny korupcji dla instytucji UE;

78.  jest zaniepokojony z powodu niedawnej dymisji prokuratora generalnego Czech uzasadnionej stałym naciskiem ze strony minister sprawiedliwości; zwraca się do Komisji o przeanalizowanie słabych stron czeskiego systemu sądowego i staranne zbadanie istnienia innych spraw z udziałem członków czeskiego rządu, które zostały wycofane lub przedwcześnie zamknięte w następstwie nacisków lub nieuzasadnionej ingerencji; wzywa Komisję, by przeprowadziła taką analizę również w odniesieniu do wszystkich innych państw członkowskich oraz by przekazywała na bieżąco informacje Parlamentowi na temat ustaleń i wniosków;

Zalecenia

79.  powtórnie wzywa Komisję do stworzenia cyfrowego, interoperacyjnego i jednolitego systemu zbierania od państw członkowskich porównywalnych danych o nieprawidłowościach i nadużyciach finansowych, by unormować proces zgłaszania oraz zapewnić jakość przekazywanych informacji i porównywalność danych; podkreśla znaczenie harmonizacji definicji w celu uzyskania danych porównawczych w całej UE;

80.  wzywa Komisję do zapewnienia pełnej przejrzystości i jakości danych przekazywanych przez państwa członkowskie w ramach systemu zarządzania nieprawidłowościami; wzywa państwa członkowskie do terminowego przekazywania kompletnych danych; apeluje do Komisji i państw członkowskich o powiązanie systemu zarządzania nieprawidłowościami z systemami EDES i Arachne oraz o zapewnienie dostępu wszystkim państwom członkowskim i Komisji;

81.  uważa, że konieczne jest zacieśnienie współpracy między państwami członkowskimi w dziedzinie wymiany informacji w celu poprawy gromadzenia danych i wzmocnienia skuteczności kontroli;

82.  podkreśla, że system EDES, jako czarna lista UE, może w ogromnym stopniu przyczynić się do wykrywania osób i przedsiębiorstw niewłaściwie wykorzystujących środki UE; odnotowuje ponadto wyrok Sądu z 13 maja 2020 r. w sprawie T-290/18 (Agmin Italy SpA przeciwko Komisji), w którym Trybunał Sprawiedliwości potwierdził ważność odpowiednich ról panelu i urzędników zatwierdzających oraz stwierdził, że prowadzone przez panel postępowanie kontradyktoryjne zapewniło pełne poszanowanie prawa zainteresowanego podmiotu do bycia wysłuchanym; wzywa Komisję, by w swoim wniosku dotyczącym przeglądu rozporządzenia finansowego rozważyła rozszerzenie stosowania systemu EDES na fundusze objęte zarządzaniem dzielonym; apeluje do Komisji o zapewnienie niezbędnych środków finansowych i kadrowych dla tego systemu, aby umożliwić jego działanie w pełnym wymiarze czasu pracy;

83.  ubolewa z powodu istnienia ponad 290 systemów monitorowania i sprawozdawczości w odniesieniu do WPR i funduszy spójności, co uniemożliwia weryfikację beneficjentów końcowych tych środków oraz skuteczne zapobieganie nadużyciom finansowym i korupcji oraz prowadzenie dochodzeń w ich sprawie; wzywa Komisję i państwa członkowskie do ustanowienia zharmonizowanego lub ujednoliconego systemu sprawozdawczego obejmującego aktualne i dokładne dane w celu zaradzenia tej sytuacji;

84.  przypomina o potrzebie bardziej zdecydowanej i skutecznej reakcji i koordynacji zarówno na szczeblu UE, jak i krajowym w walce z korupcją i przestępczością zorganizowaną, w tym z przestępczością mafijną, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów transnarodowych i transgranicznych, aby przeciwdziałać stałej zdolności oszustów do dostosowywania się do nowych technologii i scenariuszy; podkreśla, że można to osiągnąć dzięki wykorzystaniu narzędzi sztucznej inteligencji, eksploracji danych i innych odpowiednich narzędzi cyfrowych, przy jednoczesnym poszanowaniu ochrony danych osobowych;

85.  podkreśla szczególne znaczenie unijnych i krajowych instytucji i organów ds. zwalczania nadużyć finansowych w kontekście zwiększenia środków UE za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności; przypomina o znaczeniu wspierania i zacieśniania współpracy między unijnymi instytucjami, Prokuraturą Europejską, OLAF-em, unijnymi agencjami – zwłaszcza Europolem i Eurojustem – oraz organami krajowymi, aby skuteczniej wykrywać i zwalczać nadużycia finansowe i korupcję, unikając jednocześnie powielania ról i ułatwiając wymianę informacji; przypomina o konieczności zapewnienia w przyszłych budżetach większych i bardziej odpowiednich środków dla Prokuratury Europejskiej, OLAF-u i odpowiednich agencji UE; ponawia swój wniosek o umożliwienie Prokuraturze Europejskiej wykorzystania środków finansowych w budżecie na 2021 r. na dodatkową rekrutację personelu, zwłaszcza biorąc pod uwagę zwiększone obciążenie pracą w związku z przyjęciem nowego długoterminowego budżetu UE, Next Generation EU i innych projektów, w których zwraca się szczególną uwagę na koszty;

86.  podkreśla znaczenie ustrukturyzowanej wymiany informacji między właściwymi organami dla kontroli krzyżowej zapisów księgowych dotyczących transakcji między co najmniej dwoma państwami członkowskimi, tak aby zapobiegać transgranicznym oszustwom w wydatkowaniu funduszy strukturalnych i inwestycyjnych; ponownie zwraca się do Komisji o włączenie do jej programu prac wniosku ustawodawczego dotyczącego rozporządzenia horyzontalnego w sprawie wzajemnej pomocy administracyjnej w dziedzinie wydatków UE; podkreśla, że tę wymianę informacji należy prowadzić w formacie cyfrowym, za pośrednictwem interoperacyjnych lub współdzielonych systemów informatycznych i narzędzi, aby przyspieszyć współpracę i zwiększyć jej skuteczność;

87.  ubolewa nad faktem, że tylko 13 państw członkowskich skorzystało z bazy danych Arachne podczas analizy ryzyka; ponownie podkreśla znaczenie tego narzędzia oraz interoperacyjności systemów informatycznych i baz danych do celów analizy ryzyka nadużyć finansowych i wykrywania nadużyć finansowych; ponawia apel do Komisji, a w szczególności do państw członkowskich w Radzie, by przychyliły się do stanowiska Parlamentu dotyczącego wprowadzenia obowiązku stosowania Arachne; wzywa państwa członkowski do zagwarantowania, że do systemu będą dostarczane aktualne i wiarygodne dane; jest zdania, że Komisja, Trybunał Obrachunkowy, Prokuratura Europejska i OLAF powinny mieć dostęp do tych danych;

88.  zauważa, że 16 państw członkowskich rozszerzyło analizę ryzyka w celu wykrywania nadużyć finansowych i nieprawidłowości dzięki wykorzystaniu narzędzi informatycznych; wzywa Komisję, by ułatwiła wymianę dobrych praktyk między tymi państwami a państwami członkowskimi niemającymi doświadczenia w tym zakresie;

89.  z zaniepokojeniem zauważa, że w sprawozdaniu o ochronie interesów finansowych UE nie przedstawiono żadnych informacji na temat analizy przypadków konfliktu interesów, pomimo znaczenia nowego przepisu przyjętego w 2018 r. w rozporządzeniu finansowym oraz uznanego znaczenia i wpływu tego zjawiska; wzywa Komisję do uzupełnienia tej luki w następnym sprawozdaniu o ochronie interesów finansowych UE i zwrócenia większej uwagi na nadużycia finansowe związane z zamówieniami publicznymi;

90.  podkreśla, że w celu skutecznego zwalczania korupcji i ochrony interesów finansowych UE Komisja powinna przyjąć całościowe, spójne i systematyczne podejście poprzez opracowanie lepszych zasad dotyczących przejrzystości, niepołączalności stanowisk i konfliktów interesów, mechanizmów kontroli wewnętrznej, nielegalnego lobbingu i sytuacji związanych z efektem „drzwi obrotowych”, które mogą być szkodliwe dla stosunków między instytucjami a przedstawicielami grup interesu;

91.  zwraca się do Komisji o zbadanie nowych sposobów udostępniania i analizowania sprawozdania o ochronie interesów finansowych UE wraz z innymi źródłami informacji i sprawozdaniami rocznymi takimi jak sprawozdanie na temat praworządności, w tym w drodze pogłębionego dialogu między Europolem, Eurojustem i Prokuraturą Europejską, aby pomóc w identyfikowaniu tendencji w zakresie nieprawidłowości związanych z nadużyciami finansowymi i nieprawidłowości niezwiązanych z nadużyciami finansowymi, wykrywaniu słabych punktów i dostarczaniu przydatnych doświadczeń w celu usprawnienia przyjmowania środków w zakresie odporności na oszustwa przez wszystkie zainteresowane strony;

92.  z zadowoleniem przyjmuje wydarzenia zorganizowane przez OLAF w 2019 r. poświęcone konkretnie wspieraniu państw niebędących członkami UE; zdecydowanie zachęca Komisję, OLAF oraz wszystkie inne instytucje i organy UE, którym powierzono ochronę interesów finansowych Unii, by aktywnie angażowały się i współpracowały z organami partnerskimi w krajach kandydujących, potencjalnych krajach kandydujących i krajach Partnerstwa Wschodniego, poprzez promowanie środków mających na celu skuteczne zajęcie się ewentualnymi przypadkami nadużyć finansowych; wzywa Komisję do opracowania specjalnych i regularnych mechanizmów w celu skutecznego zapobiegania nadużyciom finansowym dotyczącym funduszy UE i zwalczania ich w tych państwach;

93.  ubolewa z powodu konieczności wielokrotnego powtarzania swoich zaleceń bez jakiejkolwiek jasnej odpowiedzi ze strony Komisji; z ubolewaniem stwierdza, że w przypadku niektórych uwag i zaleceń Komisja nie podjęła niestety żadnych konkretnych działań ani środków; zwraca się do Komisji o przedstawianie Parlamentowi jednoznacznego wyjaśnienia za każdym razem, gdy postanowi ona nie zastosować się do któregokolwiek z jego zaleceń;

o
o   o

94.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Dz.U. C 377 z 9.11.2020, s. 13. (2) Dz.U. L 248 z 18.9.2013, s. 1. (3) Dz.U. L 437 z 28.12.2020, s. 49. (4) Dz.U. C 295 z 2.9.2019, s. 24. (5) Dz.U. C 255 z 29.7.2019, s. 31. (6) Dz.U. C 215 z 29.6.2020, s. 29. (7) Dz.U. L 305 z 26.11.2019, s. 17. (8) Dz.U. L 198 z 28.7.2017, s. 29. (9) Dz.U. L 283 z 31.10.2017, s. 1. (10) Dz.U. L 274 z 28.10.2019, s. 1. (11) Dz.U. C 252 z 18.7.2018, s. 56. (12) Dz.U. L 424 z 15.12.2020, s. 1. (13) Dz.U. L 433 I z 22.12.2020, s. 1. (14) Dz.U. L 172 z 17.5.2021, s. 110. (15) Cypr, Luksemburg i Malta. (16) Sprawozdanie PIF – rozdział 10.2, s. 31. (17) Rozporządzenie Rady (WE) nr 515/97 z dnia 13 marca 1997 r. w sprawie wzajemnej pomocy między organami administracyjnymi Państw Członkowskich i współpracy między Państwami Członkowskimi a Komisją w celu zapewnienia prawidłowego stosowania przepisów prawa celnego i rolnego (Dz.U. L 82 z 22.3.1997, s. 1). (18) Europejski Trybunał Obrachunkowy, Kontrola UE za 2017 r. w skrócie – wprowadzenie do sprawozdań rocznych Europejskiego Trybunału Obrachunkowego za 2017 r., str. 11. (19) Dz.U. L 193 z 30.7.2018, s. 1. (20) Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 320. (21) Belgia, Dania, Niemcy, Estonia, Irlandia, Hiszpania, Chorwacja, Cypr, Luksemburg, Litwa, Niderlandy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Finlandia i Szwecja. (22) Belgia, Hiszpania, Niderlandy i Rumunia.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie wpływu morskich farm wiatrowych i innych systemów energii ze źródeł odnawialnych na sektor rybołówstwa (2019/2158(INI))

P9_TA(2021)0338 A9-0184/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. zatytułowany „Europejski Zielony Ład” (COM(2019)0640),

–  uwzględniając unijną strategię na rzecz bioróżnorodności 2030 ustanowioną w komunikacie Komisji z dnia 20 maja 2020 r. zatytułowanym „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 – Przywracanie przyrody do naszego życia” (COM(2020)0380),

–  uwzględniając zalecenia Komisji z maja 2020 r. dotyczące pozytywnych interakcji między morskimi farmami wiatrowymi a rybołówstwem,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji na temat niebieskiej gospodarki za rok 2020 r. opublikowane dnia 11 czerwca 2020 r.,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 17 września 2020 r. zatytułowany „Ambitniejszy cel klimatyczny Europy do 2030 r. – Inwestowanie w przyszłość neutralną dla klimatu z korzyścią dla obywateli” (COM(2020)0562),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 19 listopada 2020 r. zatytułowany „Strategia UE mająca na celu wykorzystanie potencjału energii z morskich źródeł odnawialnych na rzecz neutralnej dla klimatu przyszłości” (COM(2020)0741),

–  uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiającą ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej)(1),

–  uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/89/UE z dnia 23 lipca 2014 r. ustanawiającą ramy planowania przestrzennego obszarów morskich(2),

–  uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych(3),

–  uwzględniając porozumienie przyjęte na 21. Konferencji Stron (COP 21) Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) w Paryżu w dniu 12 grudnia 2015 r. (porozumienie paryskie),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 16 stycznia 2018 r. w sprawie międzynarodowego zarządzania oceanami – program działań na rzecz przyszłości oceanów w kontekście celów zrównoważonego rozwoju do roku 2030(4),

–  uwzględniając usługi mapowania „EMODnet Human Activities Dense Mapping - Service, 2019” oraz „Offshore Renewable Energy Developments - 2018” w ramach systemu zarządzania danymi i informacjami OSPAR,

–  uwzględniając opinię Komitetu Doradczego ds. Morza Północnego (NSAC) z dnia 28 grudnia 2020 r. w sprawie rozwoju morskich farm wiatrowych i interakcji z rybołówstwem,

–  uwzględniają swoje stanowisko przyjęte w pierwszym czytaniu w dniu 24 czerwca 2021 r. w celu przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego ramy na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie)(5),

–  uwzględniając zlecone przez Komisję Rybołówstwa (PECH) badanie z dnia 12 listopada 2020 r. dotyczące wpływu wykorzystania morskiej energii wiatrowej i innych morskich odnawialnych źródeł energii na europejskie rybołówstwo,

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając opinię Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Rybołówstwa (A9-0184/2021),

A.  mając na uwadze, że zgodnie z celami Zielonego Ładu UE dąży do osiągnięcia neutralności klimatycznej najpóźniej do 2050 r.; mając na uwadze, że Komisja zaproponowała cel polegający na zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 % do 2030 r., natomiast Parlament zaapelował o cel polegający na zmniejszeniu emisji tych gazów o 60 % do 2030 r.; mając na uwadze, że energia z morskich źródeł odnawialnych jest jednym z możliwych rozwiązań, które państwa członkowskie mogą wybrać, aby osiągnąć ten cel; mając na uwadze, że energia ta powinna odegrać kluczową rolę w osiągnięciu tego celu dzięki zintegrowanemu podejściu uwzględniającemu trzy filary zrównoważonego rozwoju;

B.  mając na uwadze, że na mocy traktatów Unia Europejska jest odpowiedzialna za zapewnienie bezpieczeństwa dostaw, a państwa członkowskie odpowiadają za określenie struktury swoich dostaw energii i za wybór źródeł energii przy zgodności z celami UE w zakresie neutralności klimatycznej do 2050 r.;

C.  mając na uwadze, że według szacunków Komisji 30 % zapotrzebowania UE na energię elektryczną w 2050 r. będą pokrywać morskie elektrownie wiatrowe, co odpowiada wzrostowi z obecnych 12 GW mocy produkcyjnych morskich elektrowni wiatrowych w UE-27 do wartości docelowej wynoszącej 300 GW w 2050 r.; mając na uwadze, że według szacunków Komisji do 2050 r. zapotrzebowanie to osiągnie 40 GW mocy z energii oceanicznej;

D.  mając na uwadze, że zgodnie z art. 194 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej unijna polityka energetyczna musi zapewniać funkcjonowanie rynku energii i bezpieczeństwo dostaw energii, wspierać efektywność energetyczną i oszczędność energii oraz rozwój odnawialnych form energii, a także wspierać wzajemne połączenia między sieciami energetycznymi; mając na uwadze, że definiowanie koszyka energetycznego państw członkowskich wciąż należy do kompetencji krajowych, w związku z czym te koszyki energetyczne są bardzo zróżnicowane;

E.  mając na uwadze, że ponad 85 % wszystkich morskich wiatrowych mocy produkcyjnych na wodach UE-27 przypada na morza północne (Morze Północne, Morze Bałtyckie i północno-wschodni Atlantyk);

F.  mając na uwadze olbrzymie zróżnicowanie cech geograficznych państw członkowskich i europejskich basenów morskich na całym terytorium UE; mając na uwadze, że obecnie rozwój morskich farm wiatrowych i innych systemów energii ze źródeł odnawialnych koncentruje się na Morzu Północnym i Morzu Bałtyckim, gdzie panują bardziej sprzyjające warunki; mając na uwadze, że w przyszłości możliwość lub celowość budowania instalacji pozyskujących energię z odnawialnych źródeł morskich, ich rozbudowy lub zwiększania ich mocy będą również bardzo zróżnicowane w zależności od basenu i państwa członkowskiego;

G.  mając na uwadze, że w umowie o handlu i współpracy między UE a Zjednoczonym Królestwem uzgodniono, że unijne statki rybackie nadal będą miały wzajemny dostęp do wód Zjednoczonego Królestwa, w związku z czym nadal będą korzystać z europejskiej przestrzeni morskiej, która obecnie obejmuje 110 morskich farm wiatrowych z ponad 5000 turbin;

H.  mając na uwadze, że dostarczanie energii wiatrowej może być nieregularne i niestabilne ze względu na zmienne warunki pogodowe;

I.  mając na uwadze, że możliwości magazynowania energii wiatrowej są nadal bardzo ograniczone;

J.  mając na uwadze, że w strategii Komisji na rzecz energii z morskich źródeł odnawialnych ważną rolę odgrywają inne morskie odnawialne źródła energii, takie jak technologia fal, pływów i technologia wykorzystująca energię cieplną, pływające instalacje fotowoltaiczne oraz wykorzystywanie alg do produkcji biopaliw, chociaż takie instalacje jeszcze nie działają na szeroką skalę; mając na uwadze, że mogą się one przyczynić do osiągnięcia neutralności klimatycznej i wiodącej pozycji Europy, a także do stworzenia miejsc pracy; mając na uwadze, że trzeba kontynuować badania i innowacje, gdyż na niektórych obszarach inne źródła morskiej energii odnawialnej mogłyby być obiecujące i bardziej adekwatne, a w mniejszym stopniu wpływałby na działalność połowową, zasoby rybne i środowisko morskie;

K.  mając na uwadze, że średni cykl życia morskich turbin wiatrowych wynosi od 25 do 30 lat; mając na uwadze, że jak dotąd bardzo niewiele turbin zostało wycofanych z eksploatacji, a ich recykling jest nadal bardzo skomplikowany, przy czym recyklingowi poddaje się 85–90 % zdemontowanej turbiny wiatrowej; mając na uwadze, że konieczna jest długoterminowa wizja oparta na gospodarce o obiegu zamkniętym i podejściu uwzględniającym cały cykl życia, aby ocenić wpływ na inne rodzaje działalności, takie jak rybołówstwo, oraz na lokalne społeczności i ekosystemy po zakończeniu projektu; mając na uwadze, że ekoprojekt oparty na konkretnych materiałach i projekcie infrastruktury może sprzyjać rozwojowi lokalnej różnorodności biologicznej; mając na uwadze, że metody recyklingu lub utrzymywanie infrastruktury jako sztucznych raf muszą być oceniane na wczesnym etapie opracowywania projektu;

L.  mając na uwadze, że najbardziej racjonalnym pod względem kosztów i przestrzeni sposobem osiągnięcia celu mocy z energii oceanicznej na 2050 r. byłoby wykorzystywanie tej samej przestrzeni morskiej przez różne sektory w różnych celach, przy uwzględnieniu podejścia opartego na obopólnych korzyściach, zgodnie z którym każde działanie czerpie korzyści z innych działań, ponieważ współistnienie działań może być pożyteczne z punktu widzenia środowiska i korzyści społeczno-gospodarczych;

M.  mając na uwadze, że rosnąca rywalizacja między różnymi sposobami użytkowania przestrzeni morskiej często prowadzi do pomijania tradycyjnych sposobów jej wykorzystania mających ewidentną wartość historyczną, kulturową, społeczną i gospodarczą;

N.  mając na uwadze, że dyrektywa w sprawie planowania przestrzennego obszarów morskich stanowi, iż państwa członkowskie muszą wziąć pod uwagę interakcje między działaniami i sposobami użytkowania, takimi jak akwakultura, rybołówstwo, instalacje i infrastruktura do produkcji energii ze źródeł odnawialnych oraz kable podmorskie, sprzyjać współistnieniu odnośnych działań i stosować podejście ekosystemowe;

O.  mając na uwadze, że za pomocą krajowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich państwa członkowskie powinny przyczyniać się do zrównoważonego rozwoju sektorów energetyki oceanicznej, transportu morskiego, rybołówstwa i akwakultury oraz do zachowania, ochrony i poprawy stanu środowiska naturalnego, w tym odporności na zmianę klimatu; mając na uwadze, że w związku z tym w kontekście prac nad krajowymi planami zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich i ich późniejszych zmian państwa członkowskie powinny poświęcać interesom rybołówstwa i akwakultury szczególną uwagę i nie powinny ich marginalizować;

P.  mając na uwadze, że we wniosku Komisji dotyczącym unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności stwierdzono, że „UE będzie priorytetowo traktować rozwiązania takie jak energia oceaniczna, w tym energia wiatrowa, która umożliwia również odnowę zasobów rybnych”, podczas gdy z niedawnego badania opublikowanego przez Dyrekcję Generalną PE ds. Polityki Wewnętrznej(6) wynika, że „potencjalne korzyści dla rybołówstwa wynikające z instalacji związanych z morskimi odnawialnymi źródłami energii nie są dobrze poznane, a dowody empiryczne nie zostały jeszcze zebrane”;

Q.  mając na uwadze, że Komisja w komunikacie pt. „Strategia UE mająca na celu wykorzystanie potencjału energii z morskich źródeł odnawialnych na rzecz neutralnej dla klimatu przyszłości” wezwała organy publiczne, by planowały pozyskiwanie energii z morskich źródeł odnawialnych długofalowo i na wczesnym etapie, oceniając jego zrównoważoność środowiskową, społeczną i gospodarczą, zapewniając współistnienie z innymi rodzajami działalności, takimi jak rybołówstwo i akwakultura, oraz dbając o to, by opinia publiczna akceptowała planowane instalacje;

R.  mając na uwadze, że rybołówstwo ma stosunkowo niewielki wpływ na PKB; mając na uwadze, że dla społeczności rybackich w wielu państwach członkowskich ma ono ogromne znaczenie;

S.  mając na uwadze, że około 80 % wszystkich statków rybackich w UE to małe statki, a większość z nich to przedsiębiorstwa rodzinne przekazywane z pokolenia na pokolenie, działające głównie w wodach przybrzeżnych;

T.  mając na uwadze, że kumulacja obecnego i przyszłego rozwoju morskich odnawialnych źródeł energii ma największy wpływ na działalność połowową ukierunkowaną na gatunki denne i skorupiaki;

U.  mając na uwadze, że użytkowanie obszarów morskich do produkcji energii przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju rybołówstwa i innych rodzajów działalności gospodarczej wymaga wspólnego planowania i rygorystycznej oceny skumulowanych skutków, w tym skutków społeczno-gospodarczych;

V.  mając na uwadze, że konieczne są dodatkowe badania nad wpływem morskich farm wiatrowych i innych morskich systemów energii odnawialnej na środowisko morskie i zasoby rybne;

W.  mając na uwadze, że Parlament nalega, by celem klimatycznym Unii na rok 2030 była redukcja emisji gazów cieplarnianych w obrębie całej gospodarki o 60 % w porównaniu z 1990 r.;

X.  mając na uwadze, że trzeba badać unijne zasoby wiatrowe na obszarach morskich i sprzyjać projektom związanym z energią oceaniczną w sposób zgodny z pozostałymi sposobami użytkowania przestrzeni morskiej, przede wszystkim z rybołówstwem, jednocześnie dążąc do synergii i chroniąc różnorodność biologiczną;

Y.  mając na uwadze, że monitorowanie i analiza empiryczna praktyk rybackich przed budową, w trakcie budowy i po zakończeniu budowy morskich farm wiatrowych są ważne dla lepszego zrozumienia wyzwań współistnienia;

Z.  mając na uwadze, że fundamenty instalacji do pozyskiwania energii z morskich źródeł odnawialnych mogłyby przyciągnąć morską faunę i florę i wywołać efekt sztucznej rafy;

AA.  mając na uwadze, że Międzynarodowa Organizacja Hydrograficzna zaleca unikanie działalności połowowej w odległości co najmniej 0,25 mili morskiej (463 metrów) po obu stronach kabla podmorskiego, aby zminimalizować ryzyko;

1.  podkreśla potrzebę uniknięcia ewentualnego negatywnego długofalowego oddziaływania morskich turbin wiatrowych na niektóre ekosystemy, zasoby rybne i różnorodność biologiczną, a w konsekwencji na całe rybołówstwo; podkreśla potrzebę podejścia do ich rozwoju w oparciu o cykl życia, począwszy od budowy po eksploatację i wycofanie z eksploatacji, stąd też znaczenie rygorystycznych i szczegółowych badań mających na celu ocenę wpływu już zainstalowanych morskich turbin wiatrowych;

2.  podkreśla, że morskie odnawialne źródła energii powinny być eksploatowane w taki sposób, by stwarzać możliwości dla innych działań poprzez podejście oparte na jednoczesnych korzyściach środowiskowych, społecznych i gospodarczych, co zapewni korzyści rybakom i społecznościom lokalnym;

3.  stwierdza, że energia z morskich źródeł odnawialnych będzie miała zrównoważony charakter wyłącznie pod warunkiem niewywierania niekorzystnego wpływu na środowisko ani na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną, w szczególności w regionach zależnych od rybołówstwa;

4.  wyraża zaniepokojenie brakiem badań nad wycofywaniem z eksploatacji morskich turbin wiatrowych oraz nad skutkami takiego wycofania dla środowiska;

5.  potwierdza, że decyzje dotyczące krajowego koszyka energetycznego i technologii pozostają w kompetencjach państw członkowskich;

6.  podkreśla, że energia ze źródeł odnawialnych i efektywność energetyczna należą do kluczowych czynników osiągnięcia gospodarki neutralnej pod względem emisji gazów cieplarnianych; podkreśla, że aby osiągnąć cel w zakresie energii ze źródeł odnawialnych na 2030 r., należy odpowiednio zwiększyć moc infrastruktury służącej do wytwarzania energii elektrycznej z morskich źródeł odnawialnych oraz poziom produkcji;

7.  podkreśla znaczny potencjał wodoru odnawialnego, w tym wytwarzanego z wykorzystaniem energii wiatrowej i słonecznej, w dążeniu do osiągnięcia unijnego celu neutralności klimatycznej;

8.  podkreśla, że pływające farmy wiatrowe mogą być rozmieszczane na głębokich wodach, co rozszerza obszar opłacalnego rozwoju energii wiatrowej, zmniejszając jednocześnie ich widoczność z brzegu; wzywa zatem Komisję i państwa członkowskie, aby wspierały rozwój i komercjalizację zrównoważonej technologii pływających morskich elektrowni wiatrowych, która jeszcze bardziej ograniczy ich wpływ na rybołówstwo;

9.  podkreśla potrzebę zminimalizowania ryzyka związanego z rozwojem morskich farm wiatrowych na dużą skalę, który może zaszkodzić fizycznemu funkcjonowaniu basenów morskich, w szczególności wpłynąć na prądy morskie i powietrzne, co może przyczynić się do mieszania się warstw w słupie wody, a w konsekwencji wpłynąć na obieg składników pokarmowych, powstawanie fal, amplitudy pływów i transport rumowiska, jak również podkreśla potrzebę ścisłego monitorowania tych skutków, gdyż infradźwięki generowane przez obracające się łopaty mogą wypłoszyć ryby i ssaki morskie z okolic morskich farm wiatrowych, a pole elektromagnetyczne wokół podmorskich kabli i hałas podwodny generowany przy wbijaniu pali mogą mieć poważny negatywny wpływ morską faunę i florę, w tym na skorupiaki; podkreśla w związku z tym potrzebę kontynuowania rozwoju i badań nad sposobami unikania i łagodzenia tych negatywnych skutków;

10.  zauważa, jak istotne znaczenie w przypadku działalności na obszarach morskich ma wdrażanie najlepszych praktyk minimalizowania zakłóceń i łagodzenia wyrządzanych ekosystemom szkód na etapie planowania, eksploatacji i wycofywania z eksploatacji;

11.  jest zdania, że instalacja jednostek wytwarzających energię z morskich źródeł odnawialnych musi zostać ujęta w strategiach rozwoju i w koncepcji suwerenności energetycznej każdego z państw oraz im odpowiadać, a także musi być zgodna z celami Europejskiego Zielonego Ładu;

12.  podkreśla, jak ważne jest uwzględnienie morfologicznych i geograficznych cech obszarów, na których mają być lokowane morskie farmy wiatrowe;

13.  jest zdania, że decyzje o instalacji infrastruktury do produkcji energii z morskich źródeł odnawialnych należy podejmować w oparciu o najlepsze naukowe oceny powiązanych skutków i z udziałem wszystkich zainteresowanych stron eksploatujących obszary, które mają zostać zajęte, w szczególności zainteresowanych społeczności rybackich i ich organizacji;

14.  podkreśla potrzebę zbadania ewentualnych skutków morskich systemów energii odnawialnej, takich jak efekt sztucznej rafy, dla morskiej fauny i flory oraz dla rybołówstwa, które to skutki mogłyby się ograniczać do fazy operacyjnej, oraz podkreśla konieczność zbadania, w jaki sposób wycofanie z eksploatacji mogłoby zostać przeprowadzone tak, by korzyści nie były jedynie przejściowe; podkreśla, że po wycofaniu z eksploatacji morskich farm wiatrowych tereny te należy pozostawić w stanie umożliwiającym działalność połowową, jeżeli była dozwolona przed budową lub w fazie operacyjnej, oraz zapewniającym ochronę i poszanowanie środowiska;

15.  wskazuje na potrzebę wzięcia pod uwagę charakterystyki dna morskiego przy rozmieszczaniu morskich farm wiatrowych, tak aby nie budować infrastruktury w miejscach, w których groziłoby to przeobrażeniem lokalnego siedliska i ekosystemu;

16.  proponuje dokonanie oceny współistnienia i integracji morskich farm wiatrowych z morskimi obszarami chronionymi pod względem jasno określonych celów w zakresie ochrony siedlisk i różnorodności biologicznej, w tym celów dotyczących zasobów rybnych; podkreśla, że w odniesieniu do tych morskich obszarach chronionych należy powołać komitety zarządzające, by różne rodzaje działalności mogły lepiej współistnieć, oraz że takie współistnienie musi zatwierdzić odpowiedni właściwy organ odpowiedzialny za morskie obszary chronione;

17.  podkreśla, że w miarę możliwości morskie farmy wiatrowe powinny być umieszczane w strefach, w których połowy są niedozwolone, aby zminimalizować negatywny wpływ na sektor rybołówstwa;

18.  stwierdza, że morskie farmy wiatrowe mogą mieć wpływ na rybołówstwo z powodu zmiany rozmieszczenia i obfitości gatunków morskich poławianych komercyjnie, a także z powodu zamykania tych obszarów ze względów bezpieczeństwa lub wymuszania zmiany działalności połowowej lub metody połowów, na przykład z aktywnej na pasywną;

19.  nalega na nawiązywanie dialogu i współpracy z rybakami na wczesnym etapie procesu; podkreśla konieczność uwzględnienia lokalnych ekosystemów i specyfiki społeczności lokalnej; podkreśla konieczność przyznania rybakom odpowiedniej rekompensaty, jeżeli budowa morskich farm wiatrowych będzie miała wpływ na ich działalność;

20.  odnotowuje, że w komunikacie Komisji w sprawie strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 stwierdzono, że „UE będzie priorytetowo traktować rozwiązania takie jak energia oceaniczna, w tym energia wiatrowa, która umożliwia również odnowę zasobów rybnych” oraz że rozważa się możliwość współistnienia morskich farm wiatrowych z obszarami chronionymi;

21.  podkreśla, że środowiskowy, społeczny i ekonomiczny wpływ morskich farm wiatrowych zależy od lokalnych warunków, ekosystemów i działalności człowieka oraz że współpraca zainteresowanych stron przy projektowaniu i wdrażaniu morskich farm wiatrowych oraz przy zarządzaniu nimi jest kluczem do rozwiązania kwestii będących przedmiotem wspólnego zainteresowania;

22.  zauważa, że biorąc pod uwagę względnie niewielką odległość jednostek produkujących energię z morskich źródeł odnawialnych od wybrzeża, skutki ich instalacji mogą w głównej mierze dotknąć sektor rybołówstwa przybrzeżnego i łodziowego na małą skalę;

23.  podkreśla, że przemieszczenie działalności rybackiej dotknie w szczególności rybaków parających się łodziowym rybołówstwem przybrzeżnym, ponieważ mogą oni nie być zdolni do przeniesienia się na bardziej odległe od brzegu łowiska lub do zmiany metody połowów, w szczególności gdy morskie farmy wiatrowe będą zlokalizowane na wodach terytorialnych (do 12 mil morskich od brzegu); domaga się przyznawania odpowiedniej rekompensaty, jeśli nie będzie innego rozwiązania;

24.  podkreśla konieczność ułatwienia dostępu do ubezpieczenia dla statków rybackich poławiających w strefach farm wiatrowych lub przepływających przez nie, ponieważ obecnie jest ono bardzo problematyczne ze względu na niewystarczające kwoty odszkodowania oferowane przez polisy ubezpieczeniowe;

25.  zwraca uwagę, że wszelkie ograniczenia dostępu do tradycyjnych łowisk mają bezpośredni wpływ na źródła utrzymania rybaków w różnych nadbrzeżnych państwach członkowskich UE i na zależne od rybołówstwa miejsca pracy na lądzie; podkreśla w związku z tym, że w razie potrzeby, jeśli nie będzie innego rozwiązania, trzeba będzie przyznawać odpowiednią rekompensatę; ponadto zwraca uwagę, że ograniczenia dostępu mogą zagrażać odpowiedzialnemu i zrównoważonemu zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego;

26.  wzywa państwa członkowskie do wyznaczenia zgodnie z przepisami dotyczącymi planowania przestrzennego obszarów morskich konkretnych historycznych i tradycyjnych łowisk lokalnych rybaków jako obszarów, które mają pozostać wolne od morskich odnawialnych źródeł energii;

27.  podkreśla, że analiza nakładania się interesów morskich odnawialnych źródeł energii i rybołówstwa wskazuje na gwałtowny wzrost prawdopodobieństwa konfliktu przestrzennego w europejskich basenach morskich w nadchodzących latach; podkreśla w tym kontekście potrzebę planowania przestrzennego na wczesnym etapie – dotyczącego zarówno lokalizacji, jak i układu morskich farm wiatrowych – w którym będą uczestniczyć wszystkie zainteresowane strony; wzywa do ustanowienia faktycznego uczestnictwa, dialogu i sieci na wczesnym etapie w celu ograniczenia i uniknięcia konfliktów;

28.  podkreśla, że istnieje już kilka przykładów współpracy polegającej na (aktywnym lub pasywnym) rybołówstwie w strefach morskich farm wiatrowych; podkreśla, że podejście kooperacyjne oparte na wspólnym projektowaniu rozmieszczenia morskich farm wiatrowych tak, by połączyć je z innymi rodzajami użytkowania, może zmniejszyć potencjalny wpływ na rybołówstwo, wzmocnić relacje między odnośnymi sektorami i umożliwić korzystną współpracę między nimi;

29.  dostrzega potencjał akwakultury i uprawy alg oraz rybołówstwa pasywnego w obrębie morskich farm wiatrowych; podkreśla jednak, że konieczne są dalsze badania w celu oceny ich wpływu na środowisko i potencjału gospodarczego;

30.  wyraża zaniepokojenie faktem, że niezależnie od zakazów i ograniczeń działalności połowowej rybacy często unikają połowów w strefach morskich farm wiatrowych, nawet gdy dostęp do nich jest dozwolony, ze względu na ryzyko przypadkowego uszkodzenia, zahaczenia narzędziami połowowymi i ich utraty, oraz że w rezultacie obawy przed potencjalnym narażeniem na pociągnięcie do odpowiedzialności utrudniają współistnienie;

31.  podkreśla, że koszyki energetyczne regionów najbardziej oddalonych i wysp są w dużym stopniu uzależnione od importu paliw kopalnych pomimo lokalnych uwarunkowań, które sprzyjają rozwojowi odnawialnych źródeł energii; wzywa zatem Komisję i państwa członkowskie do zwrócenia szczególnej uwagi i przeznaczenia specjalnych środków finansowych na rozwój morskich odnawialnych źródeł energii na tych terytoriach, aby zminimalizować zależność od paliw kopalnych;

32.  dostrzega potencjał pływających urządzeń wiatrowych na morzu, które oferują możliwość instalacji w strefach wód głębokich i w większej odległości od linii brzegowej przy mniejszym oddziaływaniu na krajobraz i mniejszym potencjalnym nakładaniu się ich stref na obszary połowowe;

33.  podkreśla, że wycofywanie z eksploatacji morskich turbin wiatrowych nie może powodować trwałych skutków dla środowiska ani stanowić zagrożenia dla bezpieczeństwa statków rybackich ze względu na infrastrukturę pozostałą pod dnem morskim; zwraca ponadto uwagę, że należy dopracować metody recyklingu w celu zmniejszenia oddziaływania na środowisko; uważa, że trzeba dopilnować, by morskie farmy wiatrowe były budowane tylko pod warunkiem, że zastosowane zostanie zintegrowane podejście do procesów cyklu życia morskich turbin wiatrowych, co oznacza, że od samego początku będzie wiadome, jak morskie turbiny wiatrowe mają być projektowane, konstruowane, wykorzystywane, wycofywane z eksploatacji i poddawane recyklingowi w zrównoważony sposób; podkreśla ponadto, że strategie likwidacyjne przewidujące alternatywne sposoby przyszłego wykorzystania instalacji lub usunięcia konstrukcji muszą być od samego początku ujęte w projektach i planach instalacji oraz że długofalowy zrównoważony wpływ musi zostać uznany za zgodny z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym;

34.  wzywa do stworzenia międzynarodowej normy, która określi sposób wycofywania turbin z eksploatacji oraz kompleksowo obejmie zasady i przepisy dotyczące wycofywania z eksploatacji, a jednocześnie będzie zgodna z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym;

35.  podkreśla, że należy wprowadzić rozwiązania finansowe pokrywające długoterminowe ryzyko wynikające z opuszczonej infrastruktury morskiej, która mogłaby zostać zdemontowana, aby umożliwić bezpieczny powrót do połowów;

36.  podkreśla, że wszelka infrastruktura pod dnem morskim pozostawiona na miejscu powinna podlegać odpowiedniemu monitorowaniu;

37.  podkreśla, że w najnowszych badaniach empirycznych brakuje ocen skutków gospodarczych, społeczno-gospodarczych i społeczno-kulturowych morskich odnawialnych źródeł energii dla rybołówstwa; w związku z tym wzywa Komisję do przeprowadzenia poza oceną oddziaływania na środowisko dalszych badań, aby oszacować ewentualne skutki gospodarcze i społeczne inwestycji w morskie odnawialne źródła energii dla rybołówstwa oraz ustalić odpowiednie sposoby przezwyciężenia tych negatywnych skutków;

38.  podkreśla, że potrzebne są znormalizowane programy monitorowania i ujednolicenie danych dotyczących nakładu połowowego, które umożliwią łączną ocenę oddziaływania na środowisko oraz skutków społeczno-gospodarczych i ekologicznych ekspansji morskich odnawialnych źródeł energii, a także że należy zwiększyć zgodność i porównywalność danych;

39.  proponuje, by państwa członkowskie działały w większej koordynacji w dziedzinie badań nad morskimi farmami wiatrowymi w celu ułatwienia gromadzenia i wymiany wyników badań i danych, a także wymiany najlepszych praktyk; przypomina, że morska energia wiatrowa jest jedną z najbardziej zaawansowanych technologii, lecz że inne systemy energii odnawialnej mogłyby być obiecujące, a w pewnych przypadkach bardziej odpowiednie na niektórych obszarach, gdzie prowadzi się działalność połowową, a zatem mogłyby mniej szkodliwie wpływać na aspekty gospodarcze, społeczne i środowiskowe; podkreśla w związku z tym, że trzeba zwiększyć inwestycje w badania i rozwój;

40.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do poprawy współpracy transgranicznej w dziedzinie planowania przestrzennego obszarów morskich, w tym współpracy ze Zjednoczonym Królestwem, które jest największym producentem morskiej energii wiatrowej w Europie, w celu znalezienia rozwiązań wspólnych problemów, zintegrowania połączeń elektroenergetycznych i wykorzystania najlepszych praktyk;

41.  stwierdza, że planowanie przestrzenne obszarów morskich musi odgrywać kluczową rolę, polegającą na wyróżnianiu każdego obszaru morskiego na podstawie jego charakterystyki i kłaść większy nacisk na ocenę opcji współistnienia i różnorodnego użytku z morskich farm wiatrowych, co ma istotne znaczenie dla osiągnięcia obopólnie korzystnej sytuacji dla zrównoważonego rybołówstwa, akwakultury i sektora energii morskiej, w tym skutecznego udziału rybołówstwa w procesie decyzyjnym – w przeciwieństwie do zbyt mglistych pojęć takich jak „konsultacje” i „obserwatorzy” – wypełniania podjętych zobowiązań i wcześniejszego rozwiązywania konfliktów dotyczących użytkowania;

42.  wzywa państwa członkowskie, jako organy odpowiedzialne za zagospodarowanie przestrzenne obszarów morskich, by w kontekście prac nad krajowych planami zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich i ich późniejszych zmian uwzględniały konieczność zadbania o to, aby uniknąć negatywnego wpływu turbin wiatrowych na rybołówstwo, a w tym celu by rozmieszczać je z dala od łowisk;

43.  sprzyja stosowaniu podejścia ekosystemowego w planowaniu przestrzennym obszarów morskich, by stworzyć systemowe ramy dla zrozumienia ekosystemów morskich i zarządzania nimi oraz ich interakcji z działalnością społeczno-gospodarczą;

44.  podkreśla znaczenie społecznościowych systemów produkcji energii, które umożliwiają społecznościom i spółdzielniom z obszarów nadbrzeżnych, w tym rybakom, wytwarzanie własnej energii elektrycznej i reinwestowanie zysków z korzyścią dla społeczności;

45.  podkreśla, że morskie farmy wiatrowe powinny być budowane tylko wtedy, gdy zagwarantuje się wyeliminowanie negatywnego oddziaływania na środowisko oraz negatywnych skutków gospodarczych, społeczno-gospodarczych, społeczno-kulturowych i ekologicznych dla rybaków i akwakulturystów zgodnie z celami niebieskiej gospodarki i Europejskiego Zielonego Ładu;

46.  wzywa państwa członkowskie do uwzględniania wpływu pozyskiwania energii z morskich źródeł odnawialnych na ekosystem morski i rybołówstwo przy określaniu swojego koszyka energetycznego;

47.  wzywa państwa członkowskie, by kontynuowały również prace nad rozwojem i korzystaniem z innych rodzajów odnawialnych źródeł energii;

48.  wzywa Komisję do przeprowadzenia oceny skutków w celu zbadania spodziewanego wpływu gospodarczego, społecznego i środowiskowego budowy morskich instalacji wiatrowych na obszarach, na których mogą one kolidować zarówno z rybołówstwem, jak i z trwałością morskiej fauny i flory;

49.  podkreśla, że współpraca między sektorami operującymi w środowisku morskim i w obrębie gospodarki morskiej będzie również siłą napędową sprawiedliwej transformacji; wzywa Komisję do dokonania oceny inicjatyw aktywizujących lokalne gospodarki i działalność gospodarczą na morzu oraz do uzyskania synergii między sektorami, na której będzie się mogła oprzeć odbudowa gospodarcza dostosowana do przyszłych wyzwań;

50.  podkreśla, że istnieją już przykłady współistnienia sektora rybołówstwa i sektora morskiej energii wiatrowej oraz że doświadczenia te należy wykorzystać do wskazania i wymiany najlepszych dostępnych praktyk w odniesieniu do całego cyklu życia infrastruktury morskiej;

51.  podkreśla, że zainteresowane strony powinny mieć prawo do uczestnictwa i do zabierania głosu przy planowaniu przestrzennym obszarów morskich;

52.  podkreśla, że równoprawne, skuteczne i stałe angażowanie zainteresowanych stron na wczesnym etapie i konsultacje z nimi, zwłaszcza z rybakami i akwakulturystami, opracowanie przejrzystych wytycznych i wypłata rekompensat mogłyby złagodzić potencjalny konflikt i stworzyć równe warunki działania dla rybołówstwa i morskich odnawialnych źródeł energii;

53.  wzywa UE do promowania i wspierania morskich farm wiatrowych w jej działaniach zewnętrznych, w szczególności w odniesieniu do państw trzecich, w których dostęp do energii pozostaje nierówny i ograniczony, zgodnie z celami Zielonego Ładu;

54.  podkreśla, że zgodnie z art. 191 ust. 2 TFUE zasada ostrożności powinna mieć zastosowanie, jeżeli konieczne jest podjęcie decyzji przed uzyskaniem wymaganej wiedzy lub informacji;

55.  zauważa, że mogą być konieczne dalsze środki na szczeblu UE, włącznie z przepisami, gdyż są dowody na to, że planowanie przestrzenne obszarów morskich przez państwa członkowskie nie gwarantuje sprawiedliwego uwzględnienia w nim rybołówstwa i, w stosownych przypadkach, rekompensat dla rybaków;

56.  wzywa Komisję i państwa członkowskie, by zagwarantowały sprawiedliwe uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich rybołówstwa, zrównoważonej kontynuacji działalności połowowej oraz uzasadnionych interesów rybaków, zbieraczy skorupiaków i akwakulturystów;

57.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Dz.U. L 164 z 25.6.2008, s. 19. (2) Dz.U. L 257 z 28.8.2014, s. 135. (3) Dz.U. L 328 z 21.12.2018, s. 82. (4) Dz.U. C 458 z 19.12.2018, s. 9. (5) Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0309. (6) Badanie pt. „Wpływ wykorzystywania morskiej energii wiatrowej i innych morskich odnawialnych źródeł energii na europejskie rybołówstwo”, Parlament Europejski, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Wewnętrznej, Departament Tematyczny B – Polityka Strukturalna i Polityka Spójności, 12 listopada 2020 r.

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie stanowiska Rady w pierwszym czytaniu w sprawie przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego instrument „Łącząc Europę” i uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1316/2013 i (UE) nr 283/2014 (06115/2/2021 – C9-0214/2021 – 2018/0228(COD))

P9_TA(2021)0339 A9-0219/2021

(Zwykła procedura ustawodawcza: drugie czytanie)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając stanowisko Rady w pierwszym czytaniu (06115/2/2021 – C9-0214/2021),

–  uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z dnia 19 września 2018 r.(1),

–  uwzględniając opinię Komitetu Regionów z dnia 10 października 2018 r.(2),

–  uwzględniając swoje stanowisko przyjęte w pierwszym czytaniu(3) dotyczące wniosku Komisji przedstawionego Parlamentowi Europejskiemu i Radzie (COM(2018)0438),

–  uwzględniając art. 294 ust. 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając wstępne porozumienie zatwierdzone przez komisje przedmiotowo właściwe na podstawie art. 74 ust. 4 Regulaminu,

–  uwzględniając art. 67 Regulaminu,

–  uwzględniając zalecenie do drugiego czytania przedstawione przez Komisję Przemysłu, Badań Naukowych i Energii oraz Komisję Transportu i Turystyki (A9-0219/2021),

1.  zatwierdza stanowisko Rady przyjęte w pierwszym czytaniu;

2.  stwierdza, że akt prawny zostaje przyjęty zgodnie ze stanowiskiem Rady;

3.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do podpisania wraz z przewodniczącym Rady aktu prawnego zgodnie z art. 297 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;

4.  zobowiązuje swojego sekretarza generalnego do podpisania aktu prawnego po stwierdzeniu, że wszystkie procedury zostały prawidłowo zakończone, oraz do przygotowania, w porozumieniu z sekretarzem generalnym Rady, jego publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej;

5.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji oraz parlamentom narodowym.

(1) Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 191. (2) Dz.U. C 461 z 21.12.2018, s. 173. (3) Dz.U. C 158 z 30.4.2021, s. 884.

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie projektu decyzji Rady zmieniającej decyzję 2003/76/WE ustanawiającą środki niezbędne do wykonania Protokołu załączonego do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską w sprawie skutków finansowych wygaśnięcia Traktatu EWWiS i w sprawie Funduszu Badawczego Węgla i Stali (09399/2021 – C9-0242/2021 – 2020/0142(APP))

P9_TA(2021)0340 A9-0229/2021

(Specjalna procedura ustawodawcza – zgoda)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając projekt decyzji Rady (09399/2021),

–  uwzględniając wniosek o wyrażenie zgody przedstawiony przez Radę na mocy art. 2 ust. 1 Protokołu nr 37 w sprawie skutków finansowych wygaśnięcia Traktatu EWWiS oraz w sprawie Funduszu Badawczego Węgla i Stali, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (C9-0242/2021),

–  uwzględniając art. 105 ust. 1 i 4 Regulaminu,

–  uwzględniając zalecenie Komisji Budżetowej (A9-0229/2021),

1.  wyraża zgodę projekt decyzji Rady;

2.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji oraz parlamentom narodowym.

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady zmieniającej decyzję 2003/77/WE ustanawiającą wieloletnie wytyczne finansowe dotyczące zarządzania aktywami EWWiS w likwidacji i, po zakończeniu likwidacji, majątkiem Funduszu Badawczego Węgla i Stali (COM(2020)0321 – C9-0216/2020 – 2020/0143(NLE))

P9_TA(2021)0341 A9-0228/2021

(Konsultacja)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając wniosek Komisji przedstawiony Radzie (COM(2020)0321),

—  uwzględniając Protokół nr 37 w sprawie skutków finansowych wygaśnięcia Traktatu EWWiS oraz w sprawie Funduszu Badawczego Węgla i Stali, załączony do Traktatu o Unii Europejskiej i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 2 akapit drugi, na mocy którego Rada skonsultowała się z Parlamentem (C9-0216/2020),

—  uwzględniając art. 82 Regulaminu,

—  uwzględniając sprawozdanie Komisji Budżetowej (A9-0228/2021),

1.  zatwierdza wniosek Komisji;

2.  zwraca się do Rady o poinformowanie go, jeśli uzna ona za stosowne odejście od tekstu przyjętego przez Parlament;

3.  zwraca się do Rady o ponowne skonsultowanie się z Parlamentem, jeśli uzna ona za stosowne wprowadzenie znaczących zmian do tekstu przyjętego przez Parlament;

4.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji.

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie stanowiska Rady w pierwszym czytaniu w sprawie przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008, (WE) nr 810/2009, (UE) 2016/399, (UE) 2017/2226, (UE) 2018/1240, (UE) 2018/1860, (UE) 2018/1861, (UE) 2019/817 i (UE) 2019/1896 oraz uchylenia decyzji Rady 2004/512/WE i (WE) nr 2008/633/WSiSW w celu zreformowania Wizowego Systemu Informacyjnego (05950/1/2021 – C9-0198/2021 – 2018/0152A(COD))

P9_TA(2021)0342 A9-0207/2021

SPROSTOWANIA COR01

(Zwykła procedura ustawodawcza: drugie czytanie)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając stanowisko Rady w pierwszym czytaniu (05950/1/2021 – C9-0198/2021),

–  uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z dnia 19 września 2018 r.(1),

–  uwzględniając swoje stanowisko przyjęte w pierwszym czytaniu(2) dotyczące wniosku Komisji przedstawionego Parlamentowi Europejskiemu i Radzie (COM(2018)0302),

–  uwzględniając opinię Komisji Prawnej w sprawie proponowanej podstawy prawnej,

–  uwzględniając art. 294 ust. 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając wstępne porozumienie zatwierdzone przez komisję przedmiotowo właściwą na podstawie art. 74 ust. 4 Regulaminu,

–  uwzględniając decyzję Konferencji Przewodniczących z dnia 25 września 2020 r. o upoważnieniu Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych do podzielenia procedury ustawodawczej i podjęcia na tej podstawie dalszych działań,

–  uwzględniając art. 67 i 40 Regulaminu,

–  uwzględniając zalecenie do drugiego czytania przedstawione przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (A9-0207/2021),

1.  zatwierdza stanowisko Rady przyjęte w pierwszym czytaniu;

2.  stwierdza, że akt prawny zostaje przyjęty zgodnie ze stanowiskiem Rady;

3.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do podpisania wraz z przewodniczącym Rady aktu prawnego zgodnie z art. 297 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;

4.  zobowiązuje swojego sekretarza generalnego do podpisania aktu prawnego po stwierdzeniu, że wszystkie procedury zostały prawidłowo zakończone, oraz do przygotowania, w porozumieniu z sekretarzem generalnym Rady, jego publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej;

5.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji oraz parlamentom narodowym.

(1) Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 154. (2) Dz.U. C 23 z 21.1.2021, s. 286.

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie stanowiska Rady przyjętego w pierwszym czytaniu w celu przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zmiany rozporządzeń (UE) nr 603/2013, (UE) 2016/794, (UE) 2018/1862, (UE) 2019/816 i (UE) 2019/818 w odniesieniu do ustanowienia warunków dostępu do innych systemów informacyjnych UE do celów wizowego systemu informacyjnego (05951/1/2021 – C9-0199/2021 – 2018/0152B(COD))

P9_TA(2021)0343 A9-0208/2021

(Zwykła procedura ustawodawcza: drugie czytanie)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając stanowisko Rady w pierwszym czytaniu (05951/1/2021 – C9-0199/2021),

–  uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z dnia 19 września 2018 r.(1),

–  uwzględniając swoje stanowisko przyjęte w pierwszym czytaniu(2) dotyczące wniosku Komisji przedstawionego Parlamentowi Europejskiemu i Radzie (COM(2018)0302),

–  uwzględniając art. 294 ust. 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając wstępne porozumienie zatwierdzone przez komisję przedmiotowo właściwą na podstawie art. 74 ust. 4 Regulaminu,

–  uwzględniając decyzję Konferencji Przewodniczących z dnia 25 września 2020 r. o upoważnieniu Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych do podzielenia procedury ustawodawczej i podjęcia na tej podstawie dalszych działań,

–  uwzględniając art. 67 Regulaminu,

–  uwzględniając zalecenie do drugiego czytania przedstawione przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (A9-0208/2021),

1.  zatwierdza stanowisko Rady przyjęte w pierwszym czytaniu;

2.  stwierdza, że akt prawny zostaje przyjęty zgodnie ze stanowiskiem Rady;

3.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do podpisania wraz z przewodniczącym Rady aktu prawnego zgodnie z art. 297 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;

4.  zobowiązuje swojego sekretarza generalnego do podpisania aktu prawnego po stwierdzeniu, że wszystkie procedury zostały prawidłowo zakończone, oraz do przygotowania, w porozumieniu z sekretarzem generalnym Rady, jego publikacji Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej;

5.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji oraz parlamentom narodowym.

(1) Dz.U. C 440 z 6.12.2018, s. 154. (2) Dz.U. C 23 z 21.1.2021, s. 286.

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie stanowiska Rady w pierwszym czytaniu w sprawie przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego, w ramach Funduszu Zintegrowanego Zarządzania Granicami, instrument wsparcia finansowego na rzecz zarządzania granicami i polityki wizowej (06487/2/2021 – C9-0226/2021 – 2018/0249(COD))

P9_TA(2021)0344 A9-0220/2021

(Zwykła procedura ustawodawcza drugie czytanie)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając stanowisko Rady w pierwszym czytaniu (06487/2/2021 – C9-0226/2021),

–  uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z dnia 17 października 2018 r.(1),

–  uwzględniając swoje stanowisko przyjęte w pierwszym czytaniu(2) dotyczące wniosku Komisji przedstawionego Parlamentowi Europejskiemu i Radzie (COM(2018)0473),

–  uwzględniając art. 294 ust. 7 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając wstępne porozumienie zatwierdzone przez komisję przedmiotowo właściwą na podstawie art. 74 ust. 4 Regulaminu,

–  uwzględniając art. 67 Regulaminu,

–  uwzględniając zalecenie do drugiego czytania przedstawione przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (A9-0220/2021),

1.  zatwierdza stanowisko Rady przyjęte w pierwszym czytaniu;

2.  stwierdza, że akt prawny zostaje przyjęty zgodnie ze stanowiskiem Rady;

3.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do podpisania wraz z przewodniczącym Rady aktu prawnego zgodnie z art. 297 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;

4.  zobowiązuje swojego sekretarza generalnego do podpisania aktu prawnego po stwierdzeniu, że wszystkie procedury zostały prawidłowo zakończone, oraz do przygotowania, w porozumieniu z sekretarzem generalnym Rady, jego publikacji Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej;

5.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji oraz parlamentom narodowym.

(1) Dz.U. C 62 z 15.2.2019, s. 184. (2) Dz.U. C 23 z 21.1.2021, s. 406.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie dialogu obywatelskiego i uczestnictwa obywateli w procesie decyzyjnym UE (2020/2201(INI))

P9_TA(2021)0345 A9-0213/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając art. 10 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE),

–  uwzględniając art. 11 TUE,

–  uwzględniając swoją rezolucję z 15 stycznia 2020 r. w sprawie stanowiska Parlamentu Europejskiego dotyczącego konferencji w sprawie przyszłości Europy(1),

–  uwzględniając swoją rezolucję z 18 czerwca 2020 r. w sprawie stanowiska Parlamentu Europejskiego dotyczącego konferencji w sprawie przyszłości Europy(2),

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając stanowisko w formie poprawek przedstawione przez Komisję Petycji,

–  uwzględniając opinie przedstawione przez Komisję Kultury i Edukacji oraz Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Konstytucyjnych (A9-0213/2021),

A.  mając na uwadze, że wyniki wyborów europejskich z 2019 r. dały pozytywny sygnał, że rośnie zainteresowanie obywateli Unii wydarzeniami na szczeblu UE, oraz że uważają oni, iż unijne prawodawstwo ma wpływ na ich codzienne życie; mając na uwadze, że całkowita frekwencja w 2019 r. wyniosła 50,6 %, czyli była najwyższa od czasu wyborów w 1994 r. i znacznie wzrosła od czasu wyborów w 2014 r., w których wyniosła 42,6 %; mając na uwadze, że mimo wyższej frekwencji w 2019 r. we wszystkich grupach ludności wzrost ten napędzało młodsze pokolenie: znaczny wzrost odnotowano w grupach wiekowych poniżej 25 lat i od 25 do 39 lat; mając na uwadze, że mimo ogólnego wzrostu frekwencji nadal utrzymują się duże różnice między poszczególnymi państwami członkowskimi;

B.   mając na uwadze, że według badania Eurobarometr z czerwca 2020 r. poświęconego aktywności obywatelskiej(3) 55 % respondentów uznało udział w wyborach europejskich za najskuteczniejszy sposób na to, by decydenci na szczeblu UE wysłuchali ich zdania; mając na uwadze, że choć celem jest ciągłe ulepszanie działania demokracji w UE, to według kilku badań Eurobarometr obywatele UE nie są zadowoleni ze sposobu funkcjonowania demokracji; mając na uwadze, że takie postrzeganie stwierdzono nie tylko na szczeblu UE, lecz także na szczeblu krajowym; mając na uwadze, że znaczna część obywateli UE nie czuje się wysłuchana i postrzega UE jako podmiot od nich odległy;

C.  mając na uwadze, że art. 10 i 11 TUE oraz art. 20, 21, 24, 227 i 228 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowią podstawę udziału obywateli w kształtowaniu polityki i prawodawstwa UE;

D.  mając na uwadze, że art. 10 ust. 3 TUE stanowi, że „każdy obywatel ma prawo uczestniczyć w życiu demokratycznym Unii” oraz że „decyzje są podejmowane w sposób jak najbardziej otwarty i zbliżony do obywatela”;

E.  mając na uwadze, że art. 11 ust. 1 i 2 Traktatu o Unii Europejskiej wymaga od instytucji, aby za pomocą odpowiednich środków umożliwiały obywatelom i stowarzyszeniom przedstawicielskim wypowiadanie się i publiczną wymianę poglądów we wszystkich dziedzinach działania Unii oraz by utrzymały otwarty, przejrzysty i regularny dialog ze stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim;

F.  mając na uwadze, że w ust. 19 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa(4) podkreślono, że konsultacje publiczne oraz z udziałem zainteresowanych stron są integralną częścią świadomego podejmowania decyzji oraz poprawiają jakość stanowienia prawa;

G.  mając na uwadze, że zgodnie z art. 165 ust. 2 TFUE działanie Unii zmierza do sprzyjania rozwojowi wymiany młodzieży i wymiany instruktorów społeczno-oświatowych, a także zachęcania młodzieży do uczestnictwa w demokratycznym życiu Europy;

H.   mając na uwadze, że obywatele UE mogą jedynie pod pewnymi warunkami wszczynać postępowania bezpośrednio przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), aby wyegzekwować prawa przysługujące im na mocy Traktatów, w tym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej; mając na uwadze, że demokratyczne wybory do Parlamentu Europejskiego stanowią główny oddolny instrument dostępny obywatelom w UE, natomiast inne środki, takie jak europejska inicjatywa obywatelska (EIO), skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich i petycje do Parlamentu, będące ważnymi elementami uzupełniającymi parlamentaryzm, wymagają wzmocnienia;

I.  mając na uwadze, że dotychczas zorganizowano sześć udanych europejskich inicjatyw obywatelskich, w tym ostatnio inicjatywę „Minority SafePack” oraz inicjatywę „Zakończmy epokę klatkową”; mając na uwadze, że rozporządzenie (UE) 2019/788(5) w sprawie EIO, które weszło w życie w styczniu 2020 r., ma ułatwić obywatelom UE zwracanie się do Komisji o przedkładanie aktów ustawodawczych w dziedzinach wchodzących w zakres jej kompetencji i w których Unia jest uprawniona do działania; mając na uwadze, że inicjatywa „Minority SafePack” była pierwszą europejską inicjatywą obywatelską, nad którą debatowano w Parlamencie Europejskim na podstawie zmienionego rozporządzenia w sprawie EIO, a w grudniu 2020 r. uzyskała zdecydowane poparcie w Parlamencie wynoszące 76 % oddanych głosów; mając jednak na uwadze, że wpływ EIO jest niewielki, częściowo ze względu na brak działań następczych ze strony Komisji;

J.  mając na uwadze, że zalecenia Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich nie są prawnie wiążące, ale wskaźnik zgodności z ustaleniami jest stale wysoki;

K.  mając na uwadze, że obywatele UE oraz każda osoba fizyczna lub prawna zamieszkująca lub mająca siedzibę statutową w państwie członkowskim mają prawo kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego na podstawie art. 24 i 227 TFUE w sprawach objętych zakresem działalności Unii, które dotyczą ich bezpośrednio;

L.  mając na uwadze, że internetowe konsultacje publiczne prowadzone przez Komisję są w większości przypadków skierowane do określonej grupy docelowej, nie są szeroko rozpowszechniane, a czasami trwają zbyt krótko, w związku z czym nie docierają do znacznej części ludności; mając na uwadze, że w kompleksowym przeglądzie polityki Komisji w zakresie konsultacji z 2019 r. Europejski Trybunał Obrachunkowy zalecił Komisji poprawę sposobu docierania do obywateli w celu wpierania zwiększonego uczestnictwa;

M.  mając na uwadze, że dialogi obywatelskie prowadzone przez Komisję służą raczej informowaniu obywateli, a nie włączaniu ich w debatę na temat ich wizji i tego, co chcieliby zmienić w UE, oraz pozbawione są mechanizmu informacji zwrotnej służącego powiadamianiu obywateli o wynikach ich zaangażowania;

N.  mając na uwadze, że sposób funkcjonowania istniejących instrumentów uczestnictwa, takich jak EIO, konsultacje publiczne i dialogi obywatelskie, nie zapewnia obywatelom dostatecznych sposobów wpływania na proces decyzyjny UE; mając na uwadze, że w dużej mierze spowodowane jest to brakiem skutecznego monitorowania procesu decyzyjnego na szczeblu instytucjonalnym;

O.  mając na uwadze, że poszczególni obywatele rzadko korzystają z większości form uczestnictwa; mając na uwadze, że poszczególni obywatele w dużej mierze nie wiedzą o istniejących instrumentach uczestnictwa, przez co są niedostatecznie reprezentowani w opiniach i danych gromadzonych za pomocą istniejących instrumentów; mając na uwadze, że uczestnictwo obywateli nie zastępuje zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego;

P.  mając na uwadze, że obecne instrumenty uczestnictwa nie maksymalizują potencjału uczestnictwa obywateli, a tym samym niedostatecznie przyczyniają się do wzmacniania legitymacji demokratycznej UE i zwiększania poczucia odpowiedzialności obywateli za UE, która odzwierciedlałaby ich potrzeby i wizje;

Q.  mając na uwadze, że zreformowanie istniejących instrumentów uczestnictwa, ze szczególnym uwzględnieniem grup społeczeństwa niedostatecznie reprezentowanych w największym stopniu, mianowicie osób młodych, i dalszy rozwój europejskiej sfery publicznej może pomóc wzmocnić legitymację demokratyczną UE;

R.  mając na uwadze, że poprawa uczestnictwa obywateli i przejrzystości na szczeblu UE jest kluczowa dla zbliżenia Unii do obywateli i dla zwiększenia zaufania obywateli do instytucji UE, a także dla osiągnięcia prawdziwej wielopoziomowej demokracji; mając na uwadze, że brak przejrzystości uniemożliwia publiczną debatę nad aktami prawnymi; mając na uwadze, że nie wszystkie zainteresowane strony mają równy dostęp do instytucji UE bądź informacji o ich pracy; mając na uwadze, że Komisja powinna prowadzić otwarty, przejrzysty i regularny dialog z obywatelami i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego; mając na uwadze, że UE powinna zapewnić społeczeństwu obywatelskiemu możliwość aktywnego udziału w debacie publicznej i zdolność wpływania na politykę i procesy decyzyjne;

S.  mając na uwadze, że trzeba rozszerzyć europejski wymiar edukacji obywatelskiej przez pogłębienie wiedzy obywateli na temat funkcjonowania UE, by umożliwić im uczestnictwo;

T.  mając na uwadze rosnące zapotrzebowanie na lekcje obywatelstwa europejskiego w państwach członkowskich; mając na uwadze, że w tej sytuacji należy uznać wysiłki organizacji społeczeństwa obywatelskiego na rzecz edukacji obywatelskiej i nauki oraz promować całościowe podejście do edukacji obywatelskiej, w tym zarówno formalnego i pozaformalnego kształcenia i uczenia się;

U.  mając na uwadze, że dotychczasowe udane projekty dotyczące uczestnictwa obywateli, takie jak Europejskie Parlamenty Domowe oraz unijny dialog młodzieżowy, pokazały, że obywatele chcieliby regularnie uczestniczyć w procesach decyzyjnych UE;

V.  mając na uwadze, że Rada pozostaje instytucją zamkniętą, co potwierdziło dochodzenie OI/2/2017/TE Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich na temat braku przejrzystości w odniesieniu do publicznego dostępu do dokumentów legislacyjnych Rady oraz jej procesu decyzyjnego;

W.  mając na uwadze, że OECD definiuje otwarty rząd jako „kulturę rządzenia opartą na innowacyjnych i zrównoważonych strategiach i praktykach publicznych, którym przyświecają zasady przejrzystości, rozliczalności i uczestnictwa służące demokracji oraz wzrostowi sprzyjającemu włączeniu społecznemu”;

X.  mając na uwadze, że przeprowadzone przez państwa członkowskie w 2018 r. europejskie konsultacje obywatelskie w sprawie przyszłości Europy okazały się skutecznym narzędziem angażowania obywateli w sprawy Unii; mając na uwadze, że brak konkretnych działań następczych oraz ciągłości procesu sprawił, że wyniki tych partycypacyjnych wysiłków były zróżnicowane;

Y.  mając na uwadze, że konferencja w sprawie przyszłości Europy powinna w jak największym stopniu angażować obywateli i że może ona być cennym doświadczeniem w nawiązywaniu dialogu, które pozwoli zrozumieć rzeczywiste oczekiwania obywateli dotyczące roli UE i działań jej instytucji;

1.  podkreśla, że trzeba zastanowić się, jak Unia może skuteczniej angażować obywateli zgodnie z fundamentalnymi unijnymi zasadami demokracji przedstawicielskiej; uważa, że obywatele powinni mieć większy wpływ na unijny proces decyzyjny, aby Unia mogła bardziej odzwierciedlać poglądy obywateli oraz stać się bardziej odporna, demokratyczna i skuteczna; w związku z tym uważa, że nie należy wykluczać zmiany Traktatu, choć nie powinna ona stanowić celu sama w sobie, oraz że konferencja w sprawie przyszłości Europy powinna umożliwić nawiązanie konstruktywnego dialogu z obywatelami na temat tych kluczowych kwestii;

2.  uważa, że wszelkie reformy Unii, służące temu, aby uczynić ją bardziej społeczną, sprawiedliwą, spójną, zjednoczoną, ukierunkowaną, zdolną, suwerenną i odpowiedzialną, wzmacnia bezpośredni kontakt z obywatelami za pomocą mechanizmów uczestnictwa;

3.  podkreśla, że istnieje zasadniczy konflikt między wizją UE skupioną wokół państw członkowskich a UE skupioną wokół unijnych instytucji, któremu można zaradzić przez opracowanie podejścia i instrumentów właściwych dla Unii Europejskiej obywateli;

4.  zwraca uwagę, że istniejące instrumenty uczestnictwa mają liczne wady, w związku z czym należy je ulepszyć, a także opracować nowe, aby uczestnictwo obywatelskie było bardziej dostępne, integracyjne, znaczące i skuteczne; uważa, że aby ułatwić udział społeczeństwa w szerzej zakrojonych debatach politycznych i dać obywatelom możliwość wpływania na wyniki polityczne, z wykorzystaniem synergii w istniejących mechanizmach, konieczne jest, aby zaangażowanie obywateli było zorganizowane w sposób odpowiadający ich oczekiwaniom; uważa, że ten oddolny program uczestnictwa powinien uzupełniać demokrację przedstawicielską w UE;

5.  podkreśla znaczenie EIO jako jedynego narzędzia uczestnictwa na szczeblu UE, które może doprowadzić do stanowienia prawa; wzywa do wzmocnienia odpowiedzi przez przyjmowanie rezolucji Parlamentu w związku z każdą udaną europejską inicjatywą obywatelską; zauważa, że Komisja musi w pełni wywiązać się ze swojego prawnego obowiązku podania wystarczającego uzasadnienia, dlaczego podjęła działania bądź nie podjęła działań w sprawie EIO, oraz uważa, że taka komunikacja musi być bardziej wyczerpująca, by obywatele mogli uzyskać dokładny obraz tego, czego należy się spodziewać po zaangażowaniu w europejską inicjatywę obywatelską lub po jej zainicjowaniu; ubolewa, że Komisja nie podjęła działań następczych w drodze środków ustawodawczych w związku z udanymi europejskimi inicjatywami obywatelskimi; uważa, że zgodnie z art. 15 rozporządzenia (UE) 2019/788 w przypadku gdy Komisja w wyznaczonych terminach nie poda swoich zamiarów do wiadomości publicznej lub w komunikacie stwierdza, że nie zamierza podejmować działań w związku z EIO, która spełniła wymogi proceduralne i jest zgodna z Traktatami, w szczególności z podstawowymi wartościami Unii zapisanymi w art. 2 TUE, Parlament może zdecydować – zgodnie z art. 222 Regulaminu – o podjęciu działań następczych w związku z EIO i sporządzić sprawozdanie z własnej inicjatywy w kwestiach ustawodawczych (INL); wzywa Komisję, by przyjęła na siebie zobowiązanie do przedłożenia wniosku ustawodawczego po przyjęciu takiego INL przez Parlament; w związku z tym proponuje zmianę obowiązującej umowy ramowej między Parlamentem a Komisją; apeluje o zmianę rozporządzenia w sprawie EIO, aby zachęcić Komisję do przedłożenia wniosku ustawodawczego w przypadku EIO spełniającej odpowiednie wymogi;

6.  zwraca uwagę, że w następstwie sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego(6), w którym uznano skuteczność konsultacji publicznych prowadzonych przez Komisję Europejską, oraz zważywszy na zadowalające postrzeganie ich przez obywateli, Komisja powinna usprawnić proces konsultacji publicznych, aby wspierać większe uczestnictwo obywateli oraz lepiej monitorować i oceniać ich wkład;

7.  zwraca uwagę, że należy udoskonalić oraz uaktualnić aktualną koncepcję oraz praktykę dialogu obywatelskiego;

8.  podkreśla korzyści płynące z zaangażowania obywateli i społeczeństwa obywatelskiego w rozwój europejskiej sfery publicznej oraz w uzupełnienie legitymacji demokratycznej UE zapewnianej przez jej instytucje przedstawicielskie i procedury demokratyczne;

9.  podkreśla, że nie wszystkie zainteresowane strony, zwłaszcza obywatele i grupy społeczeństwa obywatelskiego, są równie aktywne politycznie, głośne i wpływowe; uważa zatem, że demokracja uczestnicząca UE wymaga wspomagania niezorganizowanych obywateli oraz wspierania ich dostępu do możliwości wyborczych i możliwości uczestnictwa za pomocą kanałów UE i poza nimi;

10.  uważa, że zaufanie obywateli do instytucji UE ma podstawowe znaczenie dla demokracji, dobrego sprawowania rządów i skutecznego kształtowania polityki; uważa, że instytucje UE muszą dążyć do możliwie jak najwyższych standardów przejrzystości, rozliczalności i rzetelności; podkreśla, że dostęp obywateli do dokumentów instytucji europejskich ma fundamentalne znaczenie dla demokracji uczestniczącej; wzywa w szczególności Radę do zwiększenia przejrzystości procesu decyzyjnego i dostępu do dokumentów;

11.  podkreśla potencjał nowych technologii oferujących nowe możliwości kontaktu z obywatelami, aby zapewnić skuteczne podejście oddolne i zwiększyć zdolność obywateli do rozliczania instytucji;

12.  podkreśla, że otwarty rząd, który łączy środki zwiększające przejrzystość i rozliczalność z narzędziami uczestnictwa, stanowi właściwą reakcję na deficyt demokratyczny będący skutkiem dostrzegalnego braku udziału obywateli UE w unijnym procesie podejmowania decyzji;

13.  z zadowoleniem przyjmuje planowane ustanowienie organu ds. etyki jako niezależnego organu ukierunkowanego na zwiększenie przejrzystości w instytucjach UE;

14.  zwraca uwagę na nowy program „Obywatele, równość, prawa i wartości”, który ma zapewnić większe oddziaływanie i większą widoczność działań przyczyniających się do dialogu obywatelskiego i zaangażowania w demokracje uczestniczące; podkreśla znaczenie zapewnienia ciągłości i zwiększenia środków na komponent „obywatele” tego programu, w tym na działania w zakresie partnerstwa miast i pamięci o przeszłości; z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie działań, które mają na celu dalsze promowanie wartości europejskich w ramach tego programu, takich jak podnoszenie świadomości na temat wspólnej historii europejskiej; wzywa do szybkiego utworzenia grupy dialogu obywatelskiego w ramach nowego programu;

15.  uważa, że należy promować wymianę między obywatelami różnych krajów na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym, w szczególności za pośrednictwem sieci miast i regionów oraz przez ułatwianie dialogu międzyregionalnego; wzywa Komisję, aby zapewniła dostateczne środki finansowe na ten cel w ramach komponentu „Zaangażowanie i uczestnictwo obywateli” programu „Obywatele, równość, prawa i wartości”;

16.  podkreśla, że lepsze informowanie o obawach obywateli pomoże instytucjom UE w uważnym reagowaniu na te obawy przez zapewnienie odpowiednich kanałów docierania do obywateli i gromadzenia informacji oraz przez podejmowanie odpowiednich działań następczych w procesie podejmowania decyzji; apeluje o udoskonalenie unijnych mechanizmów uczestnictwa, tak aby uczestnictwo obywatelskie wywierało istotny wpływ na unijny proces decyzyjny;

17.  podkreśla potrzebę zaangażowania szczególnie osób młodych w debatę polityczną na temat przyszłości Europy oraz ich spójnego włączania w mechanizmy uczestnictwa oraz regularnie prowadzone dialogi obywatelskie, ponieważ dzisiejsze decyzje będą kształtować ich przyszłość; podkreśla potrzebę określenia nowych środków komunikacji i interakcji dostosowanych do zainteresowań młodych ludzi;

18.  wyraża uznanie dla prowadzonych przez Komisję konsultacji dotyczących dzieci i popiera utworzenie w przyszłości unijnej platformy na rzecz uczestnictwa dzieci; z zadowoleniem przyjmuje włączenie osób młodych do platformy cyfrowej i paneli obywatelskich konferencji w sprawie przyszłości Europy; wzywa instytucje UE do wypracowania sposobów zapewnienia w przyszłości podobnego strukturalnego zaangażowania dzieci i młodzieży, a także do wprowadzenia odpowiednich mechanizmów pozyskiwania informacji zwrotnych;

19.  wzywa do rzeczywistego zaangażowania młodych ludzi i organizacji młodzieżowych w planowanie, wdrażanie i ocenę wydarzeń i programów; pochwala wysiłki podejmowane w ramach unijnego dialogu z młodzieżą na rzecz włączenia młodzieży i organizacji młodzieżowych w kształtowanie polityki i podejmowanie decyzji; wzywa instytucje UE do zobowiązania się do podjęcia konkretnych działań w oparciu o wyniki unijnego dialogu z młodzieżą;

20.  podkreśla konieczność współpracy z instytucjami edukacyjnymi i organizacjami edukacji obywatelskiej w celu dopilnowania, by aktywne obywatelstwo europejskie stało się częścią programu nauczania w całej UE; wzywa Komisję, aby udzieliła wsparcia w celu uzupełnienia programów edukacyjnych we wszystkich państwach członkowskich, w szczególności przez pomoc w opracowywaniu wspólnego programu nauczania dotyczącego europejskiej i globalnej edukacji obywatelskiej, co ma sprzyjać lepszemu zrozumieniu istniejących instytucji UE oraz historii i kultur państw członkowskich, a także promować obiektywne i krytyczne myślenie o korzyściach płynących z Unii Europejskiej; sugeruje włączenie do programów nauczania modułów poświęconych funkcjonowaniu i historii UE oraz wzywa Komisję do zaproponowania wytycznych dotyczących takich modułów;

21.  przypomina o deklaracji dotyczącej promowania – przez edukację – postaw obywatelskich oraz wspólnych wartości, którymi są wolność, tolerancja i niedyskryminacja, przyjętej przez ministrów edukacji UE 17 marca 2015 r., w której wezwali oni do nasilenia działań w dziedzinie edukacji na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym, aby chronić nasze pluralistyczne społeczeństwo;

22.  wzywa Komisję do organizowania dla młodzieży szkół średnich, szkół zawodowych i innych struktur edukacyjnych corocznej olimpiady Unii Europejskiej na temat funkcjonowania i historii UE, aby pobudzić zainteresowanie sprawami UE, uczestnictwo w nich i debatę im poświęconą; podkreśla, że należy również wykorzystać program Erasmus+ do podnoszenia poziomu kształcenia w zakresie obywatelstwa europejskiego, w szczególności wśród studentów i ludzi młodych; ponownie podkreśla, że Komisja powinna bardziej wspierać sprawy UE oraz programy studiów istniejące w Europie i poza nią w oparciu o pomyślny program Erasmus+;

23.  uważa, że zapewnienie uczestnictwa młodzieży będzie stanowiło istotny element długotrwałych skutków inicjatyw na rzecz dialogu obywatelskiego; podkreśla w związku z tym, że we wszelkich działaniach edukacyjnych UE należy skupić się na młodych ludziach, i sugeruje, by promować narzędzia zaangażowania młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem mediów społecznościowych, aplikacji mobilnych, gier mobilnych, quizów i innych formatów przyjaznych młodzieży; z zadowoleniem przyjmuje partnerskie programy edukacyjne, takie jak Europejski Parlament Młodzieży i zorganizowany unijny dialog młodzieżowy, jako przykłady dobrych praktyk;

24.  podkreśla znaczenie środowisk akademickich, naukowców i uniwersytetów dla poprawy poziomu wiedzy fachowej obywateli na temat mechanizmów uczestnictwa w UE w celu zwiększenia ich udziału w unijnym procesie decyzyjnym;

25.  podkreśla, że skuteczny dialog obywatelski i aktywne uczestnictwo obywateli są ściśle powiązane z europejskim wymiarem edukacji obywatelskiej; podkreśla zatem potrzebę wzmocnienia europejskiego wymiaru edukacji obywatelskiej, aby umożliwić świadome uczestnictwo i działanie obywateli oraz ich pełne uczestnictwo w życiu obywatelskim i społecznym, zarówno na szczeblu europejskim, jak i państw członkowskich, w oparciu o zrozumienie pojęć i struktur politycznych, prawnych, społecznych i ekonomicznych, a także wydarzeń o charakterze globalnym i kwestii zrównoważonego rozwoju; wzywa Komisję do opracowania kompleksowej strategii europejskiej w celu rozwijania kompetencji obywatelskich w UE oraz opracowania środków wsparcia służących zapewnieniu równego dostępu do edukacji obywatelskiej wszystkim mieszkańcom UE, aby umożliwić im korzystanie z przysługujących im praw politycznych;

26.  proponuje utworzenie europejskiej sieci edukacji obywatelskiej, która będzie służyć jako platforma wymiany najlepszych praktyk i wiedzy na temat metod wzmacniania europejskiego wymiaru edukacji obywatelskiej; podkreśla zapotrzebowanie na nowe modele i instrumenty edukacji obywatelskiej;

27.  podkreśla rolę, jaką odgrywają media w kształtowaniu opinii obywateli na temat polityki UE i samej UE; zaznacza potrzebę utrzymania niezależnego i zróżnicowanego środowiska medialnego w całej Europie, ale uważa, że​ należy dołożyć większych starań, aby przeciwdziałać dezinformacji i błędnym doniesieniom w mediach na temat UE, zwłaszcza przez zwiększone wsparcie dla ogólnoeuropejskich projektów medialnych opartych na faktach;

28.  podkreśla prawo obywateli do dostępu do wiarygodnych, niezależnych i opartych na faktach informacji na temat Unii Europejskiej, jej polityki i procesów decyzyjnych; uznaje potrzebę utworzenia zróżnicowanego dostępu do neutralnego, niezależnego i bogatego w informacje wspólnego europejskiego centrum oferującego wiadomości, dostępnego we wszystkich językach urzędowych UE, oraz potrzebę rozwijania proaktywnej komunikacji z obywatelami UE; przypomina również o wartości istniejących mediów; uważa, że należy konkretnie zająć się problemem rozpowszechniania informacji wprowadzających w błąd i dezinformacji, zwłaszcza w czasach kryzysów, gdy najbardziej potrzebne są prawdziwe, wiarygodne i aktualne informacje; podkreśla, że niezależność mediów ma kluczowe znaczenie dla tych procesów; apeluje, aby do funkcjonowania platform internetowych wprowadzić późniejsze informacje zwrotne, weryfikację faktów i moderację treści w odniesieniu do informacji wprowadzających w błąd i dezinformacji, przy czym funkcje te muszą być zgodne z prawami obywatelskimi i wolnością wypowiedzi; uważa zatem, że zasadnicze znaczenie ma wzmocnienie szkolenia dziennikarzy, aby promować niezależne i krytyczne myślenie;

29.  z zadowoleniem przyjmuje cel europejskiego planu działania na rzecz demokracji, jakim jest zwiększanie uczestnictwa obywateli w systemach demokratycznych dzięki podejmowaniu świadomych decyzji; podkreśla potrzebę zapewnienia uczestnictwa młodzieży i zaangażowania obywatelskiego osób wywodzących się z defaworyzowanych środowisk w ramach programu Erasmus+ i Europejskiego Korpusu Solidarności; z zadowoleniem przyjmuje środki ogłoszone w europejskim planie działania na rzecz demokracji, służące umocnieniu wolności mediów, wolności wypowiedzi i wysokiej jakości dziennikarstwa; oczekuje na propozycje Komisji dotyczące praktycznych i skutecznych narzędzi służących lepszemu zagwarantowaniu bezpieczeństwa dziennikarzy, którzy zdecydowanie zbyt często mają do czynienia z groźbami i zastraszaniem, co ogranicza prawo obywateli do informacji; zauważa z zaniepokojeniem brak konkretnych propozycji dotyczących zapewnienia wolności artystycznej i przyznania ochrony artystom cenzurowanym i ściganym oraz zwraca się do Komisji, by nadal rozwijała tę dziedzinę w ramach europejskiego planu działania na rzecz demokracji;

30.  uznaje prawo wszystkich obywateli UE do zwracania się o informacje i otrzymywania ich od instytucji unijnych w jednym z języków urzędowych UE; zwraca uwagę, że prawdziwy dialog oraz aktywne i świadome uczestnictwo obywateli UE w unijnym procesie decyzyjnym są możliwe tylko wtedy, gdy nie ma barier językowych, i w związku z tym wzywa Komisję do podjęcia znacznie większych wysiłków, by komunikować się z obywatelami we wszystkich językach urzędowych UE; zwraca uwagę, że aby zwiększyć włączenie, świadomość i widoczność, należy ulepszyć dostępność treści internetowych; sugeruje, że wszystkie strony internetowe UE powinny być przyjazne dla użytkownika i dostępne we wszystkich językach urzędowych UE;

31.  przypomina, że​ europejskie strategie polityczne i prawodawstwo są w większości wdrażane przez administracje lokalne i regionalne, które mają możliwość łatwiejszego dotarcia do obywateli i odegrania kluczowej roli w edukowaniu ich na temat UE, ponieważ ten szczebel władzy znajduje się najbliżej obywateli; podkreśla, że ​najpierw można by zwiększyć środki przeznaczane na biura łącznikowe instytucji europejskich oraz rozwój ich sieci terenowej w całej Europie;

32.  z zadowoleniem przyjmuje opinię Komitetu Regionów z 14 października 2020 r. pt. „Władze lokalne i regionalne w stałym dialogu z obywatelami”(7); domaga się, aby oprócz ogólnounijnych narzędzi uczestnictwa obywatelskiego ustanowić sieć wielopoziomowych rządów, która powinna stanowić łańcuch transmisyjny między instytucjami europejskimi a obywatelami;

33.  podkreśla potrzebę pełnego zaangażowania obywateli w proces decyzyjny UE w celu wzmocnienia legitymacji UE i zwiększenia zaufania obywateli do działań jej instytucji; podkreśla zatem potrzebę stworzenia stałych mechanizmów uczestnictwa, które będą dodatkowo ułatwiać i promować udział obywateli w procesie decyzyjnym UE oprócz udziału w wyborach i innych istniejących kanałów i instrumentów; popiera działania służące zwiększaniu świadomości na temat tych mechanizmów, tak aby zagwarantować ich maksymalne oddziaływanie i najwyższą skuteczność; podkreśla potrzebę istnienia takich mechanizmów na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym oraz odpowiedniej koordynacji poziomej i pionowej między instytucjami na różnych szczeblach;

34.  zwraca uwagę, że regularne procesy uczestnictwa obywatelskiego mogą służyć różnym celom, takim jak wpływ na roczne priorytety polityczne lub legislacyjne, opracowywanie konkretnych propozycji w konkretnych sprawach, omawianie zagadnień instytucjonalnych lub decydowanie o wydatkowaniu niektórych środków publicznych; podkreśla jednak, że o ile uczestnictwo obywatelskie sprawdzi się w niektórych obszarach, to ważne jest, aby obywatele dobrze rozumieli skutki zaangażowania, w tym nieuniknione ograniczenia, wraz z odpowiednimi i przejrzystymi procedurami następczymi;

35.  odnotowuje, że mechanizmy uczestnictwa obywatelskiego obejmują szeroką gamę uzupełniających się narzędzi, między innymi zgromadzenia obywatelskie, inicjatywy obywatelskie, konsultacje publiczne, dialogi obywatelskie, budżetowanie partycypacyjne, referenda itp.;

36.  przypomina, że mechanizmy uczestnictwa obywatelskiego powinny dawać jednostkom możliwość wyrażania pomysłów i obaw; podkreśla, że muszą one mieć charakter partycypacyjny, integracyjny, otwarty, przemyślany, ponadnarodowy, przejrzysty, niestronniczy, rozliczalny, skuteczny, widoczny i atrakcyjny;

37.  podkreśla, że aby dotrzeć do jak największej liczby ludzi, należy przyjąć podejście integracyjne; zaznacza, że wybór uczestników powinien zapewnić zrównoważoną reprezentację ludności, przez wykorzystanie odpowiednich mechanizmów komunikacyjnych służących dotarciu do różnych odbiorców, w pełni odzwierciedlając różnorodność społeczną i terytorialną; podkreśla, że​ wszyscy obywatele powinni mieć równy dostęp do mechanizmów uczestnictwa, w tym osoby mieszkające na obszarach mniej uprzywilejowanych lub osoby o bardziej ograniczonym dostępie do informacji o UE; apeluje o udostępnienie mechanizmów uczestnictwa wszystkim, w tym obywatelom państw trzecich mieszkającym w UE, a także obywatelom UE mieszkającym w innym państwie członkowskim lub w państwie trzecim, którym należy zaoferować alternatywne mechanizmy dostosowane do ich potrzeb;

38.  podkreśla, że​ obywatele powinni mieć dostęp do mechanizmów uczestnictwa we wszystkich językach urzędowych Unii; przypomina, że bariery językowe oddalają instytucje europejskie od obywateli i uniemożliwiają rozwój prawdziwie włączającej demokracji europejskiej;

39.  podkreśla znaczenie zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami pełnego dostępu do wszystkich instrumentów, które UE udostępnia obywatelom, w szczególności przez systematyczne tłumaczenie ustne i pisemne na język migowy i język łatwy do czytania i zrozumienia;

40.  podkreśla, że organizacje społeczeństwa obywatelskiego, partnerzy społeczni i inne zainteresowane strony powinny odgrywać istotną rolę we wszystkich instrumentach uczestnictwa; uważa, że kluczowe znaczenie mają odpowiednie metody wspierające ich uczestnictwo; zaznacza, że aby zapewnić skuteczność tych instrumentów, trzeba zaangażować Komitet Regionów (KR) i Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES);

41.  podkreśla, że aby procesy partycypacyjne były skuteczne, należy od samego początku informować o ich celu, zasadach i ramach czasowych; podkreśla, że ​w komunikacji dotyczącej zaangażowania obywateli należy kłaść nacisk na praktyczną rolę wszelkich mechanizmów, gdyż w przeciwnym razie niespełnienie oczekiwań doprowadzi do ograniczenia uczestnictwa, a tym samym zmniejszy legitymację;

42.  podkreśla, że aby zapewnić obywatelom europejskie ramy uwzględniające różne tradycje debat na szczeblu krajowym, należy zachować odpowiednią równowagę między wspólnym formatem a różnorodnymi praktykami krajowymi w obszarze regularnie prowadzonych dialogów obywatelskich;

43.  podkreśla, że technologie cyfrowe powinny być uzupełnieniem instrumentów bezpośredniego uczestnictwa, a zwłaszcza powinny być wykorzystywane do zachęcania do uczestnictwa osób mających trudności z uczestnictwem za pomocą tradycyjnych instrumentów;

44.   wzywa Komisję i państwa członkowskie do opracowania dostępnych, innowacyjnych i włączających narzędzi służących uczestnictwu obywateli i dialogowi obywatelskiemu, lepiej wykorzystujących technologie cyfrowe, aby umożliwić wszystkim obywatelom (np. osobom młodszym i starszym, osobom z niepełnosprawnościami, mobilnym obywatelom UE, osobom mieszkającym na obszarach wiejskich lub słabiej zaludnionych) skuteczne uczestnictwo w procesie decyzyjnym UE, w oparciu o wnioski wyciągnięte ze sposobu, w jaki pandemia COVID-19 zadziałała jako bodziec do wykorzystania narzędzi cyfrowych; zwraca uwagę na wartość dodaną niebiurokratycznej i kompleksowej strony internetowej zapewniającej obywatelom informacje na temat wszystkich europejskich inicjatyw partycypacyjnych; podkreśla kluczową rolę mediów społecznościowych, zwłaszcza dla dzieci; podkreśla, że celem takich innowacyjnych narzędzi powinno być wspieranie demokracji przedstawicielskiej oraz że na wszystkich szczeblach należy zapewnić przejrzystość;

45.  apeluje o weryfikację faktów i moderowanie w związku z dezinformacją związaną z funkcjonowaniem platform internetowych, które są wykorzystywane do kontaktów z obywatelami;

46.  przypomina, że przed rozpoczęciem jakichkolwiek procesów uczestnictwa instytucje UE muszą zobowiązać się, że będą uwzględniać ich wyniki w działaniach zgodnych ze swoimi kompetencjami i prowadzonymi procedurami legislacyjnymi, ponieważ rozczarowanie obywateli często wynika z braku działań następczych; podkreśla, że obywatele powinni dobrze rozumieć struktury zaangażowania i dialogu obywatelskiego, aby oczekiwania pokrywały się z rzeczywistością, gdyż w innym wypadku istniałoby ryzyko uszczuplenia praw obywatelskich; podkreśla, że każdemu nowemu instrumentowi uczestnictwa powinna towarzyszyć szeroko zakrojona kampania informacyjna z udziałem unijnych i krajowych polityków wysokiego szczebla, podobna do udanej kampanii wyborczej poprzedzającej wybory do Parlamentu Europejskiego w 2019 r.;

47.  podkreśla, że instytucje UE muszą aktywnie udzielać wskazówek uczestnikom w całym procesie partycypacyjnym; podkreśla, że z końcem procesu uczestnictwa jego wynik musi być jasno określony, tak aby mógł być przedmiotem obowiązkowej reakcji; proponuje, aby na zakończenie takich procesów uczestnicy otrzymywali pisemne informacje zwrotne dotyczące każdego wniosku lub zalecenia, za pomocą których instytucje UE wyjaśnią swój zamiar wdrożenia wniosku bądź zalecenia lub uzasadnią decyzję o ich niewdrażaniu; dostrzega, że istnieją trudności i wyzwania, którym należy stawić czoła, jeżeli mechanizmy partycypacyjne mają w większym stopniu przyczyniać się do poprawy jakości demokratycznej, co przekłada się na poczucie odpowiedzialności i tożsamości europejskiej;

48.  podkreśla, że należy stworzyć ramy działań następczych w odniesieniu do dialogów obywatelskich, by skutecznie brać pod uwagę wkład obywateli; proponuje, aby częścią działań następczych było ujęcie wyników w sprawozdaniach z własnej inicjatywy i w wysłuchaniach publicznych oraz zaangażowanie obywateli, w tym grup społeczeństwa w największym stopniu niedostatecznie reprezentowanych, zwłaszcza osób młodych, na wszystkich etapach;

49.  uważa, że procesy uczestnictwa obywateli muszą spełniać jak najwyższe normy przejrzystości; zauważa, że przejrzystość i otwarte dane wzmacniają zaufanie do instytucji publicznych, a tym samym ich legitymację; podkreśla, że wspieranie legitymacji demokratycznej instytucji UE przez zaangażowanie publiczne wymaga lepszego zrozumienia procesu decyzyjnego UE; apeluje o stworzenie standardu otwartego rządu na szczeblu UE, który mógłby stanowić podstawę dla innych szczebli sprawowania władzy;

50.  proponuje, by portal Komisji „Wyraź swoją opinię” umożliwiał dostęp do wszystkich instrumentów uczestnictwa na szczeblu UE; zauważa, że pandemia COVID-19 wpłynęła na częstsze korzystanie z mediów cyfrowych i internetowych systemów konferencyjnych, w związku z czym dostrzega dalsze możliwości, jakie daje cyfryzacja w kwestii uczestnictwa obywateli; zwraca uwagę, że pomogło to obywatelom szybciej, szerzej i powszechniej uczestniczyć w procesie decyzyjnym; uważa, że UE powinna promować nowe i innowacyjne sposoby uczestnictwa obywateli umożliwiające korzystanie z narzędzi technologii cyfrowych, które ułatwiają wielojęzyczny dialog z obywatelami; wzywa Komisję do korzystania z dodatkowych cyfrowych możliwości angażowania obywateli we wszystkich językach urzędowych UE, w tym wskazówek, przykładów z przeszłości i informacji na temat odpowiednich przepisów; uważa, że należy ustanowić przepisy dotyczące osób niewidomych, słabowidzących lub z niepełnosprawnością uniemożliwiającą zapoznawanie się z drukiem;

51.  proponuje utworzenie niezależnego forum społeczeństwa obywatelskiego, partnerów akademickich i społecznych, by monitorować ten proces i działania następcze podejmowane przez instytucje UE;

52.  apeluje o ułatwienie tworzenia niezależnej sieci organizacji społeczeństwa obywatelskiego, opartej na dobrowolnym udziale, w celu połączenia różnych inicjatyw demokratycznych, w tym w różnych regionach, aby ułatwić wymianę informacji i transfer wiedzy, a także zagwarantować stosowanie najlepszych praktyk; uważa, że​ zwiększy to świadomość obywateli w zakresie procedur decyzyjnych UE, a także zapewni obywatelom większe możliwości wpływania na kształtowanie polityki;

53.  z zadowoleniem przyjmuje propozycję przewodniczących EKES-u i KR-u dotyczącą powołania międzyinstytucjonalnej grupy roboczej ds. uczestnictwa obywateli w procesie decyzyjnym w UE;

54.  zobowiązuje się do współpracy z innymi instytucjami UE i zainteresowanymi stronami w celu wzmocnienia dodatkowych kanałów wnoszenia wkładu przez obywateli, w tym rozszerzenia dialogu obywatelskiego i ustanowienia stałego mechanizmu uczestnictwa obywateli z formalnie wiążącym procesem działań następczych;

55.  wzywa Komisję do przedstawienia wniosku dotyczącego porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie dialogu obywatelskiego na podstawie art. 11 ust. 2 TUE, zgodnie z którym instytucje muszą utrzymywać otwarty, przejrzysty i regularny dialog ze stowarzyszeniami przedstawicielskimi i społeczeństwem obywatelskim;

56.  podkreśla, że należy wspierać zaangażowanie obywatelskie i aktywne uczestnictwo obywatelskie w skoordynowany i spójny sposób na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym; uważa w związku z tym, że należy wzmocnić rolę, działalność i niezależność przedstawicielstw Komisji Europejskiej i biur kontaktowych Parlamentu Europejskiego w państwach członkowskich, aby ułatwić zaangażowanie obywatelskie i bezpośredni dialog z obywatelami, zapewnić dostęp do informacji i ich rozpowszechnianie oraz zwiększyć świadomość na temat Unii Europejskiej i jej polityki dzięki szerokiemu i dobrze skoordynowanemu wykorzystaniu narzędzi komunikacji na potrzeby cyfrowego i fizycznego uczestnictwa obywateli;

57.  wskazuje na inicjatywę nowy europejski Bauhaus jako na niedawną innowację zachęcającą obywateli do uczestnictwa i ułatwiającą je; podkreśla, że inicjatywa ta skupia obywateli, ekspertów, przedsiębiorców i instytucje oraz ułatwia rozmowy o uczynieniu przyszłych przestrzeni mieszkaniowych bardziej przystępnymi cenowo oraz dostępnymi;

58.  proponuje wprowadzenie mechanizmu uczestnictwa obywatelskiego dla projektów pilotażowych, w tym budżetowania partycypacyjnego, aby umożliwić kształtowanie strony wydatkowej budżetu Unii oraz pozyskiwanie wiedzy z tłumu, co pozwoli obywatelom współtworzyć strategie polityczne razem z unijnymi decydentami;

59.  podkreśla, że przy wystarczającym zaangażowaniu ze strony instytucji UE należy ułatwiać uczestnictwo obywateli w reformach strukturalnych UE przez zreformowanie metody konwentu przewidzianej w art. 48 TUE; proponuje, aby kwestię tę omówiono na konferencji w sprawie przyszłości Europy;

60.  wyraża zadowolenie z konferencji w sprawie przyszłości Europy i uważa, że stanowi ona wspaniałą sposobność, by bezpośrednio zaangażować obywateli w rzeczowy dialog na temat przyszłości Europy oraz odpowiedzieć na ich żądania;

61.  podkreśla znaczenie zrównoważonego uczestnictwa organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz przedstawicieli instytucji w konferencji w sprawie przyszłości Europy; podkreśla potrzebę zdecydowanych działań następczych w odniesieniu do wyników konferencji, informowania obywateli o różnych krokach w wynikającym z tego procesie decyzyjnym, zagwarantowania, że dialog z obywatelami będzie rzeczowy oraz że będzie on kontynuowany po formalnym zakończeniu konferencji w sprawie przyszłości Europy;

62.  podkreśla, że agory obywatelskie organizowane w ramach konferencji w sprawie przyszłości Europy powinny służyć jako projekt pilotażowy z myślą o ich przyszłej instytucjonalizacji w roli stałego mechanizmu uczestnictwa obywatelskiego w kluczowych debatach;

63.  oczekuje, że konferencja w sprawie przyszłości Europy wniesie istotny wkład w dalszy rozwój uczestnictwa obywateli w procesie kształtowania polityki UE i utoruje drogę do ustanowienia nowego stałego mechanizmu uczestnictwa obywatelskiego;

64.  uważa, że konferencja w sprawie przyszłości Europy będzie okazją do omówienia możliwych mechanizmów aktywnego udziału obywateli w procesie konsultacji, co pozwoli wpłynąć na roczny program prac Komisji i orędzie o stanie Unii; zwraca uwagę, że taki mechanizm mógłby działać w cyklu rocznym, począwszy od pierwszych miesięcy każdego roku, w których krajowe i regionalne agory obywatelskie będą opracowywać priorytety do omówienia na europejskiej agorze obywatelskiej o charakterze ponadnarodowym kończącej się w Dniu Europy; zaznacza, że priorytety wyznaczane podczas europejskiej agory obywatelskiej powinny być przedstawione instytucjom UE w celu uwzględnienia ich w mechanizmie konsultacji, który z kolei służy sformułowaniu rocznego programu prac Komisji;

65.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0010. (2) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0153. (3) Badanie Eurobarometr Flash FL4023 (4) Porozumienie międzyinstytucjonalne pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej a Komisją Europejską w sprawie lepszego stanowienia prawa (Dz.U. L 123 z 12.5.2016, s. 1). (5) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/788 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Dz.U. L 130 z 17.5.2019, s. 55. (6) Sprawozdanie specjalne nr 14/2019: „Wyraź swoją opinię!” – Europejski Trybunał Obrachunkowy, wrzesień 2019 r. (7) Dz.U. C 440 z 18.12.2020, s. 49.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. na temat współpracy między UE a NATO w kontekście stosunków transatlantyckich (2020/2257(INI))

P9_TA(2021)0346 A9-0192/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),

–  uwzględniając Traktat Północnoatlantycki,

–  uwzględniając tytuł V Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), w szczególności jego art. 21 i 42,

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 czerwca 2018 r. w sprawie stosunków między UE a NATO(1),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie mobilności wojskowej(2),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 lutego 2019 r. w sprawie przyszłości traktatu INF oraz konsekwencji dla Unii Europejskiej(3),

–  uwzględniając oświadczenie sekretarza generalnego Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) z dnia 2 sierpnia 2019 r. w sprawie układu o całkowitej likwidacji pocisków rakietowych pośredniego zasięgu,

–  uwzględniając swoją rezolucję ustawodawczą z dnia 26 listopada 2019 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Rady zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej i dyrektywę 2008/118/WE w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego w odniesieniu do działań obronnych w ramach Unii(4),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 stycznia 2020 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony – sprawozdanie roczne(5),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 15 stycznia 2020 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa – sprawozdanie roczne(6),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 25 marca 2021 r. w sprawie wdrożenia dyrektywy 2009/81/WE w sprawie zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa oraz dyrektywy 2009/43/WE w sprawie transferów produktów związanych z obronnością(7),

–  uwzględniając konkluzje Rady z dnia 14 listopada 2016 r. w sprawie globalnej strategii UE na rzecz unijnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, pt. „Wspólna wizja, wspólne działanie: silniejsza Europa”,

–  uwzględniając decyzję Rady (UE) 2017/971 z dnia 8 czerwca 2017 r. określającą uzgodnienia dotyczące planowania i prowadzenia misji wojskowych UE w dziedzinie WPBIO bez mandatu wykonawczego oraz zmieniającą decyzje 2010/96/WPZIB w sprawie misji wojskowej Unii Europejskiej mającej na celu przyczynienie się do szkolenia somalijskich sił bezpieczeństwa, 2013/34/WPZiB w sprawie misji wojskowej Unii Europejskiej mającej na celu przyczynienie się do szkolenia malijskich sił zbrojnych (EUTM Mali) i (WPZiB) 2016/601 w sprawie szkoleniowej misji wojskowej Unii Europejskiej w dziedzinie WPBiO w Republice Środkowoafrykańskiej (EUTM RCA)(8), ustanawiającą unijną Komórkę Planowania i Prowadzenia Operacji Wojskowych (MPCC);

–  uwzględniając pakiet dotyczący obronności przedstawiony przez Komisję w dniu 7 czerwca 2017 r. w „Dokumencie Komisji otwierającym debatę na temat przyszłości europejskiej obronności” (COM(2017)0315),

–  uwzględniając konkluzje z posiedzenia Rady Europejskiej dotyczącego bezpieczeństwa i obrony, które odbyło się w dniach 13–14 grudnia 2018 r.,

–  uwzględniając konkluzje Rady z dnia 17 czerwca 2020 r. w sprawie bezpieczeństwa i obrony,

–  uwzględniając decyzję Rady (WPZiB) 2020/1639 z dnia 5 listopada 2020 r. w sprawie ogólnych warunków, na jakich państwa trzecie mogłyby wyjątkowo być zapraszane do udziału w poszczególnych projektach PESCO(9),

–  uwzględniając konkluzje Rady z dnia 16 listopada 2020 r. pt. „Odbudowa przyspieszająca przechodzenie na bardziej dynamiczny, odporny i konkurencyjny przemysł europejski”,

–  uwzględniając konkluzje Rady z dnia 20 listopada 2020 r. w sprawie przeglądu strategicznego PESCO 2020,

–  uwzględniając decyzję Rady z 6 maja 2021 r. w sprawie zatwierdzenia udziału Stanów Zjednoczonych, Kanady i Norwegii w projekcie PESCO dotyczącym mobilności wojskowej,

–  uwzględniając konkluzje Rady z dnia 16 kwietnia 2021 r. w sprawie unijnej strategii współpracy w regionie Indo-Pacyfiku,

–  uwzględniając decyzję Stanów Zjednoczonych o ponownym przystąpieniu do porozumienia paryskiego,

–  uwzględniając wspólne oświadczenie przyjęte na szczycie UE–USA 15 czerwca 2021 r.,

–  uwzględniając wspólne oświadczenie przyjęte na szczycie UE–Kanada 15 czerwca 2021 r.,

–  uwzględniając plan działania dotyczący zmiany klimatu i obronności zaproponowany przez Europejską Służbę Działań Zewnętrznych 6 listopada 2020 r.,

–  uwzględniając wspólny komunikat Komisji oraz Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa z dnia 2 grudnia 2020 r. pt. „Nowa agenda UE–USA na rzecz globalnych zmian” (JOIN(2020)0022),

–  uwzględniając konkluzje z posiedzenia Rady Europejskiej dotyczącego stosunków między UE a Stanami Zjednoczonymi, które odbyło się w dniach 10–11 grudnia 2020 r.,

–  uwzględniając decyzję Rady z dnia 22 marca 2021 r. w sprawie ustanowienia Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju,

–  uwzględniając wspólny komunikat Komisji oraz Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki bezpieczeństwa z dnia 16 grudnia 2020 r. pt. „Strategia UE w zakresie cyberbezpieczeństwa na cyfrową dekadę” (JOIN(2020)0018),

–  uwzględniając wspólny komunikat Komisji oraz wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z dnia 7 czerwca 2017 r. pt. „Strategiczne podejście do kwestii odporności w ramach działań zewnętrznych UE” (JOIN(2017)0021),

–  uwzględniając oświadczenie członków Rady Europejskiej z dnia 26 lutego 2021 r. w sprawie bezpieczeństwa i obrony,

–  uwzględniając porozumienie między negocjatorami Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 grudnia 2020 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Obronnego (EFO),

–  uwzględniając porozumienie polityczne między Parlamentem Europejskim a Radą z dnia 18 grudnia 2020 r. w sprawie Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej (ISWMR) na następny okres wieloletnich ram finansowych (WRF) (2021–2027),

–  uwzględniając umowę o bezpieczeństwie informacji z dnia 14 marca 2003 r. zawartą między UE a NATO,

–  uwzględniając wspólną deklarację w sprawie współpracy UE–NATO, podpisaną w dniu 8 lipca 2016 r. w Warszawie przez przewodniczących Rady Europejskiej i Komisji Europejskiej oraz sekretarza generalnego NATO,

–  uwzględniając wspólny zestaw 74 propozycji w zakresie realizacji podpisanej w Warszawie wspólnej deklaracji, zatwierdzonych przez Radę UE i Radę Północnoatlantycką w dniu 6 grudnia 2016 r. i w dniu 5 grudnia 2017 r.,

–  uwzględniając wspólną deklarację w sprawie współpracy UE–NATO, podpisaną w dniu 10 lipca 2018 r. w Brukseli przez przewodniczących Rady Europejskiej i Komisji Europejskiej oraz sekretarza generalnego NATO, a także deklarację ze szczytu w Brukseli wydaną przez szefów państw i rządów uczestniczących w posiedzeniu Rady Północnoatlantyckiej w Brukseli w dniach 11–12 lipca 2018 r.,

–  uwzględniając pięć sprawozdań z postępu prac w sprawie realizacji wspólnego zestawu propozycji, sporządzonych przez Wysokich Przedstawicieli Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz Wiceprzewodniczących Komisji (wysokich przedstawicieli i wiceprzewodniczących) i sekretarza generalnego NATO, przedłożonych wspólnie w czerwcu i grudniu 2017 r. i w czerwcu w latach 2018, 2019 i 2020,

–  uwzględniając cele zrównoważonego rozwoju ONZ, zwłaszcza cel 16 dotyczący promowania pokojowych i inkluzywnych społeczeństw sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi,

–  uwzględniając zobowiązanie państw stron posiadających broń jądrową do rozbrojenia jądrowego, określone w art. VI Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT),

–  uwzględniając deklarację ze szczytu w Walii wydaną w dniu 5 września 2014 r. przez szefów państw i rządów uczestniczących w posiedzeniu Rady Północnoatlantyckiej w Walii,

–  uwzględniając komunikat ze szczytu w Brukseli wydany przez szefów państw i rządów uczestniczących w posiedzeniu Rady Północnoatlantyckiej w Brukseli 14 czerwca 2021 r.,

–  uwzględniając komunikat przywódców G-7 z 13 czerwca 2021 r. pt. „Wspólna agenda globalnych działań na rzecz inteligentnej odbudowy”,

–  uwzględniając szczyt USA–Rosja, który odbył się 16 czerwca 2021 r. w Genewie,

–  uwzględniając program działania ONZ na rzecz rozbrojenia pt. „Zabezpieczenie naszej wspólnej przyszłości”,

–  uwzględniając raport z dnia 25 listopada 2020 r. pt. „NATO 2030: United for a New Era” [NATO 2030 – zjednoczeni z myślą o nowej epoce] autorstwa grupy refleksyjnej powołanej przez sekretarza generalnego NATO, której współprzewodniczącymi byli Thomas de Mazière i Wess Mitchell,

–  uwzględniając raport Grupy Młodych Liderów NATO 2030 z dnia 4 lutego 2021 r. pt. „NATO 2030: Embrace the change, guard the values” [NATO 2030 – zaakceptuj zmiany, strzeż wartości!],

–  uwzględniając wizytę sekretarza generalnego NATO w kolegium komisarzy w dniu 15 grudnia 2020 r.,

–  uwzględniając udział wysokiego przedstawiciela i wiceprzewodniczącego w posiedzeniu ministrów obrony państw NATO w dniach 17–18 lutego 2021 r. oraz w posiedzeniu ministrów spraw zagranicznych państw NATO w dniach 23–24 marca 2021 r.,

–  uwzględniając orędzie o stanie Unii wygłoszone w dniu 14 września 2016 r. przez przewodniczącego Komisji Jean-Claude’a Junckera,

–  uwzględniając oświadczenia z dnia 19 lutego 2021 r. złożone przez przywódców politycznych NATO i UE na specjalnej edycji Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa pt. „Beyond Westlessness”,

–  uwzględniając wymianę poglądów podczas sesji Międzyparlamentarnej Konferencji ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB) oraz Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO), która odbyła się w dniu 3 marca 2021 r.,

–  uwzględniając przegląd Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 09/2019 z 12 września 2019 r. w sprawie obronności europejskiej,

–  uwzględniając wymianę poglądów z sekretarzem generalnym NATO podczas wspólnego posiedzenia Komisji Spraw Zagranicznych, Podkomisji Bezpieczeństwa i Obrony oraz Delegacji do spraw Stosunków ze Zgromadzeniem Parlamentarnym NATO, które odbyło się w dniu 15 marca 2021 r.,

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych (A9-0192/2021),

A.  mając na uwadze, że solidarność i partnerstwo w wymiarze europejskim i transatlantyckim stanowią podstawę dotychczasowego, obecnego i przyszłego bezpieczeństwa partnerstwa transatlantyckiego; mając na uwadze, że NATO i UE mają różny charakter, ale ewoluują w tym samym niestabilnym kontekście geopolitycznym;

B.  mając na uwadze, że zarówno UE, jak i NATO rozpoczęły procesy refleksji w celu odpowiedniego dostosowania się do bezprecedensowych zmian w zakresie bezpieczeństwa globalnego; mając na uwadze, że w czerwcu 2020 r. przywódcy UE uzgodnili rozpoczęcie procesu mającego na celu zdefiniowanie zakresu „Strategicznego kompasu”; mając na uwadze, że podczas ostatniego szczytu, który odbył się 14 czerwca 2021 r., przywódcy NATO postanowili rozpocząć prace nad kolejną koncepcją strategiczną, która zostanie zatwierdzona na następnym szczycie w 2022 r.;

C.  mając na uwadze, że w listopadzie 2020 r. służby wywiadowcze państw członkowskich UE przygotowały wspólnie pierwszą kompleksową, 360-stopniową, tajną analizę UE dotyczącą pełnego zakresu zagrożeń i wyzwań, przed którymi Unia Europejska stoi obecnie lub może stanąć w najbliższej przyszłości; mając na uwadze, że w listopadzie 2021 r. wysoki przedstawiciel i wiceprzewodniczący ma przedstawić projekt Strategicznego kompasu, który państwa członkowskie będą następnie omawiać i powinny przyjąć zgodnie z harmonogramem w marcu 2022 r.; mając na uwadze, że Strategiczny kompas ma na celu ułatwienie powstania „wspólnej europejskiej kultury bezpieczeństwa i obrony”;

D.  mając na uwadze, że Unia Europejska wyraźnie uznaje rolę członków NATO w obronie Europy i jej obywateli (art. 42 ust. 7 TUE); mając na uwadze, że NATO jest organizacją odpowiadającą w pierwszej kolejności za obronę zbiorową (art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego); mając na uwadze, że pod względem potencjału NATO pozostaje głównym gwarantem interoperacyjności oraz zdolności technicznych i kadrowych sił sojuszniczych, jak również spójności ich polityki w zakresie wyposażenia; mając na uwadze, że zobowiązanie do zbiorowej samoobrony, zawarte w art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego i art. 42 ust. 7 TUE, jest gwarancją solidarności między sojusznikami i między państwami członkowskimi;

E.  mając na uwadze, że wspólne wartości, wspólna historia i szczególne stosunki między UE, europejskimi członkami NATO, USA i Kanadą stanowią podstawę sojuszu transatlantyckiego; mając na uwadze, że UE i NATO mają wspólne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa, wspólne interesy obronne i to samo coraz bardziej wymagające środowisko bezpieczeństwa;

F.  mając na uwadze, że w następstwie wspólnej deklaracji z 2016 r. rozpoczął się proces współpracy między UE a NATO, którego podstawę stanowią 74 wspólne propozycje działań w takich dziedzinach jak przeciwdziałanie zagrożeniom hybrydowym, współpraca operacyjna, w tym również na morzu i w dziedzinie migracji, cyberbezpieczeństwo i obrona, zdolności obronne, przemysł obronny i badania nad obronnością, ćwiczenia oraz wspieranie wschodnich i południowych sąsiadów w ich wysiłkach na rzecz budowania zdolności;

G.  mając na uwadze, że bezpieczeństwo i obrona Europy opierają się na woli politycznej oraz zdolnościach cywilnych i wojskowych Europejczyków do wypełnienia obowiązków w środowisku strategicznym, które w ostatnich latach uległo znacznemu pogorszeniu; mając na uwadze, że NATO nie powinno być postrzegane wyłącznie jako kontynuacja projektu z przeszłości, lecz jako wizja przyszłości bezpieczeństwa i stabilności na świecie, i musi w dalszym ciągu dostosowywać swoją strategię polityczną do nowych wyzwań, zachować polityczną solidarność i spójność oraz pozostać wiarygodną i technicznie innowacyjną organizacją;

H.  mając na uwadze, że jedynymi ramami prawnymi stosunków UE–NATO są nadal „uzgodnione ramy” z 2003 r., które ograniczają się do dzielenia się z UE zbiorowymi strukturami planowania, zasobami i zdolnościami NATO przy planowaniu i prowadzeniu operacji wojskowych w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony (WPBiO) zgodnie z porozumieniem Berlin Plus;

I.  mając na uwadze, że sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg 10 listopada 2020 r. oświadczył, że „musimy pilnie kontynuować kontrolę zbrojeń jądrowych i rozbrojenie”, a 15 grudnia 2020 r. sojusznicy NATO potwierdzili swoje zaangażowanie w utrzymanie i wzmocnienie kontroli zbrojeń, rozbrojenia i nieproliferacji;

J.  mając na uwadze, że UE i jej państwa członkowskie, w szczególności od czasu publikacji globalnej strategii UE w 2016 r., realizują polityki umożliwiające im bycie bardziej aktywnym i wpływowym podmiotem globalnym działającym na rzecz pokoju i bezpieczeństwa, a w konsekwencji zintensyfikowały współpracę w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony; mając na uwadze, że cele pośrednie obejmują ustanowienie Europejskiego Funduszu Obronnego (EFO) (i programów go poprzedzających), rozpoczęcie stałej współpracy strukturalnej (PESCO) oraz skoordynowany roczny przegląd w zakresie obronności (CARD), a także porozumienie w sprawie Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju;

K.  mając na uwadze, że skoordynowany roczny przegląd w zakresie obronności zapewnia UE instrument dalszej harmonizacji wysiłków państw członkowskich w dziedzinie rozwoju zdolności obronnych oraz określania dodatkowych obszarów współpracy;

L.  mając na uwadze, że w ramach WPBiO 5000 wojskowych i cywilnych pracowników Unii obecnie bierze udział w sześciu wojskowych i jedenastu cywilnych misjach i operacjach prowadzonych na trzech kontynentach; mając na uwadze, że w ramach tych misji z powodzeniem zapewnia się wsparcie, budowanie zdolności i szkolenia w celu zagwarantowania pokoju, bezpieczeństwa i stabilności na obszarach, na których konflikty występują obecnie lub występowały w przeszłości; mając na uwadze, że zdolności europejskie są w znacznym stopniu uzależnione od unijnej zdolności do wiarygodnych działań w teatrach działań zewnętrznych;

M.  mając na uwadze, że w ostatnich miesiącach dochodziło do interakcji na wysokim szczeblu między UE a NATO w niespotykanym dotąd zakresie, takich jak pierwsza rozmowa sekretarza generalnego NATO z kolegium komisarzy UE w grudniu 2020 r. czy udział sekretarza generalnego NATO w posiedzeniu Rady Europejskiej w lutym 2021 r.;

N.  mając na uwadze, że NATO w ramach procesu planowania obronnego (NDPP) co cztery lata określa „poziom ambicji”, identyfikując pod względem jakościowym i ilościowym pulę sił, wyposażenia i zdolności, którymi sojusznicy powinni dysponować, aby wspierać pełne spektrum misji NATO i być w stanie reagować na ewentualne zagrożenia i wyzwania;

O.  mając na uwadze, że Stany Zjednoczone od dawna wzywają UE i jej państwa członkowskie do wzmożenia wysiłków w zakresie inwestycji w ich bezpieczeństwo i obronę, co jest ważnym wkładem w podział obciążeń w ramach sojuszu;

P.  mając na uwadze, że pandemia COVID-19 ma znaczący wpływ na stosunki międzynarodowe i budżety krajowe, a w jej wyniku jeszcze bardziej nasiliły się istniejące globalne napięcia oraz zagrożenia bezpieczeństwa, takie jak nieodpowiedzialne i agresywne wykorzystywanie sił; mając na uwadze, że w szczególności Chiny i Rosja próbowały wykorzystać pandemię z myślą o swoich strategicznych interesach; mając na uwadze, że UE i NATO ściśle ze sobą współpracowały od początku pandemii, zajmując się takimi kwestiami jak dystrybucja sprzętu medycznego i personelu, repatriacja obywateli, zagrożenia cybernetyczne i hybrydowe oraz przeciwdziałanie działaniom dezinformacyjnym i wrogiej propagandzie;

Q.  mając na uwadze, że Komisja, przedstawiając plan działań w dziedzinie obronności, podkreśliła, iż nadwyżka zdolności produkcyjnych, fragmentacja i nieefektywność europejskich wojskowych zdolności produkcyjnych powoduje roczne koszty w wysokości od 25 do 100 mld EUR, ponoszone z krajowych budżetów obronnych państw członkowskich;

R.  mając na uwadze, że demokracje muszą odpowiednio reagować na dzisiejsze wyzwania; mając na uwadze, że wielu członków NATO i UE zmaga się z wewnętrznymi wyzwaniami dla demokracji; mając na uwadze, że wydaje się, iż na całym świecie autorytarne reżimy, takie jak Rosja i Chiny, utrwaliły swoje wpływy i realizują agresywną agendę;

S.  mając na uwadze, że wzmocnionej wysuniętej obecności NATO na wschodniej flance sojuszu z czterema wielonarodowymi grupami bojowymi w Estonii, na Łotwie, Litwie i w Polsce przewodzą odpowiednio Stany Zjednoczone, Zjednoczone Królestwo, Kanada i Niemcy,

T.  mając na uwadze, że NATO pomyślnie przetestowało swoją inicjatywę na rzecz szybkiej mobilności w powietrzu, aby umożliwić pilny transport środków medycznych podczas pandemii COVID-19;

70 lat więzi transatlantyckich dzięki NATO

1.  jest przekonany, że interesy Unii Europejska i NATO w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony są zbieżne; wyraża zadowolenie ze wzmożonej współpracy UE–NATO, która trwa od czasu podpisania wspólnej deklaracji w Warszawie w 2016 r. i którą wzmocniono we wspólnej deklaracji z Brukseli w 2018 r., a także podkreśla, że prawdziwe wzmocnione partnerstwo UE–NATO stanowi podstawę do zmierzenia się z wyzwaniami w dziedzinie bezpieczeństwa stojącymi przed Europą i krajami z jej sąsiedztwa; pochwala osiągnięcia sojuszu i podkreśla jego ciągłe znaczenie; podkreśla, że NATO musi wzmóc starania, aby dostosować się do zmieniającego się charakteru i zwiększonego poziomu zagrożeń, a tym samym pozostać wiarygodnym i trwałym podmiotem globalnym działającym na rzecz wspólnego bezpieczeństwa i pokoju na świecie; przypomina, że dla państw członkowskich, które są również sojusznikami NATO, NATO stanowi podstawę zbiorowej obrony; apeluje do UE o to, aby ciągle pogłębiała więzi transatlantyckie i ważne partnerstwo z NATO;

2.  potwierdza swoje wcześniejsze zaangażowanie w ambicje UE w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony oraz ponownie podkreśla, że UE dąży do bycia podmiotem działającym globalnie na rzecz pokoju i bezpieczeństwa; podkreśla, że NATO nadal odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa i zbiorowej obrony jego członków oraz całej wspólnoty transatlantyckiej, a także stanowi dla sojuszników nieodzowne forum umożliwiające prowadzenie konsultacji i podejmowanie decyzji w kwestiach bezpieczeństwa; ponownie wyraża poparcie dla współpracy, przyjaźni i partnerstwa transatlantyckiego, które w ciągu ostatnich 70 lat przyczyniły się do sukcesu Europy oraz są podstawą jej stabilności i bezpieczeństwa od zakończenia II wojny światowej;

3.  podkreśla, że fundamentem partnerstwa UE–NATO i całej współpracy transatlantyckiej jest wspólna historia i promowanie podstawowych wartości, takich jak demokracja, wolność, poszanowanie praw człowieka, praworządność, propagowanie pokoju i współpracy międzynarodowej oraz międzynarodowy ład oparty na zasadach; podkreśla, że NATO jest czymś więcej niż tylko sojuszem wojskowym, mianowicie symbolem wspólnych wartości demokratycznych;

4.  podkreśla, że NATO jest cennym partnerem również dla państw członkowskich UE, które nie należą do sojuszu; uznaje, że NATO współpracuje z niektórymi państwami członkowskimi UE spoza NATO, między innymi w ramach programu Partnerstwo dla Pokoju (PdP) oraz inicjatywy dotyczącej interoperacyjności partnerów (Partnership Interoperability Initiative); przypomina, że współpraca UE–NATO nie może naruszać polityki bezpieczeństwa i obrony państw członkowskich UE nienależących do NATO; przypomina także, że współpraca NATO z państwami członkowskimi UE nienależącymi do NATO stanowi integralny element współpracy UE–NATO; z zadowoleniem przyjmuje zaangażowanie państw członkowskich UE nienależących do NATO w inicjatywy sojuszu, przy jednoczesnym poszanowaniu polityki neutralności, odpowiednich ram konstytucyjnych, zaangażowania państw trzecich i ambicji UE; podkreśla, że organizacje te zdecydowanie się różnią i ich współpraca musi odbywać się przy pełnym poszanowaniu autonomii decyzyjnej i procedur obydwu organizacji, a ich podstawą będzie zasada wzajemności i inkluzywności bez uszczerbku dla specyficznego charakteru polityki poszczególnych państw członkowskich w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony; przypomina o odmiennym charakterze i różnych rolach obu organizacji, jako że UE jest organizacją cywilną z militarnym ramieniem do wykonywania operacji poza swoim obszarem na mocy art. 43 ust. 1 TUE (zadania petersberskie), a NATO jest sojuszem wojskowym i politycznym odpowiedzialnym za organizację zbiorowej obrony terytorialnej jej członków;

5.  podkreśla, że wspólnota transatlantycka stoi w obliczu szerokiego wachlarza pojawiających się zagrożeń, systemowej konkurencji i bezprecedensowych wspólnych wyzwań dla naszych demokratycznych społeczeństw, praworządności i poszanowania podstawowych wolności, co ma bezpośredni lub pośredni wpływ na bezpieczeństwo państw członkowskich i ich obywateli, począwszy od zagrożeń konwencjonalnych, nieskutecznej kontroli zbrojeń i rozprzestrzeniania broni masowego rażenia (BMR), braku ograniczania ryzyka związanego z bronią jądrową, niestabilności w południowym i wschodnim sąsiedztwie, zmiany klimatu, pandemii i terroryzmu, zagrożeń hybrydowych, dezinformacji, cyberataków, wykorzystywania pojawiających się i przełomowych technologii w złych zamiarach aż po niebezpieczne drogi migracji i zmianę równowagi sił w skali globalnej; podkreśla, że w związku z wynikającym z tego wyzwaniem dla międzynarodowego ładu opartego na zasadach ściślejsza współpraca między UE a NATO przyczynia się do skutecznego globalnego zarządzania i multilateralizmu;

6.  podkreśla, że wspólnota transatlantycka może skutecznie sprostać tym wyzwaniom jedynie przez dalsze pogłębianie współpracy i przenoszenie partnerstwa na nowy poziom; podkreśla, że zarówno UE, jak i NATO dysponują wyjątkowymi zdolnościami i atutami; uważa zatem, że komplementarność wysiłków i zaawansowana współpraca mają kluczowe znaczenie dla utrzymania bezpieczeństwa transatlantyckiego; podkreśla, że utrzymanie spójności i jedności politycznej, a także wzmocnienie konsultacji politycznych musi stanowić priorytet partnerstwa UE–NATO, aby można było skuteczniej podejmować wspólne wyzwania;

7.  jest przekonany, że wspólnota transatlantycka jest zdolna nie tylko do dostosowania się do nowych wyzwań, ale także do tego, aby im sprostać; wyraża wdzięczność za wspaniałą pracę licznych pracowników UE, NATO i pracowników krajowych, którzy ciężko pracują, aby chronić naszych obywateli;

8.  składa hołd wszystkim członkom sił sojuszu transatlantyckiego, którzy polegli lub zostali ranni podczas służby, a także tym, którzy obecnie pełnią służbę;

Wzmocnienie współpracy transatlantyckiej i współpracy UE–NATO

9.  pochwala wyraźny sygnał jedności i współpracy transatlantyckiej ze szczytu NATO w dniu 14 czerwca 2021 r., gdzie dowiedziono, że sojusz ma nadal kluczowe znaczenie i zdolność przystosowywania się do obecnych i nowych wyzwań; uważa, że konkluzje w sprawie współpracy UE–NATO powinny również znaleźć odzwierciedlenie w pracach nad kolejną koncepcją strategiczną NATO; z zadowoleniem przyjmuje powołanie przez sekretarza generalnego NATO niezależnej grupy ekspertów i wyraża uznanie w szczególności dla ich zaleceń dotyczących ściślejszej współpracy UE–NATO; popiera propozycje przewodniczącej Komisji oraz wysokiego przedstawiciela i wiceprzewodniczącego z grudnia 2020 r. dotyczące dialogu między UE a Stanami Zjednoczonymi w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony; z zadowoleniem przyjmuje jednoznaczne zobowiązanie prezydenta Bidena do nawiązania stosunków z partnerami z UE i NATO we wszystkich dziedzinach;

10.  z dużym zadowoleniem przyjmuje szczyt UE–USA z 15 czerwca 2021 r. oraz wyrazy niezachwianego poparcia dla solidnej współpracy NATO–UE; z zadowoleniem przyjmuje wspólne uznanie przez UE i USA wkładu, jaki inicjatywy UE w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony mogą wnieść zarówno w bezpieczeństwo europejskie, jak i transatlantyckie, oraz z zadowoleniem przyjmuje zadeklarowany zamiar rozpoczęcia specjalnego dialogu UE–USA na temat bezpieczeństwa i obrony; podkreśla, że obecność w Europie sił bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa Europy, oraz wskazuje na pełne zaangażowanie w transatlantycką współpracę w dziedzinie bezpieczeństwa; podkreśla, że silne partnerstwo UE–USA jest kluczowym elementem udanej współpracy UE–NATO; podkreśla, że partnerstwo transatlantyckie czerpie korzyści z przewidywalnego kształtowania polityki zagranicznej i wielostronnego zaangażowania; uważa, że zmiana administracji Stanów Zjednoczonych jest okazją do potwierdzenia wspólnych wartości, takich jak demokracja, praworządność, multilateralizm, pokój i dobrobyt, oraz do zacieśnienia współpracy międzynarodowej w przeciwdziałaniu wspólnym zagrożeniom, co w miarę możliwości mogłoby obejmować wspólne sankcje;

11.  w pełni podziela pogląd wyrażony w komunikacie końcowym z ostatniego szczytu NATO, że trwające procesy strategiczne w ramach NATO i w UE stanowią wyjątkową okazję do dalszego pogłębiania konsultacji i współpracy w celu poprawy bezpieczeństwa naszych obywateli oraz promowania pokoju i stabilności w strefie euroatlantyckiej i poza nią; ponawia zatem apel o równoległe kontynuowanie trwających i prowadzenie przyszłych prac nad Strategicznym kompasem UE i niedawno ogłoszoną kolejną koncepcją strategiczną NATO w celu ustalenia jasnych priorytetów i określenia dodatkowych synergii z myślą o wzmocnieniu transatlantyckich więzi i pogłębianiu współpracy UE–NATO; wzywa wszystkie zaangażowane podmioty do wykorzystania tej okazji do powiązania tych procesów zarówno na szczeblu politycznym, jak i technicznym; podkreśla, że oba procesy powinny gwarantować spójność i należy w nich dojść do identyfikacji wspólnych zagrożeń regionalnych i globalnych oraz określić niezbędne kroki w celu przeciwdziałania tym zagrożeniom; przedstawia wizję, że Strategiczny kompas UE mógłby stanowić podstawę wkładu Unii w kolejną koncepcję strategiczną NATO; uważa, że owe jednoznacznie różniące się od siebie procesy powinny – każdy z osobna – uwypuklać wartość dodaną każdej z organizacji, w stosownych przypadkach pomagać w określaniu lepszego podziału zadań oraz – dzięki stałemu dialogowi i ścisłej koordynacji – pozwalać na ustalenie, czy UE czy NATO powinny przejąć inicjatywę w danej dziedzinie, wzmacniając się wzajemnie;

12.  oczekuje, że ukończenie Strategicznego kompasu pogłębi solidarność w UE i pomoże w osiągnięciu postępów na drodze ku wspólnej kulturze strategicznej wśród państw członkowskich; pochwala pierwszą analizę wspólnych zagrożeń opracowaną w listopadzie 2020 r. i wzywa do działań na rzecz uzgodnionej oceny wspólnych zagrożeń; uważa, że zintegrowane podejście UE powinno zostać zaktualizowane, aby uwzględnić ustalenia z analizy zagrożeń przeprowadzonej w ramach procesu Strategicznego kompasu; uważa, że wymiar bezpieczeństwa krajów w bezpośrednim sąsiedztwie UE, w szczególności Partnerstwa Wschodniego i Bałkanów Zachodnich, powinien zostać odpowiednio uwzględniony podczas opracowywania Strategicznego kompasu, ponieważ europejskiej architektury bezpieczeństwa i odporności Europy nie da się osiągnąć bez długoterminowego bezpieczeństwa i odporności wszystkich sąsiadów UE;

13.  podkreśla, że art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, a także art. 42 ust. 7 TUE i art. 222 TFUE to istotne instrumenty gwarantujące członkom tych organizacji solidarność w sytuacji kryzysowej; przypomina, że po atakach terrorystycznych w Nowym Jorku i Waszyngtonie we wrześniu 2001 r. powołano się na art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, aby wyrazić solidarność z USA, a po atakach terrorystycznych w Paryżu w listopadzie 2015 r. powołano się na art. 42 ust. 7 TUE, aby wyrazić solidarność z Francją; zachęca do dyskusji na temat związku między art. 42 ust. 7 TUE a art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego, które ustanawiają jednoznaczne zobowiązanie UE i NATO do solidarności i bezpieczeństwa, w trakcie przeglądu koncepcji strategicznej i podczas opracowywania Strategicznego kompasu, przy czym należy wziąć pod uwagę, że konieczne jest pełne przestrzeganie autonomicznego procesu decyzyjnego obu organizacji;

14.  z zadowoleniem przyjmuje pozytywne sformułowanie dotyczące współpracy UE–NATO w komunikacie końcowym ze szczytu NATO w dniu 14 czerwca 2021 r.; uważa jednak, że potrzebne są znacznie większe wysiłki, aby zacieśnić współpracę UE–NATO i zbudować prawdziwe partnerstwo strategiczne; podkreśla, że UE jest partnerem NATO i że współpraca UE–NATO wzajemnie się zacieśnia, opierając się na uzgodnionych przewodnich zasadach przejrzystości, wzajemności i uczestnictwa oraz na autonomii podejmowania decyzji przez obie organizacje; podkreśla, że rozwój spójnych, uzupełniających się i interoperacyjnych zdolności obronnych ma zasadnicze znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa obszaru euroatlantyckiego zgodnie z zasadą jednolitego zasobu sił; ponownie podkreśla, że europejska zdolność do działania, zarówno w ramach partnerstwa, jak i w sposób autonomiczny, ma zasadnicze znaczenie dla komplementarności i przyczyniania się do realizacji podstawowych zadań NATO, a także do skuteczniejszego zapobiegania konfliktom, a tym samym do zapewnienia bezpieczeństwa całemu kontynentowi europejskiemu;

15.  jest zdania, że przyszła współpraca UE–NATO powinna opierać się na wnioskach i doświadczeniach wynikających z wyjątkowej wiedzy eksperckiej UE w dziedzinie cywilnego zarządzania kryzysowego i budowania zdolności, w szczególności w ramach Komórki Planowania i Prowadzenia Operacji Cywilnych (CPCC), jak i wojskowego zarządzania kryzysowego w ramach Komórki Planowania i Prowadzenia Operacji Wojskowych (MPCC), a także na doświadczeniach z 37 operacji wojskowych przeprowadzonych w tej dziedzinie od 2003 r. oraz udzielania pomocy podmiotom wojskowym krajów partnerskich za pośrednictwem inicjatywy dotyczącej budowania zdolności na rzecz bezpieczeństwa i rozwoju oraz Instrumentu na rzecz Pokoju w Afryce, który został włączony do Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju;

16.  z zadowoleniem przyjmuje jasne sformułowania w komunikacie ze szczytu NATO z dnia 14 czerwca 2021 r. dotyczącym znaczenia odporności; podkreśla, że zarówno UE, jak i NATO powinny zacieśnić współpracę i skuteczniej koordynować ją w kluczowym obszarze odporności, a także podkreśla ambicję UE, by wypracować konstruktywne podejście do wzmocnienia różnych cywilnych i wojskowych aspektów odporności, m.in. w dziedzinie ochrony infrastruktury krytycznej, np. w sektorze transportu, energii i IT, a także roli UE jako kluczowego podmiotu w walce z dezinformacją i fałszywymi informacjami;

17.  z zadowoleniem przyjmuje pozytywną decyzję Rady z 6 maja 2021 r. upoważniającą koordynatora projektu w zakresie mobilności wojskowej, czyli Holandię, do zaproszenia Stanów Zjednoczonych, Kanady i Norwegii – w odpowiedzi na ich wnioski – do udziału w projekcie PESCO dotyczącym mobilności wojskowej; podkreśla, że udział taki stanowiłby ważny krok w kierunku większej spójności między odpowiednimi staraniami UE i NATO na rzecz rozwoju zdolności, a także byłby konkretnym przykładem ożywionego partnerstwa transatlantyckiego; przypomina, że wyjątkowy udział państw trzecich w projektach PESCO – pod warunkiem że nie podważa on celu, jakim jest wspieranie WPBiO UE, oraz że kraje te spełniają uzgodniony zestaw warunków politycznych, merytorycznych i prawnych – może leżeć w strategicznym interesie Unii, zwłaszcza jeżeli kraje te zapewniają fachową wiedzę techniczną lub dodatkowe zdolności; uważa, że dotyczy to w szczególności partnerów strategicznych, takich jak sojusznicy NATO, kraje Bałkanów Zachodnich i partnerzy w ramach Partnerstwa Wschodniego; przypomina swoje stanowisko, zgodnie z którym udział państw trzecich może mieć wyłącznie charakter wyjątkowy, o czym decyduje się indywidualnie w każdym przypadku i na zaproszenie państw członkowskich UE, a także podkreśla, że takie uczestnictwo powinno zapewnić wartość dodaną i przyczynić się do wzmocnienia WPBiO; przypomina również, że udział państw trzecich musi być zgodny z odpowiednimi zasadami określonymi w decyzji Rady (WPZiB) 2020/1639;

18.  podkreśla znaczenie współpracy transatlantyckiej w wielu kwestiach międzynarodowych, takich jak zmiana klimatu, reagowanie na pandemię, pojawiające się przełomowe technologie, sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo, walka z terroryzmem, w tym terroryzmem dżihadystycznym i finansowanym przez państwa, energia, bezpieczeństwo morskie i odporność, a także w obszarze przestrzeni kosmicznej;

19.  dostrzega ważną współpracę między UE a NATO na Bałkanach Zachodnich, jak np. współpracę między misją UE w zakresie praworządności w Kosowie (EULEX) a siłami kosowskimi (KFOR); wyraża uznanie dla operacji EUFOR ALTHEA, której dowództwo operacyjne znajduje się w Naczelnym Dowództwie Połączonych Sił Zbrojnych NATO w Europie (SHAPE) na podstawie porozumienia Berlin Plus z NATO; w ramach tych ustaleń operacja ALTHEA przyczynia się do zapewnienia bezpieczeństwa w Bośni i Hercegowinie od czasu przejęcia obowiązków po siłach stabilizacyjnych NATO (SFOR) w 2004 r.; zauważa, że doświadczenia i wnioski wyciągnięte z tych misji i operacji mają zasadnicze znaczenie dla całej obecnej i przyszłej współpracy UE–NATO w dziedzinie zapewniania pokoju, bezpieczeństwa i stabilności w dotkniętych regionach, a także dla wysiłków na rzecz wspierania i szkolenia partnerów lokalnych oraz budowania zdolności; zwraca uwagę na ważną rolę, jaką integracja z NATO odegrała na Bałkanach Zachodnich poprzez stabilizację tych krajów, co było istotne dla ich perspektywy przystąpienia do UE i stopniowej integracji z UE; uważa, że UE i NATO powinny zapewnić większe wsparcie krajom Bałkanów Zachodnich, aby przeciwdziałać szkodliwym ingerencjom zagranicznym ze strony takich krajów jak Rosja, Chiny, Turcja i Arabia Saudyjska, a także radykalnych grup i podmiotów niepaństwowych; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że trzy kraje Bałkanów Zachodnich uczestniczące w procesie przystąpienia do UE, mianowicie Albania, Czarnogóra i Macedonia Północna, zostały państwami członkowskimi NATO;

20.  wzywa państwa członkowskie UE, jak i sprzymierzone państwa NATO do wykorzystania wszelkich możliwych środków z myślą o wspieraniu wzmacniania współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa wojskowego z państwami kandydującymi i potencjalnymi państwami kandydującymi do członkostwa w UE, a także z państwami partnerskimi wschodniego i południowego sąsiedztwa, ponieważ bez tej współpracy nie można zagwarantować bezpieczeństwa i stabilności regionu; przypomina, że UE może odegrać istotną rolę we wspieraniu polityki otwartych drzwi prowadzonej przez NATO, a to poprzez utrzymywanie ścisłej synergii politycznej i operacyjnej z krajami kandydującymi, tj. z Bośnią i Hercegowiną oraz z Ukrainą i Gruzją; podkreśla znaczenie wkładu różnych krajów partnerskich NATO w kontekście bezpieczeństwa euroatlantyckiego; apeluje o ściślejszą koordynację i skuteczny podział działań między UE i NATO na rzecz współpracy z państwami trzecimi, ze szczególnym uwzględnieniem krajów będących partnerami NATO o rozszerzonych możliwościach; ponownie wyraża poparcie dla rozszerzenia zarówno UE, jak i NATO;

Zagrożenia i wyzwania stojące przed UE i NATO

21.  wyraża ogromne zaniepokojenie faktem, że Rosja – pod przywództwem prezydenta Putina – nieustannie prowadzi politykę rewizjonistyczną, militarystyczną i agresywną; z zadowoleniem przyjmuje jasne sformułowania na temat Rosji, jakie padły podczas ostatnich szczytów z udziałem NATO, UE i USA, oraz z zadowoleniem przyjmuje nawiązanie dialogu na wysokim szczeblu UE–USA na temat Rosji; podkreśla, że zarówno NATO, jak i UE muszą dysponować spójną i proaktywną strategią oraz zgodnie z prawem, szybko i jednomyślnie reagować na akty tradycyjnej i hybrydowej agresji i prowokacji ze strony Rosji; ponownie potępia bezprawną i nielegalną aneksję Krymu przez Rosję w 2014 r.; potępia ciągłe stosowanie przez Rosję ataków cybernetycznych, kampanii dezinformacyjnych i fałszywych informacji, a także dopuszczanie się zabójstw i zamachów z wykorzystaniem trucizn przeciwko przedstawicielom opozycji; wzywa UE i NATO do wykorzystania i rozszerzenia obecnego zaangażowania w celu przeciwdziałania bezpośredniej i pośredniej agresji i działaniom Rosji wymierzonym przeciwko Ukrainie, Gruzji i Mołdawii, a także jej ciągłym asertywnym działaniom w regionach Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego, na Morzu Azowskim, we wschodniej części Morza Śródziemnego i na Dalekiej Północy; przypomina, jakie znaczenie ma poszanowanie granic międzynarodowych i integralności terytorialnej sąsiadów Rosji; przypomina, że partnerzy transatlantyccy muszą koordynować dwutorowe podejście polegające na odstraszaniu i dialogu z Rosją, a także utrzymywać regularne kontakty w dziedzinie kontroli zbrojeń, przejrzystości wojskowej i wszelkich innych kwestii związanych z bezpieczeństwem;

22.  potępia najnowsze rosyjskie sankcje wymierzone w wysokich rangą urzędników europejskich i innych obywateli, w tym przewodniczącego Parlamentu Europejskiego, oraz wyraża ubolewanie z powodu wyraźnego odrzucenia dialogu przez prezydenta Putina, a także łamania szeregu głównych zobowiązań międzynarodowych i ciągłego łamania praw człowieka i podstawowych wolności, i uważa, że utrzymujące się agresywne działania Rosji i wzmożona asertywność wojskowa stanowią zagrożenie dla międzynarodowego bezpieczeństwa i stabilności; wyraża zaniepokojenie niedawnymi szeroko zakrojonymi działaniami wojskowymi Rosji na Ukrainie i w jej sąsiedztwie; w tym kontekście wyraża niezachwiane poparcie dla suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy oraz wzywa do wzmocnienia jej zdolności wojskowych i jej odporności;

23.  uznaje, że do kwestii rosnącego wpływu i asertywności Chin oraz ich rozwoju militarnego, technologicznego i politycznego należy podejść poprzez przyjęcie skoordynowanej strategii transatlantyckiej; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje zdecydowane sformułowania, jakich użyto podczas ostatnich szczytów z udziałem NATO, UE i USA; wyraża poważne zaniepokojenie polityką władz Komunistycznej Partii Chin między innymi w zakresie ograniczania demokracji w Hongkongu, dyskryminacyjnego traktowania mniejszości religijnych i kulturowych, zwłaszcza Ujgurów w Sinciangu, gróźb wobec Tajwanu czy agresywnej polityki i działań na Morzu Południowochińskim; uważa ponadto za istotne, że Chiny, jako reżim autorytarny, zaczęły systemowo konkurować z partnerstwem transatlantyckim, podważając międzynarodowy porządek oparty na zasadach, który był budowany przez wiele dziesięcioleci, i próbują z kolei przekształcić go, tak by odpowiadał własnym wartościom, doktrynie i interesom Komunistycznej Partii Chin; przypomina o zwiększonej obecności Chin na arenie międzynarodowej, a także w Europie za pośrednictwem inicjatywy „Jeden pas i jeden szlak”, o inwestycjach w infrastrukturę krytyczną w Europie, działaniach w cyberprzestrzeni, w regionach arktycznych i w Afryce oraz o udokumentowanej kradzieży własności intelektualnej i gromadzeniu pocisków balistycznych; apeluje o ścisłą obserwację chińskich działań w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), zwłaszcza w odniesieniu do inicjatywy Cyfrowego Jedwabnego Szlaku, aby zapobiec uzależnieniu od infrastruktury kontrolowanej przez chińskie przedsiębiorstwa, co wiąże się z ryzykiem jednostronnego wpływu Chin na opracowywanie międzynarodowych norm w dziedzinie ICT; wzywa UE i NATO do zwiększenia koordynacji w celu zabezpieczenia krytycznej infrastruktury cyfrowej i sieci telekomunikacyjnych przed ingerencją ze strony obcych państw przez wycofywanie sprzętu produkowanego przez podmioty z krajów niedemokratycznych, takich jak Chiny;

24.  zachęca UE i NATO do podjęcia strategicznego dialogu w celu wypracowania wspólnego i skoordynowanego podejścia do Chin, wykorzystującego mocne strony i zdolności każdej organizacji, aby osiągnąć możliwie największą wartość dodaną w oparciu o wspólnie uzgodnione cele strategiczne;

25.  wyraża poważne zaniepokojenie faktem, że autorytarni przeciwnicy i konkurenci partnerstwa transatlantyckiego wykorzystują nie tylko narzędzia wojskowe, lecz także polityczne, gospodarcze, technologiczne i społeczne, by doprowadzić do osłabienia naszych społeczeństw i demokracji; zwraca uwagę na poważne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa i gospodarki powodowane przez zagrożenia hybrydowe, cyberataki, obcą ingerencję, wpływanie na wybory i kampanie dezinformacyjne, które stanowią atak na samą istotę naszych demokracji; potępia niedawne wzmożone przypadki cyberataków i szpiegostwa ze strony podmiotów państwowych i niepaństwowych przeciwko państwom członkowskim UE i sojusznikom NATO w kontekście pandemii COVID-19, w tym wymierzone w sektor opieki zdrowotnej; podkreśla, że wszelkie wysiłki Europejczyków w dziedzinie odporności muszą również obejmować – jako podstawę zapewnienia wsparcia dla naszych działań obronnych – klarowną strategię komunikacji publicznej w celu zwiększenia świadomości społecznej co do wyzwań związanych z bezpieczeństwem transatlantyckim; uważa, że UE i NATO powinny dążyć do uzgodnienia i wdrożenia ogólnego podejścia na rzecz odważniejszych, skoordynowanych i proporcjonalnych reakcji oraz odpowiednich mechanizmów zapobiegania konfliktom i mechanizmów zarządzania kryzysowego, aby przeciwdziałać wspólnym nowym zagrożeniom;

26.  podkreśla, że NATO pozostaje jedynym forum współpracy w obszarze obrony między UE a jej byłym państwem członkowskim, tj. Zjednoczonym Królestwem; apeluje o kompleksowe, integracyjne i strategiczne partnerstwo w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony między UE a Zjednoczonym Królestwem; wzywa NATO i UE do nasilenia wspólnych działań na arenie międzynarodowej, aby chronić demokrację, w tym poprzez wzmocnienie organizacji wielostronnych w celu obrony opartego na zasadach porządku wielostronnego przed rosnącymi potęgami autorytarnymi; wzywa do aktywnego rozwoju bliższych relacji z demokracjami o podobnych zapatrywaniach na całym świecie; uważa, że zacieśnione partnerstwa z krajami takimi jak Japonia, Australia czy Indie, które razem ze Stanami Zjednoczonymi prowadzą tzw. czterostronny dialog bezpieczeństwa, a także Korea Południowa i Nowa Zelandia, oraz intensyfikacja współpracy z Tajwanem, mogłyby przyczynić się nie tylko do poprawy naszego bezpieczeństwa, lecz również do skuteczniejszego wdrażania globalnych norm i zasad ustanowionych na wielostronnych forach, takich jak Organizacja Narodów Zjednoczonych; w tym kontekście zachęca również do współpracy UE-NATO z członkami ASEAN;

27.  zachęca UE, NATO i ONZ do dalszego badania możliwości ściślejszej współpracy w zakresie zarządzania kryzysowego, działań humanitarnych, utrzymywania pokoju i budowania zdolności partnerów, zwłaszcza we wspólnych obszarach działań; apeluje o stworzenie bardziej integracyjnego środowiska przez większy udział kobiet w trzech podstawowych zadaniach oraz we wszystkich strukturach politycznych i wojskowych; wzywa UE i NATO do współpracy na rzecz bardziej systematycznego wdrażania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1325 w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa oraz do rozwoju wspólnych działań w obszarze kształcenia i szkolenia;

28.  podkreśla potrzebę spójnego, wyraźnego, konsekwentnego i skoordynowanego podejścia UE-NATO do południowego sąsiedztwa, uwzględniającego zarówno tradycyjne zagrożenia, takie jak terroryzm, jak i coraz większą, agresywną obecność Rosji i Chin; zwraca uwagę na dotychczasową współpracę między operacją NATO Ocean Shield a siłami morskimi UE Atalanta w zwalczaniu piractwa i zapewnianiu bezpiecznej przeprawy przez Zatokę Adeńską;

29.  wzywa do współpracy i koordynacji w regionie Morza Śródziemnego w ramach unijnej operacji EUNAVFOR MED IRINI i operacji NATO „Sea Guardian”; podkreśla, że obie operacje przyczyniają się do bezpieczeństwa i stabilności w regionie Morza Śródziemnego;

30.  jest zaniepokojony rosnącymi napięciami w regionie Indo-Pacyfiku, które stanowią zagrożenie dla stabilności regionalnej i globalnej, i wzywa do zacieśnienia współpracy z partnerami o podobnych poglądach w regionie, która powinna obejmować regularny dialog polityczny i konsultacje, wymianę informacji oraz koordynację szkoleń i ćwiczeń;

31.  apeluje o zdecydowane zaangażowanie i koordynację działań między UE a NATO na rzecz utrzymania postępów osiągniętych w ciągu ostatnich dwudziestu lat w Afganistanie w świetle wycofania misji Resolute Support z Afganistanu, co powinno odbywać się w sposób uporządkowany, skoordynowany i przemyślany; zachęca do dalszego wspierania kontynuacji rozmów pokojowych w Afganistanie, podkreślając, że proces ten pozwala zachować i rozwijać osiągnięcia polityczne, gospodarcze i społeczne ludności afgańskiej od 2001 r., w szczególności pod względem ochrony praw kobiet, dzieci i mniejszości;

32.  popiera wzmocnioną koordynację między UE, ONZ i NATO w Iraku, między innymi poprzez misję doradczą UE (EUAM) w Iraku oraz misję NATO w Iraku (NMI), które pomagają ustabilizować sytuację w tym kraju;

33.  zachęca do dialogu i współpracy UE-NATO z krajami partnerskimi w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach; zaznacza, że jedynym partnerem NATO w Ameryce Łacińskiej jest Kolumbia, i podkreśla potrzebę konsolidacji dalszych partnerstw w tym regionie;

34.  uznaje, że ataki hybrydowe i cyberataki dokonywane przez wrogie podmioty państwowe i niepaństwowe podważają tradycyjną definicję konfliktu międzypaństwowego, szpiegostwa i sabotażu; wzywa UE do dalszego rozwijania własnego zestawu narzędzi do ochrony infrastruktury krytycznej przed atakami hybrydowymi; z zadowoleniem przyjmuje prace podjęte w ramach forum konsultacyjnego na rzecz zrównoważonej energii w sektorze obrony i bezpieczeństwa (CF SEDSS) Europejskiej Agencji Obrony (EDA) w celu poprawy ochrony infrastruktury krytycznej w UE; podkreśla, że UE i NATO powinny dalej rozwijać własne zdolności w zakresie zapobiegania atakom hybrydowym i cyberatakom, w tym atakom na własne instytucje, zniechęcania do ich prowadzenia oraz reagowania na nie; z zadowoleniem przyjmuje wyjaśnienie zawarte w komunikacie ze szczytu NATO w 2021 r., zgodnie z którym Rada Północnoatlantycka może podjąć decyzję o powołaniu się na art. 5 w przypadku wojny hybrydowej, podobnie jak w przypadku ataku zbrojnego; wzywa do zwiększenia współpracy i szkoleń w zakresie cyberobrony; proponuje utworzenie wspólnego ośrodka informacji o zagrożeniach dla cyberbezpieczeństwa UE-NATO, a także wspólnej grupy zadaniowej ds. cyberbezpieczeństwa w celu określenia i uzgodnienia zbiorowych odpowiedzi na zagrożenia dla cyberbezpieczeństwa; apeluje w związku z tym o zdecydowane skoordynowanie działań Agencji Unii Europejskiej ds. Cyberbezpieczeństwa (ENISA) oraz Centrum Doskonałości ds. Współpracy w Dziedzinie Obrony przed Atakami Cybernetycznymi NATO; wzywa do zwiększenia koordynacji na szczeblu UE-NATO w odniesieniu do ustanowienia zbiorowego przypisywania odpowiedzialności za szkodliwe incydenty w cyberprzestrzeni;

35.  z zadowoleniem przyjmuje prace Europejskiego Centrum ds. Zwalczania Zagrożeń Hybrydowych, zespołu reagowania na incydenty komputerowe w instytucjach, organach i agencjach UE (CERT-UE) oraz komórki NATO ds. reagowania na incydenty komputerowe (NCIRC) i postrzega je jako dobry przykład współpracy UE-NATO; uważa, że wspólną reakcję na cyberzagrożenia można dalej rozwijać za pośrednictwem Europejskiego Centrum ds. Zwalczania Zagrożeń Hybrydowych, w tym przez wspólne kursy i szkolenia; jest przekonany, że potrzeba więcej działań, takich jak wysiłki na rzecz stworzenia większej synergii między elementami cywilnymi i wojskowymi, aby wzmocnić wspólną odporność, a tym samym zapobiec przyszłym zagrożeniom hybrydowym; zwraca ponadto uwagę na potencjał UE-NATO w zakresie kształtowania globalnych norm cybernetycznych, w oparciu o nasze wspólne wartości; uważa, że UE i NATO powinny koordynować stanowiska przy opracowywaniu programu międzynarodowej kontroli zbrojeń w kluczowych obszarach nowo powstających i przełomowych technologii o zastosowaniu wojskowym;

36.  wzywa UE i NATO do zwiększenia wspólnych wysiłków na rzecz osiągnięcia i utrzymania globalnej przewagi technologicznej w zakresie zdolności wojskowych, w tym poprzez wspólne finansowanie projektów badawczych opartych na technologiach pionierskich, kwantowych technologiach obliczeniowych i sztucznej inteligencji, wspierając tym samym rozwój najnowocześniejszych zdolności wojskowych zakorzenionych w wartościach demokratycznych; podkreśla rolę, jaką w dzisiejszych innowacjach w dziedzinie nowo powstających technologii odgrywają przedsiębiorstwa typu start-up i MŚP zorientowane na działalność cywilną; podkreśla, że nowo powstające technologie oferują również możliwości wzmocnienia naszych działań obronnych; podkreśla ponadto, że interoperacyjność, wspólne standardy technologiczne i wspólne inwestycje w najnowocześniejsze technologie, badania i innowacje mają kluczowe znaczenie dla kontynuowania przez UE i NATO swych wysiłków na rzecz jak najlepszej ochrony naszych obywateli; podkreśla, że rozwój sztucznej inteligencji (SI) z poszanowaniem praw podstawowych i w interesie publicznym wymaga wzmocnienia unijnych ram dotyczących SI z udziałem podmiotów publicznych, prywatnych i społeczeństwa obywatelskiego; zaleca, by inicjatywy takie jak Europejski program rozwoju przemysłu obronnego, stała współpraca strukturalna i Europejski Fundusz Obronny ułatwiały zaangażowanie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) przez wspieranie wysiłków sprzyjających inkubacji i inwestycjom kapitałowym; zachęca do rozwijania zestawu wspólnych unijnych zdolności w zakresie SI, aby wypełnić luki techniczne i zadbać o to, aby państwa członkowskie bez odpowiedniej technologicznej i branżowej wiedzy specjalistycznej lub możliwości wdrożenia systemów SI w ministerstwach obrony nie pozostawały w tyle;

37.  zwraca uwagę na szybkość rozwoju technologicznego, w tym cyfryzację i zwiększony potencjał SI, i wzywa państwa członkowskie UE i sojuszników NATO do poszukiwania ściślejszej współpracy, aby utrzymać przewagę technologiczną w odniesieniu do tych megatrendów, zapewnić interoperacyjność swoich systemów informatycznych i razem dążyć do opracowania wspólnych norm etycznych dla tych nowych technologii oraz do ich promowania na całym świecie; wzywa UE i NATO do przejęcia roli liderów w światowych wysiłkach na rzecz ustanowienia kompleksowych ram regulacyjnych dla opracowywania i etycznego wykorzystywania broni o pewnym stopniu autonomii; zachęca UE i sojuszników NATO do aktywnego uczestniczenia w międzynarodowych negocjacjach w sprawie prawnie wiążącego instrumentu zakazującego autonomicznych śmiercionośnych systemów uzbrojenia bez istotnej kontroli człowieka; podkreśla, że współpraca UE-NATO ma zasadnicze znaczenie w przeciwdziałaniu ambicjom przeciwników, takich jak Chiny i Rosja, w zakresie dominacji technologicznej i wykorzystywania technologii w złych zamiarach;

38.  uznaje bezprecedensowe wyzwanie dla światowego pokoju, dobrobytu, bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa ludzkiego oraz stabilności, jakim jest zmiana klimatu jako „czynnik zwielokrotniający zagrożenie i kryzys”; wzywa do pogłębienia dialogu UE-NATO i poszerzenia zestawu działań na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu i jej wielopłaszczyznowym konsekwencjom dla bezpieczeństwa międzynarodowego; przypomina, że UE ma szerszy zakres kompetencji i instrumentów, co umożliwia jej kompleksową odpowiedź na wyzwania związane ze zmianą klimatu i załamaniem się różnorodności biologicznej; podkreśla, że zarówno UE, jak i NATO powinny zwiększyć inwestycje w ekologiczne technologie w celu poprawy skuteczności wojskowej przy jednoczesnym zminimalizowaniu śladu węglowego i uniknięciu dalszych szkód w ekosystemach;

39.  uznaje, że przestrzeń kosmiczna jest dziedziną o kluczowym znaczeniu, a nowe technologie szybko umożliwiają jej wykorzystanie jako jednej z dziedzin obronności; uznaje, że stwarza to zarówno szanse dla współpracy UE-NATO, jak i wyzwania dla bezpieczeństwa transatlantyckiego; przyznaje, że operacyjność kosmiczna NATO zależy od zasobów kosmicznych państw członkowskich, podkreślając jednocześnie potrzebę zacieśnienia współpracy w oparciu o istniejące programy UE, takie jak Galileo i Copernicus; uważa, że współpraca UE-NATO w dziedzinie przestrzeni kosmicznej może pomóc w promowaniu standardów bezpieczeństwa kosmicznego i najlepszych praktyk w całej społeczności międzynarodowej, zapewniając wzajemne korzyści w obszarach komunikacji, nawigacji i wywiadu; podkreśla, że UE i NATO muszą dążyć do zapobiegania uzbrojeniu przestrzeni kosmicznej; zwraca uwagę, że coraz ważniejsze staje się bezpieczeństwo przestrzeni kosmicznej i rośnie znaczenie satelitów; podkreśla znaczenie Centrum Satelitarnego UE i zwraca się do tej agencji przeanalizowanie i przedstawienie raportu dotyczącego bezpieczeństwa lub podatności satelitów UE i państw członkowskich na śmieci kosmiczne, cyberatak i bezpośredni atak rakietowy;

40.  uznaje rosnące znaczenie strategiczne Dalekiej Północy i regionów arktycznych oraz ich wymiar polityczny, gospodarczy, środowiskowy i wymiar bezpieczeństwa, a także uznaje znaczenie koordynacji między UE a NATO w Arktyce; podkreśla, że Arktyka musi pozostać obszarem pokojowej współpracy i wzywa do podjęcia środków budowy zaufania, aby uniknąć kroków prowadzących do zwiększenia obecności wojskowej w tym regionie; zauważa, że Rada Arktyczna jest upoważniona do wspierania konstruktywnego dialogu i zrównoważonego rozwoju; przypomina wniosek UE o przyznanie jej statusu obserwatora w Radzie Arktycznej; przypomina, że UE aktualizuje obecnie swoją politykę arktyczną i ponawia apel o ściślejszą współpracę ze wszystkimi partnerami arktycznymi, zarówno dwustronną, jak i regionalną, w tym w ramach Rady Arktycznej, Euro-Arktycznej Rady Morza Barentsa i partnerstw wymiaru północnego, we wszystkich kwestiach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania; podkreśla potrzebę zapewnienia swobody żeglugi na Dalekiej Północy; przypomina o parlamentarnym wymiarze współpracy w Arktyce, między innymi za pośrednictwem Stałego Komitetu Parlamentarzystów Regionu Arktycznego (SCPAR), w którym uczestniczy Parlament Europejski;

41.  pochwala bliską współpracę między UE a NATO podczas pandemii COVID-19; podkreśla ważną rolę sił zbrojnych sojuszników NATO i państw członkowskich podczas pandemii COVID-19 i wyraża zadowolenie z pomocy wojskowej dla cywilnych operacji wsparcia, zwłaszcza przy rozmieszczaniu szpitali tymczasowych, transporcie pacjentów oraz dostarczaniu i dystrybucji sprzętu; zachęca do inicjatyw UE-NATO mających na celu ułatwienie transgranicznego wykorzystania wojskowych zdolności logistycznych do radzenia sobie z takimi sytuacjami kryzysowymi, aby umożliwić lepszą koordynację, synergię, solidarność i wsparcie; zwraca uwagę na potrzebę zwiększenia gotowości UE i NATO w zakresie obrony chemicznej, biologicznej, radiologicznej i jądrowej (CBRJ); jest przekonany, że wspólne działania UE i NATO w odpowiedzi na kryzys związany z COVID-19 bezpośrednio przyczynią się do zwiększenia odporności naszych społeczeństw; podkreśla, że pandemia COVID-19 pokazała, jakie wyzwania dla naszej obecnej odporności stanowią destrukcyjne sytuacje kryzysowe, zwłaszcza te o nietypowym charakterze, takie jak pandemie i klęski żywiołowe; zauważa z zaniepokojeniem, że kryzys związany z COVID-19 miał negatywny wpływ nie tylko na zdrowie publiczne i gospodarkę, ale także na bezpieczeństwo, przyspieszając rywalizację geopolityczną i zwiększając niepewność na przykład w odniesieniu do ciągłości łańcucha dostaw, co ma trwałe konsekwencje dla bezpieczeństwa i stabilności w Europie i na świecie; apeluje o zacieśnienie współpracy UE-NATO pod względem sprawniejszego reagowania na nietypowe sytuacje kryzysowe, która powinna obejmować ćwiczenia oparte na doświadczeniach zdobytych podczas pandemii COVID-19, regularne ćwiczenia szkoleniowe w celu lepszego przygotowania państw członkowskich i sojuszników do przewidywania naturalnych i spowodowanych przez ludzi klęsk żywiołowych i lepszego zarządzania nimi oraz tworzenie zapasów sprzętu ratunkowego i niezbędnych aktywów;

Czas na spełnienie ambicji UE w dziedzinie obrony

42.  jest przekonany, że państwa członkowskie muszą podjąć większe starania na rzecz osiągnięcia unijnego poziomu ambicji i poprawy zdolności UE, by działać przy pomocy sprawniejszego, łatwiejszego do rozmieszczenia oraz bardziej interoperacyjnego i zrównoważonego zestawu wojskowych i cywilnych zdolności i sił, który pozwoliłby UE wnieść bardziej sprawiedliwy i zdecydowany wkład w bezpieczeństwo transatlantyckie, umożliwiając dążenie do osiągnięcia strategicznej autonomii, a także utorowałby drogę do stopniowego tworzenia Europejskiej Unii Obrony w duchu art. 42 TUE, jeżeli Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie, podejmie taką decyzję; podkreśla, że dzięki strategicznej autonomii rośnie bezpieczeństwo transatlantyckie, a jej celem w żadnym wypadku nie jest oddzielenie się od NATO ani osłabienie tego sojuszu, lecz w rzeczywistości ma na celu uzupełnianie wysiłków i zdolności NATO oraz interoperacyjność z nimi; podkreśla jednocześnie, że strategiczna autonomia UE wiąże się nie tylko z rozwojem zdolności obronnych, opartym na silnej i niezależnej europejskiej bazie technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (EDTIB), lecz także ze zdolnością instytucjonalną umożliwiającą UE prowadzenie działań – w miarę możliwości wspólnie z partnerami, w szczególności z NATO, a w razie potrzeby niezależnie; uważa, że te zwiększone europejskie starania w dziedzinie rozwoju zdolności pozwolą UE przyjąć większą odpowiedzialność za bezpieczeństwo europejskie, w tym w sąsiedztwie europejskimi, stabilność na świecie oraz lepiej wspierać wspólne interesy i wartości UE-NATO; zaznacza, że Unia Europejska o silnej autonomii strategicznej będzie stanowić filar wzmacniający więzi transatlantyckie i umożliwi bardziej wydajne i skuteczne sprostanie niektórym z globalnych wyzwań, które należy podjąć obecnie i w najbliższej przyszłości;

43.  wyraża zdecydowane przekonanie, że z uwagi na bezprecedensowy poziom wyzwań, ambicje Unii w ramach stałej współpracy strukturalnej i pod względem rozwoju zdolności muszą obejmować pakiet sił o pełnym spektrum; przypomina, że inwestycje UE w obronność są inwestycjami w bezpieczeństwo całej wspólnoty transatlantyckiej, które doprowadzą do sprawiedliwszego podziału obciążeń między partnerami transatlantyckimi w NATO; podkreśla potrzebę dalszego rozwoju zdolności obronnych w celu odpowiedniego reagowania na wspólne zagrożenia; uważa, że państwa członkowskie UE, a zwłaszcza 21 państw należących zarówno do UE, jak i NATO, muszą działać spójnie i powinny rozważyć określenie jasnego „europejskiego poziomu ambicji” w odniesieniu do rozwoju zdolności, zwłaszcza przez zwiększenie inwestycji w badania i innowacje, a także bez pomijania partnerstwa transatlantyckiego; wzywa 21 państw należących zarówno do UE, jak i do NATO, aby stosowały zasadę „jednolitego zasobu sił” poprzez zadeklarowanie tego samego zakresu potencjalnie dostępnych zdolności do celów planowania w UE i NATO; zachęca członków obu organizacji do wzmożenia starań na rzecz osiągnięcia większej spójności wyników między procesem planowania obronnego NATO (NDPP) a inicjatywami UE dotyczącymi planu rozwoju zdolności, zwłaszcza celami zdolnościowymi o dużym oddziaływaniu (HICG), unijnym planem rozwoju zdolności (CDP) i skoordynowanym rocznym przeglądem UE w zakresie obronności (CARD) tam, gdzie obowiązki się pokrywają, unikania niepotrzebnego powielania działań i lepszego reagowania na zagrożenia; podkreśla ważną rolę Europejskiej Agencji Obrony (EDA) w opracowaniu unijnego planu rozwoju zdolności; podkreśla, że wszelkie przeglądy celów UE muszą również mieć przełożenie na jej cele podstawowe oraz cele zdolnościowe o dużym oddziaływaniu; podkreśla, że taki przegląd ma kluczowe znaczenie, jeżeli chodzi o pełne wykorzystanie inicjatyw takich jak PESCO; ponadto wyraża przekonanie, że UE musi zacieśnić powiązanie między planowaniem, badaniami i rozwojem zdolności;

44.  uważa, że europejscy sojusznicy w NATO, wspierani w razie potrzeby przez europejskich partnerów nienależących do NATO, powinni dążyć do zapewnienia odpowiedniego podziału obciążeń i odpowiedzialności w celu wniesienia odpowiedniego wkładu w NDPP, z uwzględnieniem znaczenia i roli Europejczyków w ramach sojuszu; uważa, że będzie to skutkowało wzmocnieniem zdolności Europy do samodzielnej obrony i w konsekwencji doprowadzi do wzrostu jej zdolności do działania;

45.  podkreśla, że partnerstwo transatlantyckie może odnieść sukces tylko wtedy, gdy wszystkie państwa członkowskie wypełnią swoje zobowiązania, w tym deklaracje w sprawie inwestycji w obronność, i zaangażują się we wzajemne wsparcie; podkreśla cel NATO dotyczący przeznaczenia 2 % PKB na obronę, potwierdzony ponownie na szczycie NATO w Walii w 2014 r. i zrealizowany przez niektórych europejskich sojuszników NATO, oraz zaznacza, że osiągnięcie tego celu stanowi również inwestycję w bezpieczeństwo i stabilność w Europie, zapewniając w ten sposób gotowość na nowe globalne wyzwania; przypomina również o zobowiązaniu do przeznaczenia 20 % rocznego budżetu obronnego na kluczowy obszar badań i rozwoju; podkreśla, że nowe zagrożenia, takie jak zagrożenia dla cyberbezpieczeństwa czy zagrożenia hybrydowe, stanowią dodatkowe wyzwania pod względem bezpieczeństwa i wymagają dodatkowych zasobów; podkreśla, że bezpieczeństwa nie można mierzyć wydatkowanym odsetkiem PKB, co widać na przykładzie pandemii, a ponadto przy ocenie wkładu należy uwzględnić wiele innych elementów, które pozwolą wzmocnić wspólną obronę w ramach sojuszu; wzywa, by wydatki na obronność w liczbach bezwzględnych nie były zmniejszane przez wyzwania gospodarcze, przed którymi stoją członkowie UE i NATO w związku z pandemią COVID-19;

46.  podkreśla, że Europejczycy powinni tak dalece, jak to możliwe, postrzegać tego rodzaju strategiczne wyzwania w sposób kompleksowy i spójny, w ramach „zintegrowanego podejścia” UE, które powinno być stale udoskonalane w ramach lepszych mechanizmów koordynacji i struktur dowodzenia, w tym przez uwzględnianie nowych zagrożeń i wyzwań, a także powinni rozważyć, które zdolności chcą rozwijać wspólnie, co ostatecznie stanowiłoby wkład państw członkowskich UE we wspólną obronę w NATO, a jednocześnie wzmocniłoby interoperacyjność ich zdolności;

47.  ponownie wyraża poparcie dla skutecznego wdrożenia dyrektyw z pakietu dotyczącego obronności, które regulują, odpowiednio, zamówienia w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa oraz transfer produktów związanych z obronnością; podkreśla, że pełne wdrożenie tych dyrektyw stanowiłoby ważny krok w kierunku Europejskiej Unii Obrony, ponieważ zagwarantowałoby większą spójność unijnej polityki obronnej oraz pobudziłoby rozwój europejskiego przemysłu obronnego; wyraża przekonanie, że ich wdrożenie stanowi skuteczny element przeciwdziałania narastającej fragmentaryzacji unijnego rynku wewnętrznego produktów obronnych, która wciąż prowadzi do niepotrzebnego powielania działań i nieefektywnego mnożenia wydatków na obronność przez państwa członkowskie; podkreśla znaczenie silnej, konkurencyjnej i innowacyjnej europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (EDTIB), w połączeniu z kształtowaniem się unijnego rynku sprzętu obronnego, w pełni zgodnego z zasadami rynku wewnętrznego oraz wspólnym stanowiskiem UE w sprawie wywozu broni; uważa, że zwiększyłoby to bezpieczeństwo europejskie i lepiej wyposażyło członków obu organizacji; wzywa do podejmowania dalszych starań na rzecz zapewnienia w pełni funkcjonalnego wspólnego rynku obrony; podkreśla znaczenie Europejskiego Funduszu Obronnego w łączeniu zasobów krajowych na rzecz wspólnych badań, działań rozwojowych, zakupów, zamówień, konserwacji i szkoleń i wzywa do strategicznego, długoterminowego ukierunkowania finansowania projektów w ramach tego funduszu; wzywa do większej synergii między EDTIB a wiodącymi podmiotami sektora prywatnego w zakresie rozwoju nowych technologii podwójnego zastosowania, takich jak sztuczna inteligencja, przy jednoczesnym zapewnieniu synergii z innymi podmiotami (członkami społeczeństwa obywatelskiego, naukowcami itp.); podkreśla znaczenie współpracy między EDA a NATO i jest świadom wartości współpracy przemysłowej UE w zakresie obronności w ramach transatlantyckiej współpracy technologicznej i przemysłowej na rzecz obronności (TADIC); przypomina o długoterminowej ambicji budowania ścisłej współpracy transatlantyckiej w obszarze obrony i przemysłu w celu ułatwienia transatlantyckiego rozwoju technologicznego i przemysłowego, co pozwoliłoby rozwiązać problemy związane m.in. z bezpieczeństwem dostaw, wspólnym podejściem do praw własności intelektualnej, bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi i wzajemnym dostępem do rynku obrony; wzywa Komisję do aktywnej współpracy z NATO w celu ułatwienia transatlantyckiego rozwoju technologicznego i przemysłowego; przypomina, że europejskie inicjatywy obronne stanowią uzupełnienie inicjatyw NATO i mają na celu zachęcenie państw członkowskich do zaangażowania się w dziedzinę obronności; zachęca do ścisłej współpracy między EDA a Sekretariatem Międzynarodowym NATO;

48.  podkreśla znaczenie wspólnych projektów europejskich, takich jak przyszły system walki powietrznej (FCAS) i Eurodrone, przy pełnym poszanowaniu prawa międzynarodowego, czy główny system walki naziemnej (MGCS), oraz apeluje o bardziej ambitne i konkretne projekty;

49.  z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie UE i USA, wyrażone na niedawnym szczycie UE–USA, do wypracowania porozumienia administracyjnego między EDA a Stanami Zjednoczonymi; wzywa do zawarcia podobnego porozumienia z innymi sojusznikami NATO spoza UE, zwłaszcza tymi, z którymi UE rozpoczęła negocjacje w sprawie przystąpienia do UE, w stosownych przypadkach, przy jednoczesnym przestrzeganiu wszystkich niezbędnych zabezpieczeń w celu ochrony bezpieczeństwa i interesów obronnych UE i jej państw członkowskich, aby pogłębić transatlantycką współpracę obronną poprzez zapewnienie pełnej interoperacyjności stosowanej technologii wojskowej na poziomie technicznym;

50.  z zadowoleniem przyjmuje przedłużenie nowego układu o ograniczeniu zbrojeń strategicznych, które daje obu jego sygnatariuszom dodatkowy czas na kontynuowanie negocjacji w celu osiągnięcia porozumienia w sprawie nowego instrumentu kontroli zbrojeń; wzywa UE i NATO do zabiegania o zaangażowanie innych państw, zwłaszcza Chin; przypomina o potrzebie zacieśnienia współpracy i zwiększenia inwestycji w kluczowej dziedzinie obrony powietrznej i przeciwrakietowej; wyraża głębokie zaniepokojenie wygaśnięciem układu INF, co stworzyło nowe zagrożenie dla bezpieczeństwa, w szczególności dla krajów europejskich; apeluje o uznanie i odpowiednie potraktowanie obaw Europy związanych z bezpieczeństwem; wyraża ubolewanie z powodu niedawnych przypadków wycofania się z Traktatu o otwartych przestworzach;

51.  potwierdza pełne poparcie dla zaangażowania UE i jej państw członkowskich w NPT, który stanowi podstawę systemu nierozprzestrzeniania broni jądrowej i rozbrojenia; podkreśla potrzebę podjęcia skutecznych środków na rzecz rozbrojenia jądrowego; ponawia swoje wcześniejsze oświadczenie, że międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo wzrosną w świecie wolnym od obecności lub rozprzestrzeniania broni jądrowej; apeluje do UE i NATO, aby dążyły do realizacji ambitnego programu na rzecz zachowania i wzmocnienia skutecznej międzynarodowej kontroli zbrojeń, rozbrojenia i nieproliferacji jako fundamentu światowego, transatlantyckiego i europejskiego bezpieczeństwa; przypomina o potrzebie prowadzenia polityki mającej na celu dalszą redukcję arsenałów jądrowych i ustalenie ograniczeń w rozmieszczaniu pocisków hipersonicznych; wyraża zaniepokojenie obecnymi wydarzeniami i inicjatywami w Iranie dotyczącymi jego programu wzbogacania uranu; ponownie wyraża swoje stałe poparcie dla Wspólnego kompleksowego planu działania (JCPOA) jako najlepszego możliwego sposobu uzyskania gwarancji wyłącznie pokojowego wykorzystania energii jądrowej przez Iran; z zadowoleniem przyjmuje wznowienie rozmów i wzywa wszystkie strony do powrotu do pełnego wypełniania postanowień planu działania;

52.  wzywa UE i jej instytucje, by w oparciu o fundament ustanowiony za pomocą „zintegrowanego podejścia” w całym procesie kształtowania polityki rozwijały wspólną kulturę bezpieczeństwa i obrony, która uwzględnia szczególny charakter strategii bezpieczeństwa i obrony państw członkowskich, jak również podejście strategiczne, co powinno mieć zastosowanie w szczególności do decyzji w dziedzinie handlu, zarządzania łańcuchem dostaw, monitorowania inwestycji, współpracy na rzecz rozwoju, infrastruktury, mobilności i technologii cyfrowych; podkreśla kluczową rolę Kompasu strategicznego w tym obszarze; podkreśla, że w obszarach takich jak zagrożenia hybrydowe i zagrożenia dla cyberbezpieczeństwa, a także przeciwdziałanie kampaniom dezinformacyjnym, instytucje UE mają odpowiednie narzędzia do opracowania wspólnych reakcji; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje pakiet w sprawie unii bezpieczeństwa z grudnia 2020 r. i uważa, że stanowi on odpowiedni pierwszy krok, po którym powinny szybko nastąpić dalsze działania; odnotowuje wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych (NIS 2).

53.  podkreśla znaczenie mobilności wojskowej dla zapewnienia szybkiego przemieszczania sił w UE i poza nią, co jest ważne dla skutecznej i prewencyjnej obrony; wzywa UE i jej państwa członkowskie do wzmożenia wysiłków na rzecz dalszego zmniejszania barier proceduralnych w dziedzinie mobilności wojskowej; pochwala niezbędną rolę UE we wzmacnianiu mobilności wojskowej i wzywa do zdecydowanego zwiększenia starań podejmowanych w celu wdrożenia tego projektu, zwłaszcza w ramach PESCO, lecz również przez zachęcanie państw członkowskich do mobilizowania ich baz przemysłowych do proponowania konkurencyjnych projektów kwalifikujących się do finansowania ze środków unijnych; wzywa do zwiększenia synergii po stronie UE między różnymi zaangażowanymi podmiotami; podkreśla, że podejście oparte na zaangażowaniu całej administracji rządowej, w tym instytucji UE, państw członkowskich i NATO, jest konieczne do zapewnienia sukcesu mobilności wojskowej; apeluje o rozważenie opracowania planu działania obejmującego wspólne interesy UE i NATO w obszarze mobilności wojskowej, który wyrażałby większe ambicje w takich dziedzinach jak cyfryzacja, odporność infrastruktury transportowej i systemów transportowych na cyberataki, a także możliwość wykorzystania sztucznej inteligencji w mobilności wojskowej; uważa, że projekt ten pokazuje wartość dodaną w kontekście współpracy między UE a NATO oraz stanowi dowód na to, że instrumenty i kompetencje UE mogą przyczyniać się do wspólnej obrony na płaszczyźnie NATO; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że znaczną kwotę środków unijnych przeznaczono na projekty współpracy w obszarze obronności, choć nie dorównano początkowym ambicjom; przypomina, że 38 z 46 aktualnych projektów PESCO jest zgodnych z priorytetami planu obrony NATO; z zadowoleniem przyjmuje potencjalny udział państw trzecich w tych projektach, zgodnie z postanowieniami odpowiedniej decyzji Rady;

W kierunku ambitnego partnerstwa

54.  w pełni popiera oświadczenie zawarte w niedawnym komunikacie NATO, że Unia Europejska pozostaje wyjątkowym i kluczowym partnerem NATO; w związku z tym ponownie podkreśla, że relacje między UE a NATO wymagają dostosowania do rzeczywistego poziomu strategicznego w celu pełnego wykorzystania potencjału partnerstwa na podstawie już osiągniętych bezprecedensowych postępów, i z ogólnym celem stworzenia prawdziwych stosunków między organizacjami; wzywa do regularnego organizowania specjalnych szczytów z udziałem wszystkich szefów państw i rządów NATO i UE w celu utrzymania wysokiego poziomu wzajemnego zaufania i zrozumienia oraz przedstawia długofalową wizję dotyczącą Rady Partnerstwa UE-NATO; zachęca ponadto do dyskusji nad utworzeniem stałej Rady Ministrów Obrony UE, której działalność powinna być ściśle powiązana z posiedzeniami ministrów obrony państw NATO; podkreśla w tym względzie zasadę uczestnictwa;

55.  ponownie podkreśla zasadę uczestnictwa i zachęca do zwiększenia liczby wspólnych nieformalnych spotkań, a także wspólnych oświadczeń i komunikatów przywódców instytucji UE i NATO; ponawia swoje wcześniejsze apele o organizowanie przez UE i NATO regularnych i bardziej ambitnych wspólnych ćwiczeń, na podstawie istniejącej praktyki skoordynowanych i równoległych ćwiczeń (PACE), zapewniających udział wszystkich państw członkowskich i sojuszników, mając na uwadze, że przysłużyłyby się one poprawie wzajemnego zrozumienia na płaszczyźnie UE-NATO i pozwoliłyby wzmocnić współpracę między personelem obu organizacji; zachęca do usprawnienia wymiany informacji jawnych i niejawnych podczas przyszłych ćwiczeń, w sposób integracyjny i niedyskryminujący, co będzie stanowiło pierwszy krok do wymiany informacji w rzeczywistych sytuacjach kryzysowych;

56.  wzywa wszystkich członków do działania na rzecz zawarcia porozumienia w sprawie bezpieczeństwa między Cyprem a NATO;

57.  z zadowoleniem przyjmuje postępy poczynione w stosunku do 74 wspólnych propozycji działań; uważa jednak, że dla zapewnienia pełnej realizacji konieczne jest większe wsparcie polityczne; ponadto wzywa do przedstawienia projektów przewodnich, np. w dziedzinie technologii powstających i przełomowych oraz tankowania w powietrzu, opracowanych na wzór projektów zrealizowanych między innymi w zakresie mobilności wojskowej, aby doprowadzić do zwiększenia odpowiedzialności i sprawić, by współpraca była bardziej namacalna i ukierunkowana na wyniki;

58.  podkreśla, że UE i NATO muszą koordynować wysiłki w obszarze zwalczania terroryzmu poprzez usprawnienie obecnej wymiany informacji wywiadowczych między państwami członkowskimi i sojusznikami NATO, ze szczególnym naciskiem na osiągnięcie lepszego rozeznania w sytuacji w kluczowych obszarach, w tym w kwestii pojawiających się „rajów bezpieczeństwa” oraz wykorzystywania przez terrorystów technologii przełomowych i powstających oraz taktyki hybrydowej;

59.  przyznaje, że z uwagi na ograniczenia instytucjonalne współpraca UE-NATO w znacznym stopniu zachodzi na nieformalnym i technicznym szczeblu działań między pracownikami, co czasem ogranicza aktywny udział wszystkich państw członkowskich i sojuszników; postrzega te ograniczenia jako słaby punkt bezpieczeństwa transatlantyckiego i europejskiego, m.in. ze względu na potencjalne blokowanie dostępu unijnych operacji WPBiO do struktur NATO; uważa, że jest to sytuacja niestabilna i dlatego zdecydowanie wzywa wszystkie zainteresowane strony do współdziałania w dobrej wierze w celu znalezienia rozwiązania, które uczyniłoby współpracę na wszystkich szczeblach bardziej formalną i przewidywalną, dzięki czemu możliwe byłoby budowanie autentycznych i solidnych stosunków między organizacjami; z zadowoleniem przyjmuje rozmowy o przyszłych zdolnościach dowódczych unijnych sił wojskowych, które muszą być interoperacyjne i zgodne z NATO, aby zagwarantować najskuteczniejszą zdolność operacyjną jednolitego zasobu sił;

60.  podkreśla potrzebę wzmocnienia jedności, solidarności i spójności sojuszników; ma świadomość poważnych sporów między sojusznikami we wschodnim regionie Morza Śródziemnego; pochwala wprowadzenie opracowanego przez NATO mechanizmu deeskalacji; przypomina o swoich obawach dotyczących nabycia przez Turcję rosyjskiego systemu rakietowego S-400; podkreśla znaczenie dalszych działań mających na celu budowę zaufania na płaszczyźnie dialogu i wzajemnego szacunku; jest głęboko zaniepokojony zachowaniem Turcji, strategicznie ważnego sąsiada i sojusznika NATO; wzywa Turcję do unikania dalszych prowokacyjnych i destabilizujących działań oraz zachęca ją do prowadzenia polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i wewnętrznej zgodnej z obowiązkami i oczekiwaniami kraju kandydującego do UE i sojusznika NATO;

61.  przypomina, że zarówno UE, jak i NATO opierają się na wspólnych zasadach demokratycznych; przypomina, że Traktat Północnoatlantycki jest bezpośrednio powiązany z Kartą Narodów Zjednoczonych; wzywa NATO do zażądania od członków pełnego przestrzegania wszystkich artykułów Karty Narodów Zjednoczonych; podkreśla, że partnerstwo transatlantyckie potrzebuje nie tylko dużej siły militarnej, lecz także silnych i odpornych społeczeństw; podkreśla wzajemnie zacieśniający się związek między silnymi podstawami demokracji, zbudowanymi na poszanowaniu ładu międzynarodowego opartego na zasadach, a silnym partnerstwem transatlantyckim, które tylko wspólnie mogą zapewnić długotrwałość naszych demokracji; popiera przedstawiony przez administrację prezydenta Bidena pomysł zorganizowania światowego szczytu demokracji; wzywa do zwiększenia starań związanych z uwzględnieniem wysokich aspiracji młodszych pokoleń i umożliwieniem skutecznego udziału osób młodych w procesach demokratycznych oraz klarownego przedstawienia osobom młodym strategicznych wyzwań, przed którymi stoją nasze społeczeństwa, aby zagwarantować ich zaangażowanie w te kluczowe kwestie i aktywne wspieranie przez nich naszych wspólnych działań;

62.  przypomina, że w sondażach Eurobarometru silniejsza rola UE w obszarze bezpieczeństwa i obrony została określona jako priorytet dla obywateli UE; proponuje, aby szeroko pojmowane kwestie współpracy między UE a NATO, a także bezpieczeństwa i obrony, zostały poruszone na nadchodzącej Konferencji w sprawie przyszłości Europy, aby zapewnić, że głosy obywateli zostaną wysłuchane;

63.  podkreśla znaczenie proaktywnej, skutecznej i przejrzystej komunikacji – zarówno w UE, jak i poza nią – a także wzywa do dalszego wzmacniania współpracy między odpowiednimi pracownikami NATO i UE w zakresie komunikacji strategicznej, w szczególności w odniesieniu do przeciwdziałania dezinformacji, zagranicznej interwencji i cyberatakom, na obszarach o znaczeniu strategicznym, takich jak Bałkany Zachodnie i kraje Partnerstwa Wschodniego; wzywa do lepszej wymiany informacji w procesie identyfikacji ataków hybrydowych w celu poprawy reagowania na takie zdarzenia; zwraca jednak uwagę na fakt, że zarówno UE, jak i NATO muszą zachować odpowiednie niezależne zdolności; popiera pomysł uruchomienia niezależnych centrów doskonałości przeznaczonych do nauki języków obcych, których używa się w regionach o znaczeniu strategicznym;

64.  podkreśla znaczenie dyplomacji parlamentarnej i ponawia swoje wcześniejsze apele o zwiększenie roli Zgromadzenia Parlamentarnego NATO; zaleca, aby Stała Komisja Zgromadzenia Parlamentarnego NATO zaktualizowała status delegacji Parlamentu Europejskiego w Zgromadzeniu Parlamentarnym NATO do statusu pełnego, odzwierciedlającego znaczenie współpracy UE-NATO; apeluje o wspólne posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego i Komisji Spraw Zagranicznych Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych w celu omówienia wspólnych zagrożeń dla bezpieczeństwa partnerstwa transatlantyckiego i działań, które można podjąć w tym zakresie w ramach zacieśnionej współpracy między UE a NATO;

65.  z zadowoleniem przyjmuje pierwszy w historii udział sekretarza generalnego NATO w posiedzeniu kolegium komisarzy 15 grudnia 2020 r., co stanowiło silny wyraz wzajemnego zaangażowania we wzmocnienie partnerstwa między NATO i UE; wyraża uznanie dla sekretarza generalnego NATO Jensa Stoltenberga za przywództwo i determinację w zacieśnianiu stosunków między UE a NATO, które pokrywają się z ambicjami i priorytetami przywódców EU;

o
o   o

66.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Europejskiej Służbie Działań Zewnętrznych, Wysokiemu Przedstawicielowi Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz Wiceprzewodniczącemu Komisji, sekretarzowi generalnemu NATO, Europejskiej Agencji Obrony, rządom i parlamentom narodowym państw członkowskich UE i NATO oraz Zgromadzeniu Parlamentarnemu NATO.

(1) Dz.U. C 28 z 27.1.2020, s. 49. (2) Dz.U. C 388 z 13.11.2020, s. 22. (3) Dz.U. C 449 z 23.12.2020, s. 149. (4) Dz.U. C 232 z 16.6.2021, s. 71. (5) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0009. (6) Teksty przyjęte, P9_TA(2020)0008. (7) Teksty przyjęte, P9_TA(2021)0102. (8) Dz.U. L 146 z 9.6.2017, s. 133. (9) Dz.U. L 371 z 6.11.2020, s. 3.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 lipca 2021 r. w sprawie starzenia się Starego Kontynentu – możliwości i wyzwania po roku 2020 związane z polityką dotyczącą starzenia się społeczeństwa (2020/2008(INI))

P9_TA(2021)0347 A9-0194/2021

Parlament Europejski,

–  uwzględniając art. 6, 153, 156 oraz 174 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej („Karta”), w szczególności jej art. 21, 23, 24, 25, 26, 31, 32, 33, 34 i 35,

–  uwzględniając Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych,

–  uwzględniając wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdzający, że zasada niedyskryminacji ze względu na wiek stanowi ogólną zasadę prawa unijnego, będąc przypadkiem szczególnym równego traktowania(1),

–  uwzględniając konkluzje Rady z dnia 7 czerwca 2010 r. dotyczące aktywności osób starszych,

–  uwzględniając konkluzje Rady z dnia 9 września 2020 r. dotyczące praw człowieka, uczestnictwa i dobrostanu osób starszych w erze cyfryzacji,

–  uwzględniając Agendę ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 oraz cele zrównoważonego rozwoju ONZ,

–  uwzględniając deklarację polityczną i Madrycki międzynarodowy plan działania w kwestii starzenia się społeczeństw przyjęte przez Drugie Światowe Zgromadzenie na temat Starzenia się Społeczeństw w dniach 8–12 kwietnia 2002 r.,

–  uwzględniając deklarację ministerialną pt. „Zrównoważone społeczeństwo dla wszystkich pokoleń. Wykorzystanie potencjału dłuższego życia” przyjętą 22 września 2017 r. podczas czwartej konferencji ministerialnej Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ na temat starzenia się w Lizbonie,

–  uwzględniając sprawozdanie niezależnej ekspert ONZ ds. korzystania ze wszystkich praw człowieka przez osoby starsze dotyczące wpływu choroby koronawirusowej (COVID-19) na korzystanie ze wszystkich praw człowieka przez osoby starsze, przedłożone na 75. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 21 lipca 2020 r.,

–  uwzględniając Europejski filar praw socjalnych,

–  uwzględniając decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady nr 940/2011/UE z dnia 14 września 2011 r. w sprawie Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej (2012)(2) oraz poprzedzający ją komunikat Komisji z dnia 6 września 2010 r. (COM(2010)0462),

–  uwzględniając zalecenie Rady z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie ścieżek poprawy umiejętności: nowe możliwości dla dorosłych(3),

–  uwzględniając zalecenie Rady z dnia 22 maja 2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie(4),

–  uwzględniając swoje rezolucje z dnia 7 września 2010 r. w sprawie roli kobiet w starzejącym się społeczeństwie(5) oraz z dnia 15 listopada 2018 r. w sprawie usług opieki w UE na rzecz poprawy sytuacji w zakresie równouprawnienia płci(6),

–  uwzględniając rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 11 listopada 2010 r. w sprawie wyzwań demograficznych i solidarności między pokoleniami(7),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 26 maja 2016 r. w sprawie ubóstwa: perspektywa płci(8),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 września 2016 r. w sprawie tworzenia na rynku pracy warunków sprzyjających równowadze między życiem zawodowym a prywatnym(9),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie potrzeby opracowania unijnej strategii mającej na celu wyeliminowanie różnic w emeryturach ze względu na płeć i zapobieganie występowaniu takich różnic(10),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 14 listopada 2017 r. w sprawie wykorzystania instrumentów polityki spójności przez regiony w reakcji na zmiany demograficzne(11),

–  uwzględniając swoją rezolucję ustawodawczą z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego „Erasmus+”: unijny program na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu oraz uchylającego rozporządzenie (UE) nr 1288/2013(12),

–  uwzględniając dyrektywę Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy(13) i ustanawiającą zasadę niedyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i pracy ze względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną,

–  uwzględniając wniosek Komisji z dnia 2 lipca 2008 r. dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną (COM(2008)0426) oraz stanowisko Parlamentu z dnia 2 kwietnia 2009 r. dotyczące proponowanej dyrektywy(14),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 12 października 2006 r. pt. „Demograficzna przyszłość Europy – przekształcić wyzwania w nowe możliwości” (COM(2006)0571),

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 15 grudnia 2006 r. pt. „Gospodarka europejska – wpływ starzenia się społeczeństwa na wydatki publiczne: prognozy wydatków państw EU-25 na emerytury, opiekę zdrowotną, opiekę długookresową, edukację i bezrobocie (2004–2050)”,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji i Komitetu Ochrony Socjalnej dla ministrów zasiadających w Radzie ds. Zatrudnienia i Polityki Społecznej z dnia 7 października 2014 r. pt. „Odpowiednia ochrona socjalna wobec potrzeb w zakresie opieki długoterminowej w starzejącym się społeczeństwie”,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 26 kwietnia 2017 r. pt. „Inicjatywa na rzecz wspierania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym pracujących rodziców i opiekunów” (COM(2017)0252),

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 24 listopada 2017 r. pt. „Sprawozdanie na temat starzenia się społeczeństwa 2018: podstawowe założenia i metodyka prognozy”,

–  uwzględniając międzyinstytucjonalny dokument Komisji z dnia 25 maja 2018 r. pt. „Sprawozdanie na temat starzenia się społeczeństwa 2018: prognozy gospodarcze i budżetowe dla 28 państw członkowskich UE (na lata 2016–2070)

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 5 marca 2020 r. pt. „Unia równości: strategia na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025” (COM(2020)0152),

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 17 czerwca 2020 r. w sprawie skutków zmian demograficznych (COM(2020)0241),

–  uwzględniając sprawozdanie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z dnia 1 kwietnia 2002 r. pt. „Aktywne starzenie się: ramy polityki”,

–  uwzględniając sprawozdanie WHO z dnia 1 października 2007 r. pt. „Miasta na świecie przyjazne dla osób starszych: przewodnik”,

–  uwzględniając sprawozdanie WHO z dnia 30 września 2015 r. na temat starzenia się i zdrowia;

–  uwzględniając globalną strategię i plan działania WHO w sprawie starzenia się i zdrowia na lata 2016–2020 oraz decyzję ONZ o ogłoszeniu lat 2021–2030 Dekadą starzenia się w dobrym zdrowiu,

–  uwzględniając Zasady działania ONZ na rzecz osób starszych przyjęte rezolucją Zgromadzenia Ogólnego nr 46/91 z dnia 16 grudnia 1991 r.,

–  uwzględniając Global AgeWatch Index 2015,

–  uwzględniając sprawozdanie ONZ z 2019 roku w sprawie starzenia się ludności na świecie,

–  uwzględniając stanowisko, że aktywne starzenie się jest jednym z kluczowych elementów strategii Europa 2020,

–  uwzględniając Europejski program na rzecz umiejętności służący zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności,

–  uwzględniając brytyjską ustawę z 2010 r. o równości, na mocy której dyskryminację ze względu na tranzycję, orientację seksualną i płeć uznaje się za nielegalną,

–  uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE(15) (dyrektywa w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym),

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając opinię przedstawioną przez Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

–  uwzględniając stanowisko w formie poprawek przedstawione przez Komisję Praw Kobiet i Równouprawnienia,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (A9-0194/2021),

Uwagi ogólne

A.  mając na uwadze, że starzenie się społeczeństw w Europie jest zjawiskiem demograficznym, które wiąże się zarówno ze spadkiem płodności i śmiertelności, jak i z dłuższym średnim trwaniem życia;

B.  mając na uwadze, że liczba mieszkańców UE maleje; mając na uwadze, że w 1960 r. mieszkańcy UE stanowili 13,5 % światowej populacji, w 2018 r. 6,9 %, i oczekuje się, że do 2070 r. będą stanowić ok. 4 %(16); mając na uwadze, że sytuacja ta wiąże się m.in. ze spadkiem współczynnika urodzeń w UE w porównaniu z innymi regionami świata, co prowadzi do starzenia się społeczeństwa i ma wpływ na strukturę wiekową i względny odsetek różnych grup wiekowych oraz przyczynia się do odwrócenia piramidy demograficznej; mając na uwadze, że przemiany demograficzne są zjawiskiem powszechnym, a zmniejszający się udział ludności UE w światowej populacji odzwierciedla wcześniejsze rozpoczęcie się tego globalnego procesu(17); mając na uwadze, że nie należy nie doceniać aktywnego udziału osób starszych w społeczeństwie; mając na uwadze, że ponad 20 % osób w wieku 65–74 lat oraz ok. 15 % osób w wieku 75 lat lub starszych uczestniczy w formalnej lub nieformalnej działalności wolontariackiej(18);

C.  mając na uwadze, że obecna sytuacja demograficzna wywiera poważny wpływ na spójność społeczną, gospodarczą i terytorialną UE; mając na uwadze, że istotne jest, aby UE uwzględniała aspekty demograficzne we wszystkich swoich politykach; mając na uwadze, że oczekuje się znacznego spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym (osoby w wieku 15–64 lat) – z 333 mln w 2016 r. do 292 mln w 2070 r.; mając na uwadze, że według prognoz do 2100 r. osoby w wieku 80 lat i starsze będą stanowić 14,6 %(19);

D.  mając na uwadze, że równość płci jest podstawową wartością UE, uznaną w Traktatach i Karcie, oraz mając na uwadze, że UE jest zobowiązana włączać ją do wszystkich swoich działań;

E.  mając na uwadze, że długowieczność jest niezwykłym zbiorowym osiągnięciem, którego podstawą są znaczne postępy w rozwoju gospodarczym i społecznym oraz w dziedzinie zdrowia, co znacznie poprawiło jakość życia i przyczyniło się do wzrostu średniego trwania życia mężczyzn i kobiet o 10 lat w ciągu ostatniego półwiecza; mając na uwadze, że według oczekiwań w latach 2016–2070 średnie trwanie życia wydłuży się z 78,3 do 86,1 lat w przypadku mężczyzn i z 83,7 do 90,3 lat w przypadku kobiet; mając na uwadze, że wzrost przeciętnego trwania życia należy traktować, w każdych okolicznościach, jako czynnik postępu cywilizacyjnego, a nigdy jako ograniczenie; mając na uwadze, że według danych w 2018 r. szacowana liczba lat zdrowego życia wyniosła 64,2 lata dla kobiet i 63,7 lat dla mężczyzn(20); mając jednak na uwadze, że rozbieżność między średnim trwaniem życia a latami zdrowego życia budzi niepokój i należy pilnie zająć się tą kwestią;

F.  mając na uwadze, że dłuższe, zdrowsze życie jest cenne zarówno dla jednostek, jak i dla społeczeństw, gdyż stwarza nowe możliwości uczestnictwa i integracji osób starszych w życiu gospodarczym i społecznym; mając na uwadze, że aktywność społeczna w starszym wieku poprawia z kolei stan zdrowia i dobrostan jednostki; mając na uwadze, że istnieje korelacja między długowiecznością a statusem społecznym; mając na uwadze, że uczestnictwo w różnych działaniach społecznych, takich jak wolontariat, sport czy hobby, a także regularne kontakty z rodziną i znajomymi zwykle mają korzystny wpływ na ogólny stan zdrowia osób starszych i zapobiegają ich izolacji;

G.  mając na uwadze, że od 2012 r. przyrost naturalny ludności UE jest ujemny – notuje się więcej zgonów niż urodzeń, np. w 2019 r. odnotowano ich odpowiednio 4,7 mln i 4,2 mln; mając na uwadze spadający współczynnik płodności w UE, który w 2018 r. obniżył się do 1,55; mając na uwadze, że jest to związane z różnymi czynnikami, takimi jak poprawa stanu zdrowia i wyższy poziom wykształcenia(21), ale także ogólna sytuacja społeczno-gospodarcza, w tym niepewność i dewaluacja dochodów, która ma wpływ na wszystkie grupy, przede wszystkim na ludzi młodych, w szczególności na jakość ich życia, równowagę między życiem zawodowym a prywatnym oraz plany życiowe; mając na uwadze, że zmiany demograficzne mogą mieć wpływ na zrównoważony rozwój gospodarczy i społeczny UE w perspektywie średnio- i długoterminowej; mając na uwadze, że dostęp do wysokiej jakości usług publicznych jest czynnikiem o decydującym znaczeniu dla jakości życia; mając na uwadze, że gospodarczy i społeczny wpływ zmian demograficznych uwypukla potrzebę wzmocnienia systemów zabezpieczenia społecznego i opieki zdrowotnej;

H.  mając na uwadze, że istnieją badania wskazujące na korelację między wskaźnikami płodności a polityką sprzyjającą lepszym możliwościom zatrudnienia, godnymi warunkami pracy i życia, elastyczną organizacją pracy, godnym wsparciem dla rodzin, wsparciem finansowym podczas urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego i rodzicielskiego, wysoką jakością opieki nad dziećmi od wczesnych lat oraz równiejszym podziałem obowiązków opiekuńczych między mężczyznami i kobietami;

I.  mając na uwadze, że wskaźniki zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy są wyższe w przypadku kobiet (31,3 %) niż w przypadku mężczyzn (8,7 %), a także dotyczą starszych kobiet (49,8 % starszych mężczyzn w porównaniu z 64,1 % starszych kobiet); mając na uwadze, że w 2018 r. zwykły wymiar godzin pracy w UE-28 wynosił średnio 30,3 godziny tygodniowo dla mężczyzn w wieku od 65 do 74 lat i 24,1 godziny tygodniowo dla kobiet w tym samym wieku, a także mając na uwadze, że oczekuje się, iż mężczyźni będą aktywni zawodowo przez 38,6 lat, a w przypadku kobiet wskaźnik ten wynosi 33,7 lat(22);

J.  mając na uwadze, że zlikwidowanie luki w zatrudnieniu między kobietami a mężczyznami zależy od zapewnienia podstawowych praw socjalnych i świadczenia podstawowych usług społecznych;

K.  mając na uwadze, że kobiety w wieku od 55 do 64 lat mają niższy wskaźnik zatrudnienia niż mężczyźni (52,4 % dla kobiet w porównaniu z 65,4 % dla mężczyzn) i to one najprawdopodobniej będą świadczyć nieformalne usługi opiekuńcze w domu(23);

L.  mając na uwadze, że łączna liczba osób w wieku produkcyjnym (15–64 lat) w UE spadnie w latach 2005–2030 o 20,8 mln w miarę przechodzenia na emeryturę pokolenia wyżu demograficznego, co zwiększy obciążenie systemów opieki zdrowotnej i systemów emerytalnych państw członkowskich; mając na uwadze, że według oczekiwań łączny współczynnik obciążenia demograficznego osiągnie do 2100 r. 57 %, czyli prawie dwa razy więcej niż w 2019 r. (31 %);

M.  mając na uwadze, że mediana wieku w UE-28 wzrosła z 38,3 lat w 2001 r. do 43,1 lat w 2018 r.(24); mając na uwadze, że w 2018 r. 19 % obywateli UE miało 65 lat lub więcej, oraz mając na uwadze, że ich potrzeby należy uwzględniać w procesie podejmowania decyzji politycznych na szczeblu unijnym, krajowym i regionalnym;

N.  mając na uwadze, że w życiu zachodzą zmiany takie jak utrata partnera, krewnych lub przyjaciół, pogorszenie stanu zdrowia oraz zmiany przyzwyczajeń, wzorców pracy i sytuacji finansowej; mając na uwadze, że osoby starsze są szczególnie narażone na zjawiska wykluczenia społecznego i izolacji; mając na uwadze, że coraz większa liczba osób dorosłych w UE doświadcza izolacji społecznej (75 mln osób – 18 % ludności); mając na uwadze, że ryzyko izolacji społecznej jest najwyższe wśród osób starszych, natomiast poczucie osamotnienia jest największym problemem w grupie wiekowej 26–45 lat(25);

O.  mając na uwadze, że ponad 50 % opiekunów w wieku poniżej 65 lat łączy opiekę z zatrudnieniem; mając na uwadze, że – jak często podkreśla Komisja – obowiązki opiekuńcze są jedną z głównych przyczyn niższego poziomu uczestnictwa kobiet w rynku pracy, ponieważ albo skracają one swój czas pracy, albo całkowicie rezygnują z płatnej pracy, co oznacza dla Europy stratę w wysokości 370 mld EUR rocznie; mając na uwadze, że według danych szacunkowych 80 % wszystkich usług opiekuńczych w całej UE świadczą opiekunowie nieformalni, którymi są najczęściej kobiety (75 %), co wskazuje na zróżnicowanie sytuacji kobiet i mężczyzn pod względem sprawowania opieki, silnie wpływające na lukę emerytalną między kobietami a mężczyznami; mając na uwadze, że problemem jest zwłaszcza opieka świadczona przez opiekunów nieformalnych, którzy nie mają żadnej formalnej umowy o pracę, ponieważ w ten sposób pozostają oni poza rynkiem pracy i są pozbawieni możliwości legalizacji; mając na uwadze, że tego typu sytuacja ma podwójny negatywny skutek, polegający na tym, że z jednej strony opiekunowie nieformalni (głównie kobiety) są z reguły nisko opłacani, nie mają ochrony socjalnej ani nie płacą składek na ubezpieczenie społeczne, w wyniku czego albo nie otrzymują emerytury po zakończeniu życia zawodowego, albo otrzymują jedynie emeryturę minimalną, a z drugiej strony tego typu sytuacja ma negatywne skutki dla państwa i jego właściwych instytucji, które są pozbawione składek na ubezpieczenie społeczne i podatków opłacanych przez pracodawców i pracowników;

P.  mając na uwadze, że we wszystkich kategoriach wiekowych osoby z niepełnosprawnościami lub osoby należące do mniejszości etnicznych, rasowych, językowych, seksualnych lub innych ukrywały lub ukrywają część swojej tożsamości ze względu na obawę lub groźbę odrzucenia lub nadużyć; mając na uwadze, że osobom starszym z niepełnosprawnościami lub mającym odmienne pochodzenie rasowe, etniczne lub społeczne, odmienne cechy genetyczne, inną orientację seksualną lub używającym innego języka częściej grozi dyskryminacja, stygmatyzacja i procedury przeprowadzane bez ich zgody oraz osoby te są w większym stopniu zagrożone wykluczeniem społecznym;

Q.  mając na uwadze, że pandemia COVID-19 również ma duży wpływ na demografię; mając na uwadze, że wiele osób starszych zmarło i, jak sugerują niektóre badania, koronawirus miał znaczny wpływ na trendy populacyjne UE, takie jak skrócenie średniego trwania życia lub planowanie rodziny;

R.  mając na uwadze, że przy opracowywaniu naszej polityki dotyczącej starzenia się należy odpowiednio uwzględnić wpływ różnic między płciami na zdrowie i nierówności w zakresie zdrowia związane z czynnikami społeczno-kulturowymi; mając na uwadze, że niektóre choroby i dolegliwości związane z wiekiem, takie jak depresja lub choroby układu krążenia, odmiennie wpływają na kobiety i mężczyzn; mając na uwadze, że na niektóre choroby i dolegliwości, takie jak choroba Alzheimera lub demencja, rak piersi, nietrzymanie moczu, osteoporoza i choroba zwyrodnieniowa stawów, cierpi więcej kobiet niż mężczyzn; mając na uwadze, że częstość występowania takich dolegliwości będzie się zwiększać w naszych starzejących się społeczeństwach;

S.  mając na uwadze, że zmiany demograficzne nie mają jednakowego wpływu na wszystkie kraje i regiony, lecz bardziej oddziałują na te regiony, które już są opóźnione w rozwoju, co jeszcze bardziej pogarsza dotychczasowe nierówności terytorialne i społeczne; mając na uwadze, że wyludnianie najbardziej dotyka regiony wiejskie, peryferyjne i najbardziej oddalone, w tym wyspy, gdyż przede wszystkim młodzież i kobiety opuszczają te regiony, co prowadzi do wzrostu odsetka osób starszych mieszkających na tych obszarach i może zwiększyć ryzyko izolacji społecznej; mając na uwadze, że w niektórych regionach ludność wiejska może być mniej narażona na ubóstwo i wykluczenie społeczne niż ludność miejska(26);

T.  mając na uwadze, że liczba osób starszych (80-letnich i starszych) w UE wzrośnie w latach 2010–2030 o 57,1 %(27), co wiąże się z istotnymi konsekwencjami dla systemów zabezpieczenia społecznego;

U.  mając na uwadze, że środki izolacji stosowane w związku z pandemią COVID-19 i recesja gospodarcza miały nieproporcjonalny wpływ na kobiety ze względu na nierówny podział obowiązków opiekuńczych, specjalizację sektorową i nasilenie przemocy w rodzinie;

V.  mając na uwadze, że w latach 2000–2015 populacja osób w wieku 60 lat i starszych w UE zwiększyła się w miastach o 68 %, a na obszarach wiejskich o 25 %;

W.  mając na uwadze, że według Europejskiej Sieci Obserwacyjnej Planowania Przestrzennego liczba ludności w europejskich aglomeracjach wzrośnie do 2050 r. o 24,1 mln i będzie stanowić niemal połowę ogółu ludności UE, a liczba ludności na obszarach wiejskich zmaleje o 7,9 mln osób;

X.  mając na uwadze, że starsze kobiety zwykle częściej niż starsi mężczyźni napotykają poważne trudności w dostępie do podstawowych towarów i usług, takich jak opieka zdrowotna, opieka długoterminowa i godziwe warunki mieszkaniowe, ze względu na szereg czynników, takich jak różnice w poziomie płac i emerytur kobiet i mężczyzn, dłuższe średnie trwanie życia kobiet lub większy odsetek starszych kobiet żyjących samotnie(28);

Y.  mając na uwadze, że osoby starsze częściej mają ograniczony dostęp do internetu i zwykle brakuje im świadomości i wiedzy na temat istniejących i powstających technologii; mając na uwadze, że jedynie 35 % osób w wieku 55–74 lat posiada podstawowe umiejętności cyfrowe, w porównaniu z 82 % osób w wieku 16–24 lat(29), w związku z czym osoby starsze są bardziej narażone na wykluczenie, w tym wykluczenie cyfrowe; mając na uwadze, że zarówno społeczne, jak i cyfrowe wykluczenie osób starszych spotęgowało się z powodu środków izolacji i środków socjalnych podjętych przez państwa członkowskie w reakcji na pandemię COVID-19; mając na uwadze, że technologie wolne od barier i przyjazne dla użytkownika mogą pomóc w pokonaniu tych wyzwań; mając na uwadze, że Rada podjęła ten problem w 2020 r. i wydała konkluzje dotyczące praw człowieka, uczestnictwa i dobrostanu osób starszych w erze cyfryzacji,

Z.  mając na uwadze, że w latach 1998–2018 liczba ludności w niektórych regionach UE zmniejszyła się nawet o 15 % ze względu na szybkie wyludnianie i starzenie się społeczeństwa; mając na uwadze, że szybkie zmiany demograficzne skutkują nieproporcjonalnie wysokimi kosztami dostosowania; mając na uwadze, że prawie dwie trzecie regionów, w których szybko zmniejsza się liczba ludności, charakteryzują się niskim PKB na mieszkańca(30); mając na uwadze, że starzenie się społeczeństwa powoduje zmniejszanie się liczby ludności w wieku produkcyjnym i może doprowadzić do upadku gmin i wsi w całej UE; mając na uwadze, że decyzje o połączeniu gmin i wsi lub ich włączeniu do innych gmin lub miast mogą również spowodować całkowity zanik gmin i wsi;

AA.  mając na uwadze, że we wszystkich dziedzinach polityki dotyczących szans i wyzwań demograficznych trzeba przyjmować podejście włączające, oparte na prawach i dowodach oraz skoncentrowane na człowieku, a także przestrzegać zasad równości, zwłaszcza równości płci, i niedyskryminacji, a także chronić prawa kobiet, w tym prawa seksualne i reprodukcyjne oraz prawa gospodarcze; mając na uwadze, że podejmowanie wyzwań demograficznych nie może w żadnym razie podważać indywidualnej niezależności prokreacyjnej; mając na uwadze, że dostęp do usług i towarów z zakresu zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego ma podstawowe znaczenie dla dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego;

AB.  mając na uwadze, że w niektórych państwach członkowskich występują tendencje do instrumentalizacji zmian demograficznych, aby osłabić prawa i zdrowie reprodukcyjne i seksualne, co przyczynia się do erozji wolności osobistych; mając na uwadze, że wszelkie strategie polityczne dotyczące zmian demograficznych muszą być oparte na prawach, ukierunkowane na ludzi, dostosowane do potrzeb i oparte na dowodach oraz muszą chronić prawa seksualne i reprodukcyjne;

AC.  mając na uwadze, że polityki i działania UE w zakresie starzenia się i zmian demograficznych muszą być w pełni zgodne z europejską strategią na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025; mając na uwadze, że istnieje ścisła korelacja między wyzwaniami demograficznymi a uwzględnianiem aspektu płci, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w odpowiednich działaniach politycznych;

AD.  mając na uwadze, że statystyki dotyczące budżetu czasu pokazują nierówny podział pracy opiekuńczej według płci w całej Europie; mając na uwadze, że pomimo znacznych różnic krajowych związanych z rozszerzeniem zakresu opieki społecznej i usług socjalnych oraz różnych współczynników aktywności zawodowej kobiet kobiety ponoszą nieproporcjonalną część ciężaru opieki, co ma poważne konsekwencje dla ich wyników na rynku pracy i ich decyzji rozrodczych;

AE.  mając na uwadze, że szczególną uwagę należy zwracać na osoby w podeszłym wieku, aby w razie potrzeby pomóc osobom tracącym samodzielność i zapobiec ich izolacji;

AF.  mając na uwadze, że od 2013 r. w UE stopniowo rośnie odsetek zagrożonych ubóstwem emerytów w wieku 65 lat i starszych;

AG.  mając na uwadze, że osoby starsze wnoszą wkład w funkcjonowanie społeczeństwa, m.in. jako pracownicy, opiekunowie i wolontariusze, i nie przestały go wnosić podczas pandemii COVID-19; mając na uwadze, że np. wielu starszych pracowników medycznych powróciło z emerytury, aby pomóc w walce z pandemią; mając na uwadze, że nieformalni opiekunowie, z których większość to kobiety, podjęli wzmożony wysiłek, aby zrekompensować ograniczenia w dostępności usług edukacji, opieki nad dziećmi i opieki długoterminowej podczas pandemii;

AH.  mając na uwadze, że starzejące się społeczeństwo może stanowić źródło wiedzy o lokalnych tradycjach, żywności i sposobie życia na obszarach wiejskich, co z kolei można wykorzystać, aby rozwijać lokalną turystykę i biznes;

AI.  mając na uwadze, że w oczekiwanej długoterminowej wizji dotyczącej obszarów wiejskich przedstawiona zostanie w zarysie unijna strategia przeciwdziałania wpływowi zmian demograficznych na strukturę społeczno-gospodarczą;

AJ.  mając na uwadze, że wymiana pokoleń jest jednym ze szczegółowych celów wspólnej polityki rolnej (WPR) po 2020 r.; mając na uwadze, że transfer wiedzy i międzypokoleniowa wymiana wiedzy mają kluczowe znaczenie dla zwiększenia współpracy i solidarności międzypokoleniowej, a tym samym zniwelowania różnic pokoleniowych;

Zdrowie i opieka

AK.  mając na uwadze, że należy zawsze brać pod uwagę ryzyko etyczne wynikające ze stosowania technologii w dziedzinie zdrowia;

AL.  mając na uwadze, że WHO definiuje zdrowe starzenie się jako proces rozwoju i utrzymania zdolności funkcjonalnej umożliwiający dobrostan w starszym wieku; mając na uwadze, że istnieje korelacja między postrzeganym stanem zdrowia a dochodem; mając na uwadze, że w 2017 r. mniej niż jedna trzecia (32,4 %) osób starszych w pierwszym kwintylu dochodów (20 % ludności o najniższych dochodach) postrzegała swój stan zdrowia jako dobry lub bardzo dobry, natomiast wśród 20 % osób starszych o najwyższym dochodzie wskaźnik ten wynosił 54,7 %(31); mając na uwadze, że wyniki Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia pokazują, że u większości starszych osób stwierdzono występowanie chorób lub dolegliwości przewlekłych, a tylko co dziewiąta osoba deklarowała brak takich problemów, a także mając na uwadze, że wiele rodzajów niepełnosprawności ujawnia się lub nasila w podeszłym wieku; mając na uwadze, że prawie połowa osób starszych w UE (w wieku 65 lat i starszych) wskazała trudności z co najmniej jedną czynnością osobistą lub pracami domowymi(32); mając na uwadze, że w 2018 r. około jedna czwarta ludności UE doświadczała długotrwałych ograniczeń z powodu problemów zdrowotnych(33); mając na uwadze, że ok. 15 % osób dorosłych w wieku 60 lat i starszych cierpi na zaburzenia psychiczne;

AM.  mając na uwadze, że w większości krajów rozwiniętych za osoby starsze uważa się osoby w wieku 65 lat i starsze; mając na uwadze, że grupa wiekowa powyżej 65. roku życia jest wysoce niejednorodna i występują w niej znaczne różnice pod względem zdrowia, stylu życia, statusu, a także warunków życia i uwarunkowań społecznych; mając na uwadze, że w związku z tym należy unikać uogólnień; mając na uwadze, że skupienie się na wieku 65 lat jako górnej granicy przy gromadzeniu danych często nie odpowiada realiom aktywności ekonomicznej i społecznej osób starszych, przez co pozyskiwane dane są niepełne i nieprecyzyjne; mając na uwadze, że w wielu statystykach i podczas pozyskiwania danych nie uwzględnia się osób starszych, gdyż powszechnie nie gromadzi się danych dotyczących osób w wieku powyżej 65 lat; mając na uwadze, że podejście to przestało być adekwatne ze względu na rosnący odsetek ludności dożywającej starszego wieku;

AN.  mając na uwadze, że choć w większości krajów europejskich różnice w wykształceniu kobiet i mężczyzn wypadają korzystnie dla kobiet, to mimo to kobiety płacą wysoką cenę pod względem zawodowym za macierzyństwo, podczas gdy mężczyźni korzystają z bonusów z tytułu ojcostwa w postaci współczynnika aktywności i wynagrodzenia; mając na uwadze, że ważne jest pokazanie trudności, z jakimi zmagają się kobiety, starając się pogodzić macierzyństwo z rozwojem kariery zawodowej, co ogranicza dostępne opcje, zarówno jeśli chodzi o macierzyństwo, jak i o rozwój kariery zawodowej; mając na uwadze, że balansowanie między karierą zawodową i macierzyństwem zazwyczaj kończy się tym, że kobiety przesuwają wiek urodzenia dziecka, maleje potencjalna liczba dzieci lub kobiety pozostają bezdzietne; mając na uwadze, że wszystkie te czynniki powodują spadek współczynnika płodności poniżej wskaźnika zastępowalności pokoleń, co z kolei prowadzi do starzenia się społeczeństwa;

AO.  mając na uwadze, że liczba osób, które są zależne od pomocy innych osób lub które mają potrzeby w zakresie zdrowia i opieki długoterminowej, wzrasta wraz z wiekiem; mając na uwadze, że odsetek osób potrzebujących takich usług jest wyższy wśród osób w wieku 80 lat lub starszych; mając na uwadze, że niesamodzielność pogłębia się wraz ze starzeniem się, lecz wpływają na nią także inne elementy, takie jak czynniki społeczno-gospodarcze i środowiskowe, poziom wykształcenia, kontakty międzyludzkie oraz osobisty dobrostan; mając na uwadze, że potrzeby w zakresie opieki i wsparcia są zróżnicowane, a także różne są odpowiednie środki służące zapewnieniu autonomii i samodzielności; mając na uwadze, że zdecydowaną większość opieki nad niesamodzielnymi osobami starszymi zapewniają w postaci nieformalnej, zwykle nieodpłatnej opieki kobiety, które same mają 60 lat lub więcej;

AP.  mając na uwadze, że na nieformalne i formalne systemy opieki wywierają presję zmiany demograficzne, łączące się dodatkowo z brakiem formalnych pracowników opieki; mając na uwadze, że, jak wynika z badań Eurofoundu, należy koniecznie zapewnić dostęp do opieki domowej lub środowiskowej osobom o małych potrzebach w zakresie opieki długoterminowej i, nie tylko wspierać nieformalnych opiekunów oraz poprawić jakość życia osób objętych opieką, lecz również szybko dostrzegać pojawiające się potrzeby i reagować na nie;

AQ.  mając na uwadze, że w UE nie ma jednolitej definicji niesamodzielności; mając na uwadze, że starszy wiek niekoniecznie jest równoznaczny z niesamodzielnością;

AR.  mając na uwadze, że niektóre osoby starsze nie mogą korzystać ze środków i polityk w zakresie aktywnego starzenia się ze względu na różne czynniki, takie jak miejsce zamieszkania, stan zdrowia, brak motywacji oraz brak zwyczaju lub możliwości regularnej aktywności fizycznej, psychicznej, kulturalnej lub społecznej oraz rekreacji; mając na uwadze, że osoby starsze mogą również napotykać trudności w dostępie do ośrodków sportu, kultury i rehabilitacji fizycznej oraz muszą zmagać się z ograniczeniami finansowymi lub brakiem zajęć dostosowanych do ich indywidualnych warunków psychofizycznych lub nieodpowiednim charakterem zajęć; mając na uwadze, że skuteczna strategia na rzecz aktywnego starzenia się powinna mieć korzystny wpływ na osoby starsze, społeczeństwo i gospodarkę jako całość;

AS.  mając na uwadze, że stworzenie kobietom i mężczyznom warunków do starzenia się w dobrym zdrowiu i samodzielności za pomocą kompleksowego podejścia do starości jako etapu życia oraz dostosowanie warunków mieszkaniowych i środowiska lokalnego w taki sposób, aby osoby starsze mogły jak najdłużej mieszkać we własnym domu i otoczeniu, przyniesie korzyści systemowe i indywidualne;

AT.  mając na uwadze, że opieka i wsparcie powinny mieć na celu utrzymanie autonomii, samodzielności i dobrostanu osób starszych; mając na uwadze, że idea starzenia się we własnej społeczności, w środowisku przyjaznym dla osób starszych ma kluczowe znaczenie dla planowania urbanistycznego i ułatwienia przejścia od opieki instytucjonalnej do usług świadczonych na poziomie społeczności lokalnych; mając ponadto na uwadze, że możliwości utrzymania autonomii i samodzielności zależą od takich warunków, jak otoczenie przyjazne osobom starszym, dostępność i przystępność cenowa usług, w tym mieszkań wysokiej jakości i opieki środowiskowej; mając na uwadze, że zmiany demograficzne wymagają odpowiedniej reakcji na szczególne potrzeby zdrowotne oraz usług i infrastruktury wsparcia;

AU.  mając na uwadze, że upowszechniają się niestandardowe formy pracy, które mimo zapewniania elastyczności w wykonywaniu obowiązków opiekuńczych nie zawsze odpowiadają potrzebom osób pracujących, a także mając na uwadze, że brak możliwości zorganizowania programu opieki utrudnia kobietom łączenie macierzyństwa i pracy;

AV.  mając na uwadze, że akumulacja zagrożeń zdrowotnych, urazów i chorób przewlekłych w ciągu całego życia zwiększa ryzyko niepełnosprawności; mając na uwadze, że osoby starsze częściej zasięgają opinii lekarzy ogólnych i lekarzy specjalistów, ale również zgłaszają większe niż przeciętna populacja trudności w dostępie do usług medycznych w niektórych państwach członkowskich ze względu m.in. na ceny usług medycznych, duże odległości i długie listy oczekujących(34); mając na uwadze, że inwestowanie w gospodarkę usług opiekuńczych ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia godnego życia wszystkim osobom potrzebującym opieki i opiekunom; mając na uwadze, że osoby w starszych grupach wiekowych są bardziej podatne na zagrożenia, a tym samym na choroby, powikłania i zgon związany z różnymi chorobami, w tym COVID-19; mając na uwadze, że COVID-19 uwypuklił potrzebę solidniejszych systemów opieki zdrowotnej i większych zdolności w zakresie intensywnej opieki medycznej; mając na uwadze, że w tym kontekście w trybie pilnym należy zagwarantować dostęp do opieki medycznej i zapewnić środki ochrony indywidualnej w placówkach opieki długoterminowej;

AW.  mając na uwadze, że, jak pokazała pandemia COVID-19, dostępne wysokiej jakości usługi publiczne i usługi opiekuńcze to skuteczna odpowiedź na potrzeby społeczeństwa, w tym osób starszych, które w szeregu sytuacji podczas pandemii doświadczały i nadal doświadczają dyskryminacji ze względu na wiek w dostępie do usług medycznych i opiekuńczych, w tym napotykają przeszkody w opiece medycznej ogólnie; mając na uwadze, że pandemia COVID-19 ponownie unaoczniła brak odpowiednich zasobów mieszkaniowych, wysokiej jakości placówek opiekuńczych oraz wystarczających usług opieki i wsparcia; mając na uwadze, że największy odsetek infekcji COVID-19 i spowodowanych nimi zgonów w UE odnotowano w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych i domach pomocy społecznej, domach opieki rezydencjalnej dla osób starszych i osób z niepełnosprawnościami oraz innych placówkach usług socjalnych(35); mając na uwadze, że wiele osób starszych zmarło podczas pandemii z powodu przeciążenia wielu oddziałów intensywnej opieki medycznej; mając na uwadze, że w niektórych przypadkach jednym z głównych kryteriów decyzji o dostępności intensywnej opieki był wiek pacjenta; mając na uwadze, że wiele osób starszych ma trudności z dostępem do leczenia niezwiązanego z COVID-19, oraz mając na uwadze, że usługi opiekuńcze ogólnie zostały w czasie pandemii ograniczone lub zupełnie wstrzymane;

AX.  mając na uwadze, że starzejące się społeczeństwo UE stawia nowe wyzwania dla równości płci, ponieważ to nadal głównie kobiety zajmują się opieką (zarówno płatną, jak i bezpłatną)(36); mając na uwadze, że kryzys związany z koronawirusem pogorszył tę sytuację;

AY.  mając na uwadze, że osoby starsze są mniej odporne na ekstremalne zjawiska pogodowe takie jak powtarzające się fale upałów;

Prawo do starzenia się z godnością

AZ.  mając na uwadze, że zagwarantowanie godnego życia oznacza zapewnienie pracownikom prawa do przejścia na emeryturę w odpowiednim czasie oraz do cieszenia się na emeryturze zdrowiem i samodzielnością; mając na uwadze, że prawo do przejścia na emeryturę musi być powiązane ze stażem pracy i nie może być zależne od zmienności przeciętnego trwania życia czy jakiegokolwiek innego czynnika wykorzystywanego do wywierania presji na pracowników; mając na uwadze, że emeryci powinni otrzymywać dochód umożliwiający życie w godnych warunkach, w tym ochronę zdrowia, rozwój kulturalny i nabywanie nowych umiejętności, dzięki czemu będą w pełni zintegrowani ze środowiskiem społecznym, w którym funkcjonują;

BA.  mając na uwadze, że godnego życia, w szczególności w przypadku osób starszych, nie można oddzielić od prawa do dostępnego miejsca zamieszkania, odpowiedniego pod względem sanitarnym i wygodnego, tak aby osoby starsze mogły się starzeć, korzystając z ochrony socjalnej i rodzinnej; mając na uwadze, że w wielu sytuacjach wiążących się z presją wywołaną przez spekulację nieruchomościami osoby starsze były eksmitowane jako pierwsze, co zwiększyło ich izolację społeczną i brak samodzielności funkcjonalnej;

BB.  mając na uwadze, że kobiety są bardziej zagrożone ubóstwem i wykluczeniem społecznym, m.in. ze względu na utrzymujący się problem zatrudnienia ze względu na płeć, zróżnicowanie wynagrodzenia i emerytur kobiet i mężczyzn, częstsze przerwy w karierze ze względu na obowiązki rodzinne i opiekuńcze oraz częstsze zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy(37), czasami niepewne i tymczasowe(38), zwłaszcza w przypadku samotnych matek; mając na uwadze, że czynniki te utrudniają wielu kobietom zaoszczędzenie pieniędzy na późniejszy etap życia i sprawiają, że na ubóstwo wśród osób starszych szczególnie narażone są kobiety;

BC.  mając na uwadze, że według Eurostatu we wszystkich państwach członkowskich UE kobiety otrzymują niższe emerytury niż mężczyźni; mając na uwadze, że w UE kobiety w wieku 65 lat i starsze otrzymują emerytury średnio o 30 % niższe niż mężczyźni;

BD.  mając na uwadze, że z badania Eurobarometr z 2019 r. wynika, że 40 % osób w UE czuje się dyskryminowane ze względu na wiek; mając na uwadze, że ageizm występuje na różnych poziomach i przejawia się w różnych formach, w tym w indywidualnym podejściu i w percepcji samego siebie oraz w relacjach międzypokoleniowych; mając na uwadze, że wykazano, iż ageizm pogarsza stan zdrowia i obniża średnie trwanie życia oraz utrudnia pełne uczestnictwo w życiu społecznym, kulturalnym i obywatelskim, ponadto może prowadzić do ograniczenia dostępu osób starszych do usług lub aktywnego uczestnictwa w rynku pracy zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym, a także do usług w miejscu pracy, co prowadzi do marginalizacji i wykluczenia społecznego; mając na uwadze, że według najnowszego europejskiego badania warunków pracy dyskryminacja ze względu na wiek była najczęstszą formą dyskryminacji w miejscu pracy; mając na uwadze, że inne formy dyskryminacji, na które zwracają uwagę osoby starsze, obejmują dostęp do produktów i usług finansowych, opieki zdrowotnej, edukacji, szkoleń i rekreacji(39); mając na uwadze, że skuteczne zwalczanie dyskryminacji ze względu na wiek i stereotypów dotyczących wieku, w tym na rynku pracy, ma zasadnicze znaczenie dla aktywnego starzenia się, tworzenia większej solidarności międzypokoleniowej oraz wykorzystywania doświadczeń starszych pracowników; mając na uwadze, że zwiększenie równego dostępu do towarów i usług jest również niezbędne w tym zakresie;

BE.  mając na uwadze, że według WHO aktywne starzenie się to proces optymalizowania możliwości w zakresie zdrowia, uczestnictwa i bezpieczeństwa w celu poprawy jakości życia ludzi w miarę, jak się starzeją, umożliwiający im korzystanie z potencjału dobrostanu przez cały bieg życia oraz uczestnictwo w społeczeństwie stosownie do ich potrzeb, pragnień i możliwości, przy jednoczesnym zapewnieniu im odpowiedniej ochrony, bezpieczeństwa i opieki, gdy potrzebują pomocy;

BF.  mając na uwadze, że UE i kilka państw członkowskich odgrywają aktywną rolę w rozważaniach dotyczących nowych instrumentów międzynarodowych chroniących prawa osób starszych; mając na uwadze, że takie międzynarodowe obrady należy czynnie wspierać i promować; mając na uwadze, że o ile dyrektywa Rady 2000/78/WE ustanawia ogólne ramy równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, to nie odnosi się do dyskryminacji w innych sferach życia społecznego ani do dyskryminacji z wielu przyczyn jednocześnie;

BG.  mając na uwadze, że osoby starsze padają czasami ofiarą przemocy, nadużyć i innych niepokojących działań, takich jak oszustwa i nieuczciwe praktyki przedsiębiorców, pozbawianie zdolności prawnej i możliwości załatwiania własnych spraw; mając na uwadze, że zjawisko nadużyć wobec osób starszych należy w większym stopniu objąć danymi i badaniami dotyczącymi jego występowania i sposobów zapobiegania mu; mając na uwadze, że koniecznie należy dążyć do uzyskania bardziej kompleksowych danych na temat złego traktowania osób starszych;

BH.  mając na uwadze, że UE finansuje inicjatywy pilotażowe, m.in. EUROPeAN, MILCEA i WeDO w zakresie przeciwdziałania przestępczości wobec osób starszych;

BI.  mając na uwadze, że osoby starsze na obszarach wiejskich lub oddalonych mogą być narażone na większe ryzyko związane z wiekiem, w tym ubóstwo, trudniejszy dostęp do wysokiej jakości opieki zdrowotnej i usług, słabsze wsparcie społeczne lub rzadsze kontakty społeczne, a także brak dostępu do usług transportu publicznego;

Zatrudnienie a aktywne starzenie się

BJ.  mając na uwadze, że według badania Eurobarometr z 2012 r. 60 % osób w UE było przeciwnych podniesieniu ustawowego wieku emerytalnego, podczas gdy 61 % było zdania, że każdy powinien mieć możliwość kontynuowania pracy po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego; mając na uwadze, że zależnie od potrzeb finansowych prawie połowa pracowników w wieku 50 lat lub starszych preferowałaby pracę w mniejszym wymiarze godzin, natomiast znaczny odsetek emerytów wolałby pracować co najmniej kilka godzin w tygodniu(40); mając na uwadze, że praca po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego wiąże się z polityką miejsca pracy wspierającą szanse na zatrudnienie i pracowników pozostających na rynku pracy dłużej, jeśli sobie tego życzą; mając na uwadze, że wskaźniki rekrutacji niepracujących osób starszych są jednak skrajnie niskie, oraz mając na uwadze, że starsi pracownicy są silnie zagrożeni długoterminowym bezrobociem; mając na uwadze, że wskaźniki ubóstwa i wykluczenia społecznego osób w wieku 55–64 lat są wyższe niż średnia unijna we wszystkich grupach wiekowych; mając na uwadze, że 56 % osób w UE obawia się, że ich dochody w starszym wieku będą niewystarczające(41); mając na uwadze, że prawdopodobieństwo znalezienia pracy maleje z wiekiem, częściowo z powodu barier strukturalnych, w tym dyskryminacji ze względu na wiek(42); mając na uwadze, że dane pokazują, iż osoby, które są na emeryturze, lecz decydują się nadal pracować, mają wyższy poziom zadowolenia z życia niż przeciętnie osoby będące w pełni na emeryturze(43); mając na uwadze, że poczucie sensu życia zasadniczo maleje po 50. roku życia, lecz pozostaje znacznie silniejsze u osób kontynuujących aktywność zawodową po przejściu na emeryturę bądź mających obowiązki związane z opieką nad dziećmi lub opieką długoterminową(44); mając na uwadze, że bardzo ważną sprawą pozostaje zwalczanie bezrobocia wśród starszych pracowników w UE;

BK.  mając na uwadze, że odpowiednie warunki pracy i zatrudnienia, w tym wyższe bezpieczeństwo i higiena pracy, lepsza równowaga między życiem zawodowym a prywatnym, środowisko pracy dostosowane do wieku, niższe wymagania ilościowe i niezależność w ustalaniu czasu pracy, mogą umożliwić osobom starszym pozostanie na rynku pracy i zachęcać je do pozostania na rynku pracy, jeśli sobie tego życzą;

BL.  mając na uwadze, że należy zwrócić szczególną uwagę na potrzeby pracowników na stanowiskach bardzo wymagających pod względem fizycznym lub psychicznym; mając na uwadze, że problem ten można rozwiązać za pomocą strategii bezpieczeństwa i higieny pracy, polityki wspierającej równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, dostępu do możliwości kształcenia i szkolenia oraz korzystania z nich w miejscu pracy lub poza nim, wspierania wymiany międzypokoleniowej w miejscu pracy oraz możliwości stopniowego przechodzenia na emeryturę, co przyniesie korzyści zarówno indywidualne, jak i społeczne;

BM.  mając na uwadze, że starsza UE z mniejszą liczbą pracowników może obciążać budżety publiczne oraz systemy zabezpieczenia społecznego i opieki zdrowotnej; mając na uwadze, że według szacunków całkowity koszt starzenia się społeczeństwa(45) osiągnie do 2070 r. 26,7 % PKB(46); mając na uwadze, że w badaniu na temat srebrnej gospodarki (osoby w wieku 50 lat i starsze) przeprowadzonym dla Komisji w 2018 r. oszacowano, że unijna srebrna gospodarki wniesie 6,4 bln EUR do PKB i 88 mln miejsc pracy do 2025 r.; mając na uwadze, że wartości te stanowiłyby 32 % unijnego PKB i 38 % zatrudnienia w UE(47);

BN.  mając na uwadze, że promowanie perspektywy obejmującej cały bieg życia, a także podnoszenie wśród pracowników świadomości tego, jak ważne jest środowisko pracy dostosowane do potrzeb osób starszych, mają podstawowe znaczenie dla aktywnego starzenia się; mając na uwadze, że w wielu regionach zasadniczym wyzwaniem pozostaje walka z bezrobociem młodzieży i osób starszych; mając na uwadze, że UE i państwa członkowskie nie wypracowały jeszcze odpowiedniej reakcji na wyzwania na rynku pracy; mając na uwadze, że należy dostosowywać kwalifikacje starszych pracowników, którzy są szczególnie zagrożeni restrukturyzacją gospodarczą, oraz prowadzić politykę wspomagającą mobilność osób starszych na rynku pracy, zwłaszcza pod względem wznawiania pracy;

BO.  mając na uwadze, że często pracodawcy niechętnie oferują starszym pracownikom odpowiednie szkolenia; mając na uwadze, że uczenie się przez całe życie pomaga w aktywnym starzeniu się i umożliwia ludziom pracę i pełne uczestnictwo w życiu społecznym; mając na uwadze, że Parlament przyjął rezolucję w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego „Erasmus+”:

BP.  mając na uwadze, że zapewnienie pracownikom w ciągu całej kariery zawodowej dobrej jakości zatrudnienia, w tym godziwych wynagrodzeń, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz równowagi między życiem zawodowym i prywatnym, stanowi niezbędny warunek zrównoważonego życia zawodowego oraz aktywnego starzenia się w dobrym zdrowiu po przejściu na emeryturę; mając na uwadze, że wiąże się to nie tylko z ograniczeniem występowania ryzyka zawodowego, lecz także z propagowaniem i wspieraniem prozdrowotnych nawyków u pracowników i przeciwdziałaniem czynnikom ryzyka, takim jak zagrożenia psychospołeczne i zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego; mając na uwadze, że zdrowie i wydajność starszych pracowników nie są zależne od ich wieku, lecz od szeregu ściśle ze sobą powiązanych czynników, takich jak indywidualny styl życia i narażenie na zagrożenia w miejscu pracy(48); mając na uwadze, że wysokiej jakości zatrudnienie, a także bezpieczne i zdrowe miejsca pracy są ważne nie tylko dla dobrostanu pracowników, lecz także dla konkurencyjności przedsiębiorstw i stabilności systemów opieki społecznej;

BQ.  mając na uwadze, że wpływ zmian demograficznych na rynku pracy unaocznił, jak ważne jest dalsze doskonalenie metod zarządzania przedsiębiorstwami i metod pracy, a także jak istotną rolę odgrywają rozwiązania cyfrowe, takie jak telepraca, w szczególności w kontekście pandemii COVID-19, gdyż oferują liczne możliwości poprawy warunków pracy pracowników, w tym pracowników w wieku zbliżonym do emerytalnego, oraz zapewniają bardziej integracyjne środowisko pracy, zwłaszcza jeśli chodzi o równowagę między życiem zawodowym i prywatnym oraz osoby z niepełnosprawnościami;

BR.  mając na uwadze, że regiony o wysokiej stopie bezrobocia charakteryzują się wyższymi wskaźnikami starzenia się i malejącą liczbą ludności;

BS.  mając na uwadze, że w 2019 r. osoby zatrudnione z grupy wiekowej 55–64 lat stanowiły 59,1 % siły roboczej w UE(49); mając na uwadze, że w 2016 r. około jedna trzecia osób prowadzących gospodarstwa rodzinne miała 65 lat lub więcej, a większość (57 %) była w wieku co najmniej 55 lat lub starsza; mając na uwadze, że tylko co dziesiąta osoba prowadząca gospodarstwo rolne miała mniej niż 40 lat;

Walka z wyzwaniami demograficznymi przy wsparciu z funduszy UE

BT.  mając na uwadze, że programy, projekty i działania promujące strategie aktywnego starzenia się powinny znajdować odzwierciedlenie we wszystkich obszarach polityki, oraz mając na uwadze, że państwa członkowskie powinny wykorzystywać wszystkie dostępne instrumenty UE, takie jak europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, w szczególności Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) i instrument „Łącząc Europę”, aby stawiać czoła wyzwaniom demograficznym; mając na uwadze, że fundusze UE ułatwiają tworzenie podstawowej infrastruktury;

BU.  mając na uwadze, że inicjatywy takie jak nagroda Access City sprzyjają dostosowywaniu przestrzeni publicznej do potrzeb osób starszych i osób o ograniczonej możliwości poruszania się i mają pozytywny wpływ na ich samodzielność; mając na uwadze, że takie inicjatywy nie tylko poprawiają jakość ich życia, zapewniają ich włączenie społeczne i gwarantują im równe korzystanie z praw podstawowych, ale również mogą przynieść pozytywne skutki gospodarcze;

BV.  mając na uwadze, że od 2010 roku liczba jednoosobowych gospodarstw domowych wzrosła o 19 %; mając na uwadze, że w 2019 r. w UE 40 % kobiet w wieku 65 lat lub starszych żyło samotnie, co jest odsetkiem ponad dwukrotnie wyższym niż wśród mężczyzn(50); mając na uwadze, że w wielu państwach członkowskich mieszkania dla młodych ludzi, osób samotnych, osób starszych oraz osób z niepełnosprawnościami, chorobami przewlekłymi i ograniczeniami funkcjonalnymi są nieodpowiednie ze względu na problemy z dostępem, niskie standardy jakości lub wysokie koszty utrzymania i mieszkania; mając na uwadze, że mieszkania powinny być przystępne cenowo, dostępne i wygodne, i wszystkie te czynniki są szczególnie ważne, nie tylko dla osób starszych; mając na uwadze, że wiele osób starszych jest mniej skłonnych odnawiać domy, jeżeli nie są właścicielami;

BW.  mając na uwadze, że prawa człowieka są powszechne, niezbywalne, niepodzielne, współzależne i wzajemnie powiązane oraz przysługują wszystkim osobom i wszystkim pokoleniom, bez dyskryminacji z jakichkolwiek względów; mając na uwadze, że osoby starsze, w tym osoby z niepełnosprawnościami, są cenne dla społeczeństwa i dlatego powinny uczestniczyć w życiu społecznym w jak najpełniejszym zakresie oraz żyć godnie i możliwie najbardziej samodzielnie; mając na uwadze, że przewodnią zasadą odbudowy w UE powinna być solidarność międzypokoleniowa, aby stworzyć sprawiedliwsze, bardziej integracyjne i odporniejsze społeczeństwo, które nikogo nie pozostawia samemu sobie;

BX.  mając na uwadze, że wszystkie państwa członkowskie i UE są stronami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, a zatem są prawnie zobowiązane do zagwarantowania takim osobom autonomii osobistej, niedyskryminacji, pełnego i skutecznego uczestnictwa w społeczeństwie oraz równości szans i dostępności; mając na uwadze, że w Unii Europejskiej żyje ponad 80 mln osób z niepełnosprawnościami, przy czym większość tych osób stanowią kobiety i dziewczęta, a także mając na uwadze, że większość niepełnosprawności nabywa się z wiekiem; mając na uwadze, że osoby starsze z niepełnosprawnościami są bardziej zagrożone ubóstwem i dyskryminacją(51); mając na uwadze, że polityka dotycząca starzenia się musi zapewniać ochronę osobom z niepełnosprawnościami i włączenie społeczne tych osób, a także ich dostęp do rynku pracy i usług; mając na uwadze, że mobilność ma kluczowe znaczenie dla wspierania samodzielnego życia i autonomii; mając na uwadze, że bardzo ważne jest zapewnienie w pełni dostępnego łańcucha transportu od drzwi do drzwi;

BY.  mając na uwadze, że choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Alzheimera i inne formy demencji, są nadal niedostatecznie diagnozowane w większości krajów europejskich; mając na uwadze dane wskazujące jasno, że do 2050 r. obecna liczba 9 mln potwierdzonych przypadków demencji się podwoi(52); mając na uwadze, że demencja jest główną przyczyną braku samodzielności i niepełnosprawności wśród osób starszych w Unii Europejskiej i dotyka obecnie ok. 10 mln osób, oraz mając na uwadze, że można się spodziewać, że do 2030 r. częstość jej występowania się podwoi;

BZ.  mając na uwadze, że WPR pozostaje kluczowym instrumentem wspierania gospodarki wiejskiej i tworzenia miejsc pracy na obszarach wiejskich;

CA.  mając na uwadze, że bezpieczeństwo żywnościowe zależy od pomyślnej wymiany pokoleń w rolnictwie;

Przeciwdziałanie dyskryminacji wobec osób starszych

1.  podkreśla, że docenienie osób starszych i walka z dyskryminacją wobec nich są możliwe tylko za pomocą polityki integracji społecznej, kulturalnej i gospodarczej, skupiającej się na zapewnieniu sprawiedliwych emerytur gwarantujących dobrą jakość życia; podkreśla w związku z tym znaczenie publicznych systemów zabezpieczenia społecznego mających charakter dystrybucyjny, bazujących na składkach i opartych na solidarności między pokoleniami, zapewniających każdemu, niezależnie od jego własnych składek (co jest szczególnie istotne np. w przypadku kobiet, które w okresie życia zawodowego były opiekunkami), godziwą jakość życia wolnego od ubóstwa i wykluczenia społecznego;

2.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do wzmożenia wysiłków w zwalczaniu wszelkich form dyskryminacji osób starszych, a zwłaszcza kobiet, szczególnie pod względem zatrudnienia, dostępu do produktów i usług finansowych, opieki zdrowotnej, mieszkań oraz w promowaniu autonomii, edukacji, szkoleń i rekreacji; wzywa ponadto Komisję i państwa członkowskie do propagowania pozytywnego postrzegania starości w społeczeństwie i włączenia społecznego osób starszych poprzez sprzyjanie środowisku przyjaznemu osobom starszym w UE za pomocą odpowiednich środków, a także do wspierania wymiany dobrych praktyk na wszystkich szczeblach zarządzania oraz do wzmocnienia wsparcia udzielanego srebrnej gospodarce w UE; wzywa Komisję do działań następczych po sprawozdaniu z wdrażania dyrektywy Rady 2000/78/WE po 20 latach od jej wejścia w życie, aby wzmocnić ramy walki z dyskryminacją ze względu na wiek przy zatrudnianiu i w miejscu pracy;

3.  podkreśla znaczenie równouprawnienia płci, uwzględniania aspektu płci i ochrony praw mniejszości w stawianiu czoła wyzwaniom demograficznym;

4.  wyraża ubolewanie z powodu luki emerytalnej między kobietami a mężczyznami i zwraca się do państw członkowskich o przedstawienie konkretnych środków w celu rozwiązania tego problemu, w tym poprzez zwalczanie luki płacowej między kobietami a mężczyznami i zwiększenie wskaźnika zatrudnienia kobiet za pomocą środków zapewniających równowagę między życiem zawodowym a prywatnym, zwalczanie niepewnych form zatrudnienia i pracy nieformalnej oraz wprowadzenie minimalnego dochodu dla wszystkich;

5.  podkreśla, że wydłużenie ustawowego wieku emerytalnego nie jest odpowiednim narzędziem wyjścia z obecnego kryzysu gospodarczego i społecznego, ponieważ mogłoby skutkować dalszym pogorszeniem się sytuacji w zakresie praw podstawowych starszych pracowników;

6.  podkreśla, że aby zapewnić więcej możliwości kobietom na obszarach wiejskich, trzeba utrzymać istniejący podprogram poświęcony temu celowi w kolejnych wieloletnich ramach finansowych; zwraca się w szczególności o udzielenie wsparcia rolniczkom za pomocą środków promujących dostęp do ziemi, wsparcie na rozpoczęcie działalności i ubezpieczenie społeczne;

7.  wzywa Komisję i Radę do ustanowienia Roku Solidarności Międzypokoleniowej i Aktywności Osób Starszych – który oprze się na celach i idei Europejskiego Dnia Solidarności Międzypokoleniowej oraz Europejskiego Roku Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej 2012, a także będzie ich uzupełnieniem – aby uświadamiać społeczeństwu problemy, z jakimi borykają się osoby starsze, oraz propagować strategie zaradzenia im, a także by wzmocnić więzi i solidarność międzypokoleniową oraz przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu i zająć się kwestiami zdrowia seksualnego; podkreśla znaczenie tej inicjatywy nie tylko w kontekście zmian demograficznych, ale także pandemii COVID-19, która wyjątkowo silnie uderzyła w grupy szczególnie wrażliwe, a zwłaszcza w osoby starsze i ich opiekunów; zachęca również państwa członkowskie do konsultowania się z ekspertami akademickimi i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego przy podejmowaniu wyzwań demograficznych; wzywa Komisję i Radę do szybkiego wdrożenia konkluzji Rady w sprawie praw człowieka, uczestnictwa i dobrostanu osób starszych w dobie cyfryzacji, w tym do stworzenia „platformy uczestnictwa i wolontariatu po zakończeniu życia zawodowego” oraz do sprzyjania wymianie międzypokoleniowej i więziom międzypokoleniowym;

8.  przypomina, że luka emerytalna między kobietami a mężczyznami będąca rezultatem luki płacowej między kobietami a mężczyznami wynosi 37 % i wynika z nierówności nagromadzonych w trakcie całego życia zawodowego kobiet oraz z okresów nieobecności kobiet na rynku pracy, które są narzucane kobietom w wyniku różnorodnych form nierówności i dyskryminacji; podkreśla potrzebę pilnego zajęcia się tymi nierównościami w świetle zmian demograficznych, zważywszy że ich skutki będą dotkliwie odczuwane przez starsze kobiety jeszcze przez długi czas;

9.  przyjmuje z zadowoleniem zieloną księgę Komisji z dnia 27 stycznia 2021 r. zatytułowaną „Starzenie się – Wspieranie solidarności i odpowiedzialności między pokoleniami (COM(2021)0050); wzywa Komisję do przygotowania planu działania UE dotyczącego zmian demograficznych i solidarności międzypokoleniowej z uwzględnieniem zróżnicowania i złożoności sytuacji poszczególnych grup wiekowych, a także różnic między państwami członkowskimi; podkreśla, że taki plan powinien sprzyjać włączeniu społecznemu i służyć umożliwieniu godnego, aktywnego i zdrowego starzenia się oraz powinien zostać opracowany z udziałem przedstawicieli wszystkich pokoleń zgodnie z ogłoszoną przez WHO „Dekadą starzenia się w dobrym zdrowiu”; wzywa Komisję i państwa członkowskie, by w ramach realizacji celów zrównoważonego rozwoju poświęciły uwagę sytuacji osób starszych; ponawia swój apel do państw członkowskich o niezwłoczne przyjęcie zaproponowanej dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, która ma zasadnicze znaczenie dla zwalczania dyskryminacji z jakichkolwiek względów i we wszystkich sferach życia społecznego oraz dla zwalczania dyskryminacji z wielu przyczyn jednocześnie;

10.  przypomina, że zmiany demograficzne to zjawisko, które dotyczy nie tylko osób starszych na obszarach wiejskich, lecz w rzeczywistości wszystkich pokoleń, niezależnie od ich miejsca zamieszkania; podkreśla w związku z tym, że w powiązanych politykach obejmujących wszystkie regiony, w tym obszary miejskie, ważne jest podejście oparte na cyklu życia;

11.  jest zdania, że w długoterminowej wizji dotyczącej obszarów wiejskich szczególny nacisk należy położyć na programy na rzecz aktywnego zaangażowania osób starszych w życie społeczności wiejskich;

12.  podkreśla potrzebę lepszego badania i zapobiegania przemocy wobec osób starszych;

13.  zachęca Komisję i wszystkie państwa członkowskie do ratyfikowania i wdrożenia Konwencji Rady Europy w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej;

Opieka zdrowotna i długoterminowa nad osobami starszymi

14.  podkreśla, że starsze kobiety są bardziej narażone na wysokie koszty opieki długoterminowej, ponieważ średnie trwanie życia kobiet jest dłuższe, a ich stan zdrowia pod koniec życia jest gorszy, co zwiększa ich zapotrzebowanie na długoterminową opiekę i pomoc; przypomina również, że kobiety stanowią zdecydowaną większość opiekunów nieformalnych, co sprawia, że w szczególności starsze kobiety w wieku produkcyjnym mają mniejsze możliwości dostępu do rynku pracy i uzyskania własnych uprawnień emerytalnych;

15.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia osobom niesamodzielnym godnego życia; podkreśla potrzebę promowania strategii na rzecz zindywidualizowanego wsparcia wysokiej jakości dla osób niesamodzielnych; podkreśla, że należy uwzględnić szczególne potrzeby osób cierpiących na różne choroby, w tym choroby neurodegeneracyjne takie jak choroba Alzheimera i demencja, od diagnozy po leczenie i opiekę długoterminową;

16.  zwraca uwagę na znaczenie elastycznych form pracy, jeśli chodzi o umożliwianie kobietom i mężczyznom godzenia życia zawodowego i rodzinnego, a także na potrzebę prowadzenia kampanii uświadamiających na temat równego podziału pracy domowej oraz opiekuńczej i pielęgniarskiej, lepszych inwestycji w infrastrukturę opieki i jednakowego, niezbywalnego i płatnego urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego w celu poczynienia postępów pod względem lepszego podziału płatnej i bezpłatnej pracy według płci;

17.  podkreśla potrzebę zwalczania segmentacji rynku pracy ze względu na płeć, zwłaszcza w przypadku wysoko płatnych stanowisk w zorientowanych na przyszłość sektorach, takich jak nauki przyrodnicze, technologia, inżynieria i matematyka (STEM), ICT i sektor cyfrowy; podkreśla znaczenie edukacji w tych dziedzinach przez całe życie, w tym dla starszych kobiet w celu zwiększenia ich stałego uczestnictwa w rynku pracy;

18.  wzywa państwa członkowskie do zapewnienia równego dostępu do usług zdrowotnych i opiekuńczych, w tym świadczonych w miejscu zamieszkania, oraz do opieki długoterminowej i opieki paliatywnej w miejscu zamieszkania lub opartej na społeczności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji;

19.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do ochrony i wspierania praw seksualnych i reprodukcyjnych oraz do zapewnienia powszechnego dostępu do usług i towarów w zakresie zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego;

20.  wzywa Komisję, aby przyjęła podejście oparte na dowodach i prawach człowieka w celu sprostania wyzwaniom demograficznym w UE, tak aby wszyscy mieszkańcy UE mogli w pełni cieszyć się przysługującymi im prawami seksualnymi i reprodukcyjnymi oraz zdrowiem w tym zakresie; potępia wszelkie próby instrumentalizacji zmian demograficznych, aby osłabić prawa i zdrowie reprodukcyjne i seksualne, oraz wzywa Komisję i Radę, aby stały na straży wartości Unii w tym zakresie;

21.  podkreśla nadrzędne znaczenie pełnej ochrony prawa osób starszych do opieki i wsparcia, umożliwiania im dostępu do przystępnych cenowo, wysokiej jakości i kompleksowych usług opiekuńczych i wspierających, które będą dostosowane do indywidualnych potrzeb, a także potrzebę sprzyjania dobrostanowi, autonomii, samodzielności i zaangażowaniu w życie wspólnoty bez jakiejkolwiek dyskryminacji; podkreśla kluczową rolę odpowiednio finansowanych systemów ochrony socjalnej w zapewnianiu przystępnej cenowo i realnie dostępnej opieki;

22.  apeluje do Komisji o przedstawienie europejskiego paktu na rzecz opieki i europejskiego programu dla opiekunów, które miałyby na celu przejście na gospodarkę opiekuńczą, co wiąże się z odpowiednimi inwestycjami i przepisami na szczeblu UE, o przyjęcie wszechstronnego podejścia do wszystkich potrzeb i usług w zakresie opieki oraz o ustanowienie wytycznych dotyczących jakości opieki na wszystkich etapach życia, w tym opieki nad dziećmi, osobami starszymi i osobami o długoterminowych potrzebach w zakresie opieki, z myślą o zidentyfikowaniu i uznaniu różnych rodzajów nieformalnej opieki oraz o zagwarantowaniu m.in. wsparcia finansowego dla opiekunów, odpowiedniej długości urlopu i przystępnych cenowo usług;

23.  wzywa do przyjęcia niezbędnych środków mających na celu wsparcie zatrudnienia kobiet, takich jak przystępna cenowo opieka, w tym nad dziećmi, odpowiednie urlopy rodzicielskie oraz elastyczne godziny i warunki pracy również dla mężczyzn; przypomina, że według prognoz OECD pełna konwergencja wskaźników uczestnictwa sprawiłaby, że do 2030 r. PKB na mieszkańca wzrósłby o 12,4 %;

24.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do stosowania podejścia uwzględniającego kwestie zdrowotne we wszystkich dziedzinach polityki, polegającego na ocenie wpływu polityk przyjętych we wszystkich odpowiednich obszarach;

25.  przypomina, że wyższy wskaźnik urodzeń wymaga liczniejszych ofert zatrudnienia, stabilnego zatrudnienia i stabilnych warunków mieszkaniowych, godziwych warunków pracy i życia, elastycznej organizacji pracy, znaczącego wsparcia rodziny i płatnego urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców, dobrej jakości opieki nad dziećmi od wczesnych lat życia oraz równego podziału nieodpłatnej opieki i obowiązków domowych między mężczyzn i kobiety; podkreśla, że w świetle zmian demograficznych i przewidywanego wydłużenia średniego trwania życia konieczne jest zapewnienie pełnego uczestnictwa kobiet w rynku pracy bez przerw w karierze zawodowej, przerw w pracy lub przechodzenia na zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy i pracę na czas określony, gdyż zmniejszy to ryzyko ubóstwa kobiet w starszym wieku; w związku z tym wzywa państwa członkowskie do szybkiej i pełnej transpozycji i wdrożenia dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym i zachęca je do wyjścia poza minimalne normy określone w tej dyrektywie;

26.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do dalszego badania możliwości przyjaznych dla użytkownika, bezpiecznych i przystępnych wspomagających technologii cyfrowych, teleopieki i telemedycyny, zwłaszcza w regionach borykających się ze spadkiem ludności i w regionach oddalonych; podkreśla, że korzystanie z tych technologii powinno być w pełni zgodne z istniejącymi ramami ochrony danych, przy czym zawsze należy odpowiednio uwzględniać kwestie etyczne dotyczące stosowania technologii w medycynie; zachęca państwa członkowskie do tworzenia ośrodków opieki dziennej dla osób starszych w pobliżu szkół i przedszkoli, co może sprzyjać budowaniu więzi międzypokoleniowych;

27.  uważa, że każda osoba powinna mieć prawo do wyboru wysokiej jakości usług opiekuńczych, które są odpowiednie dla niej i jej rodziny; uważa, że podejście przy opracowywaniu usług opiekuńczych powinno uwzględniać wszystkie kategorie użytkowników, różnice między nimi i szeroki zakres preferencji dotyczących rodzajów usług opiekuńczych, których potrzebują; zwraca uwagę, że usługi opiekuńcze należy rozwijać w celu poprawy ciągłości opieki, profilaktycznej opieki zdrowotnej, rehabilitacji i samodzielnego życia;

28.  wzywa do stworzenia ram regulacyjnych, które zagwarantują usługi opiekuńcze, teleopiekę i telemedycynę wysokiej jakości dzięki zapewnieniu pracownikom placówek opieki zabezpieczeń prawnych i dzięki ustanowieniu niezbędnych wymogów dotyczących szkoleń, tak aby zapewnić opiekę i podstawową opiekę zdrowotną wszystkim obywatelom UE, niezależnie od ich wieku, na wszystkich obszarach geograficznych;

29.  zachęca państwa członkowskie do wspierania elastycznych, adekwatnych i dostosowanych do potrzeb modeli opieki i podkreśla, że aktywne starzenie się w dobrym zdrowiu, dobrostan oraz szanse osób starszych w wieku produkcyjnym na zatrudnienie mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia stabilności systemów zabezpieczenia społecznego i opieki; wzywa państwa członkowskie do wspierania rozwoju przyjaznych dla osób starszych środowisk i rozwiązań w zakresie opieki domowej, rodzinnej i środowiskowej, w tym dla osób cierpiących na demencję, do stworzenia publicznej sieci usług wsparcia i sprzętu medycznego, promowania mobilności, samodzielnego życia, włączenia społecznego i autonomii społecznej, a także do ułatwiania inicjatyw społeczeństwa obywatelskiego i gospodarki społecznej w tym zakresie;

30.  wzywa państwa członkowskie do większego docenienia opieki nieformalnej, do zwiększenia ochrony socjalnej i różnych form wsparcia dla opiekunów nieformalnych, do otoczenia opiekunów nieformalnych profesjonalnym wsparciem i zapewnienia im szkoleń i wzajemnego doradztwa oraz do stworzenia w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi różnych form okresowego odciążania członków rodziny sprawujących opiekę nad osobą starszą, zwłaszcza opieki wyręczającej i opieki dziennej, a także do wprowadzenia usług wsparcia, w tym elastycznej organizacji pracy; zachęca państwa członkowskie do przedstawienia ukierunkowanych strategii na rzecz pomocy opiekunom nieformalnym i do uznania ich wkładu w opiekę nad osobami starszymi, a także do przedstawienia propozycji odpowiednich usług odciążających; podkreśla, że sprawowanie opieki nieformalnej powinno być wyborem oraz że należy sprzyjać formalnym usługom opieki;

31.  zachęca państwa członkowskie do rozwoju wolontariatu i pomocy osobom starszym, co odgrywa szczególną rolę w sytuacjach kryzysowych, czego dowiodła pandemia COVID-19;

32.  wzywa państwa członkowskie do zwalczania ubóstwa wśród kobiet, zwłaszcza w starszym wieku, które ma negatywny wpływ zarówno na zabezpieczenie społeczne kobiet, jak i na poziom PKB w UE, oraz do zapewnienia pracownikom odpowiedniej ochrony socjalnej;

33.  wzywa państwa członkowskie do zapewnienia dostępu do usług rehabilitacyjnych i usług reintegracji zawodowej, by wesprzeć starszych pracowników w powrocie na rynek pracy po przerwie w karierze zawodowej spowodowanej problemami zdrowotnymi, jeżeli wyrażą taką wolę, ponieważ aktywne starzenie się istotnie wpływa na stan zdrowia;

34.  podkreśla, że feminizacja ubóstwa jest wynikiem kilku czynników, w tym nierówności w rozwoju kariery zawodowej kobiet i mężczyzn, częstego zatrudniania kobiet na podstawie niestandardowych umów, braku statusu zabezpieczenia społecznego dla partnerów pomagających osobom prowadzącym działalność na własny rachunek oraz ubóstwa w gospodarstwach domowych prowadzonych przez samotne matki;

35.  podkreśla, że pandemia COVID-19 dowiodła, jak ważne jest, by państwa członkowskie dysponowały solidnymi, integracyjnymi i odpornymi na kryzysy systemami opieki zdrowotnej; wzywa państwa członkowskie do zapewnienia wystarczającej liczby pracowników w zawodach medycznych i opiekuńczych oraz do zapewnienia dostępu do opieki geriatrycznej w całej UE; wzywa państwa członkowskie do zapewnienia odpowiednich warunków pracy i zatrudnienia w zawodach medycznych i opiekuńczych jako środka gwarantującego jakość świadczonej opieki; apeluje o tworzenie zachęt do podejmowania zawodu opiekunów osób starszych;

Ochrona socjalna i włączenie społeczne

36.  wzywa państwa członkowskie do zagwarantowania osobom starszym godnego poziomu życia i w związku z tym apeluje do nich o dzielenie się dobrymi praktykami, w szczególności w zakresie ustalania wysokości emerytur minimalnych;

37.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do opracowania zaleceń dotyczących zmniejszenia ryzyka ubóstwa i wykluczenia społecznego osób w starszym wieku, ze szczególnym uwzględnieniem luki emerytalnej między kobietami a mężczyznami, osób starszych z niepełnosprawnościami, starszych migrantów, starszych Romów, osób starszych należących do mniejszości etnicznych, rasowych, językowych lub seksualnych oraz innych grup w niewspółmiernym stopniu dotkniętych ubóstwem i wykluczeniem społecznym; zachęca Komitet Ochrony Socjalnej do poświęcenia większej uwagi sytuacji grup z wysokim wskaźnikiem ubóstwa i wykluczenia społecznego;

Aktywne starzenie się

38.  podkreśla, że tworzenie i wdrażanie dostosowanych do wieku możliwości uczenia się przez całe życie jest istotnym i nieodzownym elementem większej stabilności społecznej i gospodarczej oraz osobistego dobrobytu; wzywa państwa członkowskie do inwestowania w umiejętności i edukację oraz do rozwijania formalnych, pozaformalnych i nieformalnych projektów dotyczących kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie, a także do oferowania osobom starszym możliwości lepszej integracji, w tym kształcenia na odległość, niezależnie od tego, czy są one aktywne zawodowo, czy też są już na emeryturze;

39.  podkreśla w tym kontekście potrzebę rozwoju umiejętności cyfrowych osób starszych, co może im pomóc nie tylko w kształceniu się na odległość, ale również w dostępie do opieki zdrowotnej i innych usług cyfrowych; wzywa do opracowania dostępnych i przystępnych cenowo programów doskonalenia umiejętności cyfrowych, które będą uwzględniały potrzeby osób starszych; wzywa Komisję do podjęcia konkretnych działań skierowanych do osób starszych; wzywa ponadto Komisję i państwa członkowskie do wspierania inicjatyw służących podnoszeniu i zmianie kwalifikacji, skierowanych w szczególności do słabszych grup, by pomóc tym osobom w znalezieniu dobrej pracy i w dostosowaniu się do potrzeb rynku pracy, przeciwdziałać przepaści cyfrowej i zadbać o to, by te osoby skutecznie dostosowywały się do innowacyjnych metod pracy i zarządzania oraz do rozwiązań cyfrowych, takich jak telepraca, i czerpały z nich korzyści;

40.  wzywa państwa członkowskie do wykorzystywania funduszy EFS+ i EFRR, aby pomóc w tworzeniu wysokiej jakości miejsc pracy, wspierać lepszą równowagę między życiem zawodowym a prywatnym oraz tworzyć możliwości zatrudnienia w regionach zagrożonych wyludnieniem, ze szczególnym uwzględnieniem zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy; podkreśla znaczenie usług doradczych, uczenia się przez całe życie oraz programów zmiany i podnoszenia kwalifikacji pracowników w każdym wieku;

41.  wzywa państwa członkowskie i europejską sieć publicznych służb zatrudnienia do rozwijania wymiany praktyk w zakresie integracji na rynku pracy osób starszych poszukujących zatrudnienia;

42.  z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Komisji do zapewnienia wszystkim pracownikom godziwych wynagrodzeń w drodze ustawowej płacy minimalnej lub negocjacji zbiorowych;

43.  podkreśla, że przeciwdziałanie zmianom demograficznym powinno polegać na podejściu opartym na poszanowaniu praw, wspieraniu i tworzeniu równych szans, dialogu i solidarności, a nie na rywalizacji między osobami z różnych pokoleń;

44.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia właściwego wdrożenia dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz do wspierania regionalnych i lokalnych inicjatyw i projektów służących osiągnięciu większej równowagi między życiem zawodowym i prywatnym przez mężczyzn i kobiety;

45.  z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji dotyczącą uruchomienia programu dla „cyfrowych wolontariuszy”(53), aby umożliwić młodym wykwalifikowanym osobom i doświadczonym seniorom dzielenie się kompetencjami cyfrowymi z tradycyjnymi przedsiębiorstwami; zachęca państwa członkowskie do rozwoju wolontariatu i mentoringu służących przekazywaniu wiedzy między pokoleniami, by przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu i umożliwić dzielenie się umiejętnościami i doświadczeniem, zachęcać młodszych i starszych pracowników do podnoszenia kwalifikacji oraz powstrzymać wymieranie tradycyjnych zawodów rzemieślniczych stanowiących element europejskiego dziedzictwa;

46.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do zniwelowania przepaści cyfrowej i dalszego zbadania możliwości włączenia społecznego i integracji na rynku pracy osób starszych w wieku produkcyjnym, w szczególności takich, które nie mogą wychodzić z domu, dzięki wykorzystaniu internetu, innych technologii informacyjnych i sztucznej inteligencji do celów kulturalnych, rozrywkowych, edukacyjnych, zawodowych, komunikacyjnych i medycznych, włącznie z teleopieką i telemedycyną stosowaną w bezpieczny sposób, przy zapewnieniu najwyższego poziomu ochrony danych osobowych, a jednocześnie uznaje, że ważny jest bezpośredni osobisty kontakt oraz oparte na godności podejście ukierunkowane na człowieka; apeluje w szczególności o strategie na rzecz rozwijania umiejętności, poprawy łączności i ułatwiania dostępu do urządzeń w placówkach opieki długoterminowej;

47.  zauważa, że poprawa łączności i dostępności usług na obszarach wiejskich i oddalonych ma kluczowe znaczenie dla rozwiązania problemu wyludniania się tych regionów oraz wykluczenia społecznego i cyfrowego mieszkających tam osób starszych; wzywa zatem państwa członkowskie do uznania znaczenia różnorodności obszarów wiejskich i oddalonych oraz do rozwijania ich potencjału poprzez stymulowanie inwestycji w gospodarkę lokalną, wspieranie przedsiębiorczości i modernizację infrastruktury;

48.  wzywa Komisję, aby wspierała państwa członkowskie w zwalczaniu ubóstwa, które dotyka przede wszystkim kobiety samotnie wychowujące dzieci i pogłębiło się w wyniku kryzysu, a także prowadzi do większego wykluczenia społecznego;

49.  podkreśla zasadniczy wpływ stale rozwijających się technologii cyfrowych na życie codzienne obywateli, w związku z czym podkreśla potrzebę zapewnienia szybkiego internetu oraz niezbędnego i nowoczesnego wyposażenia technicznego w szkołach, szpitalach i wszystkich innych odpowiednich obiektach użyteczności publicznej, w tym skutecznego e-rządzenia; uważa, że możliwości, jakie stwarza uczenie się przez całe życie w połączeniu z cyfryzacją, mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia starzejącemu się społeczeństwu na obszarach wiejskich i oddalonych różnych możliwości, w tym dodatkowego dochodu; wzywa zatem Komisję i państwa członkowskie do wspierania programów edukacyjnych i szkoleniowych, które umożliwią starzejącej się ludności rozwijanie umiejętności i zdobywanie wiedzy w takich dziedzinach jak handel elektroniczny, marketing internetowy i technologie ICT; wzywa państwa członkowskie do zapewnienia wszystkim gospodarstwom domowym i instytucjom publicznym dostępu do szybkiego internetu i do wyposażenia cyfrowego oraz do przyspieszenia procesu nabywania umiejętności cyfrowych, zwłaszcza w przypadku słabszych grup;

50.  jest zdania, że transformacja ekologiczna i cyfrowa w UE powinna w pełni wykorzystać potencjał starzejących się społeczności wiejskich; przypomina w związku z tym, jak ważne jest zapewnienie dostępu do szerokopasmowego internetu i podstawowych usług na obszarach wiejskich, wykorzystanie e-umiejętności i nowe podejście do zrównoważonego rozwoju, takie jak koncepcja inteligentnych wsi i zrównoważona transformacja systemu żywnościowego;

51.  podkreśla, że ze względu na ewolucję, cyfryzację i specjalizację rolnictwa zarówno osoby pracujące w tym sektorze, jak i rozpoczynające działalność wymagają odpowiedniego przeszkolenia w zakresie technologii cyfrowych, zagadnień technicznych i ekonomicznych, oraz wzywa do promowania programów wymiany, dyskusji, szkoleń online i e-uczenia się;

52.  wzywa państwa członkowskie do uwzględnienia szczególnej sytuacji starszych pracowników na rynku pracy poprzez takie działania jak zindywidualizowane szkolenia czy optymalizacja wymiaru godzin pracy;

53.  wzywa Komisję do wspierania państw członkowskich w coraz szerszym wykorzystywaniu funduszy strukturalnych na inwestycje w publiczną opiekę nad dziećmi i opiekę nad osobami starszymi i niesamodzielnymi;

54.  wzywa państwa członkowskie do sprzyjania funkcjonowaniu i zakładaniu organizacji zrzeszających osoby starsze i innych form partycypacji społecznej;

55.  wzywa Komisję i Komitet Ochrony Socjalnej, aby w następnym sprawozdaniu na temat adekwatności emerytur w bardziej dogłębny sposób zbadały niestandardowe trajektorie na rynku pracy, w pełni analizując lukę emerytalną między kobietami i mężczyznami we wszystkich jej wymiarach i we wszystkich trzech filarach systemów emerytalnych; wzywa ponadto Komisję do oceny adekwatności emerytur minimalnych, które są szczególnie istotne dla uniknięcia ubóstwa wśród osób starszych;

56.  podkreśla, że nowo powstająca srebrna gospodarka może stać się jedną z głównych sił napędowych gospodarki, szczególnie na obszarach wiejskich, i może stworzyć możliwości dla sektorów opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej, by oferowały opiekę wysokiej jakości w bardziej efektywny sposób; wzywa Komisję do uwzględniania w unijnych i krajowych strategiach potencjału srebrnej gospodarki i większego jej propagowania w państwach członkowskich, w tym w turystyce i wymianie kulturalnej ukierunkowanej na osoby starsze;

57.  przypomina, że regiony najbardziej oddalone są szczególnie narażone na wyludnienie i wymagają specjalnego zestawu środków mających na celu złagodzenie negatywnych zmian demograficznych, którym często się zmagają; wzywa państwa członkowskie do aktywnego wykorzystywania dostępnych funduszy strukturalnych i inwestycyjnych w celu sprostania wyzwaniom, przed którymi stoją te regiony;

58.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do angażowania organizacji reprezentujących i chroniących interesy osób starszych w podejmowanie decyzji, które ich dotyczą;

59.  podkreśla, że telepraca może oferować obszarom oddalonym liczne możliwości jako jeden z najlepszych sposobów wykorzystywania technologii cyfrowych do powstrzymania odpływu populacji z obszarów wiejskich i oddalonych, a jednocześnie przynoszących korzyści lokalnym społecznościom i gospodarce; wzywa Komisję do przedstawienia unijnej agendy telepracy z zamiarem opracowania ram prawnych określających jasne minimalne normy i warunki pracy zdalnej w całej UE;

60.  wzywa Komisję i państwa członkowskie, by uwzględniały prawa osób starszych z niepełnosprawnościami we wszystkich strategiach politycznych i programach dotyczących niepełnosprawności i starzenia się, zapewniając pełne przestrzeganie Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych;

Specjalne strategie i badania

61.  wzywa państwa członkowskie do wykorzystywania funduszy UE i inwestycji prywatnych w połączeniu z inwestycjami krajowymi i lokalnymi, aby zapewnić przystępne cenowo, odpowiednie, bezpieczne i dostępne mieszkania osobom starszym, słabszym i w niekorzystnej sytuacji; podkreśla, że budynki powinny charakteryzować się dostępnością; podkreśla, że bezpieczne mieszkanie to takie, gdzie jest mniejsze ryzyko wystąpienia niebezpieczeństwa oraz gdzie łatwiej jest zareagować w razie niebezpieczeństwa; przypomina, że dostępne mieszkania powinny iść w parze z odpowiednią infrastrukturą;

62.  podkreśla niezastąpioną rolę władz regionalnych i lokalnych w rozwiązywaniu wciąż pogłębiających się problemów demograficznych na obszarach wiejskich i oddalonych w sensowny i zrównoważony sposób;

63.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do promowania najlepszych praktyk w zakresie skutecznej polityki dotyczącej starzenia się;

64.  wzywa państwa członkowskie, by promowały inicjatywy zachęcające do wzmacniania więzi międzypokoleniowych oraz do wspierania osób starszych, które z powodów zdrowotnych bądź finansowych muszą opuścić swoje miejsce zamieszkania, w znajdowaniu mieszkań odpowiadających ich potrzebom w przystępnej cenie;

65.  wzywa państwa członkowskie, aby uwzględniły problematykę płci przy reformie systemów emerytalnych i dostosowywaniu wieku emerytalnego, biorąc pod uwagę różne modele pracy kobiet i mężczyzn oraz większe ryzyko dyskryminacji starszych kobiet na rynku pracy;

66.  wzywa państwa członkowskie do zapobiegania przemocy wobec starszych kobiet i do naprawy sytuacji w ramach krajowych reakcji na COVID-19, w tym za pomocą telefonów zaufania i usług wsparcia, ze szczególnym uwzględnieniem domów opieki;

67.  zwraca się do Komisji i państw członkowskich o stworzenie skutecznych programów walki z przemocą wobec kobiet, uwzględniających wymiar wieku, w celu zapobiegania nadużyciom fizycznym, seksualnym, psychologicznym i ekonomicznym, na jakie mogą być narażone osoby starsze, z których większość to kobiety; proponuje, aby przeprowadzono badania statystyczne dotyczące coraz częstszych przypadków przemocy wobec osób starszych w celu naświetlenia tego poważnego problemu, którego osoby starsze z reguły nie są w stanie zgłosić, gdyż akceptują taki stan rzeczy jako towarzyszący starości i niesamodzielności, oraz w celu skuteczniejszego zwalczania niegodziwego traktowania osób starszych przy większym zaangażowaniu ze strony całego społeczeństwa;

68.  podkreśla, że mieszkalnictwo chronione i mieszkalnictwo wspomagane mogą sprzyjać deinstytucjonalizacji opieki; wzywa państwa członkowskie do zbadania możliwości promowania mieszkań chronionych, mieszkań wspomaganych i domów międzypokoleniowych oraz dostosowań mieszkaniowych w oparciu o kryteria jakości;

69.  zachęca państwa członkowskie do prowadzenia akcji i kampanii informacyjno-edukacyjnych przeznaczonych dla osób starszych na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego pokazujących wpływ zmian fizjologicznych i pogarszania się zdolności psychomotorycznych na zdolność poruszania się w ruchu drogowym, co poprawi bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu;

70.  zachęca państwa członkowskie do większych wydatków z ESF+, EFRR i z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji na cele związane ze podnoszeniem i zmianą kwalifikacji starszych pracowników, promowaniem równego dostępu do usług publicznych, przy czym należy szczególnie zachęcać przedsiębiorstwa do zatrudniania starszych pracowników oraz dostosowywać infrastrukturę publiczną, w tym transport, i przestrzeń publiczną do potrzeb osób starszych; zachęca państwa członkowskie do sprzyjania, przy wsparciu z funduszy strukturalnych, inwestycjom w usługi publiczne na obszarach wiejskich, które przyciągnęłyby młodsze pokolenie i poprawiłyby dobrostan osób starszych mieszkających na tych obszarach; wzywa do większego wykorzystywania środków z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w celu przeciwdziałania izolacji i wykluczeniu społecznemu osób starszych na obszarach wiejskich i na obszarach w niekorzystnej sytuacji, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów zagrożonych wyludnieniem; zachęca państwa członkowskie do skorzystania w tym względzie z możliwości oferowanych przez Next Generation EU;

71.  podkreśla znaczenie odpowiednich, wiarygodnych i porównywalnych danych jako podstawy polityki i środków mających na celu sprostanie wyzwaniom demograficznym; wzywa Komisję do zmiany ram statystycznych UE poprzez podniesienie górnej granicy wieku w ramach gromadzenia danych, zapewnienie uwzględniania osób przebywających w placówkach opiekuńczych i dostarczania danych zdezagregowanych według kryterium płci i wieku, przy pełnym poszanowaniu prawa do prywatności i standardów w zakresie praw podstawowych; wzywa Komisję i państwa członkowskie do gromadzenia większej ilości danych i do aktywniejszego wspierania rozwoju badań naukowych dotyczących zdrowego starzenia się i chorób wieku starczego oraz warunków życia osób starszych;

72.  z zadowoleniem przyjmuje plan działania związany z Europejskim filarem praw socjalnych i wzywa do szybkiego i skutecznego wdrożenia zasad zawartych w tym filarze; wzywa Komisję, aby w celu poprawy i wzmocnienia reprezentacji osób starszych w procesie stanowienia prawa UE na wzór istniejącego Europejskiego Parlamentu Młodzieży rozważyła sfinansowanie takiej inicjatywy w ramach unijnego programu „Prawa, równość i obywatelstwo”;

73.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do skoncentrowania działań na wydłużeniu lat zdrowego życia osób starszych; podkreśla w związku z tym znaczenie programów promocji zdrowia i programów edukacji zdrowotnej przez całe życie, programów profilaktyki i badań przesiewowych oraz podejmowania nowych inicjatyw, takich jak lepsza polityka zapobiegania chorobom i skuteczniejsze programy opieki zdrowotnej w celu sprzyjania starzeniu się w dobrym zdrowiu; wzywa Komisję i państwa członkowskie do aktywnego zaangażowania się w Dekadę starzenia się w dobrym zdrowiu WHO poprzez opracowanie w UE planów dotyczących starzenia się w dobrym zdrowiu, które obejmą dostęp do usług zdrowotnych i opiekuńczych, oraz strategii promocji zdrowia i profilaktyki; wzywa Komisję do stworzenia ambitnego programu badawczego dotyczącego zdrowia fizycznego i psychicznego w ramach programu „Horyzont Europa”; zachęca państwa członkowskie, by rozważyły wykorzystanie w tym celu środków przewidzianych w wieloletnich ramach finansowych i w Next Generation EU;

74.  wzywa państwa członkowskie, by zachęcały do wymiany międzypokoleniowej, m.in. poprzez promowanie wśród młodych ludzi wolontariatu na rzecz osób starszych, oraz by wspierały i finansowały ośrodki międzypokoleniowe, gdyż mogą one odgrywać kluczową rolę w zwalczaniu dyskryminacji ze względu na wiek i w dbaniu o integrację społeczną osób starszych; zachęca państwa członkowskie, by tworzyły ośrodki opieki oparte na społeczności oraz oferowały możliwości wolontariatu i uczenia się przez całe życie skierowane do osób starszych w pobliżu szkół i przedszkoli oraz by działały na rzecz budowania więzi międzypokoleniowych, zachęcając do wymiany między tymi placówkami; wzywa państwa członkowskie i Komisję do promowania programów, projektów i działań, które przyczyniają się do większego udziału osób starszych w życiu społecznym, kulturalnym i politycznym;

75.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do propagowania i wspierania rynku pracy sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz koncepcji społeczeństwa, które umożliwia jednakowy udział i korzysta z umiejętności i talentów wszystkich osób; wzywa państwa członkowskie do opracowania strategii w zakresie zdolności do zatrudnienia i zarządzania karierą w celu przygotowania się na starzejącą się siłę roboczą i bardziej niestabilne rynki pracy w kontekście częstych i głębokich przemian na rynkach pracy; podkreśla, że takie strategie powinny obejmować promowanie edukacji, szkoleń i uczenia się przez całe życie pod adresem osób w każdym wieku, zdrowe miejsca pracy odpowiednio dostosowane do pracowników mających problemy zdrowotne lub pracowników z niepełnosprawnościami, godzenie życia zawodowego i prywatnego oraz sprzyjanie wymianom między pokoleniami w miejscu pracy; wzywa ponadto unijną platformę Kart różnorodności do położenia większego nacisku na popularyzowanie zróżnicowania pod względem wieku i (nie)pełnosprawności w miejscach pracy; wzywa Komisję , aby w nowych strategicznych ramach na rzecz bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy położyła nacisk na zagrożenia psychospołeczne i fizyczne związane z wiekiem, zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn; podkreśla, że bezpieczeństwo i higiena pracy mają zasadnicze znaczenie;

76.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do ułatwiania dostępu do zatrudnienia osobom w wieku 60 lat i starszym, w szczególności kobietom, ponieważ zwiększyłoby to ich dochody przez resztę życia, a także do wprowadzenia działalności zawodowej o niskim ryzyku w niepełnym wymiarze godzin dla osób starszych, które nadal cieszą się zdrowiem i są zdolne do wzięcia na siebie obowiązków; podkreśla znaczenie tworzenia możliwości płatnego zatrudnienia dla osób, które osiągnęły już ustawowy wiek emerytalny, lecz chcą pozostać lub ponownie stać się aktywne, nie tylko w celu uzyskania dodatkowego dochodu, ale także by poradzić sobie z wykluczeniem społecznym; zachęca ponadto do stworzenia zachęt sprzyjających wolontariatowi i mentoringowi, by nakłonić do przekazywania wiedzy między pokoleniami; podkreśla, że takie środki i działania nie mogą odbywać się kosztem młodych osób poszukujących pracy lub długotrwale bezrobotnych;

77.  wzywa Komisję do opracowania unijnej strategii dotyczącej opiekunów; podkreśla, że​inwestycje w usługi opiekuńcze są niezbędne, ponieważ nie tylko zwiększą wskaźniki zatrudnienia kobiet, zapewniając wcześniejszym nieformalnym opiekunom możliwości zatrudnienia w gospodarce formalnej i wspierając równowagę między życiem zawodowym a prywatnym kobiet, ale również poprawią warunki życia osób starszych przez inwestycje w placówki opieki długoterminowej, środki mające na celu poprawę zdrowia psychicznego i przeciwdziałanie izolacji oraz środki zapobiegające przemocy wobec starszych kobiet i zwalczające taką przemoc, a także inwestycje w zdrowie i edukację społeczeństwa, aby zagwarantować, by w okresie starzenia się ludzie byli aktywni i pozostali w dobrym zdrowiu; wzywa państwa członkowskie do przyjęcia zestawu wskaźników opisujących dostęp do systemów opieki nad osobami starszymi i ich stabilność oraz do przyjęcia wspólnych ram jakości usług opieki nad osobami starszymi; podkreśla, jak ważne jest zagwarantowanie, że opieka nad osobami starszymi pozostanie w kompetencjach krajowych;

78.  wzywa państwa członkowskie do poświęcenia większej uwagi osobom starszym, szczególnie podatnym na infekcje wirusowe, w tym COVID-19; wzywa Komisję i państwa członkowskie do walki z izolacją, zaniedbaniem i wykluczeniem społecznym osób starszych podczas pandemii COVID-19 poprzez sprzyjanie kampaniom uświadamiającym, prowadzenie badań, ułatwianie wymiany poglądów oraz łączenie unijnych funduszy strukturalnych i inwestycyjnych; wzywa ponadto państwa członkowskie, by zagwarantowały egzekwowanie praw pacjentów w ramach transgranicznej opieki zdrowotnej, a także dostęp do bezpiecznych i przystępnych cenowo leków; podkreśla, że pandemia COVID-19 wykazała, że UE musi być bardziej solidarna; wzywa Komisję do opracowania i przyjęcia Europejskiej karty praw osób starszych na podstawie art. 25 Karty;

79.  dostrzega istotną rolę, jaką polityka spójności i WPR mogłyby odegrać w promowaniu i zwiększaniu szans na zatrudnienie i integracji kobiet na obszarach wiejskich i oddalonych borykających się z problemami demograficznymi; wzywa państwa członkowskie do lepszego wykorzystywania w tym celu odpowiednich funduszy;

80.  apeluje do państw członkowskich o wykorzystanie środków z instrumentu REACT-EU do przeciwdziałania zmianom demograficznym(54);

81.  podkreśla, że nowe technologie i innowacyjne metody mogą okazać się przydatne w obniżaniu kosztów usług świadczonych w interesie ogólnym, przy jednoczesnym utrzymaniu poziomu życia i jakości usług na odległych i słabo zaludnionych obszarach; zachęca państwa członkowskie oraz odpowiednie władze regionalne i lokalne do inwestowania w niekonwencjonalne i innowacyjne środki mające na celu zapewnienie podstawowych usług dla społeczeństwa i stworzenie odpowiedniego środowiska zachęcającego ludzi do powrotu i odwrócenia tendencji depopulacyjnych;

82.  wzywa państwa członkowskie do zintensyfikowania wymiany najlepszych praktyk w tworzeniu odpowiednich polityk i inicjatyw demograficznych mających na celu wykorzystanie możliwości i sprostanie wyzwaniom związanym ze starzeniem się populacji UE;

83.  przypomina o specyfice gospodarstw rodzinnych łączących działalność rolniczą z życiem rodzinnym, przy udziale rolników w starszym wieku, którzy pozostają aktywni nawet po osiągnięciu wieku emerytalnego;

84.  dostrzega, że osoby starsze, w tym rolnicy, mogą stać się siłą napędową dynamicznej srebrnej gospodarki na obszarach wiejskich opartej na innowacjach społecznych, integracyjnych społecznościach wiejskich i zdrowszym otoczeniu; wzywa Komisję do przeprowadzenia starannej oceny tego potencjału przy opracowywaniu długoterminowej wizji dotyczącej obszarów wiejskich i aktywnego starzenia się;

85.  wzywa instytucje administracji publicznej, aby zainicjowały utworzenie szczególnego systemu ochrony przed bezrobociem w rolnictwie, które ma specyficzny charakter z uwagi na sezonowość pracy; podkreśla, że zwiększy to ochronę osób podejmujących pracę w rolnictwie;

86.  podkreśla, że w rolnictwie starzenie się siły roboczej i brak wymiany pokoleń to poważniejszy problem niż w innych sektorach; uważa, że pojawienie się nowych ścieżek rozwoju zawodowego, dzięki którym wzrośnie atrakcyjność i opłacalność zawodów rolniczych, a tym samym wymiana pokoleń, ma kluczowe znaczenie dla odwrócenia tej tendencji;

87.  zauważa, że tylko 11 % wszystkich gospodarstw rolnych w Unii Europejskiej prowadzonych jest przez rolników w wieku poniżej 40 lat(55); wzywa państwa członkowskie do usunięcia wszelkich barier uniemożliwiających młodym rolnikom podjęcie pracy w sektorze rolnym, takich jak utrudniony zakup gruntów; wzywa ponadto państwa członkowskie do promowania nowych sposobów współpracy międzypokoleniowej, takich jak partnerstwa, wspólne użytkowanie gruntów, dzierżawa długoterminowa i inne rozwiązania, które mogłyby zaradzić problemowi braku gruntów i motywować młodzież do pracy w rolnictwie;

88.  ponownie zwraca uwagę na niektóre utrudnienia w wymianie pokoleń w rolnictwie, związane z dostępem do gruntów i przekazywaniem gospodarstw rolnych z pokolenia na pokolenie; przypomina, że rolnicy w starszym wieku borykający się z ryzykiem niskich emerytur, utraty dochodów (w tym dopłat w ramach WPR) i wykluczenia społecznego na obszarach wiejskich po przejściu na emeryturę zazwyczaj pozostają aktywni i dłużej utrzymują swoje gospodarstwa; podkreśla w związku z tym potrzebę wprowadzenia odpowiednio dostosowanych instrumentów politycznych, gwarantujących płynne przekazywanie gospodarstw rolnych i aktywne starzenie się rolników w starszym wieku w społecznościach wiejskich;

89.  zauważa, że w wielu państwach członkowskich krajowe systemy emerytalne nie zapewniają emerytowanym rolnikom wystarczających dochodów; wyraża ubolewanie, że często jedynym sposobem radzenia sobie z tą sytuacją jest kontynuowanie działalności rolniczej po przekroczeniu ustawowego wieku emerytalnego, co spowalnia wymianę pokoleń; podkreśla, że wsparcie w ramach WPR nie ma na celu zastąpienia systemu emerytalnego;

90.  odnotowuje rosnące zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych, młodych specjalistów w dziedzinie rolnictwa, szczególnie w regionach, oraz zwraca uwagę na potrzebę podjęcia działań w celu zachęcenia młodych ludzi do studiowania zawodów rolniczych, a także ułatwienia transferu wiedzy osób starszych młodemu pokoleniu;

91.  jest zdania, że partnerstwo pomiędzy starszym i młodszym pokoleniem jest kluczem do pogłębienia solidarności międzypokoleniowej, transferu wiedzy i wzajemnego uczenia się, co jest szczególnie ważne dla stosowania w rolnictwie nowych technologii i umiejętności cyfrowych;

92.  uważa, że członkowie rodziny nadal stanowią zdecydowaną większość siły roboczej w europejskich gospodarstwach rolnych, zauważa jednak, że liczba tego rodzaju siły roboczej od lat stale maleje, a w najbliższej przyszłości spodziewany jest dalszy spadek; podkreśla, że postępujący proces wyludniania obszarów wiejskich, który obserwuje się w niektórych częściach UE, przyczynia się do powstania na tych obszarach problemów gospodarczych, społecznych i środowiskowych, które wymagają ambitnych i skoordynowanych działań politycznych;

93.  podkreśla znaczenie wspierania różnorodności obszarów wiejskich i zachęcania do inwestycji w projekty wspierające lokalne gospodarki, w tym lepszą dostępność transportu i łączność cyfrową; uważa, że należy przypomnieć, że utrzymanie zatrudnienia w rolnictwie ma bezpośredni wpływ na podtrzymanie żywotności gospodarki wiejskiej; uważa ponadto, że nie należy lekceważyć wyzwań, przed którymi stoi ogół rolników, polegających na zrozumieniu roli nowoczesnych technologii i innowacji w rolnictwie oraz ich stosowaniu; podkreśla zatem rolę kształcenia zawodowego przez całe życie, usług doradczych i wymiany wiedzy, zarówno w ramach WPR, jak i w szerszym kontekście;

94.  uważa, że za pomocą odpowiednich usług publicznych należy ułatwić kobietom dostęp do rozwoju zawodowego w rolnictwie;

95.  stwierdza, że starzenie się społeczeństwa, szczególnie na obszarach rolniczych i wiejskich, stanowi nieuniknioną tendencję, którą koniecznie należy wziąć pod uwagę w polityce gospodarczej i społecznej; jest zdania, że kwestia starzenia się społeczeństwa wymaga podejścia wielowymiarowego i podkreśla znaczenie propagowania szerszej komplementarności i synergii pomiędzy obszarami polityki i instrumentami wsparcia; przypomina, że odpowiednie zasoby i usługi są niezbędne do zapewnienia osobom starszym warunków odpowiednich do ich wieku;

96.  podkreśla, że nierówności w zakresie dostępu do gruntów, dopłat bezpośrednich i wsparcia, zarówno między krajami UE, jak i w ich obrębie, należą do kwestii, które należy rozwiązać, aby powstrzymać pogarszanie się sytuacji w regionach, zachęcić starsze osoby w wieku emerytalnym do odejścia z rolnictwa, a młodych ludzi do zajęcia się rolnictwem;

97.  wzywa państwa członkowskie do uwzględnienia przy opracowywaniu planów strategicznych odsetka osób starszych (powyżej 65. roku życia) w regionach wiejskich oraz do rozważenia wprowadzenia środków uwzględniających osoby starsze zamieszkałe na terenach wiejskich lub do nich adresowanych, na przykład poprzez bardziej elastyczne podejście do warunków mających zastosowanie do rzeczywistego i aktywnego udziału tej grupy wiekowej w życiu gospodarczym danego regionu;

98.  podkreśla, że w związku z sytuacją wywołaną pandemią COVID-19 i w celu rozwiązania problemu starzenia się populacji wiejskiej oraz wspierania kobiet w przejmowaniu głównej odpowiedzialności za gospodarstwa konieczne jest wspieranie dynamicznego rozwoju życia wiejskiego dzięki ograniczaniu biurokracji, inwestowaniu w infrastrukturę i usługi wysokiej jakości;

99.  stwierdza, że efektywny system transportu jest jednym z warunków wstępnych regionalnego rozwoju gospodarczego, spójności terytorialnej i rozwoju potencjału regionów; uważa, że należy zatem zapewnić niezbędne środki finansowe na rozwój i utrzymanie połączeń transportowych, które mogłyby zachęcić starsze pokolenie do dłuższej pracy w rolnictwie i przyciągnąć młodych ludzi z ośrodków regionalnych do pracy na wsi;

100.  podkreśla rolę i znaczenie WPR dla promowania wymiany pokoleń w sektorze rolnym; wzywa państwa członkowskie do priorytetowego potraktowania działań strategicznych mających na celu zwiększenie liczby młodych rolników oraz do sprzyjania spójności tych działań z innymi instrumentami dostępnymi na szczeblu krajowym i unijnym;

101.  podkreśla centralną rolę lokalnych i oddolnych inicjatyw rozwojowych w utrzymywaniu i przywracaniu życia i dynamiki lokalnej gospodarki wiejskiej, a także potrzebę utrzymania wystarczającego poziomu finansowania inicjatywy LEADER; wzywa państwa członkowskie do pełnego wykorzystywania potencjału inicjatywy LEADER;

102.  odnotowuje rolę usług świadczonych przez organizacje pozarządowe, zwłaszcza na rzecz osób starszych; wzywa do zwiększenia finansowania działalności organizacji pozarządowych w regionach;

o
o   o

103.  zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Wyrok z dnia 22 listopada 2005 r. w sprawie C-144/04 Werner Mangold przeciwko Rüdiger Helm, ECLI: EU:C:2005:709. (2) Dz.U. L 246 z 23.9.2011, s. 5. (3) Dz.U. C 484 z 24.12.2016, s. 1. (4) Dz.U. C 189 z 4.6.2018, s. 1. (5) Dz.U. C 308 E z 20.10.2011, s. 49. (6) Dz.U. C 363 z 28.10.2020, s. 80. (7) Dz.U. C 74 E z 13.3.2012, s. 19. (8) Dz.U. C 76 z 28.2.2018, s. 93. (9) Dz.U. C 204 z 13.6.2018, s. 76. (10) Dz.U. C 331 z 18.9.2018, s. 60. (11) Dz.U. C 356 z 4.10.2018, s. 10. (12) Dz.U. C 108 z 26.3.2021, s. 965. (13) Dz.U. L 303 z 2.12.2000, s. 16. (14) Dz.U. C 137 E z 27.5.2010, s. 68. (15) Dz.U. L 188 z 12.7.2019, s. 79. (16) COM(2020)0241. (17) ONZ, „Changing population age structures and sustainable development: a concise report” [Zmiana struktury wiekowej ludności a zrównoważony rozwój: zwięzłe sprawozdanie], 2017. (18) Eurostat, „Ageing Europe – statistics on social life and opinions” [Starzejąca się Europa – statystyki dotyczące życia społecznego i opinie], dane pobrane w lipcu 2020 r. (19) Eurostat, „Population structure and ageing” [Struktura i starzenie się ludności], dane pobrane w sierpniu 2020 r. (20) Dokument roboczy służb Komisji z dnia 17 czerwca 2020 r. załączony do sprawozdania w sprawie skutków zmian demograficznych (SWD(2020)0109), s. 7. (21) ONZ, „Changing population age structures and sustainable development: a concise report” [Zmiana struktury wiekowej ludności a zrównoważony rozwój: zwięzłe sprawozdanie], 2017, s. 11. (22) Eurostat, „Ageing Europe: Looking at the lives of older people in the EU” [Starzejąca się Europa. Spojrzenie na życie ludzi starszych w UE] (2019). (23) Eurostat, „Ageing Europe: Looking at the lives of older people in the EU” [Starzejąca się Europa. Spojrzenie na życie ludzi starszych w UE] (2019). (24) Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego, „Prognoza demograficzna dla Unii Europejskiej”, marzec 2020 r., s. 3. (25) Unijne centrum naukowe: służba Komisji do spraw nauki i wiedzy, „How lonely are Europeans?” [Jak samotni są Europejczycy?], 12 czerwca 2019 r. (26) Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego, „Prognoza demograficzna dla Unii Europejskiej”, marzec 2020 r., s. 16. (27) Scenariusz bazowy Eurostat. (28) Eurostat, „Ageing Europe: Looking at the lives of older people in the EU” [Starzejąca się Europa. Spojrzenie na życie ludzi starszych w UE] (2019). (29) Komisja Europejska, Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI) 2020, s. 52. (30) SWD(2020)0109, s. 42. (31) Eurostat, „Ageing Europe: Looking at the lives of older people in the EU” [Starzejąca się Europa. Spojrzenie na życie ludzi starszych w UE], 2019, s. 53. (32) Eurostat, „Disability statistics – elderly needs for help or assistance” [Statystyki dotyczące niepełnosprawności – potrzeby osób starszych w zakresie wsparcia lub pomocy], dane pobrane w czerwcu 2019 r. (33) Eurostat, „Functional and activity limitation statistics” [Statystyki dotyczące ograniczeń w funkcjonowaniu i aktywności], dane pobrane w listopadzie 2020 r. (34) Eurostat, „Ageing Europe: Looking at the lives of older people in the EU” [Starzejąca się Europa. Spojrzenie na życie ludzi starszych w UE], 2019, s. 70. (35) Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób i in., „High Impact of COVID-19 in long-term care facilities, suggestion for monitoring in the EU/EEA” [Poważne skutki COVID-19 w placówkach opieki długoterminowej, propozycja monitorowania w UE/EOG], Eurosurveillance , tom 25, wydanie 22, 4 czerwca 2020 r. (36) Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn, „Ageing societies, migration and climate change bring new challenges for gender equality” [Starzejące się społeczeństwa, migracja i zmiana klimatu niosą ze sobą nowe wyzwania dla równości płci], 10 grudnia 2019 r. (37) W 2018 r. 30,5 % kobiet i 9,2 % mężczyzn w UE-27 pracowało w niepełnym wymiarze czasu pracy (Eurostat, badanie aktywności ekonomicznej ludności). (38) Odsetek umów na czas określony dla osób w wieku 15–64 lat jest w ostatnich latach stabilny. W 2018 r. odpowiadał 12,1 % całości zatrudnienia. W przypadku kobiet odsetek jest nieco wyższy (13,1 %) niż w przypadku mężczyzn (11,2 %) (Eurostat). (39) Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, biuletyny na temat wpływu pandemii koronawirusa na prawa podstawowe w UE: nr 3 z czerwca 2020 r. skupiający się na osobach starszych i nr 6 z 30 listopada 2020 r. koncentrujący się na prawach socjalnych. (40) Artykuł Eurofoundu z 19 maja 2021 r. pt. „Emerytura”. (41) Eurofound, Europejskie badanie jakości życia z 2016 r., s. 79. (42) Eurofound, Europejskie badanie jakości życia z 2016 r., s. 77. (43) Eurofound, Europejskie badanie jakości życia z 2016 r., s. 15. (44) Eurofound, Europejskie badanie jakości życia z 2016 r., s. 26. (45) W sprawozdaniu na temat starzenia się społeczeństwa z 2018 r. łączny koszt starzenia się zdefiniowano jako publiczne wydatki na emerytury, opiekę zdrowotną, opiekę długoterminową, edukację i zasiłki dla bezrobotnych. (46) Międzyinstytucjonalny dokument Komisji z dnia 25 maja 2018 r. pt. „Sprawozdanie na temat starzenia się społeczeństwa 2018: prognozy gospodarcze i budżetowe dla 28 państw członkowskich UE (na lata 2016–2070)”. (47) Sprawozdanie Komisji z dnia 12 kwietnia 2018 r. w sprawie srebrnej gospodarki. (48) Sprawozdanie Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy z dnia 4 października 2016 r. pt. „Starzenie się siły roboczej: wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie w miejscu pracy – Przegląd badań”. (49) Eurostat, „Wskaźnik zatrudnienia starszych pracowników, grupa wiekowa 55-64 lat”, dostęp 2 czerwca 2021 r. (50) COM(2020)0241, s. 10. (51) COM(2020)0241, s. 22. (52) Sprawozdanie Alzheimer Europe z dnia 17 lutego 2020 r. pt. „Dementia in Europe Yearbook 2019: Estimating the prevalence of dementia in Europe” [Rocznik statystyczny dotyczący demencji w Europie 2019: oszacowanie częstości występowania demencji w Europie]. (53) Komunikat Komisji z dnia 10 marca 2020 r. pt. „Strategia MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy” (COM(2020)0103). (54) COM(2020)0241, s. 20. (55) Eurostat, „Farmers and the agricultural labour force - statistics” [Rolnicy i siła robocza w rolnictwie – statystyki], dane pobrane w listopadzie 2018 r.