Decyzja Parlamentu Europejskiego w sprawie niewyrażania sprzeciwu wobec rozporządzenia delegowanego Komisji z dnia 20 stycznia 2023 r. zmieniającego rozporządzenie delegowane (UE) 2015/63 w odniesieniu do metody obliczania zobowiązań z tytułu instrumentów pochodnych (C(2023)399 – 2023/2534(DEA))

P9_TA(2023)0072 B9-0161/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając rozporządzenie delegowane Komisji (C(2023)399),

–  uwzględniając pismo Komisji z dnia 31 stycznia 2023 r., w którym Komisja zwraca się do Parlamentu o oświadczenie, że nie wyraża on sprzeciwu wobec rozporządzenia delegowanego,

–  uwzględniając pismo Komisji Gospodarczej i Monetarnej z dnia 1 marca 2023 r. skierowane do przewodniczącego Konferencji Przewodniczących Komisji,

–  uwzględniając art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając dyrektywę (UE) nr 2014/59/UE(1) (BRRD), w szczególności jej art. 103 ust. 7 i art. 115,

–  uwzględniając art. 111 ust. 6 Regulaminu,

–  uwzględniając zalecenie dotyczące decyzji Komisji Gospodarczej i Monetarnej,

–  uwzględniając brak sprzeciwów zgłoszonych w terminie określonym w art. 111 ust. 6 tiret trzecie i czwarte Regulaminu, który upłynął w dniu 14 marca 2023 r.,

A.  mając na uwadze, że rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/63(2) odnosi się do metody obliczania wskaźnika dźwigni określonej w art. 429 rozporządzenia (UE) nr 575/2013(3) do celów obliczania niektórych składek ex ante odprowadzanych na rzecz mechanizmów finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w państwach członkowskich; mając na uwadze, że art. 429, 429a i 429b zostały zmienione rozporządzeniem (UE) 2019/876(4); mając na uwadze, że zmiany te polegały na zastąpieniu poprzedniej metody (metody bieżącej ekspozycji – CEM), stosowanej do obliczania wartości instrumentów pochodnych, nową metodą standardową dotyczącą ryzyka kredytowego kontrahenta (SA-CCR) ze skutkiem dla okresów składkowych ex ante począwszy od 2023 r.;

B.  mając na uwadze, że zgodnie z art. 3 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2019/876 zmiany te mają zastosowanie od dnia 28 czerwca 2021 r. ze skutkiem dla rocznych sprawozdań finansowych za 2021 r., które instytucje mają przedstawić organom ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w 2023 r. na podstawie art. 14 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2015/63;

C.  mając na uwadze, że w przyjętym zmieniającym akcie delegowanym Komisja zastępuje odniesienie do rozporządzenia (UE) nr 575/2013, przywracając w zmieniającym akcie delegowanym poprzednie brzmienie (tj. metodę bieżącej ekspozycji), aby nakazać tę metodę obliczania zobowiązań z tytułu instrumentów pochodnych; mając na uwadze, że dzięki tej zmianie obliczanie niektórych składek ex ante odprowadzanych na rzecz mechanizmów finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w państwach członkowskich pozostanie bez zmian;

D.  mając na uwadze, że zmieniający akt delegowany przewiduje jego wejście w życie następnego dnia po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym oraz stosowanie go z mocą wsteczną od dnia 1 października 2022 r.; mając na uwadze, że takie brzmienie umożliwi wejście w życie aktu do końca marca 2023 r., tak aby organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji mogły rozpocząć proces pobierania składek w drugim kwartale 2023 r.;

E.  mając na uwadze, że zmieniający akt delegowany został przyjęty 20 stycznia 2023 r.; mając na uwadze, że w swoim piśmie z dnia 31 stycznia 2023 r. Komisja zwróciła się o wczesne oświadczenie o braku sprzeciwu, gdyż, jak twierdzi, jest to sprawa pilna, jako że potrzebne są „wytyczne organów ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w sprawie punktów danych, które instytucje mają dostarczyć w odniesieniu do instrumentów pochodnych do dnia 28 lutego 2023 r., by zostały objęte proponowanymi zmianami”; mając na uwadze, że Parlament podkreśla, iż przyszłe wnioski o taki tryb należy składać wyłącznie w najpilniejszych przypadkach;

1.  oświadcza, że nie wyraża sprzeciwu wobec rozporządzenia delegowanego;

2.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej decyzji Radzie i Komisji.

(1) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 (Dz.U. L 173 z 12.6.2014, s. 190). (2) Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/63 z dnia 21 października 2014 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE w odniesieniu do składek ex ante wnoszonych na rzecz mechanizmów finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (Dz.U. L 011 z 17.1.2015, s. 44). (3) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz.U. L 176 z 27.6.2013, s. 1). (4) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/876 z dnia 20 maja 2019 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 575/2013 w odniesieniu do wskaźnika dźwigni, wskaźnika stabilnego finansowania netto, wymogów w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowalnych, ryzyka kredytowego kontrahenta, ryzyka rynkowego, ekspozycji wobec kontrahentów centralnych, ekspozycji wobec przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania, dużych ekspozycji, wymogów dotyczących sprawozdawczości i ujawniania informacji, a także rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz.U. L 150 z 7.6.2019, s. 1).

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. w sprawie projektu decyzji Rady w sprawie zawarcia, w imieniu Unii, Umowy między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki na podstawie artykułu XXVIII Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT) 1994 dotyczącej zmiany koncesji w odniesieniu do wszystkich kontyngentów taryfowych znajdujących się na liście koncesyjnej UE CLXXV w następstwie wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej (11723/2022 – C9-0007/2023 – 2022/0231(NLE))

P9_TA(2023)0073 A9-0042/2023

(Zgoda)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając projekt decyzji Rady (11723/2022),

–  uwzględniając Umowę między Unią Europejską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki na podstawie art. XXVIII Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT) 1994 dotyczącą zmiany koncesji w odniesieniu do wszystkich kontyngentów taryfowych znajdujących się na liście koncesyjnej UE CLXXV w następstwie wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej (11724/2022),

–  uwzględniając wniosek o wyrażenie zgody przedstawiony przez Radę na mocy art. 207 ust. 4 akapit pierwszy i art. 218 ust. 6 akapit drugi lit. a) ppkt (v) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (C9-0007/2023),

–  uwzględniając art. 105 ust. 1 i 4 oraz art. 114 ust. 7 Regulaminu,

–  uwzględniając zalecenie Komisji Handlu Międzynarodowego (A9-0042/2023),

1.  wyraża zgodę na zawarcie umowy;

2.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji, jak również rządom i parlamentom państw członkowskich oraz Stanów Zjednoczonych Ameryki.

Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. w sprawie wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wymiany informacji między organami ścigania państw członkowskich, uchylającej decyzję ramową Rady 2006/960/WSiSW (COM(2021)0782 – C9-0457/2021 – 2021/0411(COD))

P9_TA(2023)0074 A9-0247/2022

(Zwykła procedura ustawodawcza: pierwsze czytanie)

Parlament Europejski,

–  uwzględniając wniosek Komisji przedstawiony Parlamentowi Europejskiemu i Radzie (COM(2021)0782),

–  uwzględniając art. 294 ust. 2 i art. 87 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z którymi wniosek został przedstawiony Parlamentowi przez Komisję (C9‑0457/2021),

–  uwzględniając art. 294 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając wstępne porozumienie zatwierdzone przez komisję przedmiotowo właściwą na podstawie art. 74 ust. 4 Regulaminu oraz przekazane pismem z dnia 7 grudnia 2022 r. zobowiązanie przedstawiciela Rady do zatwierdzenia stanowiska Parlamentu, zgodnie z art. 294 ust. 4 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając art. 59 Regulaminu,

–  uwzględniając opinię przedstawioną przez Komisję Kontroli Budżetowej,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (A9-0247/2022),

1.  przyjmuje poniższe stanowisko w pierwszym czytaniu;

2.  zwraca się do Komisji o ponowne przekazanie mu sprawy, jeśli zastąpi ona pierwotny wniosek, wprowadzi w nim istotne zmiany lub planuje ich wprowadzenie;

3.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania stanowiska Parlamentu Radzie i Komisji oraz parlamentom narodowym.

Stanowisko Parlamentu Europejskiego przyjęte w pierwszym czytaniu w dniu 15 marca 2023 r. w celu przyjęcia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/...w sprawie wymiany informacji między organami ścigania państw członkowskich i uchylającej decyzję ramową Rady 2006/960/WSiSW

(Jako że pomiędzy Parlamentem i Radą osiągnięte zostało porozumienie, stanowisko Parlamentu odpowiada ostatecznej wersji aktu prawnego, dyrektywy (UE) 2023/977.)

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. w sprawie dalszych represji wobec obywateli białoruskich, zwłaszcza sytuacji Andrzeja Poczobuta i Alesia Bialackiego (2023/2573(RSP))

P9_TA(2023)0075 RC-B9-0164/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie Białorusi,

–  uwzględniając Kartę Narodów Zjednoczonych, Powszechną deklarację praw człowieka, Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych, Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, jak również wszystkie inne konwencje o prawach człowieka, których Białoruś jest stroną,

–  uwzględniając konkluzje z posiedzenia Rady Europejskiej z dni 21–22 października 2021 r.,

–  uwzględniając oświadczenia Wiceprzewodniczącego Komisji / Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Josepa Borrella z 25 marca 2021 r. w sprawie ataków na Związek Polaków na Białorusi, z 17 stycznia 2023 r. w sprawie procesów przeciwko przywódcom opozycji i dziennikarzom i z 3 marca 2023 r. w sprawie skazania Alesia Bialackiego i innych obrońców praw człowieka, a także oświadczenie rzecznika Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych z 7 października 2022 r. w sprawie orzeczenia sądu przeciwko przedstawicielom niezależnych mediów,

–  uwzględniając sprawozdanie Wysokiej Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka z 4 marca 2022 r. w sprawie sytuacji w zakresie praw człowieka na Białorusi w okresie poprzedzającym wybory prezydenckie w 2020 r. oraz w ich następstwie, a także oświadczenie rzecznika Wysokiej Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka z 6 stycznia 2023 r. w sprawie procesów sądowych na Białorusi,

–  uwzględniając raporty z 4 maja 2022 r. i z 20 lipca 2022 r. przygotowane przez specjalną sprawozdawczynię ONZ ds. sytuacji w zakresie praw człowieka na Białorusi Anaïs Marin dla Rady Praw Człowieka ONZ, apel ekspertów ONZ z 10 października 2022 r. o natychmiastowe uwolnienie uwięzionego laureata Nagrody Nobla i innych obrońców praw człowieka na Białorusi oraz komentarz rzeczniczki ONZ ds. praw człowieka Raviny Shamdasani z 3 marca 2023 r. w sprawie skazania obrońców praw człowieka na Białorusi,

–  uwzględniając oświadczenie ministrów spraw zagranicznych państw grupy G7 z 4 listopada 2022 r. w sprawie Białorusi,

–  uwzględniając oświadczenie Komisarz Praw Człowieka Rady Europy z 3 marca 2023 r. w sprawie skazania laureata Nagrody Nobla Alesia Bialackiego i innych obrońców praw człowieka,

–  uwzględniając oświadczenia przedstawicielki Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) ds. wolności mediów Teresy Ribeiro z 13 lipca 2022 r. w sprawie uporczywego przetrzymywania w więzieniu dziennikarzy i pracowników mediów na Białorusi, z 15 września 2022 r. w sprawie dalszego przetrzymywania dziennikarzy na Białorusi oraz z 7 października 2022 r. w sprawie dalszego prześladowania pracowników białoruskich mediów,

–  uwzględniając art. 132 ust. 2 i 4 Regulaminu,

A.  mając na uwadze, że od czasu wybuchu pokojowych protestów po sfałszowaniu na masową skalę wyborów prezydenckich z 9 sierpnia 2020 r. reżim Łukaszenki nie ustaje w stosowaniu aktów represji wobec ludności Białorusi, przy czym przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego, obrońcy praw człowieka, dziennikarze, działacze opozycji i wiele innych osób jest nękanych, prześladowanych, aresztowanych, torturowanych i skazywanych za sprzeciw wobec reżimu, systematycznych naruszeń praw człowieka i poparcia reżimu dla rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie; mając na uwadze, że ściganie karne pozostaje jedną z najpoważniejszych i najszerzej rozpowszechnionych form represji;

B.  mając na uwadze, że według stanu na marzec 2023 r. na liście białoruskich więźniów politycznych prowadzonej przez Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna” znajdowało się ponad 1450 osób, w tym laureat Nagrody im. Sacharowa i Pokojowej Nagrody Nobla Aleś Bialacki; mając na uwadze, że „Wiosna” ma informacje o co najmniej 2900 osobach skazanych w sprawach karnych o podłożu politycznym; mając na uwadze, że w 2022 r. reżim Łukaszenki wydał co najmniej 1200 wyroków politycznych pod zarzutami karnymi i zamknął 215 mediów, a od 2020 r. na Białorusi zlikwidowano ponad 1000 organizacji pozarządowych;

C.  mając na uwadze, że 12 lutego 2022 r. aresztowano Alesia Bialackiego, znanego obrońcę praw człowieka, założyciela i przewodniczącego Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna” oraz laureata Nagrody im. Sacharowa i Pokojowej Nagrody Nobla, i umieszczono go w areszcie tymczasowym; mając na uwadze, że był on więziony w latach 2011-2014 oraz został ponownie uwięziony w roku 2021 w następstwie masowych demonstracji prodemokratycznych, które miały miejsce po wyborach prezydenckich w 2020 r.; mając na uwadze, że 3 marca 2023 r. Aleś Bielacki, członek Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna” Walancin Stefanowicz, obrońca praw człowieka Zmicier Sałaujou i koordynator inicjatywy Obrońcy Praw Człowieka na rzecz Wolnych Wyborów Uładzimir Łabkowicz zostali skazani odpowiednio na 10, 9, 8 i 7 lat pozbawienia wolności w procesach o podłożu politycznym; mając na uwadze, że 3 listopada 2021 r. Leanid Sudalenka, prawnik z filii „Wiosny” w Homlu, i Tacciana Łasica, wolontariuszka „Wiosny”, zostali skazani odpowiednio na trzy lata i dwa i pół roku pozbawienia wolności;

D.  mając na uwadze, że 18 marca 2021 r. aresztowano dziennikarza i członka Związku Polaków na Białorusi Andrzeja Poczobuta, którego następnie skazano na trzy lata pozbawienia wolności pod zarzutem „publicznego znieważenia prezydenta Białorusi” i „podżegania do nienawiści etnicznej”; mając na uwadze, że 8 lutego 2023 r. Obwodowy Sąd w Grodnie uznał go winnym nawoływania do działań wymierzonych w bezpieczeństwo narodowe Republiki Białorusi oraz szerzenia wrogości etnicznej i skazał na osiem lat pozbawienia wolności;

E.  mając na uwadze, że dziennikarze nadal są najczęstszym celem ataków białoruskiego reżimu; mając na uwadze, że obecnie na Białorusi więzionych jest ponad 30 dziennikarzy; mając na uwadze, że do października 2022 r. co najmniej 29 niezależnych mediów zostało uznanych za „ekstremistyczne” i zablokowanych przez władze; mając na uwadze, że według Białoruskiego Stowarzyszenia Dziennikarzy debatę publiczną niemal całkowicie stłumiono, a media podlegają surowym represjom; mając na uwadze, że w wyniku całkowitego stłumienia niezależnych mediów na Białorusi nie ma już wolności słowa, a reżim sprawuje pełny nadzór nad internetem;

F.  mając na uwadze, że według powszechnie panującej opinii zarzuty wobec Andrzeja Poczobuta i Alesia Bialackiego podyktowane są względami politycznymi i mają na celu uciszenie niezależnych głosów i stłumienie wolności słowa i zrzeszania się;

G.  mając na uwadze, że białoruskie demokratyczne siły polityczne są nadal prześladowane; mając na uwadze, że reżim Łukaszenki wszczął postępowanie zaoczne przeciwko przywódcom sił demokratycznych na Białorusi, a wielu przywódców i przedstawicieli demokratycznych partii opozycyjnych nadal jest więzionych w nieludzkich warunkach; mając na uwadze, że 6 marca 2023 r. Miejski Sąd w Mińsku zaocznie skazał przywódczynię białoruskiej opozycji demokratycznej i szefową Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego Swiatłanę Cichanouską na 15 lat pozbawienia wolności; mając na uwadze, że sąd skazał też innych członków Rady Koordynacyjnej, a mianowicie Pawła Łatuszkę na 18 lat więzienia, a Maryję Maroz, Wolhę Kawalkową i Siarhieja Dyleuskiego na 12 lat więzienia; mając na uwadze, że wyroki orzeczono kilka dni po tym, jak białoruski sąd przedłużył o 18 miesięcy 18-letnią karę pozbawienia wolności męża Cichanouskiej – dysydenta i działacza prodemokratycznego Siarhieja Cichanouskiego; mając na uwadze, że kilka osób spośród skazanych to laureaci Nagrody im. Sacharowa za wolność myśli;

H.  mając na uwadze, że 17 października 2022 r. w umotywowanej politycznie sprawie na Białorusi więzień polityczny Mikoła Autuchowicz został skazany na bezprecedensowo surowy wyrok 25 lat w kolonii karnej o zaostrzonym rygorze, natomiast 11 innych osób skazano w tej sprawie na kary do 20 lat pozbawienia wolności;

I.  mając na uwadze, że władze Białorusi wielokrotnie dopuszczały się wobec swoich obywateli łamania praw człowieka, w tym prawa do wolności wypowiedzi, pokojowego zgromadzania się i zrzeszania się; mając na uwadze, że represje nadal stosuje się do przedstawicieli wszystkich grup społecznych; mając na uwadze, że pod pozorem walki z ekstremizmem i terroryzmem nadal dochodzi do prześladowania osób; mając na uwadze, że w styczniu 2022 r. weszły w życie zmiany w białoruskim kodeksie karnym, przywracające odpowiedzialność karną za działalność w niezarejestrowanych organizacjach; mając na uwadze, że w maju 2022 r. władze rozszerzyły stosowanie kary śmierci i grozi ona teraz za próby przeprowadzenia aktów terroryzmu, a zarzut ten wykorzystywano wcześniej w procesach działaczy politycznych; mając na uwadze, że reżim białoruski nadal poważnie ogranicza wolność zrzeszania się; mając na uwadze, że w grudniu 2022 r. rząd Białorusi wniósł do parlamentu projekt ustawy, która ma zmienić ustawę o partiach politycznych, co de facto może doprowadzić do zdelegalizowania wszystkich partii opozycyjnych;

J.  mając na uwadze, że w październiku 2022 r. Łukaszenka zatwierdził decyzję Białorusi o wycofaniu się z pierwszego protokołu fakultatywnego do Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, a tym samym zablokował mandat Komitetu Praw Człowieka ONZ do przyjmowania i rozpatrywania skarg dotyczących praw człowieka składanych przez Białorusinów, co stanowiło dla nich jedną z ostatnich możliwości dochodzenia roszczeń;

K.  mając na uwadze, że jednym z narzędzi stosowanych przez reżim Łukaszenki, by uciszyć opozycję i wszelkie głosy przeciwko reżimowi, są prześladowania administracyjne; mając na uwadze, że w styczniu 2023 r. Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiosna” odnotowało co najmniej 350 zatrzymań i 141 przypadków prześladowań administracyjnych na tle politycznym;

L.  mając na uwadze, że nie ustają prześladowania niezależnych związków zawodowych; mając na uwadze, że władze białoruskie zmieniły przepisy, aby rozszerzyć zakres uznawania organizacji za „ekstremistyczne”; mając na uwadze, że w lipcu 2022 r. białoruski Sąd Najwyższy zlikwidował cztery główne niezależne związki zawodowe oraz Białoruski Kongres Demokratycznych Związków Zawodowych; mając na uwadze, że w styczniu 2023 r. przywódcy niezależnych związków zawodowych Hienadź Fiadynicz i Wasil Bierasnieu zostali skazani na dziewięć lat pozbawienia wolności, a Wacłau Areszka na osiem lat; mając na uwadze, że w lutym 2023 r. działacze Ruchu Robotniczego Siarhiej Szelest, Uładzimir Żurauka, Andrej Pahieryła, Hanna Abłab, Alaksandr Hasznikau, Siarhiej Dziuba, Ihar Minc, Walancin Cieraniewicz, Siarhiej Szamiećka i Alaksandr Kapszul usłyszeli zarzuty zdrady stanu oraz utworzenia i udziału w organizacji ekstremistycznej i otrzymali wyroki od 11 do 15 lat więzienia; mając na uwadze, że białoruskie ministerstwo spraw wewnętrznych nie przestaje wpisywać na listy ekstremistów i terrorystów kolejnych działaczy i przywódców demokratycznego ruchu związkowego;

M.  mając na uwadze, że reżim nadal represjonuje prawników w odwecie za wyrażanie poglądów na temat praw, reprezentowanie klientów w sprawach motywowanych politycznie i wypowiadanie się przeciwko wojnie w Ukrainie; mając na uwadze, że od sierpnia 2020 r. co najmniej 70 adwokatów straciło uprawnienia na skutek arbitralnych decyzji Ministerstwa Sprawiedliwości lub motywowanych politycznie procedur pozbawienia uprawnień adwokackich; mając na uwadze, że w 2022 r. siedmiu adwokatom postawiono umotywowane politycznie zarzuty karne, choć wcześniej mieli oni postawione zarzuty administracyjne, oraz stosowano wobec nich zatrzymania, przeszukania i szykany; mając na uwadze, że Wital Brahiniec został skazany na osiem lat pozbawienia wolności za obronę kilku więźniów politycznych, w tym Alesia Bialackiego;

N.  mając na uwadze, że reżim Łukaszenki w coraz większym stopniu stosuje represje wobec mniejszości narodowych na Białorusi, w szczególności mniejszości polskiej i litewskiej, zamyka na przykład szkoły uczące w języku tych mniejszości narodowych, a także wobec organizacji reprezentujących te mniejszości, takich jak Związek Polaków na Białorusi; mając na uwadze, że od wielu lat trwa systematyczna dyskryminacja polskiej mniejszości narodowej i innych mniejszości narodowych, a najpoważniejszymi przypadkami tych represji są sprawy Andżeliki Borys i Andrzeja Poczobuta;

O.  mając na uwadze, że reżim Łukaszenki kontynuuje politykę rusyfikacji Białorusi, a strategicznym celem tej polityki jest marginalizacja i niszczenie przejawów białoruskiej tożsamości narodowej, w tym języka i kultury; mając na uwadze, że polityka ta obejmuje również zakazanie symboli narodowych i historycznych Białorusi, takich jak flaga biało-czerwono-biała i Pogoń, a także zamykanie wydawnictw, prywatnych szkół i kursów języka białoruskiego;

P.  mając na uwadze, że nielegalny reżim Łukaszenki nadal tłumi wolność religii i przekonań; mając na uwadze, że według Rady Koordynacyjnej niektórzy księża rzymskokatoliccy, greckokatoliccy, popi oraz pastorzy protestanccy spotkali się z różnymi formami represji, od grzywien po kary długotrwałego pozbawienia wolności, Siarhiej Riezanowicz został na przykład skazany na 16 lat pozbawienia wolności;

Q.  mając na uwadze, że więźniowie polityczni są poddawani dodatkowym represjom i są przetrzymywani w nieludzkich warunkach; mając na uwadze, że przybiera to formę przetrzymywania więźniów politycznych w warunkach zakazanych na mocy międzynarodowych zobowiązań Białorusi, nakładania na nich kar dyscyplinarnych z fikcyjnych powodów i umieszczania ich w celach karnych; mając na uwadze, że więźniowie polityczni nadal informują o pogarszającym się stanie zdrowia, poniżaniu i złym traktowaniu; mając na uwadze, że w niektórych przypadkach zostaje zaostrzony rygor przetrzymywania więźniów, a kara pozbawienia wolności jest arbitralnie wydłużona, naruszane jest prawo do korespondencji, a więźniowie polityczni nie mogą spotykać się z rodzinami, jak w przypadku Paliny Szarendy-Panasiuk;

R.  mając na uwadze, że tysiące Białorusinów zmuszono na różne sposoby do opuszczenia ojczyzny w poszukiwaniu bezpieczeństwa; mając na uwadze, że władze białoruskie nadal przyjmują środki ograniczające prawa Białorusinów mieszkających za granicą; mając na uwadze, że program „Droga do domu”, wprowadzony przez reżim Łukaszenki, polega na „zapraszaniu” z powrotem do kraju Białorusinów, którzy opuścili ojczyznę w ostatnich latach, dając im obietnicę, że nie będą prześladowani, jeśli oficjalnie przyznają się do winy; mając na uwadze, że wielu Białorusinów wracających do kraju padło ofiarą aresztowań, prześladowań, a nawet kar pozbawienia wolności z powodu udziału w protestach, komentarzy w mediach społecznościowych krytykujących reżim Łukaszenki czy darowizn na rzez ofiar represji na Białorusi; mając na uwadze, że w styczniu 2023 r. białoruski reżim uchwalił przepisy pozbawiające obywatelstwa emigrantów, których oskarżono o tzw. przestępstwa związane z ekstremizmem, a lista takich osób obejmuje obecnie ponad 2000 nazwisk;

S.  mając na uwadze, że minęły dwa lata, a nic nie wskazuje na to, by władze białoruskie prowadziły dochodzenia w sprawie tysięcy zawiadomień o brutalności policji złożonych po protestach w sierpniu 2020 r. czy w sprawie zabójstw demonstrantów; mając na uwadze, że powszechna bezkarność za łamanie praw człowieka pogarsza rozpaczliwą sytuację Białorusinów; mając na uwadze, że z powodu braku praworządności prawo do rzetelnego procesu sądowego jest ograniczone; mając na uwadze, że Białoruś to jedyne państwo w Europie, w którym nadal wykonuje się karę śmierci;

T.  mając na uwadze, że władze białoruskie często stosują nadzór i cenzurę internetową oraz sieją dezinformację, wykorzystując do kontroli ludności technologię; mając na uwadze, że te represyjne praktyki stanowią kolejny krok w kierunku cyfrowego autorytaryzmu i tłumienia praw cyfrowych obywateli Białorusi oraz skutkują jeszcze większym zastraszaniem obywateli i kurczeniem się przestrzeni obywatelskiej; mając na uwadze, że reżim Łukaszenki stosuje również ponadnarodowe represje wobec obywateli Białorusi mieszkających za granicą;

U.  mając na uwadze, że UE nałożyła sankcje na osoby i podmioty odpowiedzialne za represje na Białorusi oraz udziela wsparcia społeczeństwu obywatelskiemu i niezależnym mediom w tym kraju;

V.  mając na uwadze, że władze białoruskie nadal wspierają rosyjską nieuzasadnioną wojnę napastniczą przeciwko Ukrainie, pozwalając Rosji na prowadzenie ataków wojskowych na Ukrainę z terytorium Białorusi; mając na uwadze, że wielu obywateli Białorusi jest ściganych za wyrażanie poparcia dla Ukrainy, krytykowanie poparcia rządu dla rosyjskiej wojny napastniczej lub informowanie o przemieszczaniu się rosyjskich wojsk i sprzętu wojskowego na Białorusi;

W.  mając na uwadze, że 7 września 2022 r. Komitet Ministrów Rady Europy zwrócił się do sekretarza generalnego Rady Europy o utworzenie grupy kontaktowej ds. Białorusi we współpracy z przedstawicielami białoruskich sił demokratycznych i białoruskiego społeczeństwa obywatelskiego; mając na uwadze, że 1 marca 2023 r. w Brukseli odbyła się ceremonia otwarcia oficjalnej Misji Demokratycznej Białorusi z udziałem Swiatłany Cichanouskiej;

X.  mając na uwadze, że w lutym 2023 r. urzędnicy białoruscy ogłosili plany podłączenia do sieci i następnie uruchomienia drugiego bloku energetycznego w elektrowni jądrowej w Ostrowcu oraz dalszego rozszerzania potencjału jądrowego Białorusi; mając na uwadze, że budowa białoruskiej elektrowni jądrowej odbyła się z naruszeniem uznanych na szczeblu międzynarodowym norm technicznych i konwencji międzynarodowych; mając na uwadze, że najnowsze doniesienia wywiadu potwierdzają, iż władze białoruskie i rosyjski Rosatom, który był odpowiedzialny za budowę białoruskiej elektrowni jądrowej, konsekwentnie zatajały prawdziwą sytuację w elektrowni i nie dostarczyły szczegółowych informacji na temat licznych incydentów, które miały tam miejsce;

1.  ponownie wyraża solidarność z narodem białoruskim, który, ryzykując wolność i życie, wciąż staje w obronie suwerennej, wolnej i demokratycznej Białorusi; nieustająco domaga się natychmiastowego zaprzestania represji wobec narodu białoruskiego ze strony władz państwowych, natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia wszystkich więźniów politycznych i wszystkich osób arbitralnie przetrzymywanych, aresztowanych lub skazanych z powodów politycznych oraz wycofania wszystkich stawianych im zarzutów, a także ich pełnej rehabilitacji i wypłacenia im rekompensaty finansowej za szkody poniesione w związku z nielegalnym pozbawieniem wolności;

2.  wciąż w najostrzejszych słowach potępia trwające represje na Białorusi, w tym represje w formie umotywowanych politycznie procesów pokazowych; potępia systematyczne represje stosowane przez reżim Łukaszenki wobec narodu białoruskiego, z powodu których – od czasu sfałszowanych wyborów prezydenckich z 9 sierpnia 2020 r. – tysiące Białorusinów było zmuszonych do ucieczki z kraju; przypomina, że trwająca kampania systematycznych represji stanowi poważne pogwałcenie praw człowieka;

3.  przypomina władzom białoruskim o ich obowiązku poszanowania praw człowieka przynależnych wszystkim obywatelom Białorusi, w tym praw do wolności wypowiedzi, pokojowego zgromadzania się i zrzeszania się; podkreśla, że na Białorusi trzeba zagwarantować podstawowe wolności i prawa człowieka, praworządność oraz sprawne i niezawisłe sądownictwo; ponawia apel do władz białoruskich o natychmiastowe złagodzenie wszystkich wyroków śmierci i bezzwłoczne wprowadzenie moratorium na wykonywanie kary śmierci, co będzie pierwszym krokiem w kierunku jej pełnego i trwałego zniesienia; potępia nową ustawę zezwalającą na stosowanie kary śmierci wobec urzędników i personelu wojskowego skazanych za zdradę; wzywa do zaprzestania dyskryminacji kobiet i słabszych grup, w tym osób należących do mniejszości, osób z niepełnosprawnościami i osób LGBTQI;

4.  powtarza, że trzeba spełnić uzasadnione żądania narodu białoruskiego, który pragnie żyć w demokracji opartej na prawach człowieka i podstawowych wolnościach, dobrobycie, suwerenności i bezpieczeństwie; ponawia swoje wcześniejsze apele o przeprowadzenie nowych wolnych i uczciwych wyborów pod międzynarodową obserwacją Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR); przypomina, że UE i jej państwa członkowskie nie uznały wyników wyborów prezydenckich z 2020 r. oraz że nie uznają Alaksandra Łukaszenki za prawowitego prezydenta Białorusi;

5.  potępia przetrzymywanie i skazanie Andrzeja Poczobuta oraz skazanie Alesia Bialackiego, Walancina Stefanowicza, Zmiciera Sałaujoua i Uładzimira Łabkowicza, gdyż wyroki te uwydatniają dążenie reżimu do stłumienia wszelkiego zaangażowania obywatelskiego w obronę praw człowieka oraz całego niezależnego dziennikarstwa w tym kraju; potępia liczne naruszenia prawa zatrzymanych do rzetelnego procesu sądowego i apeluje o ich natychmiastowe i bezwarunkowe uwolnienie, a także o ich pełną rehabilitację i przyznanie im odszkodowania;

6.  potępia zaoczne skazanie Swiatłany Cichanouskiej, przywódczyni białoruskiej opozycji demokratycznej i szefowej zjednoczonego rządu tymczasowego, a także innych członków Rady Koordynacyjnej, a mianowicie Pawła Łatuszki, Maryi Maroz, Wolhy Kawalkowej i Siarhieja Dyleuskiego; odrzuca wyrok sądu, zgodnie z którym korzystanie z demokratycznego prawa do kandydowania w wyborach stanowi „spisek w celu przejęcia władzy”; domaga się, aby reżim Łukaszenki uchylił wyroki i wycofał wszystkie zarzuty stawiane tym czterem działaczom; nalega, aby żaden działacz skazany za wspieranie prodemokratycznej opozycji lub aktywne uczestnictwo w niej nie był objęty zakazem ubiegania się o urząd wybieralny na Białorusi; wzywa państwa członkowskie, zwłaszcza te, które goszczą prominentnych członków sił demokratycznych z Białorusi, do zapewnienia im bezpieczeństwa i ochrony przed reżimem Łukaszenki;

7.  potępia nasilone nękanie i prześladowanie związków zawodowych; potępia umotywowane politycznie wyroki przeciwko przywódcom niezależnych związków zawodowych Hienadziowi Fiadyniczowi, Wasilowi Bierasnieuowi i Wacłauowi Areszce oraz działaczom Ruchu Robotniczego, ukazujące całkowite lekceważenie przysługujących im praw człowieka i stanowiące wyraźne pogwałcenie międzynarodowych konwencji dotyczących pracy;

8.  potępia prześladowanie polskich, litewskich i innych mniejszości narodowych na Białorusi oraz ich przedstawicieli, w tym decyzje mające na celu zamknięcie polskich i litewskich szkół oraz zlikwidowanie nauczania w tych językach, a także niszczenie polskich cmentarzy i dziedzictwa; wzywa władze białoruskie, by zrezygnowały ze wszelkich środków podjętych przeciwko mniejszościom narodowym i szanowały ich prawa, w tym prawo do nauki w językach mniejszości;

9.  ubolewa, że procesy polityczne, w których przywódcy opozycji otrzymują surowe i nieuzasadnione wyroki, odbywają się za zamkniętymi drzwiami i bez rzetelnych procedur sądowych, co stanowi naruszenie międzynarodowych obowiązków i zobowiązań Białorusi; wzywa Delegację UE do spraw stosunków z Białorusią oraz ambasady państw członkowskich na Białorusi, aby nadal obserwowały i monitorowały procesy wszystkich więźniów politycznych; zachęca Radę i Komisję, aby określiły nowe sposoby działania na rzecz uwolnienia wszystkich więźniów politycznych; wzywa Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża i inne organizacje, aby odwiedzały więźniów politycznych, zwłaszcza tych, którzy mają poważne problemy zdrowotne;

10.  potępia podpisaną przez Alaksandra Łukaszenkę ustawę o obywatelstwie, która przewiduje, że Białorusini mieszkający za granicą mogą zostać pozbawieni obywatelstwa; podkreśla, że władze białoruskie naruszają art. 15 Powszechnej deklaracji praw człowieka, której Białoruś jest stroną, gwarantujący prawo do obywatelstwa i zakazujący jego arbitralnego pozbawiania; wzywa władze białoruskie do rezygnacji z programu „Droga do domu”;

11.  podkreśla, że konieczne jest wszechstronne międzynarodowe śledztwo w sprawie zbrodni popełnionych przez reżim Łukaszenki przeciwko narodowi białoruskiemu; wzywa państwa członkowskie, by aktywnie stosowały zasadę jurysdykcji uniwersalnej i przygotowały postępowania sądowe przeciwko białoruskim urzędnikom, w tym przeciwko Alaksandrowi Łukaszence, odpowiedzialnym bądź współodpowiedzialnym za systematyczną przemoc i represje oraz zbrodnie przeciwko ludzkości;

12.  ponownie zdecydowanie potępia udział Białorusi w nieuzasadnionej i niesprowokowanej wojnie napastniczej Rosji przeciwko Ukrainie; potępia agresywną retorykę stosowaną przez reżim Łukaszenki wobec Ukrainy oraz masowe rozpowszechnianie propagandy i dezinformacji na temat wojny napastniczej; ponownie stwierdza, że Łukaszenka i inni urzędnicy białoruscy są współodpowiedzialni za tę wojnę napastniczą i zbrodnie wojenne popełniane w Ukrainie i powinni zostać pociągnięci do odpowiedzialności przed specjalnym trybunałem do spraw zbrodniczej agresji na Ukrainę i innymi odpowiednimi sądami międzynarodowymi, oraz wzywa UE i jej państwa członkowskie, aby wspierały działania w tym kierunku; wyraża poparcie dla białoruskich ochotników i partyzantów walczących o niepodległość Białorusi i pomagających Ukrainie bronić się przed rosyjską wojną napastniczą; uznaje, że reżim Łukaszenki jest współsprawcą państwowego sponsorowania terroryzmu i wspólnikiem państwa stosującego metody terrorystyczne;

13.  z zaniepokojeniem odnotowuje stałą tzw. integrację Rosji i Białorusi w wielu dziedzinach, sprowadzającą się de facto do okupacji, a w szczególności postępującą militaryzację Białorusi i regionu, w tym poprzez obecność rosyjskich oddziałów na Białorusi, co stanowi wyzwanie dla bezpieczeństwa i stabilności kontynentu europejskiego i jest sprzeczne z wolą narodu białoruskiego; ubolewa nad decyzją Białorusi o rezygnacji ze statusu kraju nieposiadającego broni jądrowej;

14.  wzywa UE i jej państwa członkowskie, aby rozszerzyły i zaostrzyły unijne sankcje wobec osób i podmiotów odpowiedzialnych za represje na Białorusi oraz objęły sankcjami wszystkie osoby współwinne represji reżimu wobec opozycji demokratycznej i demonstrantów politycznych, tj. sędziów, prokuratorów i funkcjonariuszy organów ścigania, więzień i kolonii karnych, a także aby dopilnowały właściwego egzekwowania sankcji; wyraża ubolewanie, że Białorusi nie objęto dziesiątym pakietem sankcji wobec Rosji i jej stronników; apeluje o przyjęcie wiarygodnych sankcji wobec osób i podmiotów białoruskich popierających rosyjską wojnę napastniczą przeciwko Ukrainie oraz o przyjęcie niezbędnych środków, aby uniknąć obchodzenia unijnych sankcji wobec Rosji za pośrednictwem Białorusi, a także aby sankcje wobec reżimu Łukaszenki na Białorusi były odzwierciedleniem środków ograniczających nałożonych na Rosję; postuluje umieszczenie na liście sankcji potażu, głównego źródła dochodów reżimu;

15.  wzywa UE i jej państwa członkowskie, aby nadal poruszały sprawę sytuacji na Białorusi na forum wszystkich odpowiednich organizacji europejskich i międzynarodowych, w szczególności ONZ i jej wyspecjalizowanych organów, OBWE oraz Międzynarodowej Organizacji Pracy, po to żeby wzmocnić międzynarodowy nadzór nad łamaniem praw człowieka, nasilić reakcję społeczności międzynarodowej na sytuację na Białorusi i przezwyciężyć blokowanie przez Rosję i inne państwa takich działań;

16.  wzywa UE i jej państwa członkowskie do współpracy z partnerami międzynarodowymi, takimi jak mechanizm moskiewski OBWE i Rada Praw Człowieka ONZ, a także z obrońcami praw człowieka i ze społeczeństwem obywatelskim na miejscu, aby zagwarantować, że naruszenia praw człowieka będą śledzone, dokumentowane i zgłaszane, winni zostaną następnie rozliczeni, a ofiary otrzymają zadośćuczynienie; pochwala w związku z tym prace międzynarodowej platformy rozliczalności dla Białorusi i wzywa UE i państwa członkowskie, aby nadal ją wspierały; zachęca Międzynarodowy Trybunał Karny, aby zbadał przypadki zbrodni przeciwko ludzkości i wszczął postępowanie przygotowawcze przeciwko reżimowi białoruskiemu;

17.  wzywa całą społeczność międzynarodową do odrzucenia kandydatury Białorusi na niestałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ z ramienia państw Europy Wschodniej w latach 2024–2025;

18.  zachęca państwa członkowskie, aby dążyły do wzmocnienia mandatu i biura specjalnej sprawozdawczyni ONZ ds. sytuacji w zakresie praw człowieka na Białorusi oraz zbadania przez Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka (OHCHR) sytuacji na Białorusi, tak aby specjalna sprawozdawczyni i OHCHR mogli otrzymywać i skutecznie rozpatrywać indywidualne skargi obywateli Białorusi; popiera apel międzynarodowych i białoruskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego, które 13 lutego 2023 r. wezwały państwa członkowskie i państwa o statusie obserwatora w Radzie Praw Człowieka ONZ do ustanowienia niezależnego mechanizmu dochodzeniowego, który pozwoliłby uzupełnić i monitorować prace prowadzone w toku obecnego badania OHCHR, oraz apeluje o przeznaczenie na działalność tego mechanizmu wystarczających zasobów ludzkich i finansowych;

19.  podkreśla kluczową rolę, jaką niezależne media, związki zawodowe i organizacje społeczeństwa obywatelskiego odgrywają w głoszeniu demokratycznych aspiracji narodu białoruskiego, zarówno na Białorusi, jak i na wygnaniu; wzywa instytucje UE, aby zwiększyły wsparcie na rzecz budowania zdolności białoruskiego społeczeństwa obywatelskiego, wolnych mediów, niezależnych związków zawodowych i działaczy prodemokratycznych zarówno na Białorusi, jak i na wygnaniu; wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby nadal wspierały białoruskie społeczeństwo obywatelskie, niezależne media oraz demokratyczne grupy i struktury polityczne, w tym Radę Koordynacyjną i zjednoczony rząd tymczasowy; wzywa białoruskie siły demokratyczne, aby zachowały i propagowały jedność, kierując się celem, jakim jest wolna, demokratyczna i niepodległa Białoruś;

20.  wzywa instytucje UE i państwa członkowskie, by zapewniły wsparcie i ochronę obrońcom praw człowieka i społeczeństwu obywatelskiemu na Białorusi, którym grożą poważne represje, w tym w razie potrzeby poprzez wydawanie wiz nadzwyczajnych umożliwiających wyjazd z Białorusi; wzywa instytucje UE, aby nadal wspierały państwa członkowskie, które starają się chronić i przyjmować Białorusinów zmuszonych do ucieczki z kraju; wzywa państwa członkowskie, aby udzielały pomocy Białorusinom mieszkającym w UE, których dokumenty tożsamości tracą ważność i którzy nie mają możliwości ich odnowienia, ponieważ nie mogą wrócić na Białoruś;

21.  potępia działania reżimu Łukaszenki, które zmierzają do wymazania białoruskiej kultury, oraz prowadzenie polityki rusyfikacji narodu białoruskiego; apeluje, aby UE wspierała kulturę białoruską i białoruskie organizacje kulturalne; potępia to, że odmówiono przeprowadzenia procesu Alesia Bialackiego w języku białoruskim zamiast rosyjskiego oraz odrzucono jego wniosek o tłumacza ustnego, co świadczy o antybiałoruskiej polityce reżimu Łukaszenki; popiera uroczystości organizowane przez naród białoruski 25 marca, w rocznicę ogłoszenia niepodległości Białorusi w 1918 r.;

22.  apeluje do Komisji i państw członkowski o podjęcie kroków, które zagwarantują, że przedsiębiorstwa działające na Białorusi – zarówno zagraniczne, jak i krajowe – ze szczególną troską i odpowiedzialnością będą przestrzegały praw człowieka we własnych działaniach i w łańcuchach dostaw, zgodnie z wytycznymi ONZ; wzywa wszystkie przedsiębiorstwa z siedzibą w UE, aby zakończyły stosunki z białoruskimi dostawcami, którzy otwarcie wspierają brutalny reżim Łukaszenki lub w inny sposób naruszają wytyczne ONZ; wzywa Radę, aby nałożyła sankcje na przedsiębiorstwa białoruskie lub międzynarodowe, które nie przestrzegają przepisów; wzywa reżim Łukaszenki, aby zaprzestał praktyki narzucania pracy przymusowej w koloniach karnych;

23.  wzywa Komisję, aby powołała grupę zadaniową, która zainicjuje dialog polityczny z przedstawicielami demokratycznej Białorusi w celu wypracowania kompleksowego porozumienia wielosektorowego będącego podstawą współpracy z demokratyczną Białorusią po upadku obecnego reżimu; przypomina, że równolegle należy opracować, a następnie wdrożyć plan zasobów finansowych i administracyjnych, tak aby przeprowadzić i sfinansować niezbędne reformy w kraju, gdy tylko będzie to możliwe; z zadowoleniem przyjmuje utworzenie Misji Demokratycznej Białorusi w Brukseli i wzywa instytucje UE, aby wspierały Misję i „ambasady narodowe” Białorusi;

24.  ponownie podkreśla, że istotne jest sformalizowanie stosunków między białoruskimi siłami demokratycznymi a Parlamentem, aby wzmocnić reprezentację Białorusi na arenie międzynarodowej; w związku z tym apeluje o odnowioną, oficjalnie uznaną demokratyczną reprezentację Białorusi w Zgromadzeniu Parlamentarnym Euronest i Delegacji do spraw Stosunków z Białorusią;

25.  podkreśla, że ważne jest wzmocnienie jedności UE wobec Białorusi, w tym jeśli chodzi o izolację dyplomatyczną obecnego reżimu; potępia wszelkie działania, w tym wizyty wysokiego szczebla u faktycznych władz w Mińsku, mogące budzić wątpliwości co do tego, że Unia jednoznacznie nie uznaje reżimu Łukaszenki; w związku z tym wyraża ubolewanie z powodu wizyty węgierskiego ministra spraw zagranicznych Pétera Szijjártó 13 lutego 2023 r. w Mińsku, gdyż jest ona sprzeczna z polityką UE wobec Białorusi oraz rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, oraz nie aprobuje tego, że niektóre państwa członkowskie nadal wydają wizy Schengen osobom bliskim Alaksandrowi Łukaszence;

26.  ponownie potępia niedawną decyzję Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (MKOl), który zezwolił białoruskim sportowcom na udział w kwalifikacjach do igrzysk olimpijskich w Paryżu w 2024 r. pod neutralną flagą, co jest sprzeczne z wieloaspektową izolacją Białorusi i będzie wykorzystywane przez reżim do celów propagandowych; wzywa państwa członkowskie i społeczność międzynarodową do wywarcia nacisku na MKOl, aby cofnął tę decyzję, oraz do zajęcia podobnego stanowiska w sprawie wszelkich innych wydarzeń sportowych, kulturalnych lub naukowych;

27.  wyraża poważne zaniepokojenie sytuacją w zakresie bezpieczeństwa jądrowego w białoruskiej elektrowni jądrowej i planami Białorusi dotyczącymi dalszego zwiększania jej potencjału jądrowego;

28.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Wiceprzewodniczącemu Komisji / Wysokiemu Przedstawicielowi Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, rządom i parlamentom państw członkowskich, Wysokiemu Komisarzowi Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka, Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych, Radzie Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Międzynarodowej Organizacji Pracy, przedstawicielom białoruskich sił demokratycznych, a także faktycznym władzom Republiki Białorusi.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego aktywne włączenie (2022/2840(RSP))

P9_TA(2023)0076 B9-0099/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej oraz art. 4, 9, 14, 19, 151 i 153 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),

–  uwzględniając Europejski filar praw socjalnych i powiązany plan działania,

–  uwzględniając deklarację z Porto,

–  uwzględniając Europejską kartę społeczną Rady Europy,

–  uwzględniając Konwencję ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet przyjętą w 1979 r.,

–  uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka z 1948 r., którą potwierdzono podczas światowej konferencji poświęconej prawom człowieka w 1993 r., a zwłaszcza uwzględniając jej art. 3, 16, 18, 23, 25, 26, 27 oraz 29,

–  uwzględniając Międzynarodowy pakt praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych Organizacji Narodów Zjednoczonych z 1966 r.,

–  uwzględniając cele zrównoważonego rozwoju określone przez ONZ w 2015 r., zwłaszcza cele 1 i 10,

–  uwzględniając konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 26 i 131 dotyczące ustalania płac minimalnych oraz nr 29 i 105 dotyczące zniesienia pracy przymusowej,

–  uwzględniając art. 34, 35 i 36 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej ,,Kartą’’), które wyraźnie określają prawo do zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej, wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzkiego oraz dostępu do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym,

–  uwzględniając zalecenie Rady z 24 czerwca 1992 r. w sprawie wspólnych kryteriów dotyczących wystarczających środków i pomocy społecznej w systemach ochrony socjalnej(1),

–  uwzględniając zalecenie Rady z 30 stycznia 2023 r. w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego aktywne włączenie(2),

–  uwzględniając swoją rezolucję z 20 października 2010 r. w sprawie roli dochodu minimalnego w walce z ubóstwem i w promowaniu społeczeństwa integracyjnego w Europie(3),

–  uwzględniając swoją rezolucję z 24 października 2017 r. w sprawie strategii politycznych na rzecz zagwarantowania dochodu minimalnego jako narzędzia walki z ubóstwem(4),

–  uwzględniając pytania do Rady i Komisji w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego aktywne włączenie (O-000050/2022 – B9‑0008/2023 and O‑000051/2022 – B9‑0009/2023),

–  uwzględniając art. 136 ust. 5 i art. 132 ust. 2 Regulaminu,

–  uwzględniając projekt rezolucji Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych

A.  mając na uwadze, że w 2021 r. 95,4 mln osób w UE, czyli 21,7 % jej ludności, było zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym(5); mając na uwadze, że ubóstwo i wykluczenie społeczne są kwestiami podlegającymi indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności społecznej; mając na uwadze, że obecny kryzys, na który składają się powiązane ze sobą czynniki, w tym pandemia COVID-19 i jej skutki, rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie i zmiana klimatu, spowodował, że ludzie ponoszą wyższe koszty życia, a wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wzrósł; mając na uwadze, że w sprawozdaniu Banku Światowego oszacowano, iż do 2030 r. w wyniku zmiany klimatu dodatkowych 68–135 mln osób na całym świecie może popaść w ubóstwo(6);

B.  mając na uwadze, że wsparcie dochodu minimalnego jest świadczeniem nieskładkowym zapewnianym osobom pozbawionym wystarczających zasobów i spełniającym krajowe kryteria kwalifikowalności oraz że powinno być uznawane za integralną część kompleksowego systemu ochrony socjalnej opartego na prawach; mając na uwadze, że systemy dochodu minimalnego definiuje się jako świadczenia i usługi stanowiące łącznie zabezpieczenie dla osób, którym, niezależnie od tego, czy są zatrudnione, czy nie, brakowałoby w przeciwnym przypadku wystarczających środków finansowych, aby zapewnić godne życie sobie i osobom pozostającym na ich utrzymaniu(7);

C.  mając na uwadze, że ubóstwo i wykluczenie społeczne to wieloaspektowe koncepcje, którymi należy się zatem zająć za pomocą całościowego i dynamicznego podejścia obejmującego środki zapewniające dostęp do towarów i usług wspierających, takich jak edukacja, szkolenia i rozwój umiejętności; mając na uwadze, że takie podejście powinno koncentrować się na jednostkach i ich sytuacji oraz stanowić część skutecznej strategii przeciwdziałania ubóstwu; mając na uwadze, że odpowiednio finansowane i dysponujące odpowiednimi zasobami systemy dochodu minimalnego stanowią ważny i skuteczny sposób na przezwyciężenie ubóstwa i promowanie włączenia społecznego; mając na uwadze, że stygmatyzacja społeczna związana z brakiem zasobów przyczynia się do poczucia wstydu, które może przysłaniać prawdziwą skalę ubóstwa w społeczeństwie;

D.  mając na uwadze, że Eurostat definiuje wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym jako liczbę osób, które są zagrożone ubóstwem, znajdują się w sytuacji poważnej deprywacji materialnej i społecznej lub żyją w gospodarstwach domowych, w których poziom zatrudnienia jest marginalny;

E.  mając na uwadze, że w ciągu ostatnich pięciu lat różnica w ubóstwie ze względu na płeć zwiększyła się, ponieważ w porównaniu z mężczyznami kobiety są w coraz większym stopniu nieproporcjonalnie dotknięte ubóstwem i ryzykiem wykluczenia społecznego, w szczególności kobiety starsze, kobiety z niepełnosprawnościami, kobiety romskie, kobiety doświadczające dyskryminacji krzyżowej oraz gospodarstwa domowe prowadzone przez samotne matki; mając na uwadze, że środki izolacji związane z COVID-19 miały nieproporcjonalnie duży wpływ na kobiety i osoby znajdujące się w trudnej sytuacji, zwłaszcza pod względem większego obciążenia nieformalną pracą opiekuńczą z powodu ograniczonego dostępu do opieki zdrowotnej, edukacji i innych usług społecznych; mając na uwadze, że nierówny podział obowiązków w zakresie nieodpłatnej opieki i pracy w gospodarstwie domowym między mężczyznami i kobietami jest głównym czynnikiem determinującym to, czy kobiety podejmą i utrzymają zatrudnienie, w jakich sektorach i zawodach pracują, ile godzin spędzają w płatnej pracy, a także jaka jest jakość zajmowanych przez nie miejsc pracy; mając na uwadze, że 80 % usług opieki długoterminowej w Europie zapewniają nieformalni opiekunowie i że są oni bardziej narażeni na ubóstwo i wykluczenie społeczne, ponieważ 42 % niepracujących opiekunów znajduje się w najniższym kwartylu dochodów, a 59 % niepracujących opiekunów z trudem wiąże koniec z końcem(8);

F.  mając na uwadze, że w 2020 r. wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wśród osób młodych w wieku 15–29 lat wynosił w UE 25,4 %, co odpowiada około 18,1 mln osób;

G.  mając na uwadze, że około 35 % ludności UE w wieku produkcyjnym zagrożonej ubóstwem lub wykluczeniem może nie przysługiwać krajowy dochód minimalny ani żadne inne świadczenie społeczne(9); mając na uwadze, że 20 % osób bezrobotnych zagrożonych ubóstwem w UE nie kwalifikuje się do otrzymania jakiegokolwiek wsparcia dochodu; mając na uwadze, że szacuje się, iż 30–50 % uprawnionej ludności nie wykorzystuje prawa do świadczeń z systemów dochodu minimalnego(10); mając na uwadze, że występują duże różnice między systemami świadczeń w poszczególnych państwach członkowskich; mając na uwadze, że w 2016 r. większość systemów dochodu minimalnego w państwach członkowskich była wystarczająca do zagwarantowania każdemu godnego poziomu życia(11); mając na uwadze, że zapewnienie odpowiedniego wsparcia dochodu minimalnego jako narzędzia do walki z ubóstwem nie tylko zwiększa spójność społeczną, ale również stanowi inwestycję w ludzi i gospodarkę, ponieważ przyczynia się do zwiększenia popytu wewnętrznego;

H.  mając na uwadze, że zmiana klimatu w nieproporcjonalnie dużej mierze dotyka najuboższe gospodarstwa domowe oraz te o niskich i średnich dochodach, gdyż ekstremalne warunki pogodowe przyczyniają się do inflacji w różnych sektorach, takich jak energetyka, żywność („heatflation”, czyli wzrost cen spowodowany ekstremalnymi upałami(12)), odzież i elektronika, przynoszą szkody w mieszkalnictwie w wyniku pożarów środowiskowych i powodzi oraz mają wpływ na zdrowie; mając na uwadze, że Europa nadal odbudowuje się po pandemii COVID-19 i stoi w obliczu wzrostu kosztów życia w wyniku wysokiej inflacji(13), zwłaszcza na rynkach żywności, towarów i energii, a inflację tę nasiliła jeszcze rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie; mając na uwadze, że według wstępnych ustaleń zawartych w analizie Eurofound większość zgłoszonych środków politycznych mających na celu złagodzenie skutków gwałtownego wzrostu cen energii i rosnącej inflacji to tymczasowe środki doraźne(14); mając na uwadze, że istnieje większe prawdopodobieństwo, iż środki skierowane do słabszych grup społecznych przyjmą formę ogólnego wsparcia finansowego; mając na uwadze, że w 2020 r. ubóstwo energetyczne pozostawało w UE poważnym wyzwaniem dla około 35 mln obywateli Unii, czyli około 8 % ludności UE(15);

I.  mając na uwadze, że obecna sytuacja nadzwyczajna wymaga promowania krajowych systemów dochodu minimalnego zapewniających wszystkim osobom spełniającym określone kryteria kwalifikacyjne godną jakość życia, przy jednoczesnym podnoszeniu kwalifikacji osób wykluczonych z rynku pracy oraz zagwarantowaniu równych szans i poszanowania praw podstawowych;

J.  mając na uwadze, że zasady 12 i 13 Europejskiej karty społecznej stanowią odpowiednio, że „wszyscy pracownicy i osoby pozostające na ich utrzymaniu mają prawo do zabezpieczenia społecznego” oraz że „każdy nie mający wystarczających zasobów ma prawo do pomocy społecznej i medycznej”(16); mając na uwadze, że art. 34 ust. 3 Karty uznaje prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej w celu zapewnienia godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczających środków;

K.  mając na uwadze, że zgodnie z zasadą 3 Europejskiego filaru praw socjalnych „każdy ma prawo do równego traktowania i równych szans w dziedzinie zatrudnienia, ochrony socjalnej, edukacji, a także dostępu do towarów i usług dostępnych dla społeczeństwa”, zasada 4 przewiduje, że „każdy ma prawo do terminowego i dostosowanego do potrzeb wsparcia na rzecz poprawy perspektyw zatrudnienia lub prowadzenia działalności na własny rachunek”, a zasada 14 stanowi, że „każdy, kto nie dysponuje wystarczającymi środkami, ma prawo do odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego godne życie na wszystkich jego etapach oraz skuteczny dostęp do towarów i usług wspierających”, a także mając na uwadze, że w przypadku osób zdolnych do pracy „świadczenia związane z dochodem minimalnym powinny być powiązane z zachętami do (ponownego) włączenia się do rynku pracy”;

L.  mając na uwadze, że Rada wyznaczyła główne cele na 2030 r. w obszarach ubóstwa, zatrudnienia i umiejętności, a jednym z tych celów jest zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym o co najmniej 15 mln do 2030 r. w porównaniu z 2019 r.;

M.  mając na uwadze, że obecnie we wszystkich państwach członkowskich istnieją różne rodzaje systemów dochodu minimalnego, ale ich wpływ na pozytywną konwergencję czy ograniczanie ubóstwa nie jest wystarczający(17); mając na uwadze, że każdy kraj europejski ustalił swoje systemy na poziomie poniżej progu zagrożenia ubóstwem, a niektóre z tych systemów są nawet ustalone poniżej 20 % progu zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, co w praktyce oznacza, że osoby otrzymujące dochód minimalny nie mają wystarczających środków, by związać koniec z końcem; mając na uwadze, że państwa członkowskie poczyniły nierównomierne postępy w zapewnianiu adekwatności, zasięgu i upowszechnienia systemów dochodu minimalnego, a także we wdrażaniu środków aktywizacji rynku pracy i środków zapewniających dostęp do innych towarów i usług wspomagających; mając na uwadze, że wskaźniki wykorzystania świadczeń są niskie(18) i brakuje koordynacji między wsparciem dochodu, aktywną polityką rynku pracy i usługami społecznymi; mając na uwadze, że krajowe systemy dochodu minimalnego są częścią szerszych systemów zabezpieczenia społecznego i należy to uwzględnić przy ocenie ich skuteczności;

N.  mając na uwadze, że mechanizmy koordynacji polityki stosowane w ciągu ostatnich 30 lat, takie jak zalecenie Rady z 24 czerwca 1992 r. w sprawie wspólnych kryteriów odnoszących się do wystarczających zasobów i świadczeń w systemach zabezpieczenia społecznego, wzmocnione zaleceniem Komisji z 3 października 2008 r. w sprawie aktywnej integracji osób wykluczonych z rynku pracy(19), nie okazały się wystarczająco skuteczne, by sprostać zidentyfikowanym wyzwaniom oraz faktycznie w zintegrowany i zrównoważony sposób ograniczyć wykluczenie społeczne i ubóstwo; mając na uwadze, że w ostatnich latach większość państw członkowskich podjęła kroki w celu udoskonalenia swoich systemów dochodu minimalnego w połączeniu z innymi środami polityki społecznej, jednak działania te nie były wystarczające, aby sprostać zidentyfikowanym wyzwaniom; mając na uwadze, że reformy na szczeblu krajowym nie były wystarczająco kompleksowe, a ich wdrażanie często się opóźniało; mając na uwadze, że dowody wskazują na wzrost nierówności dochodowych w kilku państwach członkowskich w ostatnich dziesięcioleciach, a wykluczenie społeczne pozostaje poważnym wyzwaniem;

O.  mając na uwadze, że kobiety, gospodarstwa domowe osób samotnie wychowujących dzieci, osoby z niepełnosprawnościami lub cierpiące na choroby przewlekłe, Romowie żyjący w osiedlach, osoby ze środowisk migracyjnych lub mniejszościowych, osoby młode i starsze, osoby bezdomne, społeczność LBGTIQ+, bezrobotni, a także osoby próbujące powrócić na rynek pracy po długiej nieobecności to osoby najbardziej dotknięte lub zagrożone ubóstwem; mając na uwadze, że zagrożenie ubóstwem jest również większe w przypadku pracowników pozostających w nietypowym stosunku pracy; mając na uwadze, że młodzi ludzie często nie mają dostępu do zasiłku dla bezrobotnych z powodu niespełniania wymogów dotyczących minimalnych okresów składkowych; mając na uwadze, że dyskryminujące wymogi dotyczące minimalnego wieku pozbawiają młodych ludzi również świadczeń zapewniających dochód minimalny; mając na uwadze, że zmniejszenie długotrwałego bezrobocia może odegrać kluczową rolę w skutecznym zwalczaniu ubóstwa; mając na uwadze, że w swoim zaleceniu z 30 stycznia 2023 r. Rada uznaje, za pośrednictwem wniosku Komisji, że rozwiązania ułatwiające otrzymywanie wsparcia dochodu przez poszczególnych członków gospodarstwa domowego mogą przyczynić się do niezależności ekonomicznej i bezpieczeństwa dochodowego kobiet i młodych dorosłych;

P.  mając na uwadze, że w porównaniu z osobami pełnosprawnymi, jest bardziej prawdopodobne, że osoby z niepełnosprawnościami żyją lub są narażone na życie w ubóstwie z powodu barier społecznych, takich jak dyskryminacja, ograniczony dostęp do edukacji i zatrudnienia oraz brak włączenia społecznego; mając na uwadze, że w 2021 r. wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wśród osób z niepełnosprawnościami w UE wyniósł 29,7 % w porównaniu z 18,8 % w przypadku reszty społeczeństwa(20); mając na uwadze, że wiele osób z niepełnosprawnościami w całej UE pracuje w wydzielonych zakładach pracy chronionej, w których nie zawsze mają takie same prawa pracownicze i status jak osoby pracujące na otwartym rynku pracy;

Q.  mając na uwadze, że wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym jest wyższy wśród osób starszych (od 75 roku życia), emerytów z niepełnosprawnościami i emerytów, którzy doświadczyli długotrwałego bezrobocia lub byli długo nieobecni na rynku pracy w celu zapewnienia opieki nad dziećmi lub innych form opieki(21); mając na uwadze, że w 2020 r. wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wśród emerytów w UE wyniósł 15,6 %; mając na uwadze, że różnice w płacach i emeryturach ze względu na płeć pozostają wysokie i wyniosły odpowiednio 13 % w 2020 r.(22) oraz 29 % w 2019 r.(23); mając na uwadze, że starsze kobiety często nie nabywają wystarczających uprawnień emerytalnych, aby zapewnić sobie życie wolne od ubóstwa i wykluczenia społecznego, a wiele z nich polega na dochodach i oszczędnościach partnera lub na pochodnych uprawnieniach emerytalnych (renty rodzinne); mając na uwadze, że fakt, iż kobiety żyją dłużej, oznacza, że większość z nich musi zmierzyć się z kosztami samotnego życia w podeszłym wieku; mając na uwadze, że niewystarczające emerytury i brak dostosowania istniejących emerytur do rosnących kosztów życia mają poważny wpływ na osoby starsze, zwłaszcza te, które są zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym;

R.  mając na uwadze, że wysokiej jakości miejsca pracy są najlepszym sposobem na wydźwignięcie osób z ubóstwa, oraz mając na uwadze, że odpowiednie i dostosowane do indywidualnych potrzeb ścieżki podnoszenia kwalifikacji i przekwalifikowania są niezbędne do reintegracji na rynek pracy, w szczególności w przypadku pracowników powyżej 50 roku życia;

S.  mając na uwadze, że art. 156 TFUE stanowi, iż zapewnienie systemów zabezpieczenia społecznego i zarządzanie nimi należy do kompetencji państw członkowskich, które Unia koordynuje, ale których nie harmonizuje;

T.  mając na uwadze, że kryzys energetyczny i inflacja mogą spowodować zwiększenie liczby osób dotkniętych brakiem bezpieczeństwa, ubóstwem i wykluczeniem społecznym; mając na uwadze, że walka z bezrobociem jest najlepszym sposobem walki z ubóstwem;

1.  przypomina, że na szczycie w Porto Komisja, partnerzy społeczni i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego zobowiązali się do zmniejszenia do 2030 r. liczby osób żyjących w ubóstwie lub doświadczających wykluczenia społecznego w UE o co najmniej 15 mln, w tym o co najmniej 5 mln dzieci; przypomina, że UE nie zdołała osiągnąć swojego celu polegającego na wydźwignięciu 20 mln osób z ubóstwa do 2020 r.; podkreśla, że wskaźnik zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym określa odsetek osób o ekwiwalentnym dochodzie do dyspozycji poniżej 60 %(24) mediany krajowej ekwiwalentnego dochodu do dyspozycji po transferach socjalnych; jest zaniepokojony, że nielegalna, niesprowokowana i nieuzasadniona wojna napastnicza Rosji przeciwko Ukrainie spowodowała gwałtowny wzrost cen energii i inflację, które prawdopodobnie pogłębią kryzys związany z kosztami życia i spowodują, że coraz większa liczba osób popadnie w ubóstwo i będzie wykluczona społecznie, o ile nie zostaną podjęte szybkie działania; podkreśla, że ubóstwo to nie tylko brak środków ekonomicznych, lecz raczej zjawisko wielowymiarowe, które obejmuje zarówno brak dochodów, jak i brak dostępu do podstawowych towarów i usług, a tym samym podstawowych warunków zapewniających godne życie i udział w społeczeństwie; zwraca uwagę, że osoby żyjące w ubóstwie i doświadczające wykluczenia społecznego często wpadają w błędne koło wielu powiązanych i wzajemnie pogłębiających się deprywacji, które uniemożliwiają im korzystanie z przysługujących im praw oraz utrwalają ubóstwo i wykluczenie społeczne;

2.  podkreśla, że cel dotyczący zmniejszenia ubóstwa w UE prawdopodobnie nie zostanie osiągnięty w najbliższych latach, jeżeli państwa członkowskie nie zmodernizują i nie umocnią swoich systemów ochrony socjalnej w sposób sprzyjający włączeniu społecznemu i nie będą wspierać osób zdolnych do pracy przez zapewnianie im ścieżek prowadzących do wysokiej jakości zatrudnienia; jest zaniepokojony presją, jaką obecny kryzys związany z kosztami utrzymania wywiera na osoby i gospodarstwa domowe znajdujące się w niekorzystnej sytuacji, w szczególności w postaci rosnącej inflacji i rosnących cen energii, oraz wzywa państwa członkowskie, aby zwiększały ukierunkowane wsparcie dla osób najbardziej potrzebujących;

3.  podkreśla, że konieczne są dalsze wysiłki w celu zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego; wzywa państwa członkowskie, aby stopniowo zwiększały wsparcie w postaci dochodu minimalnego dla osób, które nie dysponują wystarczającymi środkami, do poziomu co najmniej równoważnego krajowemu progowi zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym lub równowartości pieniężnej niezbędnych towarów i usług, zgodnie z definicjami krajowymi, lub do innych porównywalnych poziomów ustanowionych w prawie krajowym i praktyce krajowej, a także by w trybie pilnym zajęły się kwestiami dotyczącymi adekwatności, zakresu i wykorzystania wsparcia; przyznaje, że istnieją różnice w krajowych systemach ochrony, i podkreśla, że budżety referencyjne – obok innych wskaźników – mogą pomóc w określeniu, jakie środki finansowe są niezbędne do godnego życia w danym kraju;

4.  przyznaje, że istniejące mechanizmy prawa miękkiego, takie jak zalecenia dla poszczególnych krajów i tablica wskaźników społecznych ustanowiona w ramach europejskiego semestru, przyczyniły się do zwalczania ubóstwa i wyłączenia społecznego, lecz zauważa, że okazały się niewystarczające; ponawia apel o przeprowadzenie przeglądu tablicy wskaźników społecznych w kontekście europejskiego semestru z myślą o uwzględnieniu wskaźników, które w pełni odzwierciedlałyby tendencje i przyczyny nierówności(25); wzywa państwa członkowskie, aby usprawniły wdrażanie skierowanych do nich zaleceń dla poszczególnych krajów, w szczególności zaleceń dotyczących walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, oraz wzywa Komisję, aby ściśle monitorowała wysiłki w tym zakresie;

5.  z zadowoleniem przyjmuje wnioski z Konferencji w sprawie przyszłości Europy; podkreśla propozycję nr 14, w której wzywa się do ustanowienia wspólnych unijnych ram dla systemów dochodu minimalnego w celu zapewnienia, by nikt nie został pominięty; podkreśla, że wprowadzenie takich ram przyczyniłoby się do pełnego wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych i związanego z nim planu działania;

6.  z uznaniem odnotowuje zalecenie Rady z 30 stycznia 2023 r. w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego aktywną integrację i wzywa państwa członkowskie, aby szybko przyjęły go i wdrożyły; wyraża zaniepokojenie faktem, że zgodnie z pierwotnym wnioskiem Komisji państwa członkowskie musiałyby składać sprawozdania z postępów jedynie co trzy lata, a Komisja przeprowadziłaby podsumowanie dopiero w 2032 r.; podkreśla, że harmonogram ten nie byłby zgodny z zobowiązaniami podjętymi na szczycie w Porto ani z planem działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych; wzywa państwa członkowskie, aby co dwa lata składały Komisji sprawozdania na temat postępów we wdrażaniu tego zalecenia; wzywa Komisję, aby monitorowała postępy we wdrażaniu tego zalecenia w kontekście europejskiego semestru oraz by do 2027 r. podsumowała działania podjęte w odpowiedzi na nie, o czym mowa w pkt 16 lit. e) zalecenia, z myślą o ocenie jego wpływu na ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego, zwiększenie poziomu zatrudnienia i poprawę uczestnictwa w szkoleniach, a także jego wkładu w osiągnięcie celów na 2030 r., w szczególności celu zmniejszenia o co najmniej 15 milionów liczby osób w UE żyjących w ubóstwie lub doświadczających wykluczenia społecznego;

7.  wzywa Komisję, aby wspierała państwa członkowskie we wdrażaniu zalecenia Rady, w tym przez umożliwienie im wymiany najlepszych praktyk; podkreśla, że ważne jest finansowanie ochrony socjalnej i aktywnego włączenia społecznego z komponentu „Zatrudnienie i innowacje społeczne” Europejskiego Funduszu Społecznego Plus w celu wspierania rozwoju odpowiednich systemów ochrony socjalnej i polityki rynku pracy; podkreśla, że wsparcie dochodu minimalnego – jako narzędzie zapobiegania i przeciwdziałania ubóstwu – musi być częścią szerszej strategii walki z ubóstwem, obejmującej zachęty do propagowania integracji na rynku pracy osób, które mogą pracować;

8.  zauważa, że – w następstwie wniosku Komisji dotyczącego zalecenia Rady w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego aktywne włączenie – dyrektywa UE w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego mogłaby przyczynić się do osiągnięcia celu, jakim jest ograniczenie ubóstwa o co najmniej połowę we wszystkich państwach członkowskich do 2030 r. oraz zapewnienie integracji osób nieobecnych na rynku pracy, przy jednoczesnym poszanowaniu specyfiki krajowych systemów ochrony socjalnej, zasady pomocniczości i kompetencji państw członkowskich; podkreśla, że taka dyrektywa mogłaby przyczynić się do dalszego zwiększenia dostępności, adekwatności i skuteczności krajowych systemów dochodu minimalnego w celu propagowania pozytywnej konwergencji społecznej; przypomina, że krajowe systemy dochodu minimalnego powinny chronić osoby niedysponujące wystarczającymi zasobami przed ubóstwem i wykluczeniem społecznym;

9.  wzywa państwa członkowskie, aby regularnie oceniały krajowe systemy dochodu minimalnego i w razie potrzeby aktualizowały je z myślą o zapewnieniu odpowiedniego poziomu wsparcia odzwierciedlającego krajowy próg wskaźnika zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym lub wartość pieniężną niezbędnych towarów i usług oraz zabezpieczającego siłę nabywczą beneficjentów, z uwzględnieniem kosztów utrzymania; przypomina, że systemy dochodu minimalnego należy ustanawiać i dostosowywać w drodze przejrzystych procesów opartych na solidnej metodologii i przy zaangażowaniu odpowiednich zainteresowanych stron; podkreśla, że dochód minimalny nie powinien być postrzegany jedynie jako wydatki na opiekę socjalną, lecz raczej jako inwestycja w ludzi i gospodarkę, gdyż prawdopodobnie beneficjenci wydadzą te środki bezpośrednio na codzienne potrzeby;

10.  zauważa, że skład gospodarstwa domowego jest jednym z głównych aspektów branych pod uwagę przez wiele państw członkowskich przy ustalaniu poziomu dostarczanego wsparcia; podkreśla, że stosowanie oceny zamożności na poziomie gospodarstwa domowego zakłada, iż członkowie gospodarstwa domowego równo dzielą się zasobami, co może tworzyć cykl zależności; nalega, aby wsparcie dochodu minimalnego przyznawano po indywidualnej ocenie zamożności, co pozwoli zapewnić ochronę i niezależność finansową każdej osoby, która nie dysponuje wystarczającymi zasobami i spełnia kryteria kwalifikowalności; wzywa państwa członkowskie, aby wdrożyły rozwiązania ułatwiające otrzymywanie wsparcia dochodu przez poszczególnych członków gospodarstwa domowego; zwraca uwagę, że podejście oparte na gospodarstwie domowym ma często szczególnie negatywny wpływ na niezależność finansową kobiet, co może prowadzić do ekonomicznej przemocy ze względu na płeć oraz, między innymi, ograniczać szanse kobiet na ucieczkę przed przemocą i nadużyciami ze względu na płeć; jest zaniepokojony faktem, że progi wiekowe, zgodnie z którymi wnioskodawcy muszą mieć co najmniej 18 lat, mogą ograniczać dostęp młodych dorosłych do wsparcia i uniemożliwić im samodzielność;

11.  uważa, że dostęp do minimalnego dochodu musi być realny, równy i powszechny w przypadku osób, które nie dysponują wystarczającymi zasobami i spełniają kryteria kwalifikowalności określone przez państwa członkowskie, co umożliwi im godne życie; przypomina, że dochód minimalny powinien być częścią szerszych systemów wsparcia dochodu, uzupełnionych świadczeniami rzeczowymi (lub połączonych z nimi), takimi jak dostęp do podstawowych i wspomagających towarów i usług związanych w szczególności z żywieniem, opieką nad dziećmi, kształceniem i szkoleniem, zdrowiem, mieszkalnictwem, opieką długoterminową, transportem, energią, komunikacją cyfrową oraz uczestnictwem w działalności sportowej lub społeczno-kulturalnej, z myślą o zapewnieniu włączenia społecznego beneficjentów; podkreśla, że wsparcie dochodu musi uwzględniać szczególne potrzeby jednostek i nierówności krzyżowe, takie jak potrzeby i nierówności dotyczące osób samotnie wychowujących dzieci, osób z niepełnosprawnością i dzieci pozostających na utrzymaniu; podkreśla, że pomoc na pokrycie wydatków związanych z niepełnosprawnością i aktywne wsparcie zatrudnienia stanowią uzupełnienie dochodu minimalnego i nie powinny się wzajemnie zastępować;

12.  jest zaniepokojony faktem, że kryteria kwalifikowalności, na podstawie których wymaga się stałego adresu, rachunku bankowego lub nieproporcjonalnie długich okresów legalnego pobytu, mogą ograniczać dostęp do systemów dochodu minimalnego i grozić doprowadzeniem do ubóstwa grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, w tym cudzoziemców, Romów i osoby doświadczające bezdomności; wzywa państwa członkowskie do dopilnowania, aby ich systemy dochodu minimalnego zapewniały pełne i rzeczywiste środki osobom, które nie dysponują wystarczającymi zasobami i spełniają kryteria kwalifikowalności, a także do usunięcia przeszkód, w szczególności dla grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji;

13.  jest zaniepokojony kwestią niskiego poziomu wykorzystania wsparcia dochodu minimalnego w państwach członkowskich; wzywa państwa członkowskie, aby szerzej informowały o systemach dochodu minimalnego, kryteriach kwalifikowalności oraz związanych z nimi prawach i obowiązkach, a także by zwalczały stygmatyzację; wzywa państwa członkowskie, aby opracowały uproszczone i zrozumiałe procedury składania wniosków dotyczące uzyskania dostępu do systemów dochodu minimalnego, by usunęły zbędne bariery administracyjne oraz zapewniły rozwiązania online i offline, takie jak pojedyncze punkty kontaktowe, zindywidualizowane porady udzielane przez wyznaczone osoby rozpatrujące sprawy, fizyczne i cyfrowe spotkania z dostawcami usług publicznych, punkty kompleksowej obsługi oraz wsparcie techniczne dla wnioskodawców i beneficjentów; podkreśla, że w przypadku dostawców usług socjalnych i administracji publicznych, we współpracy z właściwymi zainteresowanymi stronami, skutecznym sposobem na rozwiązanie problemu niskiego poziomu pobierania świadczeń jest proaktywne wskazywanie potencjalnych beneficjentów, powiadamianie ich, że kwalifikują się do świadczeń, oraz aktywne wspieranie ich przy składaniu wniosku i w trakcie całej procedury, aby zapewnić sprawne przyznawanie świadczeń;

14.  podkreśla, że należy uwzględnić przepaść cyfrową przy dostarczaniu informacji na temat kwalifikowalności oraz opracowywaniu procedur składania wniosków i zarządzania nimi, a także w trakcie przyznawania świadczeń i okresu ich wypłacania; podkreśla wartość dodaną pomocy za pośrednictwem narzędzi internetowych, ale zaznacza, że same narzędzia cyfrowe nie pokonają barier strukturalnych, takich jak brak dostępu do sprzętu lub połączenia internetowego czy brak umiejętności cyfrowych; jest zaniepokojony ewentualnymi problemami wynikającymi z przepaści cyfrowej, zwłaszcza w przypadku osób starszych, osób bezdomnych, osób mieszkających na obszarach oddalonych i Romów; przypomina, że dostępność fizycznych spotkań z dostawcami usług publicznych pozostaje kluczowa dla zapewnienia właściwego świadczenia usług dla wszystkich osób, które nie dysponują wystarczającymi dochodami;

15.  zauważa, że opieka nieformalna może prowadzić do utraty dochodów, pogłębienia luki płacowej i luki emerytalnej między kobietami a mężczyznami, ubóstwa w starszym wieku i feminizacji ubóstwa; nalega na fakt, że należy nadać wartość nieodpłatnej pracy opiekuńczej, uznawać umiejętności opiekunów oraz zachęcać do równego podziału obowiązków opiekuńczych, jak podkreślono w Europejskiej strategii w dziedzinie opieki; zdecydowanie zachęca państwa członkowskie, aby usprawniły systemy ochrony socjalnej i usługi publiczne, zwłaszcza w zakresie opieki nad dziećmi i opieki długoterminowej, dzięki czemu osoby wykonujące nieodpłatną pracę w gospodarstwie domowym (z których większość stanowią kobiety) nie będą doświadczały ubóstwa i wykluczenia społecznego, a przez to nie będą zmuszone do korzystania z ochrony socjalnej, w tym dochodu minimalnego;

16.  uważa jednak, że systemy dochodu minimalnego nie powinny zastępować odpowiednich publicznych systemów opieki ani nie powinny być czynnikiem zniechęcającym kobiety do powrotu na rynek pracy i otrzymywania sprawiedliwego wynagrodzenia za pracę; wskazuje, że jeśli systemy dochodu minimalnego nie zostaną właściwie zaprojektowane, mogą wzmocnić stereotypy dotyczące płci i utrudnić kobietom udział w rynku pracy;

17.  podkreśla, że same systemy dochodu minimalnego nie są w stanie wydźwignąć ludzi z ubóstwa; uważa, że zasadniczą sprawą jest, by wsparcie dochodu i dochód minimalny nie przyczyniały się do uzależnienia społecznego, oraz że należy raczej łączyć je z zachętami oraz ze wspierającymi, dającymi możliwości i aktywnymi instrumentami rynku pracy z myślą o (re)integracji osób, które mogą pracować, co pozwoli przerwać błędne koło ubóstwa i uzależnienia od wsparcia publicznego osób i ich rodzin; wzywa państwa członkowskie, aby włączyły systemy dochodu minimalnego do proaktywnej strategii integracji, której centralnym elementem jest uczestnictwo osób w życiu społecznym i rynku pracy oraz ich dobrostan; podkreśla, że potrzebne są zarówno ogólne strategie polityczne, jak i ukierunkowane środki zapewniające osobom zdolnym do pracy stabilne, wysokiej jakości i bezpieczne miejsca pracy, które gwarantują wszystkim rzeczywisty, równy i powszechny dostęp do usług społecznych i publicznych, zwłaszcza w dziedzinie edukacji, opieki zdrowotnej i mieszkalnictwa, oraz obejmują możliwości uczenia się i zatrudnienia oferowane przez podmioty gospodarki społecznej, takie jak przedsiębiorstwa społeczne zajmujące się integracją zawodową;

18.  wzywa państwa członkowskie, aby podjęły środki zapobiegające sytuacji, w której beneficjenci zmuszeni są podejmować pracę niskiej jakości; jest zdania, że należy pilnie przeciwdziałać ubóstwu pracujących za pomocą godziwych wynagrodzeń, co zapewni opłacalność pracy i zapobiegnie potrzebie polegania na systemach dochodu minimalnego; uznaje jednak, że otrzymywanie wynagrodzenia nie powinno automatycznie wykluczać pracowników z systemów dochodu minimalnego, jeżeli pensja nie zapewnia godnego życia, oraz że przy ustalaniu dostępu do dochodu minimalnego należy rozpatrywać konkretne sytuacje;

19.  podkreśla, że zrównoważone, wysokiej jakości zatrudnienie ma kluczowe znaczenie dla zmniejszenia ubóstwa; podkreśla w związku z tym znaczenie stymulowania stabilnego wzrostu, inwestycji i tworzenia miejsc pracy wysokiej jakości; wzywa państwa członkowskie, aby wdrażały środki z dziedziny polityki w celu (re)integracji na rynku pracy osób, które mogą pracować, w tym przez dopilnowanie, aby środki te dostarczały wystarczających zachęt, takich jak wysokiej jakości kształcenie, szkolenia oraz możliwości przekwalifikowania i podnoszenia kwalifikacji, poprzez propagowanie formalnego zatrudnienia i zwalczanie pracy niezgłoszonej, a także angażowanie pracodawców w celu większego utrzymania miejsc pracy i awansu zawodowego; apeluje do państw członkowskich, aby uzupełniły te środki usługami wspierającymi, takimi jak doradztwo, zindywidualizowany coaching i pomoc w poszukiwaniu pracy, w tym specjalnymi programami skierowanymi do osób niekształcących się, niepracujących lub nieszkolących się, osób długotrwale bezrobotnych i pracowników o niskich kwalifikacjach, a także programami rozwoju umiejętności zorientowanych na przyszłość w perspektywie zielonej i cyfrowej transformacji; wzywa państwa członkowskie, aby rozważyły połączenie wsparcia dochodu minimalnego z zarobkami z pracy jako elementu stopniowego wychodzenia z ubóstwa w celu wsparcia beneficjentów, gdy powracają na rynek pracy, dzięki czemu nie popadną w ubóstwo pracujących; wyraża zaniepokojenie praktyką niektórych przedsiębiorstw, które zatrudniają beneficjentów dochodu minimalnego, dopóki zapewnione jest wsparcie publiczne;

20.  podkreśla, że należy wspierać społeczeństwa inkluzywne poprzez zwalczanie wykluczenia społecznego i dyskryminacji przy jednoczesnym propagowaniu sprawiedliwości społecznej, wysokiej jakości zatrudnienia oraz poprawy warunków życia i pracy, dzięki dialogowi społecznemu oraz zapewnieniu przystępnych cenowo i powszechnie dostępnych usług społecznych, takich jak opieka zdrowotna i edukacja oraz silne systemy ochrony socjalnej; wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby zwiększyły wysiłki na rzecz osiągnięcia pozytywnej konwergencji społecznej i ekonomicznej, zapobiegania rosnącym nierównościom w państwach członkowskich i pomiędzy nimi oraz zwiększania solidarności; podkreśla, że do osiągnięcia tych celów może przyczynić się odpowiednie wsparcie dochodu minimalnego, odpowiednie zasiłki dla bezrobotnych, odpowiednie płace minimalne i emerytury; w związku z tym wzywa Komisję, aby jako kolejny środek UE – zgodnie z zaleceniem Rady – rozważyła opracowanie dyrektywy w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego, co przyczyni się do zapewnienia reintegracji osób nieobecnych na rynku pracy, przy jednoczesnym poszanowaniu zasady pomocniczości, specyfiki krajowych systemów ochrony socjalnej i kompetencji państw członkowskich;

21.  wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby zaangażowały partnerów społecznych i odpowiednie zainteresowane strony, w tym organizacje społeczeństwa obywatelskiego, osoby doświadczające ubóstwa i wykluczenia społecznego lub ich przedstawicieli, w opracowywanie i wdrażanie zalecenia Rady z 30 stycznia 2023 r. oraz krajowych systemów dochodu minimalnego z myślą o usprawnieniu, a w razie potrzeby o rozszerzeniu, poszerzeniu zasięgu, absorpcji, dostępności i adekwatności systemów zabezpieczenia społecznego; w tym kontekście wzywa do organizowania odpowiednich szkoleń i zwiększenia liczby pracowników socjalnych i innych podmiotów świadczących usługi społeczne w państwach członkowskich, aby umożliwić im pracę w optymalnych warunkach oraz zapewnić wsparcie i zindywidualizowaną pomoc osobom, które nie dysponują wystarczającymi środkami;

22.  podkreśla, że należy opracować silny i skuteczny system monitorowania i oceny systemów dochodu minimalnego w państwach członkowskich, który opierałby się na precyzyjnych celach i danych ilościowych oraz informacjach jakościowych i w który zaangażowane byłby zainteresowane strony, takie jak beneficjenci, osoby zagrożone ubóstwem lub doświadczające ubóstwa i wykluczenia społecznego oraz organizacje społeczeństwa obywatelskiego, co zapewniłoby rzeczywisty wpływ w terenie; podkreśla znaczenie kompleksowych krajowych systemów monitorowania i sprawozdawczości dotyczących systemów dochodu minimalnego, w których uwzględnia się inne mechanizmy ochrony socjalnej i środki polityki społecznej w poszczególnych państwach członkowskich; podkreśla ponadto, że należy zapewnić dostateczny poziom koordynacji i wymiany informacji między właściwymi organami w państwach członkowskich, w szczególności organami odpowiedzialnymi za ochronę socjalną i publiczne służby zatrudnienia;

23.  podkreśla, że beneficjentom wsparcia dochodu minimalnego, którzy nie mogą pracować, nie mogą znaleźć pracy lub nie są częścią siły roboczej, należy dać możliwość włączenia się do społeczeństwa i wniesienia do niego wkładu za pomocą środków nieekonomicznych, takich jak kształcenie, szkolenia i wolontariat, aktywność obywatelska oraz dobrowolne zaangażowanie społeczne;

24.  w celu zapewnienia zrównoważonego, godnego i wysokiej jakości zatrudnienia wzywa państwa członkowskie, aby szybko wdrożyły dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej(26), także poprzez zwiększenie roli układów zbiorowych i dialogu społecznego, w ścisłej współpracy z partnerami społecznymi, oraz podjęcie odpowiednich środków dla zagwarantowania sprawiedliwego i uczciwego wynagrodzenia dla wszystkich, ze szczególnym naciskiem na kobiety, co pozwoli zlikwidować różnice w wynagrodzeniu kobiet i mężczyzn i zapewnić trwałą, godną pracę wysokiej jakości;

25.  wzywa Komisję do wykorzystania odpowiednich programów UE, aby wspierać i monitorować wdrażanie przez państwa członkowskie aktywnej polityki rynku pracy, w tym w ramach krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, w celu zapewnienia i ułatwienia (ponownego) wejścia na rynek pracy;

26.  podkreśla znaczenie skutecznych systemów orzekania na wszystkich szczeblach oraz wzywa państwa członkowskie, aby zapewniały i ułatwiały dostęp do wymiaru sprawiedliwości osobom ubiegającym się o dochód minimalny i beneficjentom tego dochodu, dzięki czemu zagwarantowane zostanie łatwo dostępne dla wszystkich prawo do odwołania się;

27.  wzywa Komisję, aby podjęła działania mające na celu wymianę dobrych praktyk między państwami członkowskimi i wśród nich, zwłaszcza w odniesieniu do Romów, osób żyjących w ubóstwie, kobiet i innych grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji;

28.  wzywa Komisję, aby zapewniła państwom członkowskim więcej elastycznych środków, które pomogą zmniejszyć stopę bezrobocia wśród młodych ludzi mieszkających w UE, grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, takich jak Romowie, osoby z niepełnosprawnościami i inne wykluczone społeczności;

29.  podkreśla, że należy stwarzać możliwości, zwłaszcza na obszarach znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, dzięki inkubatorom przedsiębiorczości, programom przygotowania zawodowego, warsztatom i innym lokalnym programom tworzenia miejsc pracy, aby zachęcać do integracji uczestników i grup docelowych na rynku pracy;

30.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Dz.U. L 245 z 26.8.1992, s. 46 (2) Dz.U. C 41 z 3.2.2023, s. 1 (3) Dz.U. C 70 E z 8.3.2012, s. 8 (4) Dz.U. C 346 z 27.9.2018, s. 156 (5) https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/edn-20211015-1 (6) https://www.worldbank.org/en/news/feature/2020/10/07/global-action-urgently-needed-to-halt-historic-threats-to-poverty-reduction (7) https://www.caritas.eu/minimum-income-schemes-to-ensure-dignity-for-all (8) https://eurocarers.org/wp-content/uploads/2018/09/Eurocarers-Needs_final.pdf (9) https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=1092 (10) https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=1092 (11) https://www.eapn.eu/wp-content/uploads/2016/03/2016-ESPN-report-minimum-income.pdf, s. 22. (12) https://foodinstitute.com/focus/analysis-how-heatflation-is-heating-up-food-prices/ (13) https://ipes-food.org/_img/upload/files/AnotherPerfectStorm.pdf (14) https://www.eurofound.europa.eu/publications/article/2022/first-responses-to-cushion-the-impact-of-inflation-on-citizens (15) https://energy.ec.europa.eu/topics/markets-and-consumers/energy-consumer-rights/energy-poverty-eu oraz https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/ddn-20211105-1 (16) https://rm.coe.int/europejska-karta-spoleczna/16808b638 , s. 6. (17) Wniosek Komisji z 28 września 2022 r. dotyczący zalecenia Rady w sprawie odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego aktywne włączenie (COM(2022)0490) oraz towarzyszący mu dokument roboczy służb Komisji z tego samego dnia (SWD(2022)0313). (18) https://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=89&furtherNews=yes&newsId=10417#navItem-relatedDocuments, s. 4. (19) Dz.U. L 307 z 18.11.2008, s. 11 (20) https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Disability_statistics_-_poverty_and_income_inequalities (21) https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tespn100/default/bar?lang=en (22) https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Gender_pay_gap_statistics (23) https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/ddn-20210203-1 (24) https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:At-risk-of-poverty_rate#:~:text=The%20at%2Drisk%2Dof%2D,disposable%20income%20after%20social%20transfers (25) Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 20 października 2021 r. w sprawie polityki zatrudnienia i polityki społecznej w strefie euro w 2021 r. (Dz.U. C 184 z 5.5.2022, s. 33). (26) Dz.U. L 275 z 25.10.2022, s. 33

Zalecenie Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. dla Rady i wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, podsumowującego działalność ESDZ i dotyczącego silniejszej pozycji UE na świecie (2021/2065(INI))

P9_TA(2023)0077 A9-0045/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając art. 21 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), który stanowi, że wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa wspiera Radę i Komisję w zapewnianiu spójności między różnymi obszarami działań zewnętrznych Unii,

–  uwzględniając art. 21 ust. 1 TUE, który stanowi, że działania Unii na arenie międzynarodowej muszą opierać się na zasadach, które leżą u podstaw jej utworzenia, rozwoju i rozszerzenia oraz które zamierza wspierać na świecie:

–  uwzględniając art. 26 ust. 2 TUE, zgodnie z którym Rada i wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa zapewniają jednolitość, spójność i skuteczność działań Unii,

–  uwzględniając art. 35 TUE, który stanowi, że misje dyplomatyczne i konsularne państw członkowskich oraz delegatury Unii przyczyniają się do wprowadzania w życie prawa obywateli Unii do ochrony na terytorium państw trzecich,

–  uwzględniając art. 36 TUE, który stanowi, że wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa musi regularnie konsultować się z Parlamentem w sprawie głównych aspektów i podstawowych wyborów wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, informować go o rozwoju tych polityk oraz zapewniać należyte uwzględnienie poglądów Parlamentu,

–  uwzględniając art. 42 TUE, który przyznaje wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa uprawnienia do przedstawiania wniosków w dziedzinie wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, w tym do inicjowania misji przy wykorzystaniu zasobów krajowych i unijnych,

–  uwzględniając art. 167 ust. 2 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który stanowi, że Unia musi zachęcać do współpracy między państwami członkowskimi oraz, jeśli to niezbędne, do wspierania i uzupełniania ich działań w dziedzinach pogłębiania wiedzy i upowszechniania kultury i historii narodów europejskich, zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim, niehandlowej wymiany kulturalnej oraz twórczości artystycznej i literackiej, włącznie z sektorem audiowizualnym,

–  uwzględniając art. 167 ust. 3 TFUE, który stanowi, że Unia i jej państwa członkowskie muszą sprzyjać współpracy z państwami trzecimi oraz z organizacjami międzynarodowymi właściwymi w dziedzinie kultury,

–  uwzględniając decyzję Rady z 26 lipca 2010 r. określającą organizację i zasady funkcjonowania Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych(1) (decyzja w sprawie ESDZ), w szczególności jej art. 9 i art. 13 ust. 3, które stanowiły, że do połowy 2013 r. wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa miał przeprowadzić przegląd organizacji i funkcjonowania ESDZ obejmujący m.in. wdrożenie art. 6 ust. 6 i art. 6 ust. 8 decyzji w sprawie ESDZ, które dotyczą równowagi geograficznej, a w stosownych przypadkach przedłożyć wniosek ustawodawczy zmieniający przedmiotową decyzję,

–  uwzględniając konkluzje Rady w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa z 14 listopada 2022 r.,

–  uwzględniając oświadczenie wiceprzewodniczącej Komisji / wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa(2) w sprawie odpowiedzialności politycznej z 20 lipca 2010 r.,

–  uwzględniając swoje zalecenie dla wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz dla Rady i Komisji z 13 czerwca 2013 r. w sprawie przeglądu organizacji i funkcjonowania ESDZ(3) w roku 2013,

–  uwzględniając przemówienie inauguracyjne Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz Wiceprzewodniczącego Komisji podczas dorocznej konferencji ambasadorów Unii Europejskiej w 2022 r.,

–  uwzględniając swoje zalecenie z 23 listopada 2022 r. dla Rady, Komisji i wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa w sprawie nowej strategii rozszerzenia UE(4),

–  uwzględniając swoją rezolucję z 18 stycznia 2023 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa – sprawozdanie roczne za 2022 r.(5) oraz swoją rezolucję z 18 stycznia 2023 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony – sprawozdanie roczne za 2022 r.(6),

–  uwzględniając unijny plan działania na rzecz kobiet, pokoju i bezpieczeństwa na lata 2019–2024 z 5 lipca 2019 r.,

–  uwzględniając Strategiczny kompas UE na rzecz bezpieczeństwa i obrony przyjęty 21 marca 2022 r.,

–  uwzględniając art. 118 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych (A9-0045/2023),

A.  mając na uwadze, że traktaty wyjaśniają, iż rolą Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych jest wspieranie wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz wiceprzewodniczącego Komisji i współpraca ze służbami dyplomatycznymi państw członkowskich(7); mając na uwadze, że w sprawach związanych z działaniami zewnętrznymi UE w ramach wykonywania swoich funkcji Komisja zasięga opinii ESDZ;

B.  mając na uwadze, że aby osiągnąć strategiczny cel, jakim jest rozwijanie roli światowego lidera, UE musi nadal odgrywać wiodącą rolę we wzmacnianiu wielostronnych partnerstw w zakresie priorytetów globalnych, w szczególności partnerstwa z ONZ oraz kompleksowej i otwartej współpracy z NATO, innymi krajami o podobnych poglądach i organizacjami międzynarodowymi, w tym również dążąc do sprawniejszej, jeszcze bardziej kompleksowej, spójnej i otwartej współpracy z NATO, a także w ochronie i promowaniu wolności, demokracji, praworządności i praw człowieka na świecie;

C.  mając na uwadze, że nadszedł czas, aby zreformować proces decyzyjny w UE, w pełni i skuteczniej wykorzystać unijne instrumenty twardej i miękkiej siły, w tym poprzez wprowadzenie bez dalszej zwłoki głosowania większością kwalifikowaną w niektórych obszarach polityki zagranicznej UE, takich jak sankcje, prawa człowieka i ochrona prawa międzynarodowego, z wyjątkiem decyzji o tworzeniu misji wojskowych lub operacji z mandatem wykonawczym w ramach WPBiO, w przypadku których nadal musi być wymagana jednomyślność, a jednocześnie zapewnić spójne powiązanie zewnętrznych i wewnętrznych działań UE;

D.  mając na uwadze, że UE musi nadal dążyć do stworzenia własnej i autonomicznej dyplomacji europejskiej we wszystkich obszarach, m.in. dyplomacji publicznej i kulturalnej, gospodarczej, klimatycznej, cyfrowej i cybernetycznej, kierowanej przez służbę dyplomatyczną UE, której wyznacznikiem jest wspólna kultura dyplomatyczna oparta na perspektywie UE;

E.  mając na uwadze, że niezwykle ważne jest wzmocnienie międzynarodowych stosunków kulturalnych UE i dyplomacji kulturalnej jako pomostów służących wspieraniu wzajemnego zrozumienia i stosunków na całym świecie, które stały się użytecznym narzędziem dyplomatycznym UE i podstawowym elementem jej miękkiej siły;

F.  mając na uwadze, że kryzys geopolityczny i humanitarny uwydatnia potrzebę pozyskiwania przez UE wiarygodnych informacji z pierwszej ręki na temat istniejących i możliwych zagrożeń zewnętrznych dla UE, aby mogła ona reagować szybko i skutecznie oraz lepiej chronić swoje interesy za granicą;

G.  mając na uwadze, że konieczne jest wzmocnienie działań zewnętrznych Unii i ESDZ własnymi, autonomicznymi i stałymi instrumentami i zasobami UE w obszarze spraw zagranicznych, ochrony i promowania praw człowieka oraz bezpieczeństwa i obrony, aby Unia mogła stać się pełnoprawnym i wiarygodnym podmiotem o wymiarze globalnym, a także mogła skuteczniej realizować i osiągać swoje cele oraz bronić swoich wartości na całym świecie;

H.  mając na uwadze, że ESDZ odgrywa kluczową rolę we wdrażaniu polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i obrony UE i musi wskazać drogę ku bardziej kompleksowemu podejściu, obejmującemu również dyrekcje generalne Komisji, takie jak m.in. DG ds. Partnerstw Międzynarodowych (DG INTPA) czy DG ds. Polityki Sąsiedztwa i Negocjacji w sprawie Rozszerzenia (DG NEAR); mając na uwadze, że w swoim przemówieniu wygłoszonym na dorocznej konferencji ambasadorów UE w 2022 r. wiceprzewodniczący / wysoki przedstawiciel zidentyfikował niedociągnięcia w służbie dyplomatycznej i polityce zewnętrznej UE jako całości oraz zażądał, aby zostały one skutecznie usunięte w celu wzmocnienia zdolności, wydajności i skuteczności polityki; mając na uwadze, że ESDZ stoi w obliczu rozdźwięku między oczekiwaniami a zdolnościami oraz nie posiada wystarczających uprawnień decyzyjnych; mając na uwadze, że ESDZ należy zreformować, aby wzmocnić rolę UE jako bardziej proaktywnego i odpornego podmiotu w porządku międzynarodowym;

I.  mając na uwadze, że zgodnie z art. 9 decyzji w sprawie ESDZ wysoki przedstawiciel musi zapewnić ogólną koordynację polityczną oraz jedność, spójność i skuteczność działań zewnętrznych Unii, natomiast ESDZ musi przyczyniać się do cyklu programowania i zarządzania instrumentami finansowania zewnętrznego UE, w tym w odniesieniu do przydziałów krajowych oraz krajowych i regionalnych programów orientacyjnych;

J.  mając na uwadze, że niesprowokowana, nieuzasadniona i bezprawna agresja wojskowa Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, która rozpoczęła się 24 lutego 2022 r., stanowi rażące naruszenie prawa międzynarodowego, Karty Narodów Zjednoczonych oraz zasad zapisanych w akcie końcowym z Helsinek z 1975 r. i memorandum budapesztańskiego z 1994 r. oraz poważnie zagraża bezpieczeństwu i stabilności w Europie i na świecie; mając na uwadze, że wojna napastnicza przeciwko Ukrainie zasadniczo zmieniła sytuację pod względem bezpieczeństwa w Europie, w tym poprzez pogłębienie niestabilności w sąsiedztwie UE; mając na uwadze, że ta nowa rzeczywistość uwypukla pilną potrzebę priorytetowego traktowania skuteczności polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE poprzez zwiększenie jej zdolności do działania w obronie naszych wartości i interesów oraz z myślą o propagowaniu zasad zapisanych w art. 21 TUE; mając na uwadze, że Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło kilka rezolucji, w których potępiono rosyjską agresję na Ukrainę; mając na uwadze, że niezwykle istotna jest walka z bezkarnością wśród wysokich urzędników w Rosji i innych podmiotów, które przyczyniły się do wojny napastniczej w Ukrainie;

K.  mając na uwadze, że zmiany w sytuacji geopolitycznej w ostatnich latach, w tym pandemia COVID-19 i rosyjska agresja w Ukrainie, znacząco zwiększyły żądania wobec UE, aby zmobilizować kraje partnerskie i zbudować regionalne i globalne sojusze wokół strategicznych priorytetów UE, a jednocześnie uwidoczniły słabe zrozumienie unijnego punktu widzenia w krajach partnerskich na całym świecie oraz ograniczenia politycznych wpływów UE;

L.  mając na uwadze, że UE, jej WPZiB i WPBiO są coraz częściej celem kampanii dezinformacyjnych, co wymaga od ESDZ wzmocnienia strategicznej polityki dotyczącej komunikacji;

M.  mając na uwadze, że determinacja i zdecydowanie Parlamentu, by chronić Unię oraz bronić jej, a także wartości i zasad, na których się ona opiera, w tym zasady integralności terytorialnej, suwerenności narodowej i porządku międzynarodowego opartego na zasadach, muszą iść w parze z wolą polityczną oraz odpowiednimi strukturami decyzyjnymi i instytucjonalnymi umożliwiającymi dialog zewnętrzny i międzyinstytucjonalny oraz współpracę;

N.  mając na uwadze, że należy zreformować zarządzanie działaniami zewnętrznymi UE, aby osiągnąć wspólną kulturę dyplomatyczną UE, przezwyciężyć brak jasności i zwiększyć zaufanie państw członkowskich dzięki wykorzystaniu pragmatycznej przestrzeni stworzonej przez ostatnie kryzysy; mając na uwadze, że art. 24 ust. 3 TUE ma kluczowe znaczenie dla skuteczności polityki zewnętrznej UE, ponieważ zobowiązuje państwa członkowskie do aktywnego i bezwarunkowego wspierania polityki zewnętrznej i bezpieczeństwa Unii w duchu lojalności i wzajemnej solidarności oraz do wspierania działań Unii w tej dziedzinie; mając na uwadze, że reformy te powinny umożliwić UE dostosowanie się do obecnego kontekstu geopolitycznego, doprecyzowanie podziału pracy między wysokim przedstawicielem Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa i wiceprzewodniczącym Komisji, przewodniczącym Rady Europejskiej, przewodniczącym Komisji i pozostałymi komisarzami odpowiedzialnymi za stosunki zewnętrzne, ograniczenie utrzymującej się rywalizacji między służbami w ramach Komisji oraz określenie granic i kompetencji ESDZ, Komisji, Rady i struktur państw członkowskich w sposób odpowiednio odzwierciedlający szczególną rolę przyznaną wysokiemu przedstawicielowi w działaniach zewnętrznych UE i pozwalający uniknąć powielania działań zewnętrznych UE; mając na uwadze, że istnieje możliwość poprawy współpracy wiceprzewodniczącego / wysokiego przedstawiciela i jego służb z przewodniczącym Rady Europejskiej i jego gabinetem, co może przyczynić się do zwiększenia zaufania państw członkowskich do roli odgrywanej przez wiceprzewodniczącego / wysokiego przedstawiciela, ESDZ i przewodniczącego Rady Europejskiej;

O.  mając na uwadze, że zrozumienie, w jaki sposób religie i inne formy przekonań kształtują społeczeństwa i wywierają na nie wpływ, ma zasadnicze znaczenie dla skutecznego uwzględnienia kwestii wolności religijnej w polityce zewnętrznej UE; mając na uwadze, że ważnym narzędziem dla ESDZ w tym zakresie są wytyczne UE w sprawie propagowania i ochrony wolności religii lub przekonań; mając na uwadze, że znajomość i stosowanie wytycznych przez delegatury UE można by poprawić, zwłaszcza w taki sposób, aby uwzględniać okoliczności specyficzne dla danego kraju; mając na uwadze, że formalna ocena wytycznych przez Grupę Roboczą ds. Praw Człowieka (COHOM) jest już dawno opóźniona;

P.  mając na uwadze, że należy wzmocnić rolę i potencjał ESDZ w określaniu strategicznej orientacji i przyczynianiu się do wdrażania instrumentów finansowania zewnętrznego UE;

Q.  mając na uwadze, że wielkość i profil pracowników delegatur UE muszą odzwierciedlać ogólne interesy strategiczne UE, a także szczególne interesy UE w danym kraju partnerskim;

1.  zaleca Radzie, Komisji i wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa:

2.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszego zalecenia Radzie, Komisji oraz wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

(1) Dz.U. L 201 z 3.8.2010, s. 30. (2) Dz.U. C 53 z 3.8.2010, s. 1. (3) Dz.U. C 65 z 19.2.2016, s. 168. (4) Teksty przyjęte, P9_TA(2022)0406. (5) Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0009. (6) Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0010. (7) Artykuł 27 ust. 1 TUE. (8) Dz.U. C 298 z 30.11.2002, s. 1.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. w sprawie europejskiego semestru na rzecz koordynacji polityki gospodarczej – 2023 r. (2022/2150(INI))

P9_TA(2023)0078 A9-0044/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), w szczególności jego art. 121 ust. 2 i art. 136,

–  uwzględniając Protokół nr 1 do Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i TFUE w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej,

–  uwzględniając Protokół nr 2 do TUE i TFUE w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności,

–  uwzględniając Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w unii gospodarczej i walutowej,

–  uwzględniając porozumienie paryskie w kontekście Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz cele zrównoważonego rozwoju,

–  uwzględniając dyrektywę Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich(1),

–  uwzględniając rozporządzenie Rady (UE) nr 1177/2011 z dnia 8 listopada 2011 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1467/97 w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu(2),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1173/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie skutecznego egzekwowania nadzoru budżetowego w strefie euro(3),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1174/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie środków egzekwowania korekty nadmiernych zakłóceń równowagi makroekonomicznej w strefie euro(4),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1175/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1466/97 w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych(5),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie zapobiegania zakłóceniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania(6),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 472/2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru gospodarczego i budżetowego nad państwami członkowskimi należącymi do strefy euro dotkniętymi lub zagrożonymi poważnymi trudnościami w odniesieniu do ich stabilności finansowej(7),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 473/2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie wspólnych przepisów dotyczących monitorowania i oceny projektów planów budżetowych oraz zapewnienia korekty nadmiernego deficytu w państwach członkowskich należących do strefy euro(8),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii(9) (rozporządzenie w sprawie warunkowości w zakresie praworządności),

–  uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności(10) (rozporządzenie w sprawie RRF),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 27 maja 2020 r. pt. „Decydujący moment dla Europy: naprawa i przygotowanie na następną generację” (COM(2020)0456),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 2 czerwca 2021 r. pt. „Koordynacja polityki gospodarczej w 2021 r.: przezwyciężenie COVID-19, wspieranie odbudowy i modernizacja naszej gospodarki” (COM(2021)0500),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 4 marca 2021 r. pt. „Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych” (COM(2021)0102),

–  uwzględniając zobowiązanie społeczne z Porto podpisane 7 maja 2021 r. przez Radę, Komisję, Parlament i partnerów społecznych,

–  uwzględniając ocenę Europejskiej Rady Budżetowej z dnia 16 czerwca 2021 r. w sprawie kursu polityki fiskalnej właściwego dla strefy euro w 2022 r.,

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 10 czerwca 2021 r. dotyczącą opinii Parlamentu w sprawie prowadzonej obecnie przez Komisję i Radę oceny krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności(11),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 13 listopada 2020 r. w sprawie planu inwestycyjnego na rzecz zrównoważonej Europy – jak finansować Zielony Ład(12),

–  uwzględniając sprawozdanie roczne Europejskiej Rady Budżetowej z 26 października 2022 r.,

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 8 lipca 2021 r. w sprawie przeglądu makroekonomicznych ram legislacyjnych w celu zwiększenia wpływu na gospodarkę realną Europy oraz poprawy przejrzystości procesu podejmowania decyzji i demokratycznej rozliczalności(13),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 9 listopada 2022 r. w sprawie kierunków reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego (COM(2022)0583),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 22 listopada 2022 r. pt. „Roczna analiza zrównoważonego wzrostu gospodarczego 2023” (COM(2022)0780),

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 22 listopada 2022 r. pt. „Sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania 2023” (COM(2022)0781) oraz zalecenie Komisji z 22 listopada 2022 r. dotyczące zalecenia Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro (COM(2022)0782),

–  uwzględniając wniosek z dnia 22 listopada 2022 r. dotyczący wspólnego sprawozdania Komisji i Rady o zatrudnieniu (COM(2022)0783),

–  uwzględniając prognozę gospodarczą Komisji z jesieni 2022 r. opublikowaną 11 listopada 2022 r.,

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając opinię przedstawioną przez Komisję Budżetową,

–  uwzględniając pisma przesłane przez Komisję Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności oraz Komisję Rozwoju Regionalnego,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Gospodarczej i Monetarnej (A9-0044/2023),

A.  mając na uwadze, że europejski semestr odgrywa ważną rolę w koordynacji polityki gospodarczej i budżetowej w państwach członkowskich, chroniąc tym samym makroekonomiczną stabilność unii gospodarczej i walutowej; mając na uwadze, że w procesie tym nie powinno się ignorować ani celów Europejskiego filaru praw socjalnych i Europejskiego Zielonego Ładu, ani innych kwestii związanych z sektorem finansowym i opodatkowaniem; mając na uwadze, że uwzględnienie tych kwestii nie powinno zakłócać jego głównego ukierunkowania gospodarczego i fiskalnego;

B.  mając na uwadze, że zgodnie z zimową prognozą gospodarczą Komisji stopa wzrostu produktu krajowego brutto (PKB) w 2022 r. ma wynieść 3,5 % zarówno dla UE-27, jak i dla strefy euro, ale oczekuje się, że w 2023 r. spadnie ona do 0,9 % w strefie euro i do 0,8 % w UE-27; mając na uwadze, że niektóre państwa członkowskie nie będą w stanie osiągnąć do 2024 r. PKB sprzed pandemii, natomiast w strefie euro jako całości jego poziom jest już o dwa punkty procentowe wyższy; mając na uwadze, że przeprowadzona przez Komisję ocena projektów planów budżetowych państw członkowskich strefy euro wskazuje na ekspansywny kurs polityki fiskalnej w niektórych państwach członkowskich; mając na uwadze, że zalecenie Komisji w sprawie polityki gospodarczej dla strefy euro jako całości odnosi się do neutralnego kursu polityki fiskalnej na 2023 r.;

C.  mając na uwadze, że według zimowej prognozy gospodarczej Komisji inflacja w strefie euro powinna osiągnąć najwyższy poziom 8,4 % w 2022 r., a następnie stopniowo spadać do 5,6 % w 2023 r. i 2,5 % w 2024 r.; mając jednak na uwadze, że zgodnie z szacunkami w prognozach Europejskiego Banku Centralnego (EBC) inflacja, z wyłączeniem energii i żywności, wzrośnie z 3,9 % w 2022 r. do 4,2 % w 2023 r.; mając na uwadze, że, jak się obecnie oczekuje, wzrost płac tylko częściowo złagodzi straty w dochodach realnych, nie powodując przy tym stałego sprzężenia zwrotnego między płacami a inflacją; mając na uwadze, że poziom inflacji jest zróżnicowany w poszczególnych państwach członkowskich i grupach dochodowych, a grupy o niskich dochodach odczuwają ją proporcjonalnie bardziej dotkliwie, zwłaszcza że inflacja jest napędzana głównie zmianami cen podstawowych towarów, których nie można zastąpić;

D.  mając na uwadze, że według jesiennej prognozy Komisji deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrośnie do 3,6 % PKB w 2023 r. (3,7 % w strefie euro), a w 2024 r. spadnie do 3,2 % PKB (3,3 % w strefie euro);

E.  mając na uwadze, że według jesiennej prognozy Komisji pod koniec 2022 r. relacja długu do PKB w UE ma spaść do 86 % (94 % w strefie euro) z rekordowo wysokiego poziomu 91,5 % odnotowanego w 2020 r. (99 % w strefie euro); mając na uwadze, że relacja długu do PKB ma się nieznacznie zmniejszyć w UE do około 85 % w 2023 r. i 84 % w 2024 r. (92 % i 91 % w strefie euro); mając na uwadze, że wysoka relacja długu do PKB, znacznie powyżej wartości referencyjnej wynoszącej 60 %, w połączeniu z rosnącymi stopami procentowymi w bardzo niepewnej sytuacji makroekonomicznej może zagrozić długoterminowej zdolności obsługi zadłużenia i może spowolnić odbudowę;

F.  mając na uwadze, że neutralna dla klimatu i cyfrowa transformacja może się udać jedynie na szczeblu europejskim, oraz mając na uwadze, że dla przyszłej rentowności UE niezwykle ważne w perspektywie długoterminowej jest ustabilizowanie ukierunkowanych inwestycji publicznych, które pobudzają wzrost gospodarczy, na wyższym poziomie; mając na uwadze, że w związku z tym konieczne jest, aby na czas znaleźć rozwiązanie problemu, jak zapewnić wyższy poziom inwestycji prywatnych i publicznych nawet po oczekiwanym wygaśnięciu Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) po 2026 r.;

G.  mając na uwadze, że wzrost wydajności w UE jest wciąż niski; mając na uwadze, że zwiększenie wydajności i globalnej konkurencyjności UE wymaga strukturalnych, zrównoważonych społecznie, sprzyjających wzrostowi i trwałych reform oraz solidnego poziomu inwestycji, w szczególności inwestycji strategicznych;

H.  mając na uwadze, że inflacja i prognozy gospodarcze funkcjonują w warunkach podwyższonej niepewności; mając na uwadze, że taka niepewność zmusza UE i państwa członkowskie do zachowania czujności i podjęcia szybkich działań w przypadku zmaterializowania się ryzyka;

I.  mając na uwadze, że różnice w krajowych prognozach dotyczących wzrostu PKB, inflacji, bezrobocia, salda sektora instytucji rządowych i samorządowych, długu publicznego brutto i salda obrotów bieżących wskazują, że potrzebne jest elastyczne i dostosowane do sytuacji podejście; mając na uwadze, że do pomyślnego wdrożenia nowego sposobu zarządzania gospodarczego przez państwa członkowskie potrzebne są jasne i jednoznaczne ramy;

Perspektywy gospodarcze UE

1.  wyraża zaniepokojenie, że UE należy do najbardziej narażonych na ryzyko negatywne gospodarek rozwiniętych z uwagi na bliskość geograficzną Ukrainy i duże uzależnienie od importu energii, szczególnie gazu z Rosji; podkreśla, że skutki wysokich cen energii i inflacja prowadzą do spadku siły nabywczej gospodarstw domowych i obniżenia konkurencyjności przemysłu, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP); docenia inicjatywy Komisji i Rady mające na celu rozwiązanie tego problemu; przypomina, że warunkiem długoterminowego zrównoważonego wzrostu gospodarczego będzie stopa inflacji zbliżająca się do docelowego poziomu EBC; podkreśla, że skutkiem zmniejszenia popytu zagregowanego w połączeniu z mniej korzystnymi warunkami finansowania może być gwałtowny spadek inwestycji, a tym samym wzrostu gospodarczego; obawia się, że ucierpieć mogą również inwestycje w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną, chociaż to właśnie te inwestycje są niezbędne do zmniejszenia zależności od importowanych paliw kopalnych i ograniczenia inflacji spowodowanej cenami energii;

2.  rozumie, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB wzrosła w ostatnich latach, do pewnego stopnia z powodu wyjątkowych okoliczności; podkreśla, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB w wielu państwach członkowskich jest rekordowo wysoka, co w połączeniu z rosnącymi stopami procentowymi spowodowało gwałtowny wzrost kosztów obsługi zadłużenia; uznaje, że potrzebne są odpowiednie i przewidywalne dochody publiczne, aby zapewnić stabilność finansów publicznych w czasach pilnych potrzeb inwestycyjnych i częstych wstrząsów gospodarczych; zwraca uwagę na różne uwagi dotyczące koszyka podatkowego poczynione przez Komisję w toku europejskiego semestru; podkreśla, że w obecnych okolicznościach państwa członkowskie mogą również rozważyć pozyskanie dochodów z nieoczekiwanych zysków, w szczególności osiągniętych przez przedsiębiorstwa energetyczne, które nadmiernie skorzystały na kryzysie energetycznym; ponownie stwierdza, że solidny wzrost gospodarczy, rozważna polityka fiskalna i zdrowa równowaga między dochodami i wydatkami sektora instytucji rządowych i samorządowych są niezbędne do zmniejszenia dotychczasowego długu, zapewnienia zdolności do spłaty zadłużenia w perspektywie długoterminowej oraz stworzenia niezbędnej przestrzeni fiskalnej, aby sprostać przyszłym wyzwaniom;

3.  zgadza się z uwagą Komisji, że pogarszające się warunki gospodarcze zwiększyły podatność na zagrożenia i ryzyko związane z istniejącymi wcześniej zakłóceniami równowagi oraz że mogą pojawić się nowe zakłócenia równowagi; zauważa, że Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego wydała ostrzeżenie wzywające, aby zwrócić baczniejszą uwagę na zagrożenia dla stabilności finansowej wynikające z gwałtownego spadku cen aktywów; wyraża zaniepokojenie, że rosnące stopy kredytów hipotecznych i pogorszenie zdolności obsługi zadłużenia z powodu spadku realnych dochodów gospodarstw domowych mogą narazić rodziny i rynki finansowe na dalsze trudności;

4.  podkreśla, że głównym celem EBC jest utrzymanie stabilności cen, natomiast celem Unii jako całości powinno być zminimalizowanie wpływu obecnych zawirowań na gospodarkę realną, a tym samym chronienie dobrobytu obywateli, w szczególności z najsłabszych grup, oraz zachowanie struktury produkcji i międzynarodowej konkurencyjności unijnych przedsiębiorstw, a także utrzymanie godziwych warunków pracy, zgodnie z art. 3 TUE; podkreśla w związku z tym znaczenie odpowiednich i skoordynowanych strategii i reform fiskalnych, strukturalnych i regulacyjnych, które uzupełniają działania EBC w zakresie polityki pieniężnej zmierzające do obniżenia inflacji do docelowego poziomu i które są również w stanie wspierać dochody gospodarstw domowych i zapewniać ukierunkowane i tymczasowe wsparcie przedsiębiorstwom i MŚP borykającym się z wąskimi gardłami w dostawach i wysokimi kosztami energii; zauważa, że dalsze podwyższanie głównych stóp procentowych EBC lub zacieśnianie ilościowe wywiera znaczną presję na wysoko zadłużone państwa członkowskie i może jeszcze bardziej ograniczyć działalność gospodarczą;

5.  zgadza się z wnioskiem Komisji, że szeroko zakrojony impuls fiskalny dla gospodarki nie byłby odpowiedni w 2023 r.; z zadowoleniem przyjmuje apel Komisji do państw członkowskich o opracowanie ukierunkowanych środków, aby skompensować wpływ wysokich cen energii na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji; zgadza się z Komisją, która podkreśla, że takie środki powinny utrzymać zachęty do oszczędzania energii; z zaniepokojeniem odnotowuje analizę Komisji, zgodnie z którą 70 % środków wprowadzonych dotychczas przez państwa członkowskie, aby złagodzić gospodarcze i społeczne skutki wyjątkowego wzrostu cen energii, nie koncentrowało się na wrażliwych gospodarstwach domowych i zagrożonych przedsiębiorstwach, a dwie trzecie z tych środków nie zawierało postanowień dotyczących zmniejszenia zapotrzebowania na energię; przypomina, że przestrzenie fiskalne w państwach członkowskich są całkowicie rozbieżne, jeśli chodzi o wdrażanie środków mających na celu zwalczanie kryzysu energetycznego; zauważa, że sytuacja ta wiąże się z ryzykiem pogłębienia rozbieżności między państwami członkowskimi w miarę utrzymywania się kryzysu energetycznego;

6.  zgadza się z zaleceniem Komisji, zgodnie z którym polityka fiskalna powinna mieć na celu osiągnięcie ostrożnej sytuacji fiskalnej w średnim okresie i zapewnienie stabilności budżetowej poprzez stopniową konsolidację oraz inwestycje i reformy zwiększające trwały wzrost gospodarczy;

7.  podkreśla rolę instrumentu tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE) jako kluczowego elementu ochrony obywateli oraz łagodzenia gospodarczych i społecznych skutków pandemii COVID-19; podkreśla, że instrument ten zapewnił stabilizację makroekonomiczną UE dzięki wspieraniu krajowych antycyklicznych polityk fiskalnych; wzywa Komisję, aby zachęcała wszystkie państwa członkowskie do wzmocnienia krajowych systemów świadczeń dla bezrobotnych; wzywa Komisję, aby wykorzystała doświadczenie SURE oparte na pożyczkach w sytuacjach kryzysowych, gdy systemy krajowe tymczasowo nie dysponują wystarczającymi zasobami, co ogranicza potencjalną stabilizację makroekonomiczną; zwraca się do Komisji, aby uwzględniła uwagi Europejskiego Trybunału Obrachunkowego dotyczące wdrażania i przejrzystości instrumentu SURE;

8.  uważa, że większa samowystarczalność energetyczna Europy, dywersyfikacja źródeł energii i ulepszone wewnątrzeuropejskie połączenia energetyczne wzmocniłyby gospodarkę UE i pozwoliły osiągnąć cele Europejskiego Zielonego Ładu;

Europejski semestr i Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF)

9.  zauważa znaczne oddziaływanie instrumentu NextGenerationEU (NGEU) oszacowane przez Komisję, EBC i Międzynarodowy Fundusz Walutowy, w szczególności tempo wzrostu PKB nawet o 1,5 % wyższe niż w przypadku braku inwestycji objętych NGEU, jeżeli instrument ten będzie skutecznie stosowany; podkreśla, że większość reform i inwestycji, które mają kluczowe znaczenie dla zwiększenia długoterminowych poziomów produkcji potencjalnej państw członkowskich, nie została jeszcze zakończona; zgadza się z Komisją, że wzmocnienie konkurencyjności UE i jej długoterminowego potencjału zrównoważonego wzrostu gospodarczego jest nadal niezbędne, aby przyczynić się dobrej koniunktury gospodarczej i dobrobytu społecznego;

10.  zauważa, że wiele państw członkowskich boryka się z wyzwaniami strukturalnymi i brakiem inwestycji, hamującymi ich potencjał wzrostu; podkreśla, że poradzenie sobie z tymi dwoma aspektami w wyważony sposób jest niezbędne do zapewnienia trwałej odbudowy i ciągłego wzrostu oraz ma kluczowe znaczenie nie tylko dla poprawy zdolności UE do stawienia czoła i sprostania istniejącym wyzwaniom, ale także dla osiągnięcia dwojakiej transformacji w sposób zrównoważony i sprawiedliwy;

11.  przypomina, że europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej stanowi ugruntowane ramy koordynacji polityki budżetowej, gospodarczej i społecznej oraz polityki zatrudnienia w całej Unii Europejskiej i tym samym gwarantuje jej stabilność makroekeonomiczną i spójność społeczną; przypomina, że Komisja podkreśliła, że europejski semestr ma na celu znalezienie odpowiednich wariantów strategicznych, wyjaśnienie priorytetów politycznych, opracowanie wytycznych politycznych oraz monitorowanie polityki i działań następczych;

12.  uważa, że przyszłe reformy europejskiego semestru powinny mieć na celu bardziej przejrzysty i demokratyczny proces określania celów politycznych i prowadzenia koordynacji polityki, a także zaangażowanie Parlamentu w monitorowanie i kontrolę;

13.  z zadowoleniem przyjmuje ścisły związek między europejskim semestrem a wdrażaniem RRF, zgodnie z którym krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności muszą być spójne z odpowiednimi, specyficznymi dla danego kraju wyzwaniami i priorytetami określonymi w kontekście europejskiego semestru, a także z wyzwaniami i priorytetami wskazanymi w najnowszych zaleceniach Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro dla państw członkowskich, których walutą jest euro; podkreśla kluczową rolę krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności w stymulowaniu programów reform i inwestycji państw członkowskich; apeluje o skuteczne monitorowanie, jak wdrażane są zalecenia dla poszczególnych krajów; zauważa, że w sprawach wykraczających poza zakres stosowania RRF nieuwzględnione zalecenia będą nadal monitorowane w ramach europejskiego semestru;

14.  przypomina, że od 2019 r. sześć państw członkowskich otrzymało zalecenia krajowe, aby zająć się cechami systemu podatkowego, które mogą ułatwiać agresywne planowanie podatkowe; zauważa, że te państwa członkowskie zobowiązały się w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności do zreformowania krajowej polityki podatkowej tak, aby zwalczać agresywne planowanie podatkowe; wyraża zadowolenie, że niektóre jurysdykcje wdrożyły już niektóre z tych zmian; ubolewa nad opóźnieniami we wdrażaniu w innych jurysdykcjach; przypomina, że w zaleceniach Komisji na rok 2022 tylko dwa państwa członkowskie otrzymały zalecenie dotyczące agresywnego planowania podatkowego, a niektóre państwa, choć nie wdrożyły jeszcze żadnych zmian, nie otrzymały pomimo to zalecenia;

15.  podkreśla zasadniczą rolę RRF, który przyczynia się do wyposażenia Unii w narzędzia niezbędne do tego, by skutecznie stawiać czoła globalnym wyzwaniom wynikającym z ekologicznej i cyfrowej transformacji gospodarki; przypomina, że RRF nie zastępuje szczególnej roli, jaką odgrywają krajowe inwestycje publiczne i prywatne w osiąganiu celów polityki UE w tym zakresie;

Komunikat w sprawie kierunków reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego

16.  zauważa, że elastyczność polityczna stworzona przez uruchomienie ogólnej klauzuli wyjścia przyczynia się do wzmocnienia konkurencyjności państw członkowskich, a także ich odporności gospodarczej i społecznej w obecnych okolicznościach; zgadza się z analizą Europejskiej Rady Budżetowej, zgodnie z którą dalsze zawieszenie paktu stabilności i wzrostu tworzy szkodliwą próżnię, i wzywa do pilnego przeglądu ram fiskalnych UE, który najlepiej byłoby ukończyć przed dezaktywacją ogólnej klauzuli wyjścia;

17.  wyraża zadowolenie z publikacji komunikatu Komisji w sprawie kierunków reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego; wyraża zaniepokojenie z powodu jego opóźnienia; podkreśla, że wnioski ustawodawcze trzeba przyjąć i wdrożyć, zanim upłynie termin, a obecna kadencja dobiegnie końca; podkreśla, że skuteczność każdych ram zależy również od ich właściwego egzekwowania;

18.  zgadza się z wytycznymi Komisji dotyczącymi uproszczenia ram, różnic w ścieżce redukcji zadłużenia państw członkowskich oraz stosowania kompleksowej analizy długookresowej zdolności do obsługi długu; z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji, aby wzmocnić krajową odpowiedzialność za trajektorie fiskalne, w oparciu o przejrzyste, oparte na analizie ryzyka ramy nadzoru UE, w dążeniu do większej elastyczności i odpowiedzialności; przypomina, że większa elastyczność państw członkowskich idzie w parze z większą odpowiedzialnością, w szczególności w odniesieniu do skutecznego i terminowego wdrażania uzgodnionych inwestycji i reform; zauważa, że niektóre narzędzia zaproponowane przez Komisję mogą sprawić, że proces zarządzania gospodarczego stanie się bardziej nieprzejrzysty;

19.  podkreśla, że zmienione ramy regulacyjne powinny umożliwić państwom członkowskim wystarczającą elastyczność działania, aby mogły w razie potrzeby wprowadzić zdecydowane środki rozwiązywania kryzysów; jest zdania, że wdrożenie takich środków nie powinno wymagać zawieszenia przepisów wykonawczych za pomocą klauzuli wyjścia; zauważa, że w przyszłości uruchamianie klauzuli wyjścia powinno pozostać środkiem ostatecznym w przypadku pojawienia się nieprzewidzianych okoliczności;

20.  z zadowoleniem przyjmuje wybór finansowanych na szczeblu krajowym wydatków pierwotnych netto jako pojedynczego wskaźnika operacyjnego; zauważa, że wskaźnik ten, z uwagi na to, że jest powiązany z długookresową zdolnością do obsługi długu, mógłby pomóc w zwiększeniu przejrzystości ram i ułatwić zarządzanie nimi; postuluje, aby przepis dotyczący księgowania wydatków inwestycyjnych przy obliczaniu wydatków państw członkowskich, określony w komunikacie Komisji z dnia 13 stycznia 2015 r. w sprawie elastyczności paktu stabilności i wzrostu(14), był stosowany również przy obliczaniu wydatków netto w przewidywanych zmienionych ramach zarządzania gospodarczego UE; jest zdania, że obok rodzajów wydatków określonych przez Komisję w komunikacie z dnia 9 listopada 2022 r.(15), a które przewidują już pewien stopień strukturalnego dostosowania wskaźnika, ze wskaźnika wydatków netto powinny być wyłączone inwestycje w usuwanie zakłóceń równowagi makroekonomicznej w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej (PdZRM);

21.  zauważa, że komunikat Komisji umieszcza analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wśród głównych reguł fiskalnych i sugeruje ich wykorzystanie do określania wieloletnich planów fiskalno-strukturalnych; podkreśla, że analizy długookresowej zdolności do obsługi długu wymagają jeszcze oszacowania zmiennych nieobserwowalnych, co osłabia przejrzystość i wpływa negatywnie na odpowiedzialność i przewidywalność, a zatem pozostawia miejsce na uznaniowość;

22.  zauważa, że ze względu na różne punkty wyjścia i w celu stymulowania inwestycji i reform Komisja proponuje, aby umożliwić państwom członkowskim obranie różnych ścieżek redukcji długu, pod warunkiem że zwiększają one wzrost gospodarczy i zapobiegają procykliczności, poprawiają długookresową zdolność do obsługi długu i są zgodne z celami UE, w szczególności z celami transformacji ekologicznej i cyfrowej, odporności społecznej i strategicznej autonomii; podkreśla, że potrzebne są wspólne kryteria, które zapewnią – pomimo specyficznej dla poszczególnych krajów elastyczności pod względem redukcji zadłużenia – że wszystkie państwa członkowskie będą oceniane według tych samych standardów, będą traktowane jednakowo, a elastyczność nie będzie w żadnym razie prowadzić do nierównego egzekwowania ogólnych ram; zauważa, że wspólne kryteria powinny obejmować kryteria definiowania ścieżek redukcji zadłużenia państw członkowskich; podkreśla, że redukcja zadłużenia powinna odbywać się w sposób sprzyjający wzrostowi gospodarczemu oraz że leżące u podstaw kryteria regulacyjne powinny być określone w odniesieniu do wzrostu produkcji i wydatków państw członkowskich;

23.  podkreśla, że europejski semestr uwzględnia przyszłe ramy koordynacji polityki gospodarczej; podkreśla, że ta perspektywa średnioterminowa nie powinna spowodować zbytniego odsunięcia w czasie niezbędnych działań na rzecz konsolidacji fiskalnej;

24.  podkreśla, że dalsze działania, które mają przeciwdziałać unikaniu opodatkowania i uchylaniu się od opodatkowania, podejmowane w UE i na forach światowych stanowią niezbędne uzupełnienie reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego;

25.  zwraca uwagę na rolę, jaką budżety krajowe będą musiały odegrać w finansowaniu dwojakiej transformacji oraz utrzymaniu strategicznej autonomii; odnotowuje wniosek Komisji dotyczący utworzenia europejskiego funduszu na rzecz suwerenności; przypomina swoje stanowisko w sprawie tego instrumentu wyrażone w rezolucji z 16 lutego 2023 r. w sprawie strategii UE na rzecz zwiększenia konkurencyjności przemysłu oraz pobudzenia handlu i tworzenia miejsc pracy dobrej jakości(16);

26.  zauważa, że chociaż polityka pieniężna jest pomyślana i zaprojektowana jako jeden instrument, ogólna polityka fiskalna jest wynikiem połączenia krajowych polityk fiskalnych; podkreśla, że poza zaleceniem w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro koordynacja działań była dotychczas ograniczona i nie było łatwo brać pod uwagę sytuacji w strefie euro i wyzwań przed nią stojących; stwierdza, że nadal jest w dużej mierze kwestią przypadku, czy połączenie krajowych polityk fiskalnych doprowadzi do kursu polityki fiskalnej w strefie euro, który będzie właściwy i spójny z polityką pieniężną; podkreśla, że o ile solidne finanse publiczne stworzyłyby warunki, w których krajowe automatyczne stabilizatory mogłyby pomóc państwom członkowskim osiągnąć odpowiedni krajowy kurs polityki fiskalnej, w komunikacie Komisji nie określono żadnych odpowiednich mechanizmów zapewniających zgodność faktycznego kursu polityki fiskalnej strefy euro z kursem zalecanym; wzywa Komisję do zwiększenia wysiłków na rzecz lepszej koordynacji fiskalnej;

27.  wyraża zadowolenie, że Komisja zamierza zwiększyć skuteczność i poprawić egzekwowanie PdZRM w ramach szerszego przeglądu reguł fiskalnych; zauważa, że w komunikacie Komisji dostrzeżono potencjalne niespójności między stosowaniem reguł fiskalnych a zaleceniami w ramach PdZRM; zauważa, że komunikat z 9 listopada 2022 r. nie zawiera żadnego instrumentu, który pozwalałby skorygować takie niespójności;

28.  przyjmuje z zadowoleniem, że w komunikacie Komisji z 9 listopada 2022 r. uznano, że trzeba wzmocnić mechanizm egzekwowania i właściwie go stosować poprzez oparcie się na szerszym zestawie sankcji; wzywa Komisję, aby uzupełniła ten zestaw narzędzi podejściem opartym na zachętach;

29.  odnotowuje oświadczenie Komisji, że niezależne instytucje fiskalne powinny odgrywać ważną rolę w procesie zarządzania gospodarczego; zwraca się do Komisji, aby doprecyzowała rolę Europejskiej Rady Budżetowej w tym zakresie;

30.  przypomina, że w porozumieniu w sprawie lepszego stanowienia prawa powtórzono, że Parlament Europejski i Rada jako współprawodawcy korzystają ze swoich uprawnień na równych zasadach i że w związku z tym Komisja musi je traktować jednakowo, z pełnym poszanowaniem kompetencji określonych w traktatach; przypomina, jak ważne jest, by ramy zarządzania gospodarczego podlegały demokratycznej rozliczalności; podkreśla, że w związku z tym Parlament powinien być w pełni zaangażowany w reformę ram zarządzania gospodarczego, a także w przyszłe zarządzanie gospodarcze w UE; podkreśla rolę i odpowiedzialność parlamentów narodowych za kontrolowanie zbiorowych działań rządów krajowych; apeluje o niezbędne poszanowanie zasad pomocniczości i proporcjonalności;

o
o   o

31.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.

(1) Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 41. (2) Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 33. (3) Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 1. (4) Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 8. (5) Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 12. (6) Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 25. (7) Dz.U. L 140 z 27.5.2013, s. 1. (8) Dz.U. L 140 z 27.5.2013, s. 11. (9) Dz.U. L 433 I z 22.12.2020, s. 1. (10) Dz.U. L 57 z 18.2.2021, s. 17. (11) Dz.U. C 67 z 8.2.2022, s. 90. (12) Dz.U. C 415 z 13.10.2021, s. 22. (13) Dz.U. C 99 z 1.3.2022, s. 191. (14) Komunikat Komisji z dnia 13 stycznia 2015 r. pt. „Optymalne wykorzystanie elastyczności przewidzianej w obowiązujących postanowieniach paktu stabilności i wzrostu” (COM(2015)0012). (15) COM(2022)0583. (16) Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0053.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. Europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej: priorytety w zakresie zatrudnienia i priorytety społeczne na 2023 r. (2022/2151(INI))

P9_TA(2023)0079 A9-0051/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając art. 3 Traktatu o Unii Europejskiej,

–  uwzględniając art. 9 i 149 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 22 listopada 2022 r. w sprawie rocznej analizy zrównoważonego wzrostu gospodarczego na rok 2023 (COM(2022)0780),

–  uwzględniając wniosek Komisji z dnia 22 listopada 2022 r. dotyczący wspólnego sprawozdania Komisji i Rady o zatrudnieniu (COM(2022)0783),

–  uwzględniając zalecenie Komisji z dnia 22 listopada 2022 r. dotyczące zalecenia Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro (COM(2022)0782),

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji z dnia 22 listopada 2022 r. pt. „Sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania na 2023 r.” (COM(2022)0781),

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 22 listopada 2022 r. pt. „Ogólna ocena projektów planów budżetowych na 2023 r.” (COM(2022)0900),

–  uwzględniając Europejski filar praw socjalnych proklamowany przez Radę, Parlament i Komisję Europejską w listopadzie 2017 r.,

–  uwzględniając komunikat Komisji z dnia 9 listopada 2022 r. w sprawie kierunków reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego (COM(2022)0583),

–  uwzględniając sprawozdanie Europejskiego Urzędu ds. Pracy z listopada 2021 r. zatytułowane „Labour shortages and surpluses” [Niedobory i nadwyżki siły roboczej],

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (A9-0051/2023),

A.  mając na uwadze, że we wspólnym sprawozdaniu o zatrudnieniu na 2023 r. położono większy nacisk na wdrażanie celów zrównoważonego rozwoju ONZ, celów Europejskiego Zielonego Ładu i Europejskiego filaru praw socjalnych zgodnie z zobowiązaniami zawartymi w planie działania Europejskiego filaru praw socjalnych z marca 2021 r. oraz z zobowiązaniami przywódców UE podjętymi w deklaracji z Porto z 8 maja 2021 r.; mając na uwadze, że wdrażanie to powinno wspomóc dążenie Unii do ekologicznej, cyfrowej i sprawiedliwej transformacji oraz przyczynić się do osiągnięcia pozytywnej konwergencji społeczno-gospodarczej; mając na uwadze, że z wielu ocen Komisji dotyczących europejskiego semestru wynika, że przestrzeganie jego zaleceń było niskie, częściowo z powodu jego ograniczonej egzekwowalności, w tym również w przypadku spraw z zakresu polityki społecznej;

B.  mając na uwadze, że z badania Eurofound(1) wynika, iż we wszystkich państwach członkowskich UE nadal odnotowuje się problemy związane z kosztami utrzymania, a 48% respondentów z trudem wiąże koniec z końcem; mając na uwadze, że wojna napastnicza Rosji przeciwko Ukrainie spowodowała kryzys humanitarny, energetyczny i gospodarczy w UE oraz pogłębiła istniejące nierówności; mając na uwadze, że działania w ramach Europejskiego filaru praw socjalnych pomogłyby stworzyć wysokiej jakości możliwości zatrudnienia i sprawiedliwe systemy ochrony socjalnej, które mają kluczowe znaczenie dla poprawy przyszłej odporności;

C.  mając na uwadze, że chociaż średnia stopa bezrobocia w UE utrzymywała się na stałym poziomie 6% w sierpniu 2022 r., przedsiębiorstwa unijne mają trudności ze znalezieniem pracowników o wymaganych umiejętnościach; mając na uwadze, że dostępność wykwalifikowanego personelu i doświadczonej kadry kierowniczej jest najważniejszym problemem jednej czwartej małych i średnich przedsiębiorstw UE (MŚP), które z kolei stanowią 99 % wszystkich przedsiębiorstw w UE(2);

D.  mając na uwadze, że badanie Eurobarometru wykazało, iż nierówności społeczne są najpoważniejszym problemem obywateli UE, a nierówności te zostały pogłębione przez społeczne i gospodarcze skutki pandemii COVID-19, a także inne problemy strukturalne; mając na uwadze, że wysoki poziom nierówności dochodów może mieć destrukcyjny wpływ na wzrost gospodarczy i zagrażać spójności społecznej; mając na uwadze, że wzrastające koszty utrzymania i rosnąca w zawrotnym tempie inflacja, które wynikają z ogromnego wzrostu cen energii, paliw, żywności i podstawowych towarów w całej Europie, powodują kryzys gospodarczy i społeczny; mając na uwadze, że jeszcze przed pandemią 78% ludności UE chciało, aby ich rządy krajowe zrobiły więcej w celu zmniejszenia nierówności dochodowych(3); mając na uwadze, że zbliżający się przegląd ram zarządzania gospodarczego stanowi wyjątkową okazję do wspierania inwestycji społecznych;

E.  mając na uwadze, że ubóstwo, w tym ubóstwo pracujących, pozostaje wyzwaniem dla wielu państw członkowskich; mając na uwadze, że pracownicy zatrudnieni na podstawie umów o pracę na czas określony są znacznie bardziej narażeni na ubóstwo pracujących niż pracownicy zatrudnieni na podstawie umów na czas nieokreślony; mając na uwadze, że ubóstwo pracujących wzrosło z 8,5% w 2010 r. do 9% w 2019 r. w UE, ale pozostało na niezmienionym poziomie w latach 2020–2021 ze względu na szybką interwencję polityczną podczas pandemii; mając na uwadze, że ubóstwo pracujących musi być ściśle monitorowane, zwłaszcza w świetle niedawnego negatywnego wpływu inflacji na płace realne; mając na uwadze, że w wielu państwach UE poziomy płac realnych nadal kształtują się poniżej poziomu z kryzysowego roku 2009; mając na uwadze, że najdotkliwsze skutki odczuwają pracownicy o niskich dochodach i słabsze grupy społeczne, lecz poziom życia klasy średniej również szybko się pogarsza;

F.  mając na uwadze, że w przypadku osób zatrudnionych zagrożenie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w UE w 2021 r. wynosiło 11,1%; mając na uwadze, że ponad 8% osób nadal przeznacza ponad 40% dochodu, jakim dysponują, na mieszkanie, a we wszystkich państwach członkowskich UE poczyniono niewielkie postępy w zmniejszaniu liczby osób bezdomnych; mając na uwadze, że systemy ochrony socjalnej są poddawane surowej próbie w procesie łagodzenia społecznych skutków kryzysu i zapewniania godnych warunków życia dla wszystkich oraz dostępu do podstawowych usług takich jak: opieka zdrowotna, edukacja i mieszkania; mając na uwadze, że usługi socjalne w niektórych państwach członkowskich są nadal nierówno rozwinięte w całej UE i borykają się z niedofinansowaniem i brakiem standardów jakości;

G.  mając na uwadze, że zmiana klimatu i degradacja środowiska doprowadziły do pogłębienia nierówności, ponieważ nieproporcjonalnie mocno wypłynęły na osoby ubogie oraz grupy szczególnie wrażliwe; mając na uwadze, że Zielonemu Ładowi koncentrującemu się na inwestycjach mających na celu przejście na gospodarkę bezemisyjną i neutralną dla klimatu musi towarzyszyć inwestowanie w ludzi, którzy nie mogą sobie pozwolić na zmianę; mając na uwadze, że konieczne jest zapewnienie wszystkim zrównoważonej przyszłości;

H.  mając na uwadze, że zgodnie z najnowszym sprawozdaniem Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) zmiana klimatu, globalne ocieplenie i utrata różnorodności biologicznej gwałtownie przyspieszają, o czym świadczą niedawne dramatyczne i ekstremalne zdarzenia pogodowe na całym świecie; mając na uwadze, że mieszkańcy Europy coraz bardziej odczuwają skutki załamania się klimatu i ekstremalnych zjawisk pogodowych spowodowanych zmianą klimatu; mając na uwadze, że podwyższono cele dotyczące dekarbonizacji do 2030 r., aby do 2050 r. osiągnąć neutralność pod względem emisji dwutlenku węgla; mając na uwadze, że wzmożone działania łagodzące i dostosowawcze prowadzą do głębokiej transformacji unijnych i krajowych gospodarek i rynków pracy;

I.  mając na uwadze, że wysoka inflacja w całej UE, wraz z szybkim wzrostem cen energii i żywności, stanowi obciążenie dla gospodarstw domowych i MŚP, co najmocniej uderza w osoby znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji i o najniższych dochodach; mając na uwadze, że warunki na rynku energii i szybki wzrost cen pogłębiają ubóstwo energetyczne, na które ponad 50 mln osób w UE było narażonych już w 2019 r., przed wybuchem pandemii; mając na uwadze, że Europejski Bank Centralny (EBC) prognozuje, że inflacja w 2023 r. utrzyma się na wysokim poziomie (powyżej celu 2%) i w nadchodzących miesiącach Bank będzie nadal podnosił stopy procentowe; mając na uwadze, że kryzys kosztów utrzymania i zakłócenia na rynku mieszkaniowym, takie jak zwiększona finansjalizacja, mają negatywny wpływ na przystępność cenową mieszkań, co wiąże się z ryzykiem dalszego wzrostu bezdomności;

J.  mając na uwadze, że UE potrzebuje strategii przemysłowej, dzięki której jej baza przemysłowa stanie się bardziej odporna, bardziej skuteczna ze społecznego punktu widzenia i zrównoważona środowiskowo; mając na uwadze, że sprawiedliwa społecznie transformacja i przyszłość przemysłu wymagają ogromnych inwestycji publicznych; mając na uwadze, że taka strategia ma zasadnicze znaczenie w dążeniu do osiągnięcia celów klimatycznych, zwłaszcza tych określonych w porozumieniu paryskim; mając na uwadze, że strategia przemysłowa UE musi iść w parze ze strategią na rzecz zatrudnienia; mając na uwadze, że każdy sprawiedliwy i zrównoważony model produkcji powinien stawiać pracowników i związki zawodowe, a także interesy pracowników i zdobywaną przez wiele lat wiedzę fachową, u podstaw swojego rozwoju, aby zapewnić demokratyczne funkcjonowanie;

K.  mając na uwadze, że nowa gospodarka cyfrowa, w tym sztuczna inteligencja (AI), o ile będzie dobrze regulowana, może przynieść korzyści całemu społeczeństwu poprzez poprawę jakości życia i warunków pracy oraz zarówno utrzymanie zatrudnienia, jak i tworzenie nowych możliwości zatrudnienia wysokiej jakości, przy jednoczesnym wspieraniu dobrobytu i ułatwianiu przejścia na bardziej zrównoważoną, solidną i odporną gospodarkę;

L.  mając na uwadze, że według Eurofound w 2017 roku 20% miejsc pracy w Europie było „niskiej jakości”, co narażało zdrowie fizyczne lub psychiczne pracowników na zwiększone ryzyko; mając na uwadze, że według OECD niepewność finansowa i niepewność zatrudnienia są czynnikami ryzyka związanymi ze złym stanem zdrowia psychicznego; mając na uwadze, że inwestowanie w długoterminowe miejsca pracy wysokiej jakości ma kluczowe znaczenie dla przeciwdziałania złemu stanowi zdrowia psychicznego pracowników;

M.  mając na uwadze, że pandemia COVID-19 uwydatniła konieczność zwiększenia nadzoru i inwestycji we wszystkich państwach członkowskich, co posłuży zapewnieniu, aby były one odpowiednie przygotowanie do radzenia sobie z przyszłymi kryzysami zdrowotnymi oraz były w stanie oferować dobrej jakości opiekę także w przypadku wszystkich innych chorób i schorzeń; mając na uwadze, że szczególną uwagę należy poświęcić potrzebom grup słabszych;

N.  mając na uwadze, że równouprawnienie płci i uwzględnianie aspektu płci powinny być sednem rocznej strategii zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2023 r.;

O.  mając na uwadze, że wykwalifikowani pracownicy oraz kształcenie, szkolenie i uczenie się przez całe życie mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia zrównoważonej i sprawiedliwej transformacji gospodarki europejskiej; mając na uwadze, że programy podnoszenia i zmiany kwalifikacji oraz programy szkoleniowe muszą być powszechnie dostępne, w tym pracownikom z niepełnosprawnościami, oraz powinny być ponadto dostosowane do potrzeb i możliwości pracowników;

P.  mając na uwadze, że pracownicy mają prawo do wysokiego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w dostępnym miejscu pracy i środowisku, które spełnia normy Europejskiego filaru praw socjalnych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy i przyczynia się do ich wdrażania;

1.  podkreśla, że sprawne i skoordynowane działanie polityczne UE w trakcie pandemii COVID-19 złagodziło wstrząsy gospodarcze i ochroniło ludność przed najbardziej niekorzystnymi konsekwencjami kryzysu; uważa, że chociaż skutki rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie powodują występowanie wielu nowych wyzwań gospodarczych, społecznych i geopolitycznych dla gospodarki i społeczeństwa UE, inne długotrwałe wyzwania społeczne, takie jak ubóstwo, wykluczenie społeczne, sytuacje kryzysowe związane z klimatem i różnorodnością biologiczną oraz nierówności, nadal rosną i również należy się nimi zająć;

2.  popiera dążenie Komisji i państw członkowskich do ściślejszej koordynacji reakcji politycznych UE w celu złagodzenia krótkoterminowych obciążeń związanych z wysokimi cenami energii i żywności, inflacją, zakłóceniami w łańcuchu dostaw, w tym brakami leków, rosnącym poziomem zadłużenia i zwiększonymi kosztami pożyczek, w tym kredytów hipotecznych, dla europejskich gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP i przedsiębiorców; podkreśla, że Unia Europejska potrzebuje modelu energetycznego, który zapewni powszechny dostęp do źródeł energii o obniżonej emisyjności i położy kres ubóstwu energetycznemu; podkreśla, że inwestycje społeczne są kluczowe, aby możliwe było osiągnięcie zrównoważonego rozwoju w perspektywie średniookresowej i długookresowej oraz aby krajowe systemy opieki społecznej pełniły podstawową funkcję stabilizacyjną; podkreśla potrzebę utworzenia unijnego Funduszu na rzecz Suwerenności w celu zapewnienia m.in. elastyczności wszystkich państw członkowskich w podejmowaniu wyzwań społecznych, klimatycznych i środowiskowych;

3.  podkreśla, że jednymi z celów zrównoważonego wzrostu gospodarczego musi być zapewnienie sprzyjającej włączeniu społecznemu społeczno-ekologicznej transformacji naszych gospodarek, która będzie zapobiegać zaburzeniom równowagi społecznej, gospodarczej i środowiskowej dzięki zwalczaniu ubóstwa, ograniczaniu nierówności i tworzeniu godnych miejsc pracy z adekwatnym wynagrodzeniem i odpowiednimi warunkami pracy, przy jednoczesnym zapewnieniu zgodności z celami zrównoważonego rozwoju i Europejskim filarem praw socjalnych;

4.  wyraża zaniepokojenie, że 21,7% ludności UE jest zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, przy czym kobiety i młodzi dorośli są na to ryzyko bardziej narażeni; zauważa, że główny cel polegający na zmniejszeniu ubóstwa o 15 mln osób nie zostanie osiągnięty bez zajęcia się grupami szczególnie wrażliwymi; wzywa Komisję Europejską i państwa członkowskie do opracowania ukierunkowanych sposobów wsparcia długotrwale bezrobotnych i bezdomnych, a także osób borykających się z szeregiem barier i różnymi rodzajami dyskryminacji; podkreśla, że potrzebne są odpowiednie minimalne dochody, aby wydobyć ludzi z ubóstwa; podkreśla, że bezdomność jest jedną z najbardziej skrajnych form wykluczenia społecznego i że europejska platforma na rzecz przeciwdziałania bezdomności jest podstawowym narzędziem, którego ostatecznym celem jest położenie kresu bezdomności do 2030 r.; wzywa Komisję i państwa członkowskie do przyjęcia ambitnych strategii krajowych, z odpowiednim finansowaniem krajowym i unijnym, opartych na zasadzie „najpierw mieszkanie”, aby zapobiegać bezdomności i zapewnić wszystkim dostęp do odpowiednich, bezpiecznych i przystępnych cenowo mieszkań; podkreśla, że kryzys kosztów utrzymania sprawia, iż jeszcze ważniejsze staje się wdrożenie na szczeblu krajowym gwarancji dla dzieci, wzmocnionej gwarancji dla młodzieży i strategii UE na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami; wzywa Komisję do większej aktywności w zwalczaniu ubóstwa, zwłaszcza ubóstwa dzieci i ubóstwa pracujących; wzywa Komisję do dążenia do szczegółowego monitorowania wdrażania gwarancji dla dzieci we wszystkich państwach członkowskich;

5.  podkreśla, że wysokiej jakości i dobrze finansowane usługi publiczne, w tym usługi socjalne, przyczyniają się do realizacji podstawowych wartości demokratycznych, takich jak poszanowanie praw podstawowych i praw człowieka, oraz odgrywają kluczową rolę w przezwyciężaniu kryzysów; ostrzega, że osoby znajdujące się w trudnej sytuacji, które nie mają dostępu do ukierunkowanych usług społecznych lub jest on dla nich ograniczony, odczuwają również negatywny wpływ na swój dostęp do innych ważnych usług publicznych, takich jak opieka zdrowotna czy szkolenia; wzywa Komisję do rozważenia możliwości dokonania przeglądu unijnych ram jakościowych dla usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, aby wesprzeć wysiłki państw członkowskich na rzecz poprawy dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w szczególności do mieszkań, energii, transportu, wody, kanalizacji, usług finansowych i komunikacji cyfrowej; wzywa Komisję Europejską do skuteczniejszego uwzględnienia kwestii społecznych w dziedzinie pomocy państwa oraz do rozszerzenia zakresu ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych w ramach jego kolejnego przeglądu, aby przyczynić się do lepszego dostępu do podstawowych towarów i usług oraz do ich lepszej jakości;

6.  podkreśla potrzebę uwzględnienia w europejskim semestrze zaleceń dla poszczególnych krajów dotyczących inwestowania w odpowiedni zasiłek dla osób z niepełnosprawnością połączalny z innymi formami dochodu, aby w ten sposób ograniczyć ryzyko ubóstwa wśród osób z niepełnosprawnością;

7.  uważa, że polityka równości płci musi być zakorzeniona w głównym nurcie i włączona do niego na wszystkich etapach zarządzania gospodarczego; podkreśla potrzebę zapewnienia równouprawnienia płci, niedyskryminacji i równości społecznej w stosunkach pracy; wzywa Komisję i państwa członkowskie do zajęcia się wszystkimi formami feminizacji ubóstwa, w szczególności poprzez poprawę warunków pracy w sektorach sfeminizowanych; apeluje o lepsze strategie polityczne uwzględniające aspekt płci na szczeblu UE, które mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia, aby wpływ kryzysu kosztów utrzymania nie pogłębił nierówności płci;

8.  wzywa do bardziej demokratycznego procesu europejskiego semestru, w którym Parlament byłby ściśle zaangażowany zwłaszcza w ustalanie priorytetów polityki makroekonomicznej i społecznej; uważa, że zmieniony proces europejskiego semestru powinien odbywać się zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, a więc być uzgodniony przez Radę i Parlament; wzywa Komisję do opracowania architektury zarządzania gospodarczego w UE opartej na solidarności, integracji, sprawiedliwości społecznej i konwergencji, równości płci, wysokiej jakości usługach publicznych, w tym wysokiej jakości systemie edukacji publicznej dla wszystkich, wysokiej jakości zatrudnieniu i zrównoważonym rozwoju;

9.  wyraża zaniepokojenie poważnymi skutkami obecnego kryzysu w sferze społecznej i w obszarze zatrudnienia, zwłaszcza wobec osób młodych; wzywa państwa członkowskie i Komisję do zadbania o to, by każda młoda osoba w Europie miała dostęp do edukacji, szkoleń i płatnych staży oraz do rynku pracy; wzywa państwa członkowskie i Komisję do priorytetowego traktowania walki z bezrobociem; wzywa w związku z tym Komisję i państwa członkowskie do wzmocnienia europejskiego instrumentu tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE), aby wspierać rozwiązania w zakresie pracy w zmniejszonym wymiarze czasu, dochody pracowników oraz samych pracowników, którzy zostaliby tymczasowo zwolnieni z powodu wzrostu cen energii, między innymi, jak również w celu złagodzenia skutków wstrząsów asymetrycznych;

10.  popiera przejście ku zrównoważonemu, sprzyjającemu włączeniu i odpornemu modelowi wzrostu, który wspiera pozytywną konwergencję społeczną oraz wzmacnia zrównoważony rozwój i odporność gospodarki i społeczeństw UE; z zadowoleniem przyjmuje postępy poczynione w tym roku w kierunku pełnego wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych, ale wciąż czeka na pełne wdrożenie, w tym jego odpowiednich głównych celów na 2030 r., protokołu postępu społecznego, jak również promowanie inwestycji ukierunkowanych na przyszłość, skoncentrowanych na sprawiedliwej transformacji ekologicznej i cyfrowej, w których widoczny będzie zdecydowanie wymiar społeczny, w tym równość płci;

11.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do dopilnowania, aby przyszłe unijne inicjatywy finansowania mające na celu wsparcie przemysłu i suwerenności zapewniały długoterminowy i zrównoważony wzrost oraz postęp społeczny; uważa, że niezbędne jest uwzględnienie następujących odpowiednich aspektów we wszelkich przyszłych instrumentach finansowania:

12.  przyjmuje do wiadomości zmieniony proces europejskiego semestru, charakteryzujący się szerszym zakresem i wzmocnionym nadzorem wielostronnym w celu zapewnienia trwałości i kluczowych inwestycji przy jednoczesnym zapewnieniu stabilności budżetowej i uwzględnieniu reform i inwestycji za pośrednictwem krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, przejścia Europy na czystą energię dzięki planowi REPowerEU oraz uwzględnienia celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych; uważa, że europejskie reguły fiskalne powinny umożliwiać niezbędne inwestycje publiczne i finansowanie sprawiedliwego przejścia na gospodarkę bezemisyjną, a także właściwe wdrożenie zasad Europejskiego filaru praw socjalnych; podkreśla, że chociaż istnieje potrzeba zmniejszenia długu publicznego w rozsądnych ramach czasowych, mniejsze lub bardziej zadłużone państwa członkowskie potrzebują bardziej elastycznych indywidualnych ścieżek dostosowawczych, które zapewnią im wystarczającą przestrzeń fiskalną do podjęcia inwestycji i reform niezbędnych do sprawiedliwej społecznie transformacji ekologicznej i cyfrowej w sposób, który nie pozostawi nikogo w tyle; przypomina państwom członkowskim o ich zobowiązaniu do przeprowadzenia reform i inwestycji przyczyniających się do spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej UE oraz trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, łagodzących społeczne i gospodarcze skutki kryzysu, w szczególności dla grup szczególnie wrażliwych, a także przyczyniających się do wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych za pośrednictwem krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności; podkreśla swoje zobowiązanie do kontynuowania tego wdrażania na szczeblu unijnym i krajowym, aby zmniejszyć nierówności, bronić godziwych wynagrodzeń, zwalczać wykluczenie społeczne i ubóstwo, a jednocześnie realizować cel, jakim jest zwalczanie ubóstwa dzieci i przeciwdziałanie ryzyku wykluczenia społecznego, tak aby wspierać pozytywną konwergencję gospodarczą i społeczną oraz tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy;

13.  przypomina, że w europejskim semestrze należy w większym stopniu uwzględnić zasady Europejskiego filaru praw socjalnych, w tym zasadę nr 11 dotyczącą opieki nad dziećmi i wsparcia dla dzieci; podkreśla, że dostępność darmowych i cechujących się wysoką jakością usług, takich jak wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem, kształcenie, opieka zdrowotna, a także dostęp do odpowiednich warunków mieszkaniowych i zdrowego odżywiania to warunki niezbędne do zapewnienia równych szans oraz zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego; zauważa, że przeciwdziałanie ubóstwu dzieci wymaga odpowiednio finansowanych, kompleksowych i zintegrowanych środków oraz wdrożenia europejskiej gwarancji dla dzieci na szczeblu krajowym; ponawia apel o zwiększenie finansowania europejskiej gwarancji dla dzieci za pomocą specjalnego budżetu w wysokości co najmniej 20 mld euro oraz o przeznaczenie przez państwa członkowskie co najmniej 5% przydzielonych im środków z EFS+ na walkę z ubóstwem dzieci i promowanie dobrostanu dzieci;

14.  podkreśla potrzebę uwypuklenia społecznego wymiaru europejskiego semestru i wdrożenia Europejskiego filaru praw socjalnych, zwłaszcza w świetle przeglądu zarządzania gospodarczego i zbliżającej się dezaktywacji klauzuli wyjścia; apeluje do Komisji o rozważenie przedstawienia rozporządzenia w sprawie ram konwergencji społecznej, pozwalającego monitorować ryzyko konwergencji społecznej, zapobiegać negatywnemu społecznemu efektowi zewnętrznemu działań politycznych lub wstrząsów gospodarczych szkodzącemu wzrostowej tendencji konwergencji społecznej, wykrywać potencjalne niepowodzenia we właściwym wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych oraz ustanowić cele społeczne; uważa, że ryzyko dla konwergencji społecznej należy uwzględnić w zaleceniach dla poszczególnych krajów i brać je pod uwagę przy wytyczaniu kierunku korekty budżetowej;

15.  podkreśla potrzebę inwestycji publicznych i prywatnych w celu poprawy tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i wspierania MŚP; podkreśla znaczenie rozwijania odpowiednich umiejętności i kwalifikacji siły roboczej, aby sprostać zapotrzebowaniu na wykwalifikowanych pracowników podczas transformacji ekologicznej i cyfrowej; nadal popiera Komisję w jej wysiłkach na rzecz poprawy warunków pracy i ochrony europejskich pracodawców i pracowników poprzez wspieranie i zachęcanie do procesów dialogu społecznego i zasięgu umów zbiorowych; z zadowoleniem przyjmuje włączenie przez Komisję przepisów dotyczących dialogu społecznego i rokowań zbiorowych do zaleceń dla poszczególnych krajów z lat 2020–2021; ubolewa, że chociaż w 2020 r. dialog społeczny uwzględniono w 15 zaleceniach dla poszczególnych krajów, w 2022 r. mowa jest o nim tylko w dwóch zaleceniach; wzywa Komisję do promowania rokowań zbiorowych, demokracji w miejscu pracy i dialogu społecznego w ramach europejskiego semestru, a w szczególności w zaleceniach dla poszczególnych krajów, aby zapewnić godne wynagrodzenia w drodze rokowań zbiorowych;

16.  podkreśla, jak ważna jest lepsza ocena skutku dystrybucyjnego istniejących i nowych strategii i reform monitorowanych w ramach procesu europejskiego semestru; apeluje do Komisji o ustanowienie wymogów dotyczących oceny skutku dystrybucyjnego krajowych programów reform; zauważa, że konsolidacja budżetowa może być sprawiedliwa i zrównoważona tylko wówczas, gdy skutek dystrybucyjny realokowanych wydatków lub zmian w poziomie dochodów jest prawidłowo skalibrowany i przyczynia się do ograniczenia nierówności społecznych, gospodarczych i regionalnych; wzywa Komisję do zaproponowania metodologii i jasnych celów w zakresie tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy; przypomina państwom członkowskim o wymogach włączenia do krajowych programów reform wyjaśnienia, w jaki sposób środki te mają przyczynić się do równouprawnienia płci i równych szans dla wszystkich oraz do uwzględnienia tych celów;

17.  uważa, że zmieniona tablica wskaźników społecznych może nie odzwierciedlać odpowiednio 20 zasad Europejskiego filaru praw socjalnych; wzywa zatem Komisję do rozważenia dalszego przeglądu i udoskonalenia tabeli wskaźników społecznych oraz o ujęcie w niej odpowiednich wskaźników, na przykład dotyczących dobrobytu społecznego, oraz do podziału danych według różnych czynników, takich jak płeć, wiek i dochód, aby poprzez dynamiczną ocenę określić rozbieżności społeczne i wpływ polityki na różne grupy, zwłaszcza te znajdujące się w trudnej sytuacji; zwraca uwagę, jak duże znaczenie ma uwzględnienie wskaźników, które w pełni odzwierciedlają tendencje i przyczyny nierówności, takich jak wskaźniki dotyczące równych szans, zatrudnienia dobrej jakości, podziału bogactwa, powszechnego dostępu do dobrej jakości usług publicznych, w tym energii, wody i urządzeń sanitarnych, adekwatnych świadczeń emerytalnych, wskaźnika bezdomności, programów zapewniających dochód minimalny, chorób zawodowych (w tym chorób psychicznych) oraz świadczeń dla osób bezrobotnych, jak również wskaźników oddających wpływ degradacji środowiska i zmiany klimatu na społeczeństwo; przypomina Komisji, że wskaźnik AROPE („osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym”) nie oddaje szerszych i bardziej złożonych przyczyn nierówności;

18.  przyjmuje do wiadomości wniosek Komisji określający kierunki zmiany ram zarządzania gospodarczego służące wzmocnieniu zrównoważonego charakteru zadłużenia i promowaniu zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu w drodze inwestycji i reform; wzywa Komisję do oceny, jakie wydatki i inwestycje są niezbędne do osiągnięcia długoterminowych celów społeczno-gospodarczych i wymagane do spełnienia kamieni milowych planów budowy i wzmacniania odporności; uważa, że systemy podatkowe powinny być zaprojektowane w taki sposób, aby zmniejszać nierówności, wspierać sprawiedliwość i chronić gospodarstwa domowe, oraz że powinny być zrównoważone, aby systemy były bardziej sprawiedliwe i skuteczne; wzywa Komisję i państwa członkowskie do podjęcia skutecznych działań w celu zwalczania unikania opodatkowania i oszustw podatkowych, co będzie stanowić istotny środek na rzecz ograniczenia nierówności ekonomicznych i usprawnienia poboru dochodów podatkowych w państwach członkowskich; przypomina, że efektywna minimalna stawka podatkowa dla dużych przedsiębiorstw wielonarodowych w Unii Europejskiej może przyczynić się do rozwiązania problemu dumpingu podatkowego i zagwarantować, że wszystkie korporacje będą płacić sprawiedliwą część podatku od zysków generowanych przez ich działalność w UE;

19.  wyraża zaniepokojenie aktualną sytuacją gospodarczą, prognozami na najbliższą przyszłość oraz wpływem, jaki poziom wzrostu płac niższy niż poziom inflacji może mieć na poziom życia w UE; uważa, że zwiększenie siły nabywczej jest jednym ze sposobów zapewnienia dalszego ożywienia gospodarczego, ale ogólnie rzecz biorąc wzrost płac nie będzie w nadchodzącym roku nadążał za inflacją, przez co pracownicy stracą siłę nabywczą; przypomina, że godne wynagrodzenie jest podstawowym narzędziem pomagającym gospodarstwom domowym nadążyć za wzrastającymi cenami energii; apeluje do państw członkowskich o zwalczanie praktyk konkurencyjnych opartych na niskich płacach i złych warunkach pracy oraz o natychmiastowe wdrożenie przepisów przewidzianych w dyrektywie o wynagrodzeniach minimalnych(4), tak aby zgodnie z zaleceniami wynagrodzenie minimalne zwiększyć co najmniej do poziomu 60% krajowej mediany wynagrodzeń brutto lub 50% średniego wynagrodzenia brutto; wzywa Komisję do działań na rzecz poprawy warunków życia oraz do monitorowania sytuacji w zakresie wynagrodzeń minimalnych i zapewnienia, że niskie płace, a zwłaszcza wynagrodzenia minimalne, będą przystawać do gwałtownie rosnących kosztów utrzymania; apeluje do państw członkowskich o zapewnienie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych, aby osiągnąć godny poziom życia, ograniczyć ubóstwo pracujących, a także promować spójność społeczną i pozytywną konwergencję społeczną przy jednoczesnym zmniejszaniu luki płacowej między kobietami a mężczyznami; podkreśla, że aby zwiększyć udział gospodarstw domowych w grupie o średnich dochodach, wysiłki te należy połączyć z polityką rozszerzania zasięgu umów zbiorowych i zwiększania liczby członków związków zawodowych;

20.  wzywa Komisję do oceny ewentualnego przeglądu europejskiej dyrektywy w sprawie zamówień publicznych w celu zwiększenia zasięgu umów zbiorowych poprzez zobowiązanie przedsiębiorstw do przestrzegania układów zbiorowych, w tym wzmocnienia klauzuli społecznej, oraz do faworyzowania przedsiębiorstw, które przestrzegają praw pracowniczych i socjalnych, wykluczając z przetargów te przedsiębiorstwa, na które nałożono kary za stosowanie praktyk polegających na likwidacji związków zawodowych;

21.  wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia godziwych płac, wysokiej jakości miejsc pracy oraz godnych warunków pracy, a także do promowania zarówno dobrego zdrowia fizycznego, jak i psychicznego, zwłaszcza w ramach bezpieczeństwa w miejscu pracy; w tym kontekście przypomina o znaczeniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz o prawie do bycia offline, zwłaszcza że obecnie wraz z rozwojem telepracy coraz bardziej zacierają się granice między środowiskiem zawodowym a prywatnym; z zadowoleniem przyjmuje porozumienie między Radą a Parlamentem w sprawie dyrektywy w sprawie przejrzystości wynagrodzeń(5) i apeluje o jej szybkie wdrożenie; wzywa państwa członkowskie do oceny pracy o równej wartości zgodnie z obiektywnymi kryteriami neutralnymi pod względem płci;

22.  z zadowoleniem przyjmuje porozumienie w sprawie przyjęcia Społecznego Funduszu Klimatycznego jako ambitny początek rozwiązywania problemu wpływu, jaki rozszerzenie handlu emisjami na sektory budownictwa i transportu drogowego będzie miało na znajdujące się w trudnej sytuacji gospodarstwa domowe, użytkowników transportu i mikroprzedsiębiorstwa; podkreśla, że ogólnym celem jest przyczynienie się do sprawiedliwej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej, która to transformacja nie pozostawia nikogo w tyle; apeluje o stworzenie większej liczby narzędzi, które pozwolą zająć się nierównym wpływem zmian klimatu i degradacji środowiska na grupy o różnych dochodach, a także społecznymi konsekwencjami transformacji naszych społeczeństw w kierunku neutralności klimatycznej; podkreśla, jak pilne jest przyjęcie instrumentów, które pozwalają wszystkim grupom społeczeństwa cieszyć się korzyściami z gospodarki neutralnej dla klimatu oraz które chronią gospodarstwa domowe, słabszych użytkowników transportu i mikroprzedsiębiorstwa przed oddziaływaniem zarówno zmiany klimatu, jak i zanieczyszczeń; nalega, aby strategie i cele społeczne i środowiskowe uwzględniać na równi z gospodarczymi; jest w związku z tym przekonany, że pakt stabilności i wzrostu jest przestarzały i nie oferuje ani elastyczności, ani architektury niezbędnej do wdrożenia nowych ram zarządzania na rzecz zrównoważonego rozwoju i postępu społecznego w UE; wzywa Komisję do ochrony prawa do zdrowia i zdrowego środowiska na szczeblu UE, ponieważ prawo to jest niezbędne do zapewnienia realizacji większości innych praw podstawowych oraz do przeprowadzenia inkluzywnej transformacji;

23.  apeluje do Komisji i państw członkowskich o wykorzystanie Społecznego Funduszu Klimatycznego oraz stworzenie fundamentów pod rozwój ekologicznych systemów ochrony socjalnej na szczeblu krajowym przy wsparciu UE, aby wzmocnić społeczną odporność na skutki zmiany klimatu i degradacji środowiska poprzez zareagowanie na skutki uboczne, jakie ma polityka ekologiczna dla miejsc pracy i warunków życia, oraz zapewnić, aby społeczności odczuwające te skutki były w pełni przygotowane na nowy rynek pracy; zwraca uwagę, że w przypadku tych programów można rozważyć następujące aspekty:

24.  podkreśla, że wsparcie dla MŚP, w tym zmniejszenie zbędnych obciążeń administracyjnych, ma zasadnicze znaczenie dla zagwarantowania, że będą one mogły w pełni dostosować swoją działalność do ekologicznej transformacji i utrzymać siłę roboczą, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorstw rozpoczynających działalność, przy jednoczesnym zapewnieniu najwyższego poziomu ochrony pracowników i środowiska oraz pomaganiu europejskim pracodawcom w inwestowaniu w zrównoważony wzrost i tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy;

25.  podkreśla obciążenie regulacyjne dla unijnych pracodawców i jego możliwy negatywny wpływ na konkurencyjność, wzrost gospodarczy i tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy; nadal popiera zasadę „jedno więcej – jedno mniej” i wzywa Komisję do opracowania ambitniejszego programu lepszego stanowienia prawa, który powinien doprowadzić do zmniejszonego obciążenia regulacyjnego dla unijnych pracodawców;

26.  wzywa Komisję do zaproponowania dyrektywy regulującej warunki telepracy w całej UE oraz zapewniającej godne warunki pracy i zatrudnienia w gospodarce cyfrowej; uważa, że prawo do bycia offline ma zasadnicze znaczenie dla dobrostanu psychicznego pracowników i osób samozatrudnionych, w tym dla pracownic i dla pracowników zatrudnionych w niestandardowych formach, i że powinno zostać uzupełnione o dyrektywę w sprawie zagrożeń psychospołecznych i dobrego samopoczucia w pracy; wzywa Komisję do zaproponowania, w porozumieniu z partnerami społecznymi, dyrektywy w sprawie minimalnych norm i warunków zapewniających wszystkim pracownikom możliwość skutecznego korzystania z prawa do bycia offline; podkreśla, że przyszła inicjatywa Komisji dotycząca „kompleksowego podejścia do zdrowia psychicznego”, która ma zostać opublikowana w czerwcu, jest dobrą okazją do rozpoczęcia prac nad tymi dyrektywami;

27.  podkreśla, że przy kurczącej się populacji w wieku produkcyjnym strategie polityczne przyciągające większą liczbę osób na rynek pracy mają zasadnicze znaczenie; uważa, że integracja migrantów na rynku pracy będzie miała pozytywny wpływ na podaż pracy, zmniejszy niedobory siły roboczej oraz przyczyni się do wzrostu wskaźników zatrudnienia(6); zauważa jednak, że pracownicy migrujący nadal doświadczają nierównego traktowania i wyzysku; podkreśla, że wszyscy pracownicy migrujący muszą być chronieni przed wyzyskiem, w tym poprzez zagwarantowanie im skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości i zadośćuczynienia; uważa, że musi to zostać połączone z innymi strategiami politycznymi, które umożliwiają prowadzenie aktywności zawodowej w dobrym zdrowiu, poprawiają warunki pracy i lepiej dostosowują rynki pracy do zmieniających się potrzeb pracowników przez całe ich życie;

28.  apeluje o lepsze uwzględnienie słabszych grup społecznych w europejskim semestrze, wdrożenie środków wspierających zatrudnienie osób młodych i osób starszych oraz lepsze możliwości dla osób z niepełnosprawnościami, a także o skuteczne narzędzia zapobiegania dyskryminacji; podkreśla znaczenie środków mających na celu integrację obywateli państw trzecich, w tym naukę języka, ponieważ jest on podstawą komunikacji we wszystkich obszarach działalności gospodarczej, umożliwiając udział w szkoleniach zawodowych i przekwalifikowanie w celu rozwinięcia odpowiednich kompetencji;

29.  podkreśla, że pracodawcy muszą wspierać relacje międzypokoleniowe w przedsiębiorstwie i międzypokoleniowe uczenie się młodszych od starszych i odwrotnie; podkreśla, że starzejąca się siła robocza może być pomocna przedsiębiorstwu w opracowaniu nowych produktów i usług, aby w bardziej kreatywny i produktywny sposób dostosować się do potrzeb starzejącego się społeczeństwa; wzywa Komisję i państwa członkowskie do stworzenia zachęt do przekazywania wiedzy między pokoleniami oraz do podjęcia konkretnych działań ułatwiających zatrudnianie młodzieży i przygotowania do przejścia na emeryturę; wzywa Komisję i państwa członkowskie do uwzględniania w ocenach strategii politycznych, w porozumieniu z organizacjami młodzieżowymi, możliwych skutków dla młodych ludzi;

30.  wyraża zaniepokojenie z powodu dużej liczby osób przedwcześnie kończących naukę, którym później grozi bezrobocie i popadnięcie w błędne koło ubóstwa międzypokoleniowego, zważywszy że w 2021 r. 11,4% młodych mężczyzn i 7,9% młodych kobiet w UE zbyt wcześnie porzuciło naukę czy szkolenie; wzywa Komisję do koordynowania – wraz z państwami członkowskimi, społeczeństwem obywatelskim i odpowiednimi zainteresowanymi stronami – wdrażanie odpowiednich rozwiązań w celu zatrzymania dzieci i młodzieży w systemie edukacji; wzywa państwa członkowskie do zapewnienia młodym ludziom dostępu do płatnych, wysokiej jakości i włączających staży i praktyk; apeluje o zapewnienie młodym ludziom odpowiednich i solidnych pierwszych doświadczeń zawodowych oraz możliwości podnoszenia kwalifikacji i zdobywania nowych kwalifikacji lub umiejętności; potępia praktykę bezpłatnych staży jako formę wykorzystywania młodych pracowników oraz łamanie ich praw oraz wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby we współpracy z Parlamentem i przy poszanowaniu zasady pomocniczości zakończyły bezpłatne staże i zaproponowały wspólne ramy prawne zapewniające godziwe wynagrodzenia za staże i praktyki zawodowe, aby uniknąć praktyk opartych na wyzysku; potępia praktykę stosowania umów zerogodzinowych i apeluje do państw członkowskich o udzielenie wsparcia pracodawcom zapewniającym staże i praktyki ludziom młodym z niepełnosprawnościami; wzywa Komisję do dokonania przeglądu istniejących instrumentów europejskich, takich jak ramy jakości staży oraz europejskie ramy jakości i skuteczności programów przygotowania zawodowego, a także do wprowadzenia kryteriów jakościowych dla ofert przedstawianych młodym ludziom, w tym zasady sprawiedliwego wynagrodzenia dla stażystów i praktykantów, dostępu do ochrony socjalnej, trwałego zatrudnienia i praw socjalnych;

31.  wyraża obawę w związku z rozbieżnościami między analizą i zaleceniami Europejskiego Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (Cedefop) dotyczącymi polityki umiejętności a strategiami wdrażanymi na szczeblu unijnym i krajowym, co może prowadzić do nieefektywności; zawraca uwagę na dowody przedstawione w sprawozdaniach Cedefopu na temat niedostatecznego korzystania z umiejętności, posiadania nadmiernych kwalifikacji, niskiego popytu na umiejętności i ograniczonej złożoności wielu europejskich stanowisk pracy, a także stosunkowo niewielki poziom zapotrzebowania na umiejętności cyfrowe w Europie, co może utrudnić transformację cyfrową i wpłynąć na konkurencyjność Europy; apeluje do Komisji o przedstawienie wniosków i koordynowanie działań politycznych, które przyczyniają się do zwiększenia liczby bardziej złożonych cyfrowo miejsc pracy, oraz o usprawnienie prac nad zachętami skłaniającymi do podnoszenia cyfrowych umiejętności pracowników; co obejmie też szkolenia i uczenie się przez całe życie; podkreśla, że takie inicjatywy powinny być również skierowane do słabszych grup społecznych i mniejszości, aby ułatwić wszystkim dostęp do rynku pracy, biorąc pod uwagę, że 45% pracowników unijnych uważa, że potrzebuje nowej wiedzy i umiejętności ze względu na nowe technologie cyfrowe w swoim miejscu pracy;

32.  przypomina, że tworzenie dobrej jakości miejsc pracy i wdrażanie strategii ich utrzymywania to najlepszy sposób przyciągania wykwalifikowanych pracowników i zachęcania pracodawców do inwestowania w swoich pracowników; podkreśla, że w sprawozdaniach Cedefopu podkreślono, że trudności związane z rekrutacją (w tym te wynikające z niedopasowania umiejętności) w znacznej mierze odzwierciedlają również niską jakość miejsc pracy, brak polityki zarządzania zasobami ludzkimi ukierunkowanej na pracowników oraz niewykorzystane możliwości związane z projektowaniem stanowiska pracy; apeluje do Komisji o przyczynienie się do wyeliminowania luk kompetencyjnych istniejących w Europie oraz o zmianę strategii na rzecz podnoszenia kwalifikacji i nabywania nowych kwalifikacji zawodowych w świetle ustaleń Cedefopu; podkreśla pilną potrzebę większego wsparcia na rzecz szkolenia przez całe życie i reorientacji zawodowej zgodnie z celem na 2030 r., który zakłada, że co najmniej 60% wszystkich dorosłych będzie uczestniczyło co roku w szkoleniach;

33.  podkreśla, że prognozowanie przyszłego rynku pracy prowadzi do zwiększenia odporności gospodarek, co wymaga aktywnej polityki rynku pracy, ciągłego podnoszenia i zmiany kwalifikacji pracowników oraz silnych systemów ochrony socjalnej; wyraża zaniepokojenie doniesieniami o niedoborach siły roboczej w wielu zawodach, w szczególności w zawodach związanych z kwalifikacjami w dziedzinie nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM) oraz kształceniem i opieką zdrowotną; podkreśla potrzebę poprawy warunków ich pracy, co pomogłoby również zmniejszyć niedobory na rynku pracy, a także potrzebę wzmocnienia unijnych programów edukacyjnych, wspierających wysiłki pracowników i nauczycieli w zakresie kształcenia odpowiednich umiejętności;

34.  apeluje o opracowanie unijnej zielonej strategii przemysłowej w celu zapewnienia, aby przyszłe miejsca pracy były nie tylko ekologiczne, lecz przede wszystkim godziwe, dobrze płatne i oparte na dobrych warunkach pracy, w tym w odniesieniu do bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy, solidnej ochrony socjalnej oraz równouprawnienia płci; apeluje również, aby strategia ta zapewniała wynagrodzenie adekwatne do kwalifikacji i potwierdzonych kompetencji; podkreśla potrzebę zapewnienia równych warunków konkurencji w celu wspierania konwergencji społecznej i gospodarczej, a także zapobiegania pogłębianiu się różnic w inwestycjach publicznych i wsparciu ze względu na różne możliwości fiskalne państw członkowskich; wzywa państwa członkowskie do dobrego wykorzystania Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji oraz innych odpowiednich funduszy i platform UE w celu zapewnienia, aby miejsca pracy stopniowo likwidowane w wyniku zielonej transformacji były zastępowane wysokiej jakości miejscami pracy na tych samych obszarach; podkreśla w tym kontekście potencjał gospodarki o obiegu zamkniętym oraz rolę, jaką procedury udzielania zamówień publicznych powinny odgrywać w promowaniu rokowań zbiorowych i dobrych warunków pracy; podkreśla, że ekologiczna polityka przemysłowa UE może stać się w nadchodzących latach jednym z głównych elementów przyczyniających się do tworzenia miejsc pracy w Europie, zarówno w sektorach wschodzących, jak i tradycyjnych, co odzwierciedla fakt, że zrównoważona działalność gospodarcza bardziej sprzyja tworzeniu miejsc pracy niż działalność, którą zastępuje; wzywa Komisję i państwa członkowskie do dopilnowania, by plan przemysłowy UE doprowadzi do sprawiedliwej transformacji i realizacji jej celów, w tym w tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy zapewniających sprawiedliwe warunki pracy i dobre wynagrodzenie, promowania rokowań zbiorowych i respektowania układów zbiorowych;

35.  przypomina, że europejscy, krajowi i sektorowi partnerzy społeczni odgrywają zasadniczą rolę w przewidywaniu zmian; podkreśla potrzebę dokładnego informowania związków zawodowych i przedstawicieli pracowników oraz konsultowani się z nimi we wszystkich procesach podejmowania decyzji w celu zapewnienia sprawiedliwej transformacji; wzywa państwa członkowskie do konsultowania się z partnerami społecznymi przy opracowywaniu i wdrażaniu planów krajowych (krajowych programów reform, planów stabilności/konwergencji lub krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności); podkreśla kluczową rolę rokowań zbiorowych w zapewnianiu najwyższych norm w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, rozwoju odpowiednich umiejętności i strategicznym przewidywaniu zmiany; podkreśla, że europejskie i międzynarodowe prawa człowieka gwarantują wszystkim pracownikom prawo do organizowania się, tworzenia związku zawodowego i przystąpienia do niego, angażowania się w rokowania zbiorowe, podejmowania działań zbiorowych na rzecz obrony ich praw oraz korzystania z ochrony na mocy układów zbiorowych; wzywa państwa członkowskie, aby wyeliminowały wszelkie przepisy krajowe, które ograniczają rokowania zbiorowe, w tym przez zapewnienie związkom zawodowym dostępu do miejsc pracy na potrzeby działań organizacyjnych, wymiany informacji i konsultacji, aby wzmocnić reprezentację pracowników;

36.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Eurofound, The cost-of-living crisis and energy poverty in the EU: Social impact and policy responses – Background Paper [Kryzys kosztów utrzymania i ubóstwo energetyczne w UE: oddziaływanie społeczne i reakcje polityczne – dokument informacyjny], 2022 r. (2) Eurostat, Key Figures on European Businesses [Kluczowe dane o europejskich przedsiębiorstwach], wydanie z 2022 r., s. 10. (3) Social Europe: Eurobarometer survey shows Europeans support stronger social policies and more social spending. [Społeczny wymiar Europy: badanie Eurobarometru pokazuje, że Europejczycy popierają silniejszą politykę społeczną i większe wydatki na cele społeczne] (4) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej (Dz.U. L 275 z 25.10.2022, s. 33). (5) Wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla kobiet i mężczyzn za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania (COM(2021)0093). (6) https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Migrant_integration_statistics.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. w sprawie sprawozdania z wdrażania umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa z UE (2020/2202(INI))

P9_TA(2023)0080 A9-0052/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając Umowę o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej(1) („umowę o wystąpieniu”), w tym Protokół w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej („protokół”),

–  uwzględniając Deklarację polityczną określającą ramy przyszłych stosunków między Unią Europejską a Zjednoczonym Królestwem(2), która towarzyszy umowie o wystąpieniu,

–  uwzględniając zapowiedziane porozumienie co do zasady w sprawie ram windsorskich,

–  uwzględniając porozumienie z Belfastu / porozumienie wielkopiątkowe z 10 kwietnia 1998 r. między rządem Zjednoczonego Królestwa, rządem Irlandii i pozostałymi uczestnikami wielostronnych negocjacji (zwane dalej „porozumieniem wielkopiątkowym”),

–  uwzględniając swoje rezolucje z 5 kwietnia 2017 r. w sprawie negocjacji ze Zjednoczonym Królestwem w związku ze złożoną przezeń notyfikacją o zamiarze wystąpienia z Unii Europejskiej(3), z 3 października 2017 r. w sprawie stanu zaawansowania negocjacji ze Zjednoczonym Królestwem(4), z 13 grudnia 2017 r. w sprawie stanu zaawansowania negocjacji ze Zjednoczonym Królestwem(5), z 14 marca 2018 r. w sprawie ram przyszłych stosunków między UE a Zjednoczonym Królestwem(6), z 18 września 2019 r. w sprawie wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej(7), z 15 stycznia 2020 r. w sprawie wdrożenia i monitorowania przepisów dotyczących praw obywateli zawartych w umowie o wystąpieniu(8), z 12 lutego 2020 r. w sprawie propozycji mandatu dotyczącego negocjacji w sprawie nowego partnerstwa ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej(9), z 18 czerwca 2020 r. dotyczące negocjacji w sprawie nowego partnerstwa ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej(10), z 28 kwietnia 2021 r. w sprawie wyniku negocjacji między UE a Zjednoczonym Królestwem(11) oraz z 16 lutego 2022 r. w sprawie oceny wdrożenia art. 50 Traktatu o Unii Europejskiej(12),

–  uwzględniając swoje stanowisko z 29 stycznia 2020 r. w sprawie projektu decyzji Rady w sprawie zawarcia Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej(13),

–  uwzględniając Umowę o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony(14) („umowa o handlu i współpracy”),

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając opinie Komisji Spraw Zagranicznych, Komisji Handlu Międzynarodowego, Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Petycji,

–  uwzględniając pismo Komisji Rynku Wewnętrznego i Ochrony Konsumentów,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Konstytucyjnych (A9-0052/2023),

A.  mając na uwadze, że umowa o wystąpieniu zawarta między UE a Zjednoczonym Królestwem weszła w życie 1 lutego 2020 r.;

B.  mając na uwadze, że umowa o wystąpieniu pozwoliła na uporządkowane wystąpienie Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej; mając na uwadze, że w umowie o wystąpieniu ustanowiono Wspólny Komitet, który jest odpowiedzialny za monitorowanie i wspieranie wdrożenia i stosowania umowy; mając na uwadze, że w umowie o wystąpieniu ustanowiono sześć specjalnych komitetów zajmujących się następującymi obszarami: prawa obywateli, inne oddzielne postanowienia, Irlandia / Irlandia Północna, Gibraltar, strefy suwerenne na Cyprze oraz postanowienia finansowe;

C.  mając na uwadze, że umowa o wystąpieniu, w szczególności Protokół w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej oraz umowa o handlu i współpracy stanowią wspólne ramy stosunków Zjednoczonego Królestwa z UE; mając na uwadze, że obie umowy zostały uzgodnione i ratyfikowane przez UE i Zjednoczone Królestwo oraz są prawnie wiążącymi traktatami na mocy międzynarodowego prawa publicznego; mając na uwadze, że stosunki między UE a Zjednoczonym Królestwem muszą opierać się na pełnym poszanowaniu tych zobowiązań międzynarodowych; mając na uwadze, że umowa o handlu i współpracy opiera się na pełnym wdrożeniu umowy o wystąpieniu i protokołu, co oznacza, że wyzwania związane z wdrażaniem umowy o wystąpieniu i protokołu są zatem nierozerwalnie związane z umową o handlu i współpracy; mając na uwadze, że te wyzwania związane z wdrażaniem mogą mieć daleko idące skutki oraz poważne konsekwencje dla szerszych stosunków handlowych między UE a Zjednoczonym Królestwem;

D.  mając na uwadze, że część druga umowy o wystąpieniu służy ochronie praw obywateli Unii mieszkających w Zjednoczonym Królestwie oraz obywateli Zjednoczonego Królestwa mieszkających w UE; mając na uwadze, że ochrona tych praw pod względem prawnym trwa po zakończeniu procesu wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE;

E.  mając na uwadze, że niespójność między statusem przyznanym w ramach systemu przyznawania obywatelom UE statusu osoby osiedlonej a prawami przewidzianymi w umowie o wystąpieniu może stwarzać ryzyko braku pewności prawa dla obywateli UE;

F.  mając na uwadze, że 31 grudnia 2020 r. powołano niezależny organ monitorujący umowy o prawach obywateli w Zjednoczonym Królestwie;

G.  mając na uwadze, że stałe przestrzeganie europejskiej konwencji praw człowieka było jednym z podstawowych warunków umowy o wystąpieniu, w szczególności w dziedzinie ścigania przestępstw i współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych; mając na uwadze, że zgodnie z umową o wystąpieniu nie powinno dojść do „ograniczenia praw, gwarancji ani równości szans” dla mieszkańców Irlandii Północnej;

H.  mając na uwadze, że w umowie o wystąpieniu przewidziano uporządkowane i sprawiedliwe porozumienie finansowe ze Zjednoczonym Królestwem;

I.  mając na uwadze, że 10 kwietnia 1998 r. rząd Zjednoczonego Królestwa, rząd Irlandii i pozostali uczestnicy wielostronnych negocjacji zawarli porozumienie z Belfastu / porozumienie wielkopiątkowe; mając na uwadze, że protokół w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej pozwala uniknąć „twardej granicy” w Irlandii, zapewnia funkcjonowanie gospodarki obejmującej całą wyspę i zabezpiecza wszystkie wymiary porozumienia z Belfastu / porozumienia wielkopiątkowego przy jednoczesnej ochronie integralności jednolitego rynku UE; mając na uwadze, że po latach intensywnych negocjacji ze Zjednoczonym Królestwem protokół jest jedynym wypracowanym rozwiązaniem; mając na uwadze, że w związku z tym stanowi on jedyne ramy pozwalające zaradzić konkretnym skutkom, jakie dla Irlandii Północnej ma decyzja Zjednoczonego Królestwa o wystąpieniu z jednolitego rynku i unii celnej;

J.  mając na uwadze, że 13 października 2021 r. Komisja, wykazując elastyczność i pragmatyzm, zaproponowała szereg dalekosiężnych wniosków mających na celu uelastycznienie wdrażania protokołu;

K.  mając na uwadze, że Zjednoczone Królestwo nie dotrzymało podjętych zobowiązań międzynarodowych i obowiązków, jednostronnie przedłużając okresy karencji; mając na uwadze, że w wyniku tego jednostronnego działania naruszono szereg głównych aspektów protokołu;

L.  mając na uwadze, że Zjednoczone Królestwo przedstawiło niedawno ustawę o Protokole w sprawie Irlandii Północnej, której celem jest jednostronne odstąpienie od stosowania postanowień Protokołu; mając na uwadze, że taki projekt stanowi wyraźne i niedopuszczalne naruszenie międzynarodowych zobowiązań wynikających z umowy o wystąpieniu;

M.  mając na uwadze, że ogłoszone niedawno porozumienie co do zasady w sprawie ram windsorskich określa warunki elastycznego, ale skutecznego wdrożenia protokołu; mając na uwadze, że w tym kontekście rząd Zjednoczonego Królestwa ogłosił wstrzymanie i zawieszenie proponowanej ustawy o Protokole w sprawie Irlandii Północnej;

N.  mając na uwadze, że wyłonieni w wyborach urzędnicy i zainteresowane strony w Irlandii Północnej mają wiedzę i doświadczenie z pierwszej ręki dotyczące praktycznych konsekwencji wdrażania protokołu;

O.  mając na uwadze, że konieczne jest zachowanie równych warunków działania i pewności prawa dla przedsiębiorstw i obywateli;

Uwagi ogólne

1.  przypomina, że umowa o wystąpieniu pozwoliła na uporządkowane wystąpienie Zjednoczonego Królestwa z UE, minimalizując zakłócenia społeczne i gospodarcze oraz unikając scenariusza braku porozumienia; przypomina, że negocjacje były historycznym, lecz skomplikowanym i długotrwałym procesem politycznym, na który obie strony przeznaczyły znaczne zasoby polityczne, administracyjne i finansowe; zwraca uwagę, że był to okres głębokiej niepewności dla UE-27, Zjednoczonego Królestwa oraz odpowiednich zainteresowanych stron; ubolewa, że umowa o wystąpieniu nie została jeszcze w pełni wdrożona; podkreśla, że pełne i terminowe wdrożenie umowy o wystąpieniu oraz umowy o handlu i współpracy, które opierają się na prawie międzynarodowym, jest i zawsze pozostanie najwyższym priorytetem UE;

2.  zauważa, że zgodnie z oczekiwaniami wystąpienie Zjednoczonego Królestwa z UE spowodowało zakłócenia w handlu i łańcuchu dostaw między UE a Zjednoczonym Królestwem, większą niepewność dla obywateli i przedsiębiorstw oraz wzrost kosztów dla przedsiębiorstw handlowych w różnych sektorach, inwestorów i przemysłu wynikających z niedoborów w transporcie, opóźnień w transporcie, trudności w przestrzeganiu zmieniających się przepisów dotyczących przywozu i zamieszania z granicami celnymi ze względu na istnienie podwójnych systemów regulacyjnych i dodatkowych formalności; zauważa zatem, że zgodnie z oczekiwaniami brexit okazał się szkodliwy dla wszystkich zainteresowanych, a zwłaszcza dla Zjednoczonego Królestwa; zauważa, że szczególnie ucierpiały regiony zaangażowane w projekty Interreg ze Zjednoczonym Królestwem; zwraca uwagę, że sytuacja byłaby znacznie gorsza w przypadku obywateli, przedsiębiorstw i administracji publicznych w UE i Zjednoczonym Królestwie bez umowy o wystąpieniu;

3.  podkreśla, że za pośrednictwem umowy o wystąpieniu zapewniono ramy prawne z myślą o zabezpieczeniu praw obywateli, uniknięciu „twardej granicy” w Irlandii i przestrzeganiu porozumienia z Belfastu / porozumienia wielkopiątkowego, przy jednoczesnej ochronie integralności i funkcjonowania jednolitego rynku i unii celnej UE, zapewnieniu sprawiedliwego porozumienia finansowego oraz ustanowieniu skutecznego systemu rozstrzygania sporów i wspólnych instytucji w celu monitorowania i egzekwowania jego wdrażania;

4.  zauważa, że nadal należy wprowadzić pewne istotne ulepszenia w celu zabezpieczenia praw obywateli oraz że ciągłe naruszanie przez Zjednoczone Królestwo jego zobowiązań wynikających z protokołu lub grożenie tym rzuciło cień na pierwsze trzy lata wdrażania umowy o wystąpieniu;

5.  przypomina, że postanowienia umowy o wystąpieniu muszą być przestrzegane i wdrażane; podkreśla, że przestrzeganie traktatów stanowi podstawową zasadę prawa międzynarodowego oraz że pełne zaufania stosunki między UE a Zjednoczonym Królestwem zależą od przestrzegania przez wszystkie strony ich prawnie wiążących zobowiązań;

6.  przypomina, że umowa o wystąpieniu ma bezpośredni wpływ na porządek prawny UE i Zjednoczonego Królestwa; zwraca uwagę, że zainteresowane podmioty prawne mogą powoływać się bezpośrednio na jej przepisy w sądach krajowych; podkreśla, że nie należy brać pod uwagę jakichkolwiek sprzecznych krajowych środków wykonawczych i nie można ich egzekwować;

7.  podkreśla potrzebę zachowania roli Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który jest niezbędny do dokonywania wykładni obowiązującego prawa UE; przypomina, że sądy Zjednoczonego Królestwa muszą należycie uwzględniać orzecznictwo TSUE wydane po okresie przejściowym, oraz podkreśla, że na prawa zagwarantowane w sekcji umowy dotyczącej praw obywatelskich mogą bezpośrednio powoływać się obywatele UE przed sądami Zjednoczonego Królestwa i obywatele Zjednoczonego Królestwa przed sądami państw członkowskich; przypomina ponadto, że umowa o wycofaniu przewiduje pewną rolę TSUE, ponieważ przez osiem lat po zakończeniu okresu przejściowego sądy Zjednoczonego Królestwa mogą, pod pewnymi warunkami, zwracać się do Trybunału Sprawiedliwości o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w kwestii wykładni części drugiej umowy o wystąpieniu;

Prawa obywateli

8.  przypomina, że w części drugiej umowy o wystąpieniu przewidziano, iż wszyscy obywatele Unii, którzy przebywali legalnie w Zjednoczonym Królestwie, oraz wszyscy obywatele Zjednoczonego Królestwa, którzy przebywali legalnie w państwie członkowskim UE-27 z końcem okresu przejściowego w dniu 31 grudnia 2020 r., i którzy nadal tam przebywają, korzystają z pełnego zestawu praw ustanowionych na podstawie prawa Unii i w myśl wykładni TSUE; przypomina, że dzieci są również chronione na mocy umowy, o ile spełnione są warunki określone w art. 10 ust. 1 umowy o wystąpieniu; podkreśla, że pełne wdrożenie postanowień umowy o wystąpieniu z UE dotyczących praw obywateli jest niezbędne do zagwarantowania tych praw oraz zapewnienia pewności prawa potrzebnej obywatelom UE i Zjednoczonego Królestwa oraz ich rodzinom;

9.  przypomina, że – jak podkreślono w art. 5 umowy o wystąpieniu – UE i Zjednoczone Królestwo, przy pełnym wzajemnym szacunku i w dobrej wierze, powinny udzielać sobie nawzajem pomocy w odniesieniu do zadań wynikających z umowy o wystąpieniu;

10.  z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie przez Zjednoczone Królestwo systemu przyznawania obywatelom UE statusu osoby osiedlonej w celu wypełnienia zobowiązań wobec obywateli Unii i członków ich rodzin, ale podziela również obawy Komisji dotyczące braku jasności prawa, ponieważ warunki kwalifikowalności określone przez Zjednoczone Królestwo w odniesieniu do dostępu do praw wynikających z systemu przyznawania obywatelom UE statusu osoby osiedlonej nadal różnią się od warunków przewidzianych w umowie o wystąpieniu; przypomina, że w umowie o wystąpieniu wyraźnie stwierdzono, że procedury administracyjne w ramach systemu konstytutywnego muszą przebiegać bez zakłóceń, być przejrzyste i proste;

11.  zauważa, że do 31 grudnia 2022 r., w ramach systemu przyznawania obywatelom UE statusu osoby osiedlonej, Zjednoczone Królestwo otrzymało 7 040 670 wniosków, z czego 988 440 wpłynęło po terminie 30 czerwca 2021 r.; zauważa, że wśród rozpatrzonych wniosków 50 % (3 420 270) zakończyło się przyznaniem statusu osoby osiedlonej, 39 % (2 707 800) tylko przyznaniem wstępnego statusu osoby osiedlonej, a w przypadku 11 % decyzja była inna (w tym 442 770 wniosków odrzuconych, 152 990 wniosków wycofanych lub anulowanych oraz 135 840 wniosków nieważnych);

12.  jest głęboko zaniepokojony brakiem spójności z umową o wystąpieniu, a mianowicie faktem, że obywatele UE posiadający wstępny status osoby osiedlonej muszą złożyć drugi wniosek, aby uzyskać status osoby osiedlonej, co może prowadzić do automatycznej i bezprawnej utraty ich praw; przypomina, że pierwsza fala obywateli UE posiadających wstępny status osoby osiedlonej, którzy muszą się ubiegać o status osoby osiedlonej, będzie musiała zacząć składać wnioski w drugiej połowie 2023 r.; wyraża zaniepokojenie, że podczas składania drugiego wniosku kwalifikujący się obywatele UE będą musieli udowodnić ciągłość zamieszkania, co sprawi, że procedura ubiegania się o status osoby osiedlonej będzie bardziej uciążliwa niż procedura ubiegania się o wstępny status osoby osiedlonej;

13.  przypomina, że osoby, które nie uzyskały jeszcze prawa stałego pobytu – tj. te, które nie mieszkają w państwie przyjmującym od co najmniej pięciu lat – są nadal w pełni chronione umową o wystąpieniu i będą mogły nadal przebywać w państwie przyjmującym oraz nabyć po pięciu latach zamieszkiwania tam prawo stałego pobytu;

14.  zauważa, że termin składania wniosków o status osoby osiedlonej dla większości obywateli UE upłynął 30 czerwca 2021 r.; podkreśla, że zgodnie z umową o wystąpieniu obywatele UE i członkowie ich rodzin, którzy wykażą uzasadnione powody niedotrzymania terminów, nadal mogą złożyć wniosek w systemie przyznawania obywatelom UE statusu osoby osiedlonej; uznaje, że rząd Zjednoczonego Królestwa postanowił nie odrzucać żadnych wniosków złożonych po upływie oficjalnego terminu; z zadowoleniem przyjmuje elastyczność wykazaną w tym względzie przez rząd Zjednoczonego Królestwa; jest jednak nadal zaniepokojony sytuacją wnioskodawców, którzy późno złożyli wniosek, ponieważ wielu obywateli pozostaje w stanie zawieszenia co do swojego statusu imigracyjnego;

15.  jest zaniepokojony bardzo dużymi opóźnieniami w podejmowaniu przez rząd Zjednoczonego Królestwa decyzji dotyczących praw obywateli; zauważa, że według stanu na grudzień 2022 r. na decyzję czekało 181 000 wniosków; jest szczególnie zaniepokojony opóźnieniami w sprawach dotyczących łączenia rodzin; zwraca uwagę na fakt, że opóźnienia w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących łączenia rodzin wzrosły z średnio 95 dni kalendarzowych w lipcu 2021 r. do 291 dni kalendarzowych w czerwcu 2022 r.; wzywa rząd Zjednoczonego Królestwa do dołożenia wszelkich starań w celu przyspieszenia procesu decyzyjnego;

16.  wyraża uznanie dla pracy niezależnego organu monitorującego, którego zadaniem jest dopilnowanie, by władze Zjednoczonego Królestwa odpowiednio i skutecznie wdrażały prawa przewidziane w umowach o prawach obywatelskich; ponownie podkreśla znaczenie zapewnienia, aby niezależny organ monitorujący mógł pełnić swoją rolę w sposób prawdziwie niezależny;

17.  z zadowoleniem przyjmuje sprawozdanie z drugiego badania przeprowadzonego przez niezależny organ monitorujący z lipca 2022 r.; zauważa z zaniepokojeniem, że trzech na czterech respondentów nie słyszało o niezależnym organie monitorującym przed badaniem z 2022 r.; wzywa niezależny organ monitorujący do udoskonalenia działań komunikacyjnych i uświadamiających;

18.  z zadowoleniem przyjmuje i uważnie śledzi skargę wniesioną w grudniu 2021 r. przez niezależny organ monitorujący do Sądu Najwyższego Zjednoczonego Królestwa dotyczącą stanowiska rządu Zjednoczonego Królestwa, zgodnie z którym obywatele UE, którzy nie będą ubiegali się o status osoby osiedlonej lub nie będą ubiegali się ponownie o wstępny status osoby osiedlonej przed wygaśnięciem przyznanego im wstępnego statusu osoby osiedlonej, automatycznie utracą swoje prawa; zauważa, że w wyroku 21 grudnia 2022 r. Sąd Najwyższy Zjednoczonego Królestwa orzekł, że system przyznawania obywatelom UE statusu osoby osiedlonej, w jego obecnym kształcie, jest pod tym względem niezgodny z prawem; popiera udział Komisji w postępowaniu sądowym; z zadowoleniem przyjmuje niedawne oświadczenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Zjednoczonego Królestwa potwierdzające, że nie odwoła się od orzeczenia, i oczekuje, że zostanie ono szybko wdrożone; podkreśla, że zgodnie z art. 15 ust. 3 umowy o wystąpieniu po nabyciu przez obywateli prawa stałego pobytu utrata nabytego prawa stałego pobytu może nastąpić jedynie w wyniku nieobecności w państwie przyjmującym przez okres przekraczający 5 kolejnych lat;

19.  zwraca uwagę na rolę specjalnego komitetu praw obywatelskich w ułatwianiu stosowania części drugiej umowy; podkreśla znaczenie jego prac i sprawozdań dotyczących wdrażania praw pobytu; apeluje do państw członkowskich i Zjednoczonego Królestwa o dalsze dostarczanie specjalnemu komitetowi praw obywatelskich pełnych i aktualnych informacji statystycznych dotyczących wdrażania umowy o wystąpieniu; wzywa Komisję Europejską i rząd Zjednoczonego Królestwo do jak najszybszego ponownego zwołania specjalnego komitetu i do dalszej organizacji posiedzeń co kwartał do czasu pełnego rozwiązania zidentyfikowanych problemów;

20.  z zadowoleniem przyjmuje szóste wspólne sprawozdanie w sprawie wdrażania prawa pobytu na mocy części drugiej umowy o wystąpieniu z 26 stycznia 2022 r.; odnotowuje regularne publikowanie przez Specjalny Komitet Praw Obywatelskich UE-Zjednoczone Królestwo wspólnych sprawozdań z wdrażania praw pobytu na mocy umowy o wystąpieniu oraz rocznych sprawozdań sekretariatu komitetu dla Wspólnego Komitetu; podkreśla ich przydatność w monitorowaniu wdrażania części drugiej umowy o wystąpieniu;

21.  ponownie wyraża pogląd, że obywatele Unii w Zjednoczonym Królestwie zyskaliby większą pewność, gdyby wydano im fizyczny dokument, który powinien uzupełniać ich obecny status cyfrowy, jako dowód ich praw jako rezydentów; wyraża zaniepokojenie, że podejście oparte wyłącznie na technologii cyfrowej może mieć negatywny i dyskryminujący wpływ na wnioskodawców z grup w szczególnie trudnej sytuacji i wzywa do udzielenia pomocy w takich przypadkach; przypomina swoje stanowisko, że system deklaratoryjny zapewniłby jeszcze większą pewność prawa zainteresowanym obywatelom, zmniejszając jednocześnie obciążenie administracyjne dla władz Zjednoczonego Królestwa;

22.  wyraża zaniepokojenie trudnościami, jakie obywatele UE i członkowie ich rodzin mogą napotkać, gdy próbują wrócić do Zjednoczonego Królestwa, ze względu na brak wiedzy linii lotniczych o cyfrowym procesie weryfikacji statusu osoby osiedlonej lub wstępnego statusu osoby osiedlonej oraz na niemożność sprawdzenia tego przy bramkach na lotnisku przed wejściem na pokład; wzywa rząd Zjednoczonego Królestwa do dalszej współpracy z przewoźnikami w celu znalezienia rozwiązań;

23.  wyraża ubolewanie z powodu coraz większych opóźnień w wydawaniu dokumentów pobytowych i wiz wjazdowych obywatelom UE w Zjednoczonym Królestwie i wzywa władze Zjednoczonego Królestwa do opracowania planów zmniejszenia liczby nierozpatrzonych wniosków;

24.  wyraża ubolewanie z powodu decyzji Zjednoczonego Królestwa, by od osób ubiegających się o wizę pobierać różne opłaty w zależności od ich kraju pochodzenia w UE;

25.  wzywa rząd Zjednoczonego Królestwa do dalszego gwarantowania prawa pobytu uwięzionych obywateli UE posiadających wstępny status osoby osiedlonej, zgodnie z umową o wystąpieniu;

26.  wyraża zaniepokojenie trudnościami, jakie napotykają obywatele Zjednoczonego Królestwa w wyjaśnianiu swojego statusu w niektórych państwach UE; wzywa państwa członkowskie do wykazania się elastycznością w odniesieniu do rozpatrywania wniosków po terminie; wzywa państwa członkowskie, które zdecydowały się na wdrożenie art. 18 ust. 4, niewymagającego złożenia wniosku w celu potwierdzenia praw wynikających z umowy o wystąpieniu, do podjęcia działań w odpowiedzi na obawy Zjednoczonego Królestwa dotyczące dowodu na posiadanie statusu oraz możliwości dostępu obywateli Zjednoczonego Królestwa mieszkających w UE do świadczeń i usług; z zadowoleniem przyjmuje inicjatywy Komisji mające na celu dostarczenie państwom członkowskim wytycznych w tym zakresie; wzywa państwa członkowskie posiadające system konstytutywny do rozważenia przyjęcia systemu deklaratoryjnego lub jego elementów;

27.  podkreśla znaczenie organizacji oddolnych w propagowaniu poszanowania praw obywateli w Zjednoczonym Królestwie i UE w ramach umowy o wystąpieniu; zauważa z ubolewaniem, że niektóre organizacje opowiadające się za prawami obywateli Zjednoczonego Królestwa w Europie musiały zaprzestać działalności ze względu na brak finansowania;

28.  ponownie stwierdza, że prawa obywateli są dla Parlamentu najwyższym priorytetem, i potwierdza swoje zobowiązanie do ścisłego monitorowania wdrażania umowy o wystąpieniu, tak aby prawa te były w pełni chronione;

29.  przypomina, że każdy obywatel UE mieszkający w Zjednoczonym Królestwie ma prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego zgodnie z art. 227 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE); przypomina, że obywatele Zjednoczonego Królestwa mieszkający w UE również zachowują prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego;

30.  wzywa władze Zjednoczonego Królestwa do zagwarantowania praw socjalnych i pracowniczych obywateli UE oraz swobody przemieszczania się pracowników transgranicznych w oparciu o zasadę niedyskryminacji i wzajemności;

Protokół w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej

31.  przypomina, że protokół uzgodniono jako kompromis w celu zabezpieczenia wszystkich części porozumienia z Belfastu / porozumienia wielkopiątkowego i zapobieżenia ustanowieniu twardej granicy w Irlandii, jednocześnie chroniąc integralność jednolitego rynku UE; przypomina ponadto, że ostateczną wersję protokołu zaproponował w rzeczywistości rząd Zjednoczonego Królestwa, co doprowadziło do porzucenia poprzednich wersji rozwiązania awaryjnego; stwierdza, że dotychczasowe stosowanie protokołu wykazało, że pod wieloma ważnymi względami skutecznie spełnia on swoje zadanie;

32.  podkreśla, że protokół stawia Irlandię Północną w wyjątkowej pozycji poprzez przyznanie towarom produkowanym w Irlandii Północnej dostępu zarówno do jednolitego rynku UE, jak i rynku wewnętrznego Zjednoczonego Królestwa; podkreśla, że niezbędne kontrole muszą być przeprowadzane w punktach wprowadzenia do Irlandii Północnej towarów pochodzących z pozostałych części Zjednoczonego Królestwa lub jakiegokolwiek innego państwa trzeciego;

33.  wyraża głębokie ubolewanie, że w ciągu ostatnich trzech lat Zjednoczone Królestwo nie działało zgodnie ze swoimi zobowiązaniami wynikającymi z protokołu; ubolewa w szczególności z powodu braku wsparcia dla pracowników UE odpowiedzialnych za monitorowanie kontroli celnych na Morzu Irlandzkim, niewystarczającego dostępu pracowników UE do danych celnych Zjednoczonego Królestwa oraz następujących po sobie jednostronnych okresów karencji, które osłabiły kontrole graniczne, co stanowi wyraźne naruszenie protokołu;

34.  zwraca uwagę, że utrzymująca się niepewność co do ustaleń handlowych dla Irlandii Północnej szkodzi przedsiębiorstwom; zauważa, że przepływy inwestycyjne do Irlandii Północnej maleją, a korzyści płynące z przewidzianego w protokole podwójnego dostępu do rynku słabną; przyznaje, że przedsiębiorstwa w Irlandii Północnej znajdą się pod większą presją, ponieważ będą musiały radzić sobie z różnicami między polityką Zjednoczonego Królestwa a polityką UE;

35.  podkreśla, że każde naruszenie protokołu jest naruszeniem międzynarodowych zobowiązań prawnych i stanowi niedopuszczalny brak szacunku dla praworządności;

36.  wyraża głębokie zaniepokojenie z powodu zaproponowanej ustawy o Protokole w sprawie Irlandii Północnej, która dałaby ministrom Zjednoczonego Królestwa daleko idące uprawnienia do jednostronnego odstąpienia od stosowania postanowień protokołu, co mogłoby podważyć porozumienie z Belfastu / porozumienie wielkopiątkowe, przyczynić się do niepewności gospodarczej i politycznej w Irlandii Północnej oraz wywrzeć negatywny wpływ na ochronę konsumentów, przedsiębiorstwa i pracowników;

37.  podkreśla, że nie można jednostronnie zmienić umowy dwustronnej, i że takie działanie podważyłoby stosunki między UE a Zjednoczonym Królestwem; ponawia apel do władz Zjednoczonego Królestwa o pełne poszanowanie wszystkich elementów porozumienia z Belfastu / porozumienia wielkopiątkowego, zgodnie z ustaleniami zawartymi w umowie o wystąpieniu, oraz o dopilnowanie, aby nie doszło do ograniczenia praw obywateli w Irlandii Północnej;

38.  z zadowoleniem przyjmuje niedawne ogłoszenie porozumienia co do zasady między UE a Zjednoczonym Królestwem w sprawie protokołu – tzw. ram windsorskich – które zapewni jego elastyczne, lecz skuteczne wdrożenie oraz poszanowanie porozumienia z Belfastu / porozumienia wielkopiątkowego, przy jednoczesnym zachowaniu integralności jednolitego rynku UE; wyraża nadzieję, że podział władzy w Irlandii Północnej zostanie jak najszybciej przywrócony zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi z porozumienia z Belfastu / porozumienia wielopiątkowego oraz dla dobra mieszkańców Irlandii Północnej; oczekuje pełnego wdrożenia porozumienia politycznego, co pozwoli na rozpoczęcie nowego rozdziału w partnerstwie między UE a Zjednoczonym Królestwem opartego na wzajemnym zaufaniu i pełnej współpracy; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje zapowiedź rządu Zjednoczonego Królestwa w kontekście ram windsorskich, zgodnie z którą wstrzyma on proces uchwalania ustawy o Protokole w Irlandii Północnej i nie będzie go kontynuował;

39.  przypomina o jednostronnej deklaracji złożonej przez rząd Zjednoczonego Królestwa w kontekście protokołu, dotyczącej funkcjonowania postanowień dotyczących „demokratycznej zgody w Irlandii Północnej” w sposób zgodny z porozumieniem z Belfastu / porozumieniem wielkopiątkowym; podkreśla, że zgodnie z tą jednostronną deklaracją „demokratyczną zgodę” na protokół musi udzielić w odpowiednim czasie zwykła większość Zgromadzenia Irlandii Północnej; przypomina, że w ostatnich wyborach w Irlandii Północnej wyraźna większość głosujących opowiedziała się za partiami, które wyraziły swoje poparcie dla utrzymania protokołu;

40.  podkreśla, że UE zawsze była otwarta na dyskusje z rządem Zjednoczonego Królestwa w celu znalezienia wspólnych rozwiązań umożliwiających zrównoważone i długoterminowe funkcjonowanie protokołu; przypomina o dalekosiężnych propozycjach przedstawionych przez Komisję w październiku 2021 r. w celu znalezienia pragmatycznych, rozsądnych i elastycznych rozwiązań problemów związanych z wdrażaniem protokołu; zadowoleniem przyjmuje zapowiedź obu stron, że istnieje wola polityczna do konstruktywnego zaangażowania się w rzeczywiste negocjacje za pośrednictwem Wspólnego Komitetu UE–Zjednoczone Królestwo w celu znalezienia trwałych rozwiązań dotyczących ewentualnych obszarów tarć; wzywa rząd Zjednoczonego Królestwa, aby aktywnie zaangażował Zgromadzenie Irlandii Północnej oraz pozostałych urzędników wyłonionych w wyborach i zainteresowane strony w Irlandii Północnej w rozmowy na temat stosowania protokołu;

41.  zwraca uwagę, że sekcja 75 ustawy o obywatelstwie i granicach Zjednoczonego Królestwa, zgodnie z którą osoby niemające statusu imigracyjnego w Zjednoczonym Królestwie (w tym obywatele UE, z wyjątkiem obywateli Irlandii) muszą mieć elektroniczne zezwolenie na podróż przed wjazdem do Irlandii Północnej, będzie miała negatywny wpływ na obywateli UE mieszkających w Irlandii; ponadto podkreśla, że system elektronicznego zezwolenia na podróż nie jest w pełni zgodny z art. 2 Protokołu, który chroni prawa osób fizycznych i wymaga od Zjednoczonego Królestwa dopilnowania, aby nie doszło do ograniczenia praw, gwarancji ani równości szans, w tym przez zapewnienie ochrony przed dyskryminacją; zaznacza, że wszelkie propozycje Zjednoczonego Królestwa, które mogłyby ostatecznie wymagać od obywateli UE mieszkających w Irlandii rejestracji w celu uzyskania zwolnienia z obowiązku posiadania elektronicznego zezwolenia na podróż, byłyby nieproporcjonalne, a ich wdrożenie stanowiłoby potencjalne naruszenie zasady niedyskryminacji zapisanej w TFUE;

42.  wyraża pełne poparcie dla inicjatyw prawnych podjętych przez Komisję w celu zapewnienia pełnego wdrożenia umowy o wystąpieniu; z zadowoleniem przyjmuje przyjęcie porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie wniosku Komisji dotyczącego rozporządzenia w sprawie mechanizmów egzekwowania postanowień umowy o wystąpieniu oraz umowy o handlu i współpracy(15), które umożliwiłoby UE podjęcie szybkich działań w formie środków w przypadku naruszenia umowy o wystąpieniu i / lub umowy o handlu i współpracy; wzywa Komisję do pełnego i terminowego informowania Parlamentu i Rady o wszystkich istotnych wydarzeniach, które mogą prowadzić do przyjęcia środków lub działań ze strony Komisji; podkreśla, że zestaw narzędzi egzekwowania na podstawie umowy o handlu i współpracy można by również wykorzystać do wzmocnienia egzekwowania protokołu;

Porozumienie finansowe

43.  przypomina, że w umowie o wystąpieniu przewidziano jednolite porozumienie finansowe ze Zjednoczonym Królestwem, które obejmuje wszystkie zobowiązania prawne wynikające z zobowiązań pozostających do spłaty oraz przewidziano pozycje pozabilansowe, zobowiązania warunkowe i inne koszty finansowe powstałe bezpośrednio w wyniku wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE; podkreśla, że to porozumienie finansowe nie odnosi się do jednorazowej kwoty ryczałtowej, lecz jest uzgodnieniem mającym na celu rozliczenie zobowiązań pozostających do spłaty podjętych w okresie członkostwa Zjednoczonego Królestwa w UE;

44.  z zadowoleniem przyjmuje owocną współpracę w tej dziedzinie oraz fakt, że UE i Zjednoczone Królestwo potwierdziły swoje zobowiązanie do wypełnienia zobowiązań finansowych wynikających z umowy o wystąpieniu;

Zarządzanie i rola Parlamentu Europejskiego

45.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że struktury zarządzania, w ramach których ponoszona jest odpowiedzialność za wdrożenie umowy o wystąpieniu, w szczególności specjalny komitet ds. praw obywatelskich, który spotyka się bardzo regularnie, są w pełni operacyjne; wzywa Zjednoczone Królestwo do pełnego wykorzystania tych struktur zamiast kontynuowania jednostronnych działań;

46.  potwierdza swoje zaangażowanie w ścisłe monitorowanie wdrażania umowy o wystąpieniu, w szczególności w odniesieniu do praw obywateli i protokołu; z zadowoleniem przyjmuje bardzo owocną współpracę między Parlamentem a Komisją w tych sprawach;

47.  z zadowoleniem przyjmuje aktywne zaangażowanie Zgromadzenia Parlamentarnego Partnerstwa UE–Zjednoczone Królestwo; uważa, że Zgromadzenie to zapewnia dobre ramy dla współpracy parlamentarnej w zakresie wspólnych wyzwań, w tym wdrażania umowy o wystąpieniu i protokołu w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że terytoria zdecentralizowane otrzymały aktywną rolę podczas drugiego posiedzenia Zgromadzenia Parlamentarnego Partnerstwa UE–Zjednoczone Królestwo w listopadzie 2022 r., i oczekuje, że rola ta zostanie wzmocniona w przyszłości;

48.  z zadowoleniem przyjmuje powołaną w lutym 2020 r. Grupę Kontaktową między Komitetem Regionów i Zjednoczonym Królestwem, która stanowi forum stałego dialogu i partnerstwa politycznego między władzami lokalnymi i regionalnymi UE i Zjednoczonego Królestwa; zobowiązuje się do przyjęcia podobnej interakcji między Grupą Kontaktową między Komitetem Regionów i Zjednoczonym Królestwem a Delegacją do Zgromadzenia Parlamentarnego Partnerstwa UE–Zjednoczone Królestwo w celu dostarczenia danych z terenu dotyczących wdrażania umowy o wystąpieniu;

49.  przypomina, że 31 grudnia 2020 r. Hiszpania i Wielka Brytania osiągnęły porozumienie co do możliwych ram dotyczących umowy w sprawie Gibraltaru; przypomina, że 20 lipca 2021 r. Komisja przedstawiła zalecenie dotyczące decyzji Rady w sprawie upoważnienia do podjęcia negocjacji z Wielką Brytanią w sprawie Gibraltaru oraz odnośnych wytycznych negocjacyjnych; zauważa, że 5 października 2021 r. Rada przyjęła decyzję w sprawie upoważnienia do podjęcia negocjacji dotyczących umowy między UE a Wielką Brytanią w sprawie Gibraltaru, a także wytyczne negocjacyjne; zauważa, że do października 2022 r. zakończono dziewięć rund negocjacyjnych;

o
o   o

50.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.

(1) Dz.U. L 29 z 31.1.2020, s. 7. (2) Dz.U. C 34 z 31.1.2020, s. 1. (3) Dz.U. C 298 z 23.8.2018, s. 24. (4) Dz.U. C 346 z 27.9.2018, s. 2. (5) Dz.U. C 369 z 11.10.2018, s. 32. (6) Dz.U. C 162 z 10.5.2019, s. 40. (7) Dz.U. C 171 z 6.5.2021, s. 2. (8) Dz.U. C 270 z 7.7.2021, s. 21. (9) Dz.U. C 294 z 23.7.2021, s. 18. (10) Dz.U. C 362 z 8.9.2021, s. 90. (11) Dz.U. C 506 z 15.12.2021, s. 26. (12) Dz.U. C 342 z 6.9.2022, s. 78. (13) Dz.U. C 331 z 17.8.2021, s. 38. (14) Dz.U. L 149 z 30.4.2021, s. 10. (15) Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego przepisy dotyczące wykonywania praw Unii w zakresie wdrażania i egzekwowania postanowień Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz Umowy o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony (COM(2022)0089).

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. w sprawie stosunków UE–Armenia (2021/2230(INI))

P9_TA(2023)0081 A9-0036/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając Kompleksową i wzmocnioną umowę o partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony(1) (zwaną dalej „kompleksową i wzmocnioną umową o partnerstwie”), która w pełni weszła w życie 1 marca 2021 r.,

–  uwzględniając wspólny dokument roboczy służb Komisji i Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa z 17 maja 2022 r. w sprawie sprawozdania z realizacji partnerstwa z Armenią (SWD(2022)0154),

–  uwzględniając oświadczenie z 6 października 2022 r. po czterostronnym spotkaniu prezydenta Alijewa, premiera Pasziniana, prezydenta Macrona i przewodniczącego Michela,

–  uwzględniając oświadczenie wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z 19 listopada 2020 r., wydane w imieniu Unii Europejskiej i dotyczące Górskiego Karabachu,

–  uwzględniając postanowienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 7 grudnia 2021 r. w sprawach między Armenią a Azerbejdżanem,

–  uwzględniając postanowienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 22 lutego 2023 r. w sprawie stosowania Międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (Armenia przeciwko Azerbejdżanowi oraz Azerbejdżan przeciwko Armenii),

–  uwzględniając europejską konwencję praw człowieka (EKPC),

–  uwzględniając wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) z 26 maja 2020 r. w sprawie Makuchyan i Minasyan przeciwko Azerbejdżanowi i Węgrom (17247/13), który stał się prawomocny 12 października 2020 r.,

–  uwzględniając działalność współprzewodniczących Grupy Mińskiej Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE),

–  uwzględniając wspólny dokument roboczy służb z 2 lipca 2021 r. pt. „Odbudowa, odporność i reforma – priorytety Partnerstwa Wschodniego na okres po 2020 r.” (SWD(2021)0186),

–  uwzględniając Indeks Partnerstwa Wschodniego za 2021 r.,

–  uwzględniając sprawozdania Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) przy Radzie Europy, w szczególności jej czwarte sprawozdanie krajowe dotyczące Armenii, opublikowane 4 października 2016 r., oraz jej konkluzje w sprawie realizacji zaleceń w odniesieniu do Armenii, opublikowane 10 września 2019 r.,

–  uwzględniając rezolucję Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 2418 z 25 stycznia 2022 r. w sprawie domniemanych naruszeń praw osób LGBTI w regionie Kaukazu Południowego,

–  uwzględniając sprawozdanie przedstawione przez Komisarz Praw Człowieka Rady Europy po jej wizycie w Armenii w dniach 16–20 września 2018 r., opublikowane 29 stycznia 2019 r.,

–  uwzględniając wspólny komunikat Komisji oraz wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z 18 marca 2020 r. zatytułowany „Polityka Partnerstwa Wschodniego po 2020 r.: wzmacnianie odporności – Partnerstwo Wschodnie, które służy wszystkim” (JOIN(2020)0007),

–  uwzględniając plan gospodarczo-inwestycyjny opublikowany 2 lipca 2021 r.,

–  uwzględniając wieloletni program orientacyjny Komisji dla Armenii na lata 2021–2027,

–  uwzględniając wyniki czwartego posiedzenia Rady Partnerstwa UE–Armenia z 18 maja 2022 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie końcowe z misji obserwacji wyborów z ramienia Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE z 27 października 2021 r. w sprawie przedterminowych wyborów parlamentarnych w Armenii, które odbyły się 20 czerwca 2021 r.,

–  uwzględniając plan działania UE dotyczący współpracy ze społeczeństwem obywatelskim w Armenii na lata 2021–2027,

–  uwzględniając swoją rezolucję z 4 lipca 2018 r. w sprawie projektu decyzji Rady w sprawie zawarcia, w imieniu Unii, umowy o kompleksowym i wzmocnionym partnerstwie między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Armenii, z drugiej strony(2),

–  uwzględniając swoje zalecenie z 19 czerwca 2020 r. dla Rady, Komisji i wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa w sprawie Partnerstwa Wschodniego przed szczytem w czerwcu 2020 r.(3),

–  uwzględniając swoje poprzednie rezolucje, w tym rezolucję z 13 września 2012 r. w sprawie Azerbejdżanu: sprawa Ramila Safarowa(4), z 15 kwietnia 2015 r. w sprawie setnej rocznicy ludobójstwa Ormian(5), z 20 maja 2021 r. w sprawie jeńców wojennych pojmanych w czasie ostatniego konfliktu między Armenią i Azerbejdżanem(6), z 10 marca 2022 r. w sprawie niszczenia dziedzictwa kulturowego w Górskim Karabachu(7), z 8 czerwca 2022 r. w sprawie bezpieczeństwa na obszarze Partnerstwa Wschodniego i roli wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony(8), z 18 stycznia 2023 r. w sprawie realizacji wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa – sprawozdanie roczne za 2022 r.(9) oraz z 19 stycznia 2023 r. w sprawie humanitarnych skutków blokady w Górskim Karabachu(10),

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych (A9-0036/2023),

A.  mając na uwadze, że w ciągu ponad trzech dziesięcioleci konflikt w Górskim Karabachu, a także niedawne wtargnięcie Azerbejdżanu na suwerenne terytorium Armenii spowodowały dziesiątki tysięcy ofiar, ogromne zniszczenia i wysiedlenie setek tysięcy ludzi; mając na uwadze, że konflikt w Górskim Karabachu nie został jeszcze rozwiązany;

B.  mając na uwadze, że szacuje się, iż od pierwszego konfliktu w Górskim Karabachu w latach 90-tych ubiegłego wieku 4,5 tys. Azerów i Armeńczyków ma nadal status osób zaginionych, a setki tysięcy pozostają uchodźcami wewnętrznymi;

C.  mając na uwadze, że zgodnie z oświadczeniem o zawieszeniu broni z 9 listopada 2020 r. strony zobowiązały się do pozostania na zajmowanych w tamtym dniu pozycjach, wymiany jeńców wojennych i innych zatrzymanych osób oraz odblokowania wszystkich połączeń gospodarczych i transportowych w regionie;

D.  mając na uwadze, że trójstronne oświadczenie z 9 listopada 2020 r. – wydane po 44-dniowej wojnie zainicjowanej przez Azerbejdżan w 2020 r. – nie zostało w pełni wdrożone, a zawieszenie broni jest ciągle naruszane, co prowadzi do kolejnych ofiar śmiertelnych; mając na uwadze, że w wyniku trwającej 44 dni wojny po stronie armeńskiej zginęło 3 825 osób, a 203 osoby, w tym cywile, mają nadal status zaginionych;

E.  mając na uwadze, że we wrześniu 2022 r. Azerbejdżan zaatakował trzy armeńskie prowincje: Gegharkunik, Sjunik i Wajoc Dzor; mając na uwadze, że według władz armeńskich atak doprowadził do okupacji 220 km² suwerennego terytorium Armenii, śmierci 201 osób, zarówno cywilnych, jak i wojskowych, oraz zaginięcia 27 osób;

F.  mając na uwadze, że władze Armenii szacują, iż ostrzał obiektów cywilnych i infrastruktury cywilnej spowodował zniszczenie 36 gmin i wsi, 192 domów, dwóch szkół, jednej placówki medycznej, trzech pensjonatów, a także linii zasilających i rurociągów; mając na uwadze, że stanowi to oczywiste pogwałcenie integralności terytorialnej Armenii oraz norm prawa międzynarodowego, zakazujących atakowania infrastruktury cywilnej;

G.  mając na uwadze, że działania azerbejdżańskich sił zbrojnych nastąpiły po niepokojących deklaracjach władz Azerbejdżanu, w których określiły one terytorium Republiki Armenii ziemią swoich przodków i zagroziły użyciem siły; mając na uwadze, że od grudnia 2022 r. zablokowany jest ruch cywilny między Armenią a Górskim Karabachem w korytarzu laczyńskim, co ma negatywny wpływ na dostawy żywności i innych podstawowych dóbr i usług do tego regionu;

H.  mając na uwadze, że 22 lutego 2023 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości wydał wiążące postanowienie, w którym stwierdził, że Azerbejdżan musi podjąć wszelkie dostępne środki, aby zapewnić niezakłócony przepływ osób, pojazdów i towarów przez korytarz laczyński w obu kierunkach;

I.  mając na uwadze, że 16 września 2022 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że jego środek tymczasowy z 29 września 2020 r. wzywający strony do wywiązywania się z zobowiązań wynikających z Konwencji Rady Europy o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w tym w odniesieniu do jeńców wojennych, pozostaje w mocy i ma zastosowanie do tych wydarzeń;

J.  mając na uwadze, że istnieją wiarygodne doniesienia, w tym nagrania wideo, z których wynika, że armeńscy jeńcy wojenni i inne osoby zatrzymane są poddawani egzekucjom pozasądowym, padają ofiarą wymuszonych zaginięć i bezczeszczenia zwłok; mając na uwadze, że 7 grudnia 2021 r. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że Azerbejdżan ma obowiązek „chronić przed przemocą i uszczerbkiem na zdrowiu wszystkie osoby zatrzymane w związku z konfliktem w 2020 r., które pozostają w areszcie, oraz zapewnić im bezpieczeństwo i równość wobec prawa”, a 12 października 2022 r. potwierdził ten obowiązek; mając na uwadze, że pojawiły się również nagrania wideo przedstawiające zbrodnie wojenne na Azerach popełnione podczas wojny w 2020 r.;

K.  mając na uwadze, że chociaż władze Azerbejdżanu uwolniły pewną liczbę armeńskich jeńców wojennych, nieznana liczba takich więźniów, w tym wojskowych i cywilnych, wciąż przebywa w Azerbejdżanie w nieznanych okolicznościach;

L.  mając na uwadze, że UE jest zaangażowana w promowanie bezpieczeństwa, stabilności, pokoju i dobrobytu w regionie Kaukazu Południowego z korzyścią dla wszystkich osób mieszkających w regionie oraz mając na uwadze, że UE jest gotowa odgrywać aktywną rolę jako wiarygodny partner i uczciwy pośrednik w mediacji na rzecz trwałego porozumienia pokojowego;

M.  mając na uwadze, że UE wspiera pokojowe rozwiązywanie wszelkich nierozwiązanych konfliktów regionalnych za pośrednictwem środków dyplomatycznych;

N.  mając na uwadze, że po czterostronnym spotkaniu prezydenta Alijewa, premiera Pasziniana, prezydenta Macrona i przewodniczącego Michela w dniu 6 października 2022 r. w Pradze, UE rozlokowała 20 października 2022 r. tymczasową misję obserwacyjną UE wzdłuż armeńskiej strony granicy międzynarodowej z Azerbejdżanem w celu monitorowania, analizowania i składania sprawozdań z sytuacji w regionie, i misja ta trwała do 19 grudnia 2022 r.; mając na uwadze, że 23 stycznia 2023 r. UE podjęła decyzję o utworzeniu misji cywilnej w Armenii; mając na uwadze, że misja europejska w Armenii rozpoczęła się 20 lutego 2023 r.;

O.  mając na uwadze, że Armenia i Azerbejdżan przedstawiły propozycje dotyczące warunków porozumienia pokojowego regulującego stosunki między nimi; mając na uwadze, że przywódcy polityczni obu krajów zgodzili się niedawno zintensyfikować prace merytoryczne w celu poczynienia postępów w zakresie projektu tekstu;

P.  mając na uwadze, że wynik konfliktu w Górskim Karabachu i wokół niego w 2020 r. spowodował traumę społeczeństwa armeńskiego i pogrążył ten kraj w głębokim kryzysie politycznym; mając na uwadze, że następnie odbyły się tam w 2021 r. przedterminowe wybory parlamentarne; mając na uwadze, że kampania wyborcza uwidoczniła głęboką polaryzację, co znalazło odzwierciedlenie w ostrej retoryce; mając na uwadze, że wynik wyborów nie zmniejszył napięć politycznych, dodatkowo spotęgowanych przez wyzwania w zakresie bezpieczeństwa, z którymi musi mierzyć się Armenia;

Q.  mając na uwadze, że trwała normalizacja stosunków między Armenią a Azerbejdżanem wymaga zaprzestania wszelkiej przemocy, zajęcia się wszystkimi podstawowymi przyczynami konfliktu, w szczególności zapewnienia praw i bezpieczeństwa ludności armeńskiej w Górskim Karabachu oraz pełnego wdrożenia wszystkich porozumień zawartych między Armenią a Azerbejdżanem w celu zapewnienia długoterminowej stabilności stosunków dwustronnych i długoterminowej stabilności w całym regionie; mając na uwadze, że cel ten można osiągnąć tylko wtedy, gdy władze Armenii i Azerbejdżanu będą w stanie zagwarantować pokojowe współistnienie i poszanowanie praw mniejszości;

R.  mając na uwadze, że konflikty zbrojne między Armenią a Azerbejdżanem wywarły katastrofalny wpływ na dziedzictwo kulturowe, religijne i historyczne całego regionu;

S.  mając na uwadze, że w postanowieniu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 7 grudnia 2021 r. zobowiązującym Azerbejdżan do zapobiegania aktom wandalizmu wobec armeńskiego dziedzictwa kulturowego i aktom bezczeszczenia go oraz karanie za takie akty wysunięto poważne zarzuty dotyczące zaangażowania władz Azerbejdżanu w niszczenie cmentarzy, kościołów i zabytków historycznych w Górskim Karabachu;

T.  mając na uwadze, że Armenia okazała solidarność z narodem tureckim, wysyłając do Turcji pomoc ratunkową i pomoc humanitarną po niszczycielskim trzęsieniu ziemi, które miało miejsce 6 lutego 2023 r.; mając na uwadze, że jest to historyczny krok, który może pomóc w dalszej normalizacji stosunków między tymi dwoma krajami;

U.  mając na uwadze, że stosunki między UE a Armenią opierają się na wspólnych wartościach, takich jak demokracja, praworządność, prawa człowieka i podstawowe wolności, a także na wspólnym interesie zaangażowania Armenii w reformy gospodarcze i polityczne oraz współpracę regionalną, w tym w ramach Partnerstwa Wschodniego; mając na uwadze, że ostatecznym celem Unii powinno być wspieranie Armenii w procesie reform;

V.  mając na uwadze, że obrona praw człowieka i podstawowych wolności, w tym przez poszanowanie Karty Narodów Zjednoczonych, Powszechnej deklaracji praw człowieka i europejskiej konwencji praw człowieka, to podstawowa zasada kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie między UE i Armenią;

W.  mając na uwadze, że obrońcy praw człowieka, aktywiści i niezależne organizacje społeczeństwa obywatelskiego są często narażeni na mowę nienawiści w internecie, kampanie oszczerstw i ataki różnych prawicowych grup powiązanych z poprzednimi reżimami w Armenii; mając na uwadze, że brakuje ochrony i uznania za pracę, którą wykonują oni na rzecz społeczeństwa i reform demokratycznych w kraju, w szczególności w odniesieniu do propagowania praw człowieka, demokracji i praworządności.

X.  mając na uwadze, że wieczorem 20 października 2022 r. para młodych gejów w wieku 16 i 21 lat popełniła podwójne samobójstwo z powodu powszechnej dyskryminacji w społeczeństwie armeńskim, co było możliwe z uwagi na lata bezczynności rządu w kwestii inicjatyw antydyskryminacyjnych i równouprawnienia płci; mając na uwadze, że po tym zdarzeniu w mediach społecznościowych i na komunikatorach internetowych bezkarnie rozpowszechniano nawoływanie do nienawiści, co podsycało istniejącą dyskryminację wobec osób LGBTIQ; mając na uwadze, że ostatnio w mediach społecznościowych miały miejsce ataki na „Right Side”, która jest organizacją pozarządową broniącą praw człowieka osób transpłciowych; mając na uwadze, że agresorzy rozpowszechniają fałszywe informacje, nawołują do nienawiści i grożą śmiercią jej założycielce, obrończyni praw człowieka osób transpłciowych Lilit Martirosyan; mając na uwadze, że od lata 2022 r. wielokrotnie dochodziło do brutalnych ataków na kobiety transpłciowe, w tym do ataku w Erywaniu w lipcu 2022 r., transmitowanego na żywo przez napastnika w mediach społecznościowych, który otrzymał wiele pochwał;

Y.  mając na uwadze, że w Armenii prawa osób LGBTIQ są w najlepszym razie ignorowane, a w najgorszym – czynnie zwalczane przez rząd i instytucje państwa; mając na uwadze, że z tęczowej mapy i rankingu Międzynarodowego Stowarzyszenia Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Transseksualnych i Interseksualnych w Europie z 2022 r. wynika, że Armenia ma jeden z największych deficytów w prawodawstwie i polityce ochrony osób LGBTIQ oraz że pod tym względem jest trzecim najgorszym krajem wśród wszystkich państw Rady Europy, na równi z Federacją Rosyjską;

Z.  mając na uwadze, że w 2022 r. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy przyjęło rezolucję w sprawie naruszeń praw osób LGBTI w regionie Kaukazu Południowego i wielokrotnie wzywało władze do zreformowania przepisów w celu rozwiązania problemu tych naruszeń; mając na uwadze, że zalecenia te odzwierciedlają ustalenia Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji z 2016 r.; mając na uwadze, że w 2019 r. Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji stwierdziła już, że jej zalecenia nie zostały w wystarczającym stopniu uwzględnione i że żaden z odpowiednich przepisów nowego kodeksu karnego nie został przyjęty; mając na uwadze, że brak reakcji rządu na zalecenia organów międzynarodowych jest niepokojący;

AA.  mając na uwadze, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku w sprawach 71367/12 i 72961/12 (Oganezova przeciwko Armenii) uznał potrzebę stosowania środków prawa karnego w odniesieniu do mowy nienawiści, w szczególności nawoływania do nienawiści ze względu na orientację seksualną i życie seksualne; mając na uwadze, że prawo karne zakazuje obecnie nawoływania do nienawiści, lecz orientacja seksualna i tożsamość płciowa nadal nie są uwzględniane w charakterystykach ofiar przestępstw, mimo zaleceń odpowiednich organów międzynarodowych w tym zakresie;

AB.  mając na uwadze, że w latach 2016–2021 Armenia odnotowała 16-punktową poprawę wskaźnika postrzegania korupcji opracowanego przez Transparency International;

AC.  mając na uwadze, że chociaż Armenia poczyniła znaczne postępy we wzmacnianiu demokracji i zwalczaniu korupcji, zapowiedziane reformy antykorupcyjne i sądownicze zostały opóźnione w 2021 r. w wyniku kryzysu politycznego i gospodarczego wywołanego przez pandemię i wznowienie konfliktu w Górskim Karabachu;

AD.  mając na uwadze, że w swoim regionie Armenia zajmuje czołową pozycję w rankingu Wskaźnika Demokracji z 2021 r. opracowywanym przez Economist Intelligence Unit oraz w rankingu Światowego Wskaźnika Wolności Prasy z 2022 r. sporządzanym przez Reporterów bez Granic;

AE.  mając na uwadze, że Armenia poprawiła swoje pozycje w raporcie Banku Światowego „Kobiety, biznes i prawo 2022”, w raporcie dotyczącym globalnego wskaźnika środowiska przedsiębiorstw typu start-up z 2022 r. oraz w sprawozdaniu Światowego Forum Ekonomicznego dotyczącym konkurencyjności pod względem podróżowania i turystyki z 2021 r.;

AF.  mając na uwadze, że pozycja Armenii w rankingu Wskaźnika Forum Społeczeństwa Obywatelskiego Partnerstwa Wschodniego za lata 2020–2021 poprawiła się i że kraj ten zajął najwyższe miejsce pod względem demokracji i dobrych rządów; mając na uwadze, że Armenia uzyskała pozytywną ocenę w raporcie Freedom House pt. „Narody w czasie przemian” z 2022 r.;

AG.  mając na uwadze, że wojna napastnicza Rosji przeciwko Ukrainie miała negatywny wpływ na region Kaukazu Południowego i dodatkowo skomplikowała sytuację w zakresie bezpieczeństwa w tym regionie;

AH.  mając na uwadze, że domniemana gotowość Rosji do zagwarantowania bezpieczeństwa Armenii okazała się bez pokrycia, czego dowodem jest brak reakcji na ciągłe ataki Azerbejdżanu, nawet gdy Armenia próbowała odwołać się do Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ); mając na uwadze, że partie demokratyczne i organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Armenii zaczęły kwestionować członkostwo Armenii w OUBZ; mając na uwadze, że rosyjskie siły pokojowe rozmieszczone w regionie były niechętne i niezdolne do zapobieżenia dalszym atakom ze strony Azerbejdżanu, a ich obecność jest stale zmniejszana, zwłaszcza po rozpoczęciu przez Rosję nielegalnej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie;

AI.  mając na uwadze, że Armenia jest celem działań dezinformacyjnych prowadzonych przez kraje sąsiadujące, w szczególności przez rosyjskie media, gdyż media armeńskie bazują głównie na rosyjskich źródłach informacji i rosyjskich agencjach informacyjnych;

AJ.  mając na uwadze, że Armenia jest celem działań informacyjnych Azerbejdżanu, w szczególności mających na celu nękanie użytkowników mediów społecznościowych i rozpowszechnianie fałszywych informacji;

Rozwiązanie konfliktu i normalizacja stosunków między Armenią a Azerbejdżanem

1.  uważa, że konflikt zbrojny między Armenią a Azerbejdżanem w Górskim Karabachu, który na przestrzeni lat spowodował ogromne cierpienia i zniszczenia, znacznie utrudnił rozwój społeczno-gospodarczy i osłabił stabilność całego regionu Kaukazu Południowego; jest przekonany, że stałego i trwałego pokoju między Armenią a Azerbejdżanem nie można osiągnąć za pomocą środków wojskowych ani groźbą zastosowania siły, lecz że wymaga to osiągnięcia kompleksowego porozumienia politycznego zgodnie z prawem międzynarodowym, w tym z zasadami zapisanymi w Karcie Narodów Zjednoczonych, akcie końcowym OBWE z Helsinek z 1975 r. (w szczególności rezygnacja z użycia siły, integralność terytorialna oraz równe prawa i samostanowienie narodów) oraz podstawowymi zasadami Grupy Mińskiej OBWE z 2009 r., a także ze wszystkimi porozumieniami zawartymi między obiema stronami, w tym z deklaracją z Ałma Aty z 1991 r.;

2.  przypomina, że kompleksowe porozumienie pokojowe może być skuteczne tylko wtedy, gdy będzie zawierać postanowienia gwarantujące integralność suwerennego terytorium Armenii, prawa i bezpieczeństwo ludności armeńskiej zamieszkującej Górski Karabach i inne obszary dotknięte konfliktem oraz natychmiastowy i bezpieczny powrót uchodźców i osób wewnętrznie przesiedlonych do ich domów; zwraca uwagę, że główna przyczyna konfliktu, a mianowicie sytuacja i bezpieczeństwo ludności Armenii w Górskim Karabachu oraz status wcześniej autonomicznego regionu, nadal nie została rozwiązana; wzywa społeczność międzynarodową, aby nie traciła zainteresowania konfliktem, ponieważ zagrożona jest stabilność i bezpieczeństwo całego regionu;

3.  zdecydowanie potępia szeroko zakrojony atak wojskowy przeprowadzony przez Azerbejdżan we wrześniu 2022 r. w kilku miejscach na suwerennym terytorium Armenii, który stanowi poważne naruszenie zawieszenia broni i jest sprzeczny z wcześniejszymi zobowiązaniami, w tym zobowiązaniami podjętymi w kontekście rozmów prowadzonych za pośrednictwem UE; potępia wtargnięcia wojskowe na uznane przez społeczność międzynarodową terytorium Armenii od maja 2021 r.; zwraca uwagę, że atak ten poprzedziły naruszenia integralności terytorialnej Republiki Armenii, o których informowano w maju i listopadzie 2021 r.; wzywa wszystkie siły do powrotu na pozycje zajmowane 9 listopada 2020 r. i podkreśla, że nie ma bezpośredniego związku między ostatnim atakiem we wrześniu a długotrwałym konfliktem wokół Górskiego Karabachu; przypomina, że integralność terytorialna Armenii musi być w pełni przestrzegana zgodnie z prawem międzynarodowym i Kartą Narodów Zjednoczonych, i w związku z tym wzywa władze Azerbejdżanu do natychmiastowego wycofania się ze wszystkich części terytorium Armenii i uwolnienia będących w ich posiadaniu jeńców wojennych; wzywa UE do aktywniejszego udziału w poszukiwaniu rozwiązania konfliktu między Armenią a Azerbejdżanem; podkreśla, że obie strony muszą przestrzegać zasady integralności terytorialnej, która jest kluczowa dla pokoju w regionie;

4.  potępia trwającą blokadę korytarza laczyńskiego, która pogłębia kryzys humanitarny w Górskim Karabachu; potępia śmiertelny incydent między Azerbejdżanem a Armeńczykami z Górskiego Karabachu, który miał miejsce 5 marca 2023 r. i który spowodował kilka ofiar śmiertelnych i zagroził po raz kolejny procesowi pokojowemu między obydwoma krajami; wzywa Azerbejdżan do usunięcia wszelkich przeszkód, które mogłyby utrudniać swobodne przemieszczanie się wzdłuż tego korytarza i zapewnienie jego bezpieczeństwa, zgodnie z trójstronnym oświadczeniem z 9 listopada 2020 r.; wzywa Armenię i Azerbejdżan do zajęcia się wszystkimi problemami związanymi z funkcjonowaniem korytarza laczyńskiego w ramach dyskusji i konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami;

5.  ubolewa nad znaczną liczbą ofiar śmiertelnych oraz skalą szkód i zniszczeń; zauważa w szczególności, że w wyniku ataku we wrześniu 2022 r. zginęło prawie 300 osób, w tym 210 armeńskich wojskowych i cywilów, oraz że według biura armeńskiego rzecznika praw obywatelskich z armeńskich prowincji Wajoc Dzor, Sjunik i Gegharkunik zostało wysiedlonych co najmniej 7,6 tys. cywilów;

6.  wzywa Armenię i Azerbejdżan do pełnego wdrożenia pod każdym względem trójstronnego oświadczenia o zawieszeniu broni z 9 listopada 2020 r. i potępia Azerbejdżan za regularne naruszanie zawieszenia broni; podkreśla potrzebę przyspieszenia dyskusji na temat przyszłego traktatu pokojowego i zajęcia się podstawowymi przyczynami konfliktu oraz podkreśla absolutną potrzebę unikania wszelkich kroków, które mogłyby doprowadzić do dalszej eskalacji konfliktu; zwraca uwagę, że wdrożenie art. 9 oświadczenia o zawieszeniu broni z 9 listopada 2020 r. nie może prowadzić do naruszenia integralności terytorialnej i suwerenności Republiki Armenii;

7.  wzywa obie strony do podjęcia pilnych działań w celu przygotowania ludności do pokojowego współistnienia, w tym do promowania kontaktów międzyludzkich; podkreśla pilną potrzebę powstrzymania się przez obie strony, a w szczególności przez władze Azerbejdżanu, od wrogiej retoryki lub działań, które mogą być rozumiane jako podżeganie do nienawiści lub jawnej przemocy lub jako wspieranie bezkarności, lub mogą podważać wysiłki zmierzające do stworzenia i promowania atmosfery sprzyjającej zaufaniu i pojednaniu, współpracy i trwałemu pokojowi; podkreśla pilną potrzebę wzmocnionych i wiarygodnych środków budowy zaufania w celu przeciwdziałania długotrwałym problemom polaryzacji, braku zaufania, mowy nienawiści i innej konfrontacyjnej retoryki;

8.  wzywa Armenię i Azerbejdżan do ustanowienia mechanizmu rozliczenia zbrodni okresu konfliktu jako środka budowy zaufania w celu osiągnięcia trwałego pokoju i pojednania, uznania wzajemnego cierpienia i zapewnienia wyjaśnienia losu osób zaginionych, repatriacji jeńców wojennych oraz dążenia do ustalenia prawdy historycznej w oparciu o faktyczną ocenę wydarzeń podczas konfliktu zbrojnego, który rozpoczął się już w 1988 r.; sugeruje, że w skład tego organu powinni wchodzić członkowie społeczności akademickiej, niezależni dziennikarze i działacze społeczeństwa obywatelskiego, reprezentujący obie strony; zaleca, aby UE wspierała i ułatwiała jego prace we współpracy z innymi podmiotami, takimi jak ONZ, Rada Europy i inne odpowiednie organizacje międzynarodowe;

9.  przypomina, że postrzegana jako bierna postawa UE podczas wojny w 2020 r. i bezpośrednio po niej umożliwiła innym podmiotom regionu, takim jak Rosja, Iran i Turcja, uzyskanie wpływów w regionie; podkreśla, że bardziej aktywna dyplomacja prewencyjna ze strony Europy mogła przyczynić się do zapobieżenia temu rezultatowi; w związku z tym zdecydowanie popiera inicjatywę podjętą przez przewodniczącego Rady Europejskiej Charles’a Michela dotyczącą zorganizowania dwustronnych spotkań przywódców Armenii i Azerbejdżanu w Brukseli i mediacji podczas nich oraz popiera działania w terenie prowadzone przez specjalnego przedstawiciela UE ds. Kaukazu Południowego i kryzysu w Gruzji; podkreśla znaczenie dalszego ścisłego zaangażowania UE i prowadzenia przez nią mediacji w celu zapobiegania dalszym atakom i znalezienia pokojowego rozwiązania konfliktu;

10.  wzywa wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ) do wzmożenia wysiłków na rzecz ożywienia pokojowego rozwiązania konfliktu i skutecznego przyczynienia się do takiego rozwiązania, w tym poprzez wspieranie stabilizacji, odbudowy pokonfliktowej, środków odbudowy i budowania zaufania;

11.  wzywa rządy obu krajów do pełnego zaangażowania się w opracowanie kompleksowego i wzajemnie akceptowalnego traktatu pokojowego, który powinien zapewniać bezpieczeństwo ludności Armenii w Górskim Karabachu, powrót osób wewnętrznie przesiedlonych i uchodźców oraz ochronę dziedzictwa kulturowego, religijnego i historycznego; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje spotkania ministrów spraw zagranicznych obu krajów 30 września 2022 r. w Genewie i 8 listopada 2022 r. w Waszyngtonie;

12.  z zadowoleniem przyjmuje ustanowienie komisji ds. wytyczenia granicy między Armenią a Azerbejdżanem i przyjmuje do wiadomości wstępne dyskusje na temat ustanowienia granicy między tymi dwoma krajami; z zadowoleniem przyjmuje trzecie posiedzenie komisji ds. wytyczenia granicy, które odbyło się 3 listopada 2022 r. w Brukseli, i wzywa UE do ścisłego monitorowania tego procesu; wzywa obie strony do sfinalizowania procesu wyznaczania granic oraz do jak najszybszego podpisania traktatu pokojowego, a także do współpracy w celu zakończenia procesu rozminowywania;

13.  z zadowoleniem przyjmuje porozumienie osiągnięte 6 października 2022 r. przez prezydenta Alijewa, premiera Pasziniana, prezydenta Macrona i przewodniczącego Michela podczas czterostronnego spotkania w ramach posiedzenia Europejskiej Wspólnoty Politycznej w Pradze w sprawie rozmieszczenia wzdłuż armeńskiej strony granicy z Azerbejdżanem dwumiesięcznej misji cywilnej UE składającej się z 40 ekspertów monitorujących mającej wspierać budowanie zaufania poprzez monitorowanie przestrzegania zawieszenia broni i pomagać w pracach komisji ds. wytyczania granic, która to misja zakończyła się 19 grudnia 2022 r.;

14.  z zadowoleniem przyjmuje rozpoczęcie misji cywilnej Unii Europejskiej w Armenii w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, której celem jest przyczynienie się do zwiększenia bezpieczeństwa w regionie poprzez zmniejszenie liczby incydentów na obszarach dotkniętych konfliktem i na obszarach przygranicznych w Armenii, zmniejszenie poziomu ryzyka dla ludności zamieszkującej te obszary, a tym samym przyczynienie się do normalizacji stosunków między Armenią a Azerbejdżanem w terenie, przy jednoczesnym zwiększeniu widoczności UE w regionie; z zadowoleniem przyjmuje gotowość Armenii do ułatwienia obecności przyszłej misji na jej terytorium i wzywa Azerbejdżan, aby umożliwił obecności obserwatorów UE również po jego stronie granicy; wzywa UE lub OBWE do ułatwienia na szczeblu międzynarodowym procesu wytyczania granic w celu zapewnienia wiarygodności, sprawiedliwości i zrównoważonego rozwoju;

15.  zwraca uwagę na potrzebę uzgodnienia i wdrożenia, za pomocą środków pokojowych, porozumień w sprawie ustanowienia transportu i połączeń między zachodnimi regionami Azerbejdżanu a terytorium Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej, bez podważania integralności terytorialnej Armenii; nalega, aby Armenia i Azerbejdżan określiły dwustronnie sposób przewozu towarów na tej trasie; zauważa, że odblokowanie regionalnych połączeń transportowych i komunikacyjnych będzie stanowić istotną szansę na rozwój społeczno-gospodarczy w całym regionie Kaukazu Południowego;

16.  z zadowoleniem przyjmuje pomoc humanitarną UE dla ludności dotkniętej konfliktem w Górskim Karabachu i wokół niego oraz wiodącą rolę, jaką odgrywa UE we wspieraniu humanitarnego usuwania min na obszarach objętych konfliktem; wzywa Komisję, aby zapewniła dodatkowe finansowanie i wsparcie w zakresie rozminowywania, w tym sprzęt, szkolenia i edukację na temat zagrożeń; wzywa do dodatkowej współpracy z ekspertami ds. rozminowywania z państw członkowskich UE i organizacji pozarządowych;

17.  wzywa Komisję, aby zwiększyła pomoc UE dla osób potrzebujących, ułatwiała wdrażanie ambitniejszych środków budowy zaufania oraz promowała dialog międzywyznaniowy i międzyetniczny, ochronę praw mniejszości i zacieśnianie kontaktów międzyludzkich między obywatelami w celu stworzenia podstaw dla stabilnego i pokojowego współistnienia; apeluje o znalezienie wzajemnie akceptowalnych rozwiązań w celu bezpiecznego powrotu wysiedlonej ludności;

18.  zauważa, że agresja Rosji przeciwko Ukrainie stworzyła wiele wyzwań dla Armenii pod względem bezpieczeństwa i rozwoju gospodarczego oraz że masowy napływ obywateli rosyjskich do tego kraju oraz pośredni wpływ sankcji międzynarodowych wobec Rosji na gospodarkę Armenii również mają poważne konsekwencje społeczne; apeluje do UE, aby pomogła Armenii w łagodzeniu gospodarczych i społecznych skutków tej sytuacji;

19.  sugeruje ustanowienie tymczasowego międzynarodowego mechanizmu gwarancyjnego na rzecz bezpieczeństwa i ochrony ludności Armenii i wszystkich osób powracających w Górskim Karabachu;

20.  podkreśla znaczenie mediacji międzynarodowej, biorąc pod uwagę znaczną nierównowagę sił między stronami, oraz szczególnie ważną rolę UE w tym kontekście w zapewnianiu uczciwego porozumienia i ochrony ludności Górskiego Karabachu;

21.  wzywa do przyznania dostępu do Górskiego Karabachu międzynarodowym organizacjom humanitarnym, w szczególności Organizacji Narodów Zjednoczonych, oraz przypomina, że obecnie jedynie Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża ma dostęp do regionu, co jest niewystarczające, aby dokładnie ocenić warunki i potrzeby mieszkańców tego regionu;

22.  wyraża zaniepokojenie obecnością tzw. rosyjskich „sił pokojowych” i ich potencjalnym wpływem na rozwój sytuacji politycznej w regionie Kaukazu Południowego oraz na przyszłość programu reform w regionie;

23.  zauważa, że mandat rosyjskich sił pokojowych wygasa za trzy lata i że w związku z tym należy zapewnić obecność nowych sił pokojowych na tym obszarze, i podkreśla, że powinna to być międzynarodowa misja pokojowa;

24.  pozostaje głęboko zaniepokojony losem armeńskich jeńców wojennych i cywilów, którzy zostali zatrzymani podczas konfliktu i po nim i są nadal nielegalnie przetrzymywani przez Azerbejdżan jako więźniowie; z zadowoleniem przyjmuje uwolnienie niektórych z nich; potępia skazanie i dalsze przetrzymywanie 33 potwierdzonych jeńców wojennych i zatrzymanych osób cywilnych; podkreśla, że ich uwięzienie jest sprzeczne z wszelkimi apelami społeczności międzynarodowej, w tym Parlamentu, o uwolnienie wszystkich pozostałych jeńców wojennych i zatrzymanych osób cywilnych; przypomina, że zarówno Armenia, jak i Azerbejdżan są stronami III Konwencji Genewskiej o traktowaniu jeńców wojennych, która stanowi, że jeńcy wojenni muszą być zawsze traktowani w sposób humanitarny oraz muszą zostać zwolnieni i repatriowani niezwłocznie po zakończeniu działań wojennych; ubolewa jednak, że nadal nie są znane losy i miejsce pobytu ponad 200 Armeńczyków, w tym dwudziestu cywilów, pojmanych w związku z wojną w 2020 r.; zauważa, że grupa robocza ONZ ds. przymusowych lub wymuszonych zaginięć wszczęła postępowanie dotyczące co najmniej 18 osób zaginionych i zwróciła się do Azerbejdżanu o udzielenie informacji; wzywa wszystkie strony do wyjaśnienia losów i miejsca pobytu osób zaginionych oraz do godnego traktowania ciał zmarłych; ponawia swój apel o natychmiastowe i bezwarunkowe uwolnienie wszystkich pozostałych więźniów, w tym osób zatrzymanych podczas niedawnych starć zbrojnych, oraz o traktowanie ich zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym;

25.  w najostrzejszych słowach potępia poddanie torturom, okaleczenie i zabicie armeńskich wojskowych, w tym kobiet, oraz ośmiu armeńskich nieuzbrojonych jeńców wojennych przez azerbejdżańskie siły zbrojne we wrześniu 2022 r.; ubolewa, że sprawcy sami sfilmowali te odrażające czyny i umieścili nagrania w mediach społecznościowych; przyjmuje do wiadomości raporty organizacji broniących praw człowieka, w szczególności Human Rights Watch, w którym czyny te klasyfikuje się jako zbrodnie wojenne; wzywa do przeprowadzenia pełnego, niezależnego i bezstronnego dochodzenia w celu zidentyfikowania osób odpowiedzialnych i pociągnięcia ich do odpowiedzialności za ich czyny;

26.  potępia wszelkie przypadki tortur i przymusowych zaginięć oraz złego traktowania i bezczeszczenia zwłok; domaga się, aby władze Azerbejdżanu dopilnowały, by dochodzenie wszczęte przez prokuraturę wojskową 2 października 2022 r. było przejrzyste i skuteczne oraz doprowadziło do pociągnięcia do odpowiedzialności żołnierzy i dowódców, którzy popełnili te czyny; zauważa w związku z tym, że do tej pory nie udostępniono żadnych informacji; jednocześnie wzywa armeńskie organy śledcze do kontynuowania dochodzenia w sprawie nagrań wideo z 2020 r. przedstawiających azerskich żołnierzy, którzy rzekomo padli ofiarą zbrodni wojennych, oraz do zidentyfikowania sprawców i pociągnięcia ich do odpowiedzialności;

27.  podkreśla, że oba państwa są na mocy prawa międzynarodowego zobowiązane do prowadzenia niezależnych, bezzwłocznych, publicznych i skutecznych dochodzeń oraz wszczęcia postępowań w przypadku wszystkich wiarygodnych zarzutów dotyczących poważnych naruszeń konwencji genewskich i innych naruszeń prawa międzynarodowego, a także zbrodni wojennych, aby pociągnąć winnych do odpowiedzialności i zadośćuczynić ofiarom;

28.  potępia niszczenie armeńskiego i azerbejdżańskiego dziedzictwa kulturowego, religijnego i historycznego od początku konfliktu w Górskim Karabachu; wzywa Azerbejdżan i Armenię, aby zaprzestały niszczenia, zaniedbywania lub fałszowania dziedzictwa kulturowego, religijnego lub historycznego w regionie, a zamiast tego dążyły do zachowania, ochrony i promowania tej bogatej różnorodności; apeluje o pociąganie do odpowiedzialności za takie działania; podkreśla, że niszczenie dziedzictwa kulturowego zaostrza napięcia i nienawiść między obydwoma krajami, przyczynia się do destabilizacji regionu, a tym samym osłabia wysiłki podjęte w ramach niedawnych negocjacji dwustronnych; wzywa do odbudowy zniszczonych obiektów zgodnie z normami i wytycznymi Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), a także do większego zaangażowania społeczności międzynarodowej w ochronę dziedzictwa kulturowego i religijnego w regionie; ubolewa, że dwa lata po podpisaniu oświadczenia o zawieszeniu broni z 9 listopada 2020 r. misja UNESCO nie miała jeszcze możliwości odwiedzenia dotkniętych obszarów; wzywa Armenię i Azerbejdżan do pełnej współpracy z UNESCO oraz do pilnego umożliwienia i ułatwienia wizyty misji UNESCO w obu krajach bez warunków wstępnych; odnotowuje wyrażoną przez Armenię gotowość do przyjęcia takiej misji;

29.  zachęca do zacieśnienia dwustronnych kontaktów między władzami politycznymi Armenii i Azerbejdżanu; podkreśla rolę społeczeństwa obywatelskiego obu krajów w poprawie stosunków między tymi dwoma krajami; podkreśla, że niezbędne są konsultacje i współpraca ze społeczeństwem obywatelskim i obrońcami praw człowieka, w szczególności w kwestiach pojednania i pomocy humanitarnej, a także znaczenie ich trwałego finansowania i swobody działań bez ograniczeń; w związku z tym wzywa Komisję, aby wspierała organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Armenii i Azerbejdżanie, które rzeczywiście przyczyniają się do pojednania;

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

30.  popiera normalizację stosunków między Armenią a Turcją w interesie pojednania, stabilności i bezpieczeństwa w regionie oraz rozwoju społeczno-gospodarczego, a także z zadowoleniem przyjmuje dotychczasowe postępy w tej dziedzinie, takie jak wznowienie ruchu lotniczego między tymi dwoma krajami; wzywa do szybkiego wdrożenia umów zawartych przez specjalnych przedstawicieli; przypomina, że poprzednia próba normalizacji stosunków między Armenią a Turcją poprzez podpisanie protokołów z 2009 r. nie powiodła się, ponieważ Turcja udzieliła Azerbejdżanowi jednostronnego wsparcia i postanowiła uzależnić otwarcie granicy z Armenią i nawiązanie z nią stosunków dyplomatycznych od rozwiązania konfliktu w Górskim Karabachu; wzywa obie strony do zaangażowania się w ten proces w dobrej wierze i bez warunków wstępnych oraz wzywa UE do aktywnego wspierania tego procesu; wyraża nadzieję, że może to dać impuls do normalizacji stosunków w regionie Kaukazu Południowego; ponownie zachęca Turcję do uznania ludobójstwa Ormian w celu przygotowania gruntu pod prawdziwe pojednanie między narodem tureckim i armeńskim oraz do pełnego przestrzegania zobowiązań do ochrony armeńskiego dziedzictwa kulturowego;

31.  zwraca uwagę, że klauzule Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym nie zostały uruchomione ani podczas wojny w 2020 r., ani we wrześniu 2022 r., pomimo prośby Armenii o to; zachęca Armenię, aby w celu zapewnienia lepszej ochrony swojej suwerenności i integralności terytorialnej rozważyła możliwość dywersyfikacji partnerstw i potencjalnych sojuszy na rzecz bezpieczeństwa z partnerami regionalnymi i euroatlantyckimi, ponieważ jej długotrwałe opieranie się na Rosji i jej sojusznikach w ramach Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym okazało się niewystarczające;

32.  zauważa, że Iran jest zainteresowany uniemożliwieniem budowy nowych połączeń transportowych między terytorium Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej a zachodnimi regionami Azerbejdżanu, tak jak zostało to uzgodnione w oświadczeniu o zawieszenia broni z 9 listopada 2020 r., i zauważa, że gdyby Iranowi się powiodło, miałoby to istotny wpływ na perspektywy zawarcia porozumienia pokojowego; zwraca uwagę władz Armenii na ryzyko związane ze współpracą z irańskim reżimem autorytarnym, który nie tylko popełnia różne zbrodnie i przestępstwa, ale także dostarcza Rosji sprzęt wojskowy wykorzystywany przez nią w wojnie napastniczej przeciwko Ukrainie;

33.  popiera wysiłki Armenii na rzecz wykorzystania Zgromadzenia Parlamentarnego Euronest jako ważnego forum dialogu politycznego z sąsiednimi krajami i w związku z tym zachęca Armenię do dalszego pełnego wykorzystywania tego forum;

Reformy demokratyczne, praworządność i dobre rządy

34.  z zadowoleniem przyjmuje pełne wejście w życie kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie 1 marca 2021 r. oraz zobowiązanie Armenii do jej wdrożenia; podkreśla, że umowa zapewnia ramy współpracy między UE a Armenią w wielu dziedzinach, takich jak wzmacnianie demokracji, praworządności i praw człowieka, wnoszenie wkładu w rozwój gospodarczy i wspieranie współpracy sektorowej; z zadowoleniem przyjmuje fakt, że rząd Armenii uważa kompleksową i wzmocnioną umowę o partnerstwie za strategiczny plan kluczowych reform w Armenii; wyraża uznanie dla Armenii za istotne reformy przeprowadzone w ostatnich latach oraz za dogłębny proces demokratyzacji, który sprawił, że Armenia stała się liderem demokracji w regionie; przyjmuje do wiadomości, że Komisja Europejska i Wysoki Przedstawiciel w sprawozdaniu z realizacji partnerstwa z Armenią z 2022 r. uznali Armenię za pełnoprawną demokrację;

35.  z zadowoleniem przyjmuje postępy osiągnięte przez Armenię w realizacji planu działania związanego z kompleksową i wzmocnioną umową o partnerstwie; apeluje do Rady Partnerstwa UE–Armenia o ścisłą współpracę przy wdrażaniu obecnych i przyszłych reform; zauważa, że we wrześniu 2022 r. Armenia w pełni lub częściowo wdrożyła środki, w odniesieniu do których w planie działania związanym z kompleksową i wzmocnioną umową o partnerstwie określono terminy na lata 2019, 2020, 2021 i 2022;

36.  docenia skuteczną walkę Armenii z przestępczością i korupcją, co czyni ją jednym z najbezpieczniejszych krajów w regionie;

37.  z zadowoleniem przyjmuje przedterminowe wybory parlamentarne w 2021 r., które potwierdziły siłę demokracji w Armenii i poparcie jej obywateli dla programu reform; zachęca rząd do kontynuowania reform pomimo trudnej sytuacji międzynarodowej i wyzwań stojących przed Armenią, aby wzmacniać instytucje demokratyczne, praworządność i niezawisłość sądownictwa; przypomina, że UE jest największym darczyńcą wspierającym proces reform w Armenii oraz że udzielając pomocy, stosuje ona podejście oparte na zachętach, co oznacza, że więcej reform prowadzi do większego wsparcia, a mniej reform prowadzi do mniejszego wsparcia;

38.  zachęca Armenię do kontynuowania wysiłków na rzecz wdrażania reform i wzmacniania demokracji, praworządności i dobrych rządów, a także pochwala już poczynione postępy; docenia postępy poczynione przez Armenię we wdrażaniu krajowej strategii na rzecz reformy sądownictwa i reformy prawnej, krajowej strategii antykorupcyjnej, a także kompleksowych reform konstytucyjnych oraz wzywa Armenię do podjęcia niezbędnych kroków w celu lepszej ochrony praw człowieka, zwłaszcza praw kobiet i praw mniejszości, w tym osób LGBTIQ; odnotowuje doniesienia niektórych organizacji pozarządowych i przedstawicieli opozycji wskazujące na możliwe ryzyko regresu co najmniej w niektórych z tych obszarów; apeluje do rządu o poczynienie widocznych postępów w tych obszarach; wzywa Armenię do dalszej współpracy z UE przy wdrażaniu reform i apeluje do UE o zwiększenie wsparcia w tych obszarach, w szczególności w formie pomocy technicznej i wymiany wiedzy eksperckiej;

39.  apeluje do wszystkich podmiotów politycznych w tym kraju o kontynuowanie wdrażania niezbędnych reform mających na celu wzmocnienie praworządności, wolności mediów i niezawisłości sądownictwa, przy pełnym poszanowaniu zasad demokratycznych i praw człowieka;

40.  wyraża ubolewanie nad faktem, że przeciwnicy polityczni często posługują się polaryzującym językiem i ubolewa nad destrukcyjnymi próbami zakłócenia procesu pokojowego między Armenią a Azerbejdżanem podejmowanymi przez niektóre grupy polityczne powiązane z Rosją;

41.  zauważa ambitne reformy policji podjęte przez rząd Armenii przy znacznym wsparciu UE w celu stworzenia bezpieczniejszego otoczenia i większego zaufania między obywatelami a policją, w szczególności przez ustanowienie nowej służby patrolowej w Armenii i planowane utworzenie ministerstwa spraw wewnętrznych;

42.  apeluje o dokończenie kompleksowego dochodzenia w sprawie domniemanych przypadków nadużycia przez policję siły przeciw demonstrantom, dziennikarzom, opozycjonistom i działaczom;

43.  podkreśla ważną rolę społeczeństwa obywatelskiego w kształtowaniu i wdrażaniu kluczowych reform; podkreśla ważną rolę, jaką organizacje pozarządowe i aktywiści broniący praw człowieka odgrywają w ochronie demokracji i praw człowieka; wzywa rząd Armenii do dalszego zacieśniania współpracy z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego oraz do wprowadzenia przepisów mających na celu lepszą ochronę obrońców praw człowieka; apeluje do delegatury UE i przedstawicielstw państw członkowskich w Armenii o zwiększenie wsparcia dla pracy organizacji społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka; wzywa rząd Armenii do podjęcia kompleksowych wysiłków na rzecz zwalczania dezinformacji wymierzonej w podmioty społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka, mającej na celu osłabienie ich roli we wspieraniu i promowaniu demokracji;

Poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności

44.  zwraca uwagę, że jednym z celów przewidzianych w art. 1 kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie jest wzmocnienie współpracy w obszarze wolności, bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości z myślą o wzmocnieniu praworządności oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności; podkreśla znaczenie wolności mediów, wolności słowa i wolności zgromadzeń dla utrzymania dynamicznej demokracji; jest zaniepokojony istnieniem dezinformacji i ostrej retoryki, w tym wobec zmarginalizowanych grup ludności; wzywa władze do bezwarunkowego przestrzegania wszystkich praw człowieka zapisanych w EKPC, zwłaszcza gdy dotyczą one grup szczególnie wrażliwych, takich jak kobiety, dzieci, osoby z niepełnosprawnościami i osoby LGBTIQ;

45.  przypomina, że walka z dyskryminacją jest jednym z fundamentów systemów demokratycznych; uważa, że przemiany demokratyczne w Armenii stanowią okazję do wzmocnienia systemu ochrony praw człowieka; przypomina, że Komisarz Praw Człowieka Rady Europy wezwała rząd do zajęcia stanowiska i bezzwłocznego przyjęcia szeregu reform prawnych; uważa, że władze mają do dyspozycji wszystkie zalecenia potrzebne do osiągnięcia postępów w dziedzinie praw człowieka i apeluje o wdrożenie tych zaleceń;

46.  z zadowoleniem przyjmuje poprawę w zakresie wolności mediów w Armenii, co znalazło odzwierciedlenie w rankingu Światowego Wskaźnika Wolności Prasy z 2022 r.; zachęca władze Armenii do dalszego wdrażania reform mających na celu dalszą poprawę wolności mediów w tym kraju; zwraca uwagę, że krajobraz medialny w kraju jest zróżnicowany, jednakże charakteryzuje się również polaryzacją i wpływem właścicieli mediów na politykę redakcyjną; wyraża zaniepokojenie przypadkami nawoływania do nienawiści i użycia przemocy fizycznej wobec dziennikarzy;

47.  jest zaniepokojony nieustającymi rosyjskimi kampaniami dezinformacyjnymi w Armenii wymierzonymi w UE i ogólnie Zachód, rozpowszechnianymi w armeńskich mediach i na platformach mediów społecznościowych; apeluje do Komisji i ESDZ o współpracę z władzami Armenii w walce z dezinformacją, w szczególności poprzez zwiększenie wsparcia dla niezależnych mediów w kraju oraz wysiłków na rzecz poprawy szkoleń i różnorodności w sektorze mediów i poprawy umiejętności korzystania z mediów w Armenii;

48.  wzywa rząd Armenii, aby powstrzymał się od stosowania środków ograniczających wolność słowa i wolność mediów, a jednocześnie zwalczał obce ingerencje, w tym dezinformację; nalega na ściślejszą współpracę z różnymi zainteresowanymi stronami w zakresie prawodawstwa mającego wpływ na prawa człowieka, demokratyzację i media;

49.  podkreśla potrzebę poprawy sytuacji w zakresie równości płci, reprezentacji kobiet i równego traktowania kobiet i mężczyzn na wszystkich szczeblach życia politycznego, gospodarczego i społecznego oraz nasilenia walki z przemocą ze względu na płeć i przemocą domową; apeluje do Armenii o ratyfikowanie Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej; ubolewa, że pomimo wprowadzenia parytetów płci na listach kandydatów udział kobiet w życiu politycznym utrzymuje się na niskim poziomie;

50.  zwraca uwagę na szczególny wpływ konfliktu na kobiety i grupy zmarginalizowane, w tym na trudną sytuację kobiet uciekających ze stref objętych konfliktem oraz nasilenie się przemocy domowej po niedawnej wojnie, a także na wykluczenie kobiet z oficjalnego procesu pokojowego; wzywa rząd Armenii i międzynarodowych mediatorów do usunięcia przeszkód utrudniających udział kobiet w tym procesie oraz do systematycznego angażowania ekspertek i obrończyń praw człowieka we wszystkie konsultacje;

51.  z zadowoleniem odnotowuje promowanie i priorytetowe traktowanie przez Armenię programu działań na rzecz kobiet, pokoju i bezpieczeństwa w krajowych strategiach politycznych i programach w celu zapewnienia udziału kobiet w życiu politycznym i publicznym na wszystkich szczeblach procesu decyzyjnego, wzmocnienia ich pozycji oraz promowania równości płci; zauważa, że przyjęcie drugiego krajowego planu działania Armenii wdrażającego rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1325 w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa odgrywa ważną rolę w konsolidacji wysiłków Armenii na rzecz zwalczania wszelkich form przemocy wobec kobiet i dziewcząt w trakcie konfliktów oraz na rzecz promowania uwzględniania aspektu płci w zarządzaniu sektorem bezpieczeństwa;

52.  podkreśla znaczenie niedyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową i podkreśla, że poprawa sytuacji w tym obszarze byłaby bardzo korzystna dla demokratycznego rozwoju Armenii i poprawy ochrony praw człowieka; ubolewa jednak, że Armenia pozostaje w tyle, jeśli chodzi o obronę praw osób LGBTIQ, i wyraża zaniepokojenie sytuacją w tym zakresie; wzywa władze Armenii do przestrzegania i promowania praw osób LGBTIQ oraz do zapobiegania i zwalczania w ustawodawstwie fobii LGBTIQ, wykluczenia społecznego, stygmatyzacji i wszelkich form dyskryminacji osób LGBTIQ, a także wzywa UE do wspierania Armenii w tym procesie;

Stosunki gospodarcze i handlowe

53.  zauważa, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat wielkość dwustronnej wymiany handlowej między UE a Armenią wzrosła; zachęca Armenię, UE i jej państwa członkowskie, a także europejskie przedsiębiorstwa i inwestorów do podjęcia niezbędnych kroków w celu dalszego wzmocnienia wzajemnych stosunków gospodarczych i handlowych;

54.  zauważa, że od 1 stycznia 2022 r. Armenia nie korzysta już z ogólnego systemu preferencji taryfowych (GSP) i szczególnego rozwiązania motywacyjnego dotyczącego zrównoważonego rozwoju i dobrych rządów (GSP+); wzywa Armenię do wykorzystania sukcesów handlowych osiągniętych dzięki taryfom preferencyjnym GSP i GSP+ oraz do pełnego wykorzystania możliwości wynikających z kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie;

55.  zauważa, że plan gospodarczo-inwestycyjny może pomóc Armenii w budowaniu stabilnej, dynamicznej i odpornej gospodarki; z zadowoleniem przyjmuje postępy Armenii we wdrażaniu inicjatyw przewodnich;

Współpraca sektorowa

56.  z zadowoleniem przyjmuje podpisanie umowy o wspólnym obszarze lotniczym 15 listopada 2021 r. i wzywa państwa członkowskie do jej szybkiej ratyfikacji;

57.  z zadowoleniem przyjmuje podpisanie umowy o współpracy strategicznej z Europolem we wrześniu 2021 r. oraz znaczne postępy osiągnięte w negocjacjach dotyczących podpisania umowy z Eurojustem;

58.  z zadowoleniem odnotowuje, że w październiku 2022 r. Armenia przystąpiła do Europejskiej Sieci Migracyjnej w charakterze obserwatora;

59.  z zadowoleniem przyjmuje uczestnictwo Armenii w programie „Horyzont Europa”, unijnym programie w zakresie badań naukowych i innowacji na lata 2021–2027, co umożliwi armeńskim naukowcom, innowatorom i instytucjom badawczym wzmacnianie partnerstw z ich odpowiednikami w UE, i z zadowoleniem przyjmuje udaną współpracę Armenii w ramach programu Erasmus+;

60.  z zadowoleniem odnotowuje przystąpienie Armenii do programu „Kreatywna Europa” na lata 2021–2027, który wzmocni sektor kultury i sektor kreatywny w Armenii oraz zintensyfikuje jej dążenie do wyższego poziomu inkluzywności, cyfryzacji i zrównoważoności;

61.  apeluje do UE i jej państw członkowskich, aby uznały postępy poczynione przez Armenię w ostatnich latach we wdrażaniu umów o ułatwieniach wizowych i o readmisji oraz w rozpoczęciu dialogu z Armenią w sprawie liberalizacji reżimu wizowego w celu wspierania kontaktów międzyludzkich, bliższych stosunków dwustronnych i postępów w zakresie reform;

62.  ponownie wyraża zaniepokojenie z powodu ciągłej eksploatacji przestarzałej elektrowni jądrowej Metsamor; wzywa do szybkiego przyjęcia odpowiedniego planu działania na rzecz zamknięcia i bezpiecznej likwidacji tej elektrowni, z uwzględnieniem potrzeby zastąpienia jej mocy wytwórczych, w tym z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, w celu zapewnienia Armenii bezpieczeństwa energetycznego i zrównoważonego rozwoju, zgodnie z postanowieniami kompleksowej i wzmocnionej umowy o partnerstwie; z zadowoleniem odnotowuje wizytę dyrektora generalnego Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) w Armenii, która miała miejsce w październiku 2022 r., i zachęca armeński urząd regulacji energetyki jądrowej do wspierania wzajemnej współpracy i pełnego wykorzystania wsparcia MAEA; wzywa Armenię do podjęcia wszelkich koniecznych kroków w celu dostosowania elektrowni jądrowej Metsamor do standardów międzynarodowych, aby zapewnić bezpieczną i niezawodną eksploatację elektrowni przynajmniej w wymaganym okresie przejściowym do czasu pełnego uruchomienia odpowiedniej alternatywy dla elektrowni jądrowej i zagwarantowania bezpieczeństwa energetycznego;

63.  z zadowoleniem odnotowuje kroki już podjęte przez Armenię w kierunku zielonej transformacji i zobowiązanie Armenii do ograniczenia emisji o 40 % do 2030 r.; wzywa Armenię, aby w dalszym ciągu angażowała się w walkę ze zmianą klimatu zgodnie z porozumieniem paryskim i potrzebą ochrony środowiska; zachęca Armenię do zwiększenia celów redukcji emisji w ramach ustalonego na poziomie krajowym wkładu, tak aby odzwierciedlały jej zaangażowanie i dotychczasowe osiągnięcia pod względem obniżania poziomu emisji;

64.  wzywa władze Armenii, aby podjęły zdecydowane działania w celu przyspieszenia rozwoju energii odnawialnej, zwiększenia efektywności energetycznej i dywersyfikacji źródeł energii, biorąc pod uwagę fakt, że gaz ziemny z Rosji nadal stanowi ponad 80 % gazu importowanego do Armenii, oraz mając na uwadze dwustronną współpracę między Armenią a Iranem w zakresie wymiany energii;

o
o   o

65.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Wiceprzewodniczącemu Komisji / Wysokiemu Przedstawicielowi Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa, rządom i parlamentom państw członkowskich oraz rządowi i parlamentowi Armenii.

(1) Dz.U. L 23 z 26.1.2018, s.4. (2) Dz.U. C 118 z 8.4.2020, s. 43. (3) Dz.U. C 362 z 8.9.2021, s. 114. (4) Dz.U. C 353 E z 3.12.2013, s. 148. (5) Dz.U. C 328 z 6.9.2016, s. 2. (6) Dz.U. C 15 z 12.1.2022, s. 156. (7) Dz.U. C 347 z 9.9.2022, s. 198. (8) Dz.U. C 493 z 27.12.2022, s. 70. (9) Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0009. (10) Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0012.

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2023 r. w sprawie stosunków między UE a Azerbejdżanem (2021/2231(INI))

P9_TA(2023)0082 A9-0037/2023

Parlament Europejski,

–  uwzględniając europejską konwencję praw człowieka z 1950 r., ratyfikowaną przez Azerbejdżan w 2002 r.,

–  uwzględniając Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 1966 r.,

–  uwzględniając Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania z 1984 r.,

–  uwzględniając rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ: nr 822 z dnia 30 kwietnia 1993 r., nr 853 z dnia 29 lipca 1993 r., nr 874 z dnia 14 października 1993 r. i nr 884 z dnia 12 listopada 1993 r.,

–  uwzględniając rezolucje Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie toczącej się wojny w Ukrainie, a mianowicie ES-11/1 i ES-11/2 z marca 2022 r., ES-11/3 z kwietnia 2022 r. oraz ES-11/4 z października 2022 r.,

–  uwzględniając orzeczenie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTK) z dnia 7 grudnia 2021 r.,

–  uwzględniając działalność współprzewodniczących Grupy Mińskiej Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE),

–  uwzględniając swoje rezolucje: z dnia 16 lutego 2006 r. w sprawie dziedzictwa kulturowego w Azerbejdżanie(1), z dnia 20 maja 2021 r. w sprawie jeńców wojennych w następstwie ostatniego konfliktu między Armenią a Azerbejdżanem(2), z dnia 17 lutego 2022 r. w sprawie wdrażania wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa – sprawozdanie roczne za 2021 r.(3), z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie niszczenia dziedzictwa kulturowego w Górskim Karabachu(4), z dnia 8 czerwca 2022 r. w sprawie bezpieczeństwa na obszarze Partnerstwa Wschodniego i roli wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony(5) oraz z 19 stycznia 2023 r. w sprawie humanitarnych skutków blokady w Górskim Karabachu(6),

–  uwzględniając postanowienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 22 lutego 2023 r. w sprawie stosowania Międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (Armenia przeciwko Azerbejdżanowi oraz Azerbejdżan przeciwko Armenii),

–  uwzględniając Umowę o partnerstwie i współpracy między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Azerbejdżanu, z drugiej strony, z dnia 22 kwietnia 1996 r.(7),

–  uwzględniając zalecenie nr 1/2018 Rady Współpracy UE–Azerbejdżan z dnia 28 września 2018 r. w sprawie priorytetów partnerstwa między UE a Azerbejdżanem(8),

–  uwzględniając swoje zalecenie z dnia 4 lipca 2018 r. dla Rady, Komisji oraz wiceprzewodniczącego Komisji / wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa dotyczące negocjacji w sprawie kompleksowej umowy między UE a Azerbejdżanem(9),

–  uwzględniając swoje zalecenie z dnia 15 listopada 2017 r. w sprawie Partnerstwa Wschodniego w perspektywie szczytu w listopadzie 2017 r.(10),

–  uwzględniając wspólny komunikat Komisji oraz wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z dnia 18 marca 2020 r. pt. „Polityka Partnerstwa Wschodniego po roku 2020: wzmacnianie odporności – Partnerstwo Wschodnie, które służy wszystkim” (JOIN(2020)0007),

–  uwzględniając posiedzenie Rady Współpracy UE–Azerbejdżan z dnia 19 lipca 2022 r. oraz wspólny dokument roboczy służb z dnia 14 lipca 2022 r. pt. „Sprawozdanie na temat współpracy z Azerbejdżanem” (SWD(2022)0197),

–  uwzględniając wspólną opinię Komisji Weneckiej i Dyrekcji Generalnej ds. Praw Człowieka i Praworządności Rady Europy w sprawie ustawy o mediach, przyjętą przez Komisję Wenecką na 131. sesji plenarnej w dniach 17–18 czerwca 2022 r.,

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 9 marca 2022 r. w sprawie obcych ingerencji we wszystkie procesy demokratyczne w Unii Europejskiej, w tym dezinformacji(11),

–  uwzględniając oświadczenia przewodniczącego Rady Europejskiej Charlesa Michela z dnia 14 grudnia 2021 r. i 6 kwietnia 2022 r., jego oświadczenia prasowe z dnia 22 maja 2022 r. i 31 sierpnia 2022 r. po spotkaniu trójstronnym z prezydentem Ilhamem Alijewem i premierem Nikolem Paszinianem, a także oświadczenie z dnia 6 października 2022 r. po czterostronnym spotkaniu prezydenta Alijewa, premiera Pasziniana, prezydenta Macrona i przewodniczącego Michela,

–  uwzględniając oświadczenie wysokiego przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z dnia 19 listopada 2020 r., wydane w imieniu Unii Europejskiej i dotyczące Górskiego Karabachu,

–  uwzględniając raport Komisarz Praw Człowieka Rady Europy sporządzony w następstwie jej wizyty w Azerbejdżanie w dniach 8–12 lipca 2019 r.(12),

–  uwzględniając swoją rezolucję z dnia 17 stycznia 2019 r. w sprawie Azerbejdżanu, w szczególności sprawa Mehmana Husejnowa(13), a także inne rezolucje w sprawie Azerbejdżanu, w szczególności dotyczące sytuacji w zakresie praw człowieka i praworządności,

–  uwzględniając rezolucję tymczasową Rady Europy z dnia 22 września 2022 r. w sprawie wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Grupa Mammadliego przeciwko Azerbejdżanowi,

–  uwzględniając sprawozdanie niezależnego organu dochodzeniowego w sprawie zarzutów korupcyjnych w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy z dnia 15 kwietnia 2018 r.,

–  uwzględniając postanowienie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7 grudnia 2021 r. w sprawie stosowania Międzynarodowej konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (Armenia przeciwko Azerbejdżanowi),

–  uwzględniając raporty Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji przy Radzie Europy, w szczególności krajowe sprawozdanie monitorujące w sprawie Azerbejdżanu z 2016 r.,

–  uwzględniając sprawozdanie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy zatytułowane „Domniemane naruszenia praw osób LGBTI w regionie Kaukazu Południowego”(14),

–  uwzględniając opinię Komitetu Doradczego Rady Europy ds. konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych w sprawie Azerbejdżanu, opublikowaną 4 lutego 2019 r.,

–  uwzględniając sprawozdania Freedom House z 2022 r. pt. „Freedom in the World report” [Sprawozdanie dotyczące wolności na świecie] i „Nations in Transit report” [Narody w czasie przemian],

–  uwzględniając wieloletni program orientacyjny Komisji dla Azerbejdżanu na lata 2021–2027,

–  uwzględniając wspólny dokument roboczy służb z dnia 2 lipca 2021 r. pt. „Odbudowa, odporność i reforma – priorytety Partnerstwa Wschodniego na okres po 2020 r.” (SWD(2021)0186)

–  uwzględniając protokół ustaleń z dnia 18 lipca 2022 r. w sprawie strategicznego partnerstwa w dziedzinie energii między UE i Azerbejdżanem,

–  uwzględniając wspólny komunikat Komisji i Wysokiej Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa do Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2016 r. pt. „W stronę strategii UE w dziedzinie międzynarodowych stosunków kulturalnych” (JOIN(2016)0029),

–  uwzględniając regularne dwustronne dialogi na wysokim szczeblu między UE a Azerbejdżanem w sprawie bezpieczeństwa, energii i transportu,

–  uwzględniając Indeks Partnerstwa Wschodniego z 2021 r.,

–  uwzględniając plan gospodarczo-inwestycyjny opublikowany 2 lipca 2021 r.,

–  uwzględniając art. 54 Regulaminu,

–  uwzględniając sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych (A9-0037/2023),

A.  mając na uwadze, że przez ponad trzydzieści lat konflikt w Górskim Karabachu i wojna między Armenią a Azerbejdżanem spowodowały dziesiątki tysięcy ofiar, ogromne zniszczenia, w tym obiektów kulturalnych i religijnych, a także przesiedlenie setek tysięcy ludzi;

B.  mając na uwadze, że między Azerbejdżanem a Armenią wciąż regularnie dochodzi do konfrontacji wojskowych prowadzących do ofiar śmiertelnych; mając na uwadze, że zawieszenie broni z dnia 9 listopada 2020 r., wprowadzone po 44-dniowej wojnie prowadzonej przez Azerbejdżan w 2020 r., nie zostało w pełni wdrożone; mając ponadto na uwadze, że zawieszenie broni kilkakrotnie naruszano, co doprowadziło do setek ofiar i okupacji suwerennego terytorium Armenii na wschodzie i południowym wschodzie kraju przez oddziały azerbejdżańskie; mając na uwadze, że od grudnia 2022 r. zablokowany jest ruch cywilny między Armenią a Górskim Karabachem w korytarzu laczyńskim, co ma negatywny wpływ na dostawy żywności i innych podstawowych dóbr do tego regionu;

C.  mając na uwadze, że w następstwie starć we wrześniu 2022 r. pojawiły się zarzuty dotyczące licznych przypadków fizycznego znęcania się nad armeńskimi jeńcami wojennymi i poniżania ich; mając na uwadze pojawienie się innych zarzutów dotyczących przypadków torturowania i nadużyć ze strony sił azerbejdżańskich wobec cywilów armeńskich, w tym osób starszych, a także przypadku pozasądowej egzekucji na początku 2021 r.; mając na uwadze, że pojawiły się również zarzuty dotyczące co najmniej kilkunastu innych pozasądowych egzekucji dokonanych na żołnierzach i cywilach armeńskich w 2020 r. i na początku 2021 r.;

D.  mając na uwadze, że rosyjskie siły pokojowe rozmieszczone w regionie nie chciały i nie były w stanie zapobiec dalszym atakom ze strony Azerbejdżanu, a ich obecność stale się zmniejsza, zwłaszcza po rozpoczęciu rosyjskiej zbrodniczej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie;

E.  mając na uwadze, że rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie miała wpływ na Kaukaz Południowy i dodatkowo skomplikowała sytuację w zakresie bezpieczeństwa w regionie;

F.  mając na uwadze, że UE jest zaangażowana w aktywne promowanie bezpieczeństwa, stabilności, pokoju i dobrobytu w regionie Kaukazu Południowego, który będzie miał silne więzi gospodarcze, polityczne i kulturalne z UE; mając na uwadze, że UE jest gotowa odegrać aktywną rolę jako wiarygodny partner handlowy i bezstronny mediator w wypracowaniu trwałego porozumienia pokojowego miedzy Armenią a Azerbejdżanem w oparciu o działania, których podstawą jest promowanie demokracji, praworządności i poszanowania praw człowieka;

G.  mając na uwadze, że UE wspiera pokojowe rozwiązywanie wszelkich nierozwiązanych konfliktów regionalnych za pośrednictwem środków dyplomatycznych;

H.  mając na uwadze, że w Brukseli odbyły się spotkania wysokiego szczebla z udziałem prezydenta Alijewa i premiera Pasziniana, w których pośredniczył Charles Michel i które zaowocowały podjęciem zobowiązań;

I.  mając na uwadze, że po czterostronnym spotkaniu prezydenta Alijewa, premiera Pasziniana, prezydenta Macrona i przewodniczącego Michela, które odbyło się 6 października 2022 r. w Pradze, UE rozmieściła tymczasową misję obserwacyjną wzdłuż międzynarodowej granicy z Azerbejdżanem po stronie armeńskiej, której celem jest monitorowanie, analizowanie i składanie sprawozdań na temat sytuacji w regionie;

J.  mając na uwadze, że w marcu 2022 r. Azerbejdżan zaproponował pięć podstawowych zasad normalizacji stosunków między Azerbejdżanem a Armenią, które obejmowały wzajemne uznanie integralności terytorialnej, nienaruszalności granic i niezależności politycznej, obustronne potwierdzenie braku wzajemnych roszczeń terytorialnych, zobowiązanie do powstrzymania się od zagrażania bezpieczeństwu narodowemu drugiej strony, wyznaczenie i demarkację granicy państwowej Armenia–Azerbejdżan oraz otwarcie komunikacji transportowej; mając na uwadze, że choć Armenia wstępnie wyraziła zgodę na te zasady, później odpowiedziała dodatkowymi zasadami, które obejmowały bezpieczeństwo i prawa etnicznych Ormian w Górskim Karabachu, określenie ostatecznego statusu regionu, powrót osób zatrzymanych i przywrócenie komunikacji;

K.  mając na uwadze, że trwała normalizacja stosunków między Armenią a Azerbejdżanem oraz podstawa trwałego i sprawiedliwego pokoju wymagają zaprzestania wszelkiej przemocy, likwidacji wszystkich podstawowych przyczyn konfliktu oraz pełnego wdrożenia porozumień zawartych między dwiema stronami, aby zagwarantować rozwój obydwu krajom; mając na uwadze, że taki cel można osiągnąć tylko wówczas, gdy władze Armenii i Azerbejdżanu zagwarantują pokojowe współistnienie, bezpieczeństwo i poszanowanie praw mniejszości;

L.  mając na uwadze, że konflikty zbrojne między Armenią i Azerbejdżanem miały katastrofalne skutki dla dziedzictwa kulturowego, religijnego i historycznego całego regionu;

M.  mając na uwadze, że w postanowieniu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7 grudnia 2021 r. przedstawiono poważne zarzuty dotyczące zaangażowania władz Azerbejdżanu w niszczenie cmentarzy, kościołów i zabytków historycznych w Górskim Karabachu; mając na uwadze, że na mocy tego postanowienia Armenia jest zobowiązana do podjęcia wszelkich niezbędnych środków w celu zapobiegania podżeganiu do nienawiści rasowej i propagowaniu takiej nienawiści wobec osób narodowości azerbejdżańskiej lub etnicznych Azerów;

N.  mając na uwadze, że sytuacja w Azerbejdżanie w zakresie poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności jest nadal bardzo niekorzystna i wymaga poprawy, zanim UE pogłębi polityczne i energetyczne partnerstwo z tym krajem;

O.  mając na uwadze, że UE i Azerbejdżan uzgodniły wspólnie, w drodze umowy o partnerstwie i współpracy z 1996 r., ogólną zasadę poszanowania demokracji, zasad prawa międzynarodowego i praw człowieka; mając na uwadze, że strony zobowiązały się do współpracę w zakresie poszanowania i wspierania praw człowieka, szczególnie w odniesieniu do mniejszości;

P.  mając na uwadze, że wbrew konstytucji Azerbejdżanu, która przewiduje wolność pokojowego zgromadzania i zrzeszania się, władze Azerbejdżanu konsekwentnie i poważnie ograniczają te wolności, stwarzając warunki prowadzące do faktycznego zakazu zgromadzeń; mając na uwadze, że w Azerbejdżanie poważnie ograniczono przestrzeń dla niezależnego aktywizmu, krytycznego dziennikarstwa i opozycyjnej działalności politycznej; mając na uwadze, że wielu działaczy, obrońców praw człowieka i dziennikarzy aresztowano i uwięziono na mocy przepisów ustawowych i wykonawczych ograniczających działalność niezależnych grup;

Q.  mając na uwadze, że w Azerbejdżanie nadal nie istnieje niezawisłe sądownictwo, a ingerencja w pracę i niezależność prawników jest wszechobecna; mając na uwadze, że w policyjnych aresztach powszechne jest złe traktowanie, rzekomo w celu wymuszania zeznań, a zarazem zatrzymanym odmawia się kontaktu z rodziną, a także dostępu do niezależnych prawników lub niezależnej opieki medycznej; mając na uwadze, że władze zazwyczaj odrzucają skargi dotyczące tortur i innych form złego traktowania w areszcie, a praktyki te są bezkarne;

R.  mając na uwadze, że władze Azerbejdżanu stale ograniczają pluralizm mediów i wolność wypowiedzi; mając na uwadze, że przeciwnicy polityczni, obrońcy praw człowieka i dziennikarze są celem nawoływania do nienawiści i przemocy o podłożu politycznym oraz są arbitralnie więzieni; mając na uwadze, że ich sprawy nie są wystarczająco badane; mając na uwadze, że w lipcu 2021 r. organizacja Projekt Zgłaszania Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji (OCCRP) poinformowała, że dziennikarze azerbejdżańscy znaleźli się wśród osób, przeciwko którym użyto narzędzia szpiegowskiego Pegasus firmy NSO;

S.  mając na uwadze, że tęczowy indeks Międzynarodowego Stowarzyszenia Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Transseksualnych i Interseksualnych pokazuje, że Azerbejdżan ma największe braki w ustawodawstwie i strategiach politycznych mających na celu ochronę osób LGBTIQ, co plasuje go na ostatnim miejscu wśród wszystkich krajów Rady Europy; mając na uwadze, że w Azerbejdżanie powszechne jest nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści wobec osób LGBTIQ, a ze względu na brak zaufania do organów egzekwowania prawa i ich bezczynność przestępstwa takie zazwyczaj nie są zgłaszane ani nie podlegają sankcjom; mając na uwadze, że w 2022 r. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy przyjęło rezolucję w sprawie naruszeń praw osób LGBTI w regionie Kaukazu Południowego i skierowało do władz szereg wniosków o reformę przepisów w celu zajęcia się tymi naruszeniami;

T.  mając na uwadze, że Azerbejdżan nie wywiązuje się z obowiązku dochowania należytej staranności w zakresie zapobiegania, badania i karania przemocy wobec kobiet oraz zapewnienia skutecznych środków prawnych; mając na uwadze, że przemoc ze względu na płeć jest w Azerbejdżanie ciągle zjawiskiem powszechnym, ale nie wszystkie przypadki są zgłaszane; mając na uwadze, że odsetek zabójstw kobiet wzrósł, a kobietobójstwo jest często planowane przez członków rodziny; mając na uwadze, że w oficjalnych działaniach w odpowiedzi na kobietobójstwo nadal istnieją poważne luki, w tym brak ochrony i możliwości odwołania się przez osoby, które przeżyły przemoc;

U.  mając na uwadze, że obrończynie praw człowieka są celem systematycznych ataków i spotykają się z groźbami, przymusem, pobiciami przez policję, naruszaniem prawa do prywatności i kampaniami oszczerstw, które są ukierunkowane na płeć, aby je zdyskredytować i uciszyć; mając na uwadze, że dziennikarki i inne pracownice mediów są narażone na niebezpieczeństwa związane z płcią, w tym seksistowskie, mizoginistyczne i poniżające traktowanie, pogróżki, zastraszanie, nękanie oraz agresję i przemoc na tle seksualnym;

V.  mając na uwadze, że korupcja jest wszechobecna w Azerbejdżanie; mając na uwadze, że w sprawozdaniu niezależnego organu dochodzeniowego w sprawie zarzutów korupcji w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy z dnia 15 kwietnia 2018 r. stwierdzono, że „kilku byłych posłów Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy [...] działało wbrew kodeksowi postępowania Zgromadzenia” oraz że „niektórzy obecni i byli członkowie Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy prowadzili działalność o charakterze korupcyjnym” na korzyść Azerbejdżanu;

W.  mając na uwadze, że Kaukaz Południowy zajmuje strategiczne miejsce na światowym rynku energii, a Azerbejdżan jest strategicznym dostawcą energii (zwłaszcza ropy naftowej i gazu) do UE; mając na uwadze, że jego znaczenie w tej dziedzinie wzrasta z uwagi na konieczność dywersyfikacji dostaw energii przez UE;

X.  mając na uwadze, że UE wspiera bliższą integrację gospodarczą z Azerbejdżanem poprzez europejską politykę sąsiedztwa (EPS) i inicjatywę Partnerstwa Wschodniego; mając na uwadze, że UE jest głównym partnerem handlowym Azerbejdżanu i wspiera przystąpienie Azerbejdżanu do WTO, jak również dywersyfikację, cyfryzację i dekarbonizację gospodarki tego kraju;

Y.  mając na uwadze, że konieczne jest zapewnienie łączności między Europą a Azją bez potrzeby korzystania z terytorium Rosji; mając na uwadze, że Azerbejdżan zajmuje strategiczne stanowisko w zakresie promowania więzów euroazjatyckich; mając na uwadze, że UE jest bardzo zainteresowana rozwijaniem efektywnych korytarzy handlowych i energetycznych między Europą a Azją, o czym świadczy konferencja na temat łączności między UE a Azją Środkową zorganizowana 18 listopada 2022 r. w Samarkandzie;

Z.  mając na uwadze, że od 2017 r. trwają negocjacje w sprawie nowej umowy o partnerstwie między UE a Azerbejdżanem; mając na uwadze, że nowe porozumienie między UE a Azerbejdżanem powinno wspierać interesy UE w regionie, a także promować prawa człowieka, standardy i zasady demokratyczne oraz wzrost i rozwój gospodarczy;

Rozwiązywanie konfliktów i normalizacja stosunków między Armenią a Azerbejdżanem

1.  uważa, że konflikt zbrojny między Armenią a Azerbejdżanem, którego przedmiotem jest Górski Karabach i który od lat jest przyczyną ogromnych cierpień i wielkich zniszczeń, znacznie utrudnia rozwój i osiągniecie stabilności w całym regionie Kaukazu Południowego, a także wpływa na szeroko rozumianą stabilność w Europie; jest przekonany, że trwałego pokoju między Armenią a Azerbejdżanem nie można osiągnąć za pomocą środków wojskowych ani groźbą zastosowania siły, lecz wymaga to kompleksowego porozumienia politycznego zgodnie z prawem międzynarodowym, w tym z zasadami zapisanymi w Karcie Narodów Zjednoczonych, akcie końcowym OBWE z Helsinek z 1975 r., w szczególności z trzema zasadami: niesięgania po przemoc, integralności terytorialnej i samostanowienia, a także z podstawowymi zasadami Grupy Mińskiej OBWE z 2009 r. oraz ze wszystkimi porozumieniami zawartymi między stronami, w tym z deklaracją z Ałma Aty z 1991 r.; ponownie wyraża przekonanie, że aby kompleksowy traktat pokojowy był skuteczny, musi zawierać postanowienia gwarantujące integralność suwerennego terytorium Armenii, prawa i bezpieczeństwo ludności armeńskiej zamieszkującej Górski Karabach i inne obszary dotknięte konfliktem oraz szybki i bezpieczny powrót uchodźców i osób wewnętrznie przesiedlonych do swoich domów; wzywa społeczność międzynarodową, aby zachowała kontrolę nad tym konfliktem, gdyż dotyczy to stabilności i bezpieczeństwa całego regionu;

2.  z zadowoleniem przyjmuje liczne kroki podjęte przez przywódców Armenii i Azerbejdżanu w celu przezwyciężenia dzielących ich różnic i osiągnięcia trwałego i zrównoważonego pokoju w regionie oraz wyraża uznanie dla ich stałego zaangażowania w trwające negocjacje; potępia w związku z tym zachowanie przywódców Azerbejdżanu, którzy podważają te wysiłki, w szczególności przez wyraźne groźby dalszych ataków, częste naruszanie granic, roszczenia terytorialne wobec tzw. zachodniego Azerbejdżanu lub szerzenie mowy nienawiści wobec ludności Armenii, zwłaszcza w dziedzinie edukacji; wzywa przywódców Azerbejdżanu, aby zaprzestali takiego zachowania, a także wzywa obie strony, aby nie traciły dynamiki, aby uzgodniły konkretne kroki na drodze do osiągnięcia postępu i zapewniły bezpieczne, pewne i dostatnie warunki dla dobra wszystkich grup etnicznych w regionie;

3.  zdecydowanie potępia najnowszą zakrojoną na szeroką skalę agresję wojskową Azerbejdżanu we wrześniu 2022 r. na wiele celów na suwerennym terytorium Armenii, stanowiącą poważne naruszenie zawieszenia broni uzgodnionego w listopadzie 2020 r. i sprzeczną z wcześniejszymi zobowiązaniami, w tym zobowiązaniami podjętymi w ramach rozmów prowadzonych za pośrednictwem UE; potępia przypadki przekraczania przez wojsko niewytyczonej granicy, które mają miejsce od maja 2021 r.; wzywa wszystkie siły do powrotu na ich pozycje wyjściowe; potępia wszelkie próby podważenia procesu pokojowego i wzywa wszystkie strony konfliktu do powstrzymania się od dalszego używania siły; przypomina, że integralność terytorialna Armenii i Azerbejdżanu musi być w pełni respektowana przez wszystkie strony; podkreśla gotowość UE do aktywniejszego zaangażowania się w rozwiązanie przedłużających się konfliktów w tym regionie; jest poważnie zaniepokojony blokadą korytarza laczyńskiego; wzywa władze Azerbejdżanu do zapewnienia swobody i bezpieczeństwa przemieszczania się wzdłuż tego korytarza, zgodnie z trójstronnym oświadczeniem z dnia 9 listopada 2020 r.; podkreśla zobowiązania Azerbejdżanu wynikające z postanowienia Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 22 lutego 2023 r., które zobowiązuje Azerbejdżan do podjęcia wszelkich dostępnych mu środków, aby zapewnić niezakłócony przepływ osób, pojazdów i towarów przez korytarz laczyński w obu kierunkach; wzywa Armenię i Azerbejdżan do zajęcia się wszystkimi obawami dotyczącymi funkcjonowania korytarza laczyńskiego w drodze dialogu i konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami; z zadowoleniem przyjmuje niedawne spotkanie oficjalnej delegacji Azerbejdżanu z mieszkańcami Armenii w Górskim Karabachu, którego celem było omówienie szeregu kwestii, w tym problemów związanych z ponownym otwarciem korytarza laczyńskiego; wzywa Radę do nałożenia ukierunkowanych sankcji na azerbejdżańskich urzędników rządowych, jeżeli postanowienie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości z 22 lutego 2023 r. nie zostanie natychmiast wykonane;

4.  wzywa Armenię i Azerbejdżan do pełnego wdrożenia we wszystkich aspektach trójstronnego porozumienia o zawieszeniu broni z dnia 9 listopada 2020 r.; podkreśla potrzebę kontynuowania dyskusji na temat przyszłego traktatu pokojowego, wyeliminowania podstawowych przyczyn konfliktu i powstrzymania się od wszelkich kroków, które mogłyby doprowadzić do dalszej eskalacji konfliktu; utrzymuje, że należy pilnie powstrzymać się od wrogiej retoryki i działań, które mogą być postrzegane jako podżeganie do nienawiści czy jawnej przemocy lub jako wspieranie bezkarności, a także od działań mogących podważać wysiłki zmierzające do stworzenia i promowania atmosfery sprzyjającej zaufaniu, pojednaniu, współpracy i trwałemu pokojowi, w tym kontaktom międzyludzkim; podkreśla, że pilnie potrzebne jest zwiększenie wiarygodnych środków budowy zaufania w celu przeciwdziałania polaryzacji, braku zaufania, mowie nienawiści i innej konfrontacyjnej retoryce; jest zdania, że konsekwencje tych wrogich działań i obecność rosyjskich sił pokojowych wpływają również na sytuację polityczną w regionie; wyraża zaniepokojenie obecnością tzw. rosyjskich sił pokojowych i ich potencjalnym wpływem na sytuację polityczną w regionie Kaukazu Południowego oraz na przyszłość programu reform w regionie;

5.  z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie Azerbejdżanu do normalizacji stosunków z Armenią, w tym propozycję pięciu zasad z marca 2022 r., i wzywa obie strony do znalezienia realnego rozwiązania w celu połączenia regionu Nachiczewanu z resztą Azerbejdżanu; przypomina o zobowiązaniu Armenii do wycofania sił zbrojnych i do zagwarantowania bezpiecznych połączeń transportowych między zachodnimi regionami Republiki Azerbejdżanu a Nachiczewańską Republiką Autonomiczną, aby zapewnić niezakłócony przepływ obywateli, pojazdów i towarów w obu kierunkach; z niepokojem odnotowuje niski poziom dokładności dostarczonych map min lądowych; wzywa Komisję do zorganizowania pomocy na rzecz humanitarnego rozminowywania Górskiego Karabachu;

6.  wzywa Armenię i Azerbejdżan do osiągnięcia trwałego pokoju i pojednania poprzez ustanowienie mechanizmu sprawiedliwości okresu przejściowego jako kroku budowy zaufania z myślą o uznaniu cierpienia obu stron, a także do podejmowania działań na rzecz pojednania w oparciu o faktyczną ocenę wydarzeń, które miały miejsce podczas konfliktu zbrojnego, począwszy od 1988 r.; zaleca, aby UE wspierała i wspomagała tę pracę we współpracy z innymi organami, takimi jak ONZ, Rada Europy, OBWE, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża i inne odpowiednie organizacje międzynarodowe;

7.  przypomina, że bierne stanowisko UE podczas wojny w 2020 r. i bezpośrednio po niej umożliwiło innym podmiotom regionalnym, takim jak Rosja, Iran i Turcja, ciągłe wywieranie wpływu w regionie; przypomina, że bardziej aktywna europejska dyplomacja prewencyjna mogłaby zapobiec takim rezultatom;

8.  podkreśla, że od czasu inwazji Rosji na Ukrainę na pełną skalę w lutym 2022 r. sytuacja w regionie Kaukazu zmienia się, ponieważ wiarygodność i zdolność Rosji do pełnienia roli pośrednika i bezstronnego mediatora została zachwiana; podkreśla, że Rosja odgrywa nieuczciwą i szkodliwą rolę w regionie i nie jest zainteresowana znalezieniem pokojowego rozwiązania konfliktu o Górski Karabach, ponieważ jego przedłużanie daje Moskwie istotny wpływ zarówno na Armenię, jak i Azerbejdżan; ostrzega zatem przed wszelkimi strategicznymi porozumieniami z Rosją, którą od czasu napaści na Ukrainę należy traktować jako międzynarodowego pariasa;

9.  potępia ekspansywną i destabilizującą rolę Turcji na Kaukazie Południowym, w tym poprzez wysyłanie syryjskich najemników do walki z Armenią po stronie Azerbejdżanu podczas drugiej wojny w Górskim Karabachu w 2020 r.; uważa, że aby Turcja odgrywała konstruktywną rolę w regionie, powinna ponownie przemyśleć swoje bezwarunkowe poparcie dla Azerbejdżanu i podjąć konkretne kroki z myślą o normalizacji stosunków z Armenią;

10.  w związku z tym zdecydowanie popiera inicjatywę podjętą przez przewodniczącego Charles’a Michela dotyczącą zorganizowania dwustronnych spotkań przywódców Armenii i Azerbejdżanu oraz mediacji podczas nich, a także zachęca do pracy w terenie specjalnego przedstawiciela UE ds. Kaukazu Południowego i kryzysu w Gruzji;

11.  wzywa wiceprzewodniczącego / wysokiego przedstawiciela i Europejską Służbę Działań Zewnętrznych (ESDZ), aby zintensyfikowali wysiłki mające na celu ożywienie i skuteczne przyczynienie się do pokojowego rozwiązania tego konfliktu, w tym przez wsparcie stabilizacji, rehabilitacji po konflikcie, odbudowy i środków budowy zaufania;

12.  wzywa rządy obu państw, aby w pełni zaangażowały się w sporządzenie kompleksowego i wzajemnie akceptowalnego traktatu pokojowego, który powinien uwzględniać prawa i bezpieczeństwo całej ludności Górskiego Karabachu, powrót wewnętrznych przesiedleńców i uchodźców oraz ochronę dziedzictwa kulturowego, religijnego i historycznego; z zadowoleniem przyjmuje w tym kontekście spotkania ministrów spraw zagranicznych obu krajów 30 września 2022 r. w Genewie i 8 listopada 2022 r. w Waszyngtonie; podkreśla, że należy znaleźć wiarygodne rozwiązanie prawne dotyczące praw i bezpieczeństwa ludności Górskiego Karabachu w celu zapewnienia trwałego rozwiązania konfliktu;

13.  wzywa Azerbejdżan do zapewnienia bezpieczeństwa i poszanowania praw wszystkich mniejszości w regionie Górskiego Karabachu, ponieważ jest to podstawowy warunek stworzenia warunków sprzyjających powojennej odbudowie i prawdziwemu pojednaniu;

14.  z zadowoleniem przyjmuje utworzenie komisji ds. wytyczenia granicy między Azerbejdżanem a Armenią i odnotowuje postępy w procesie wyznaczania granic; podkreśla, że ważne jest bardziej regularne organizowanie posiedzeń komisji granicznych w celu rozwiązania wszystkich kwestii dotyczących granic, poprawy sytuacji w zakresie bezpieczeństwa i osiągnięcia postępów w delimitacji; wzywa do ułatwienia procesu demarkacji na szczeblu międzynarodowym przez UE w celu zapewnienia wiarygodności, sprawiedliwości i trwałości;

15.  wyraża zadowolenie z prac misji obserwacyjnej UE w Armenii, która to misja zakończyła działalność 19 grudnia 2022 r.; z zadowoleniem przyjmuje rozmieszczenie w dniu 20 lutego 2023 r. cywilnej misji UE w Armenii w ramach wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony po armeńskiej stronie międzynarodowej granicy z Azerbejdżanem w celu poprawy stabilności na obszarach przygranicznych Armenii, budowania zaufania, promowania działań służących budowie zaufania, wzmacniania odporności i nawiązywania dialogu między obiema stronami; z zadowoleniem przyjmuje gotowość Armenii do ułatwienia misji na jej terytorium i wzywa Azerbejdżan do zezwolenia na obecność obserwatorów UE również po jego stronie granicy;

16.  z zadowoleniem przyjmuje pomoc humanitarną udzielaną przez UE ludności dotkniętej konfliktem w Górskim Karabachu i w jego okolicach oraz jej czołową rolę w świadczeniu pomocy na rzecz humanitarnego rozminowywania na obszarach dotkniętych konfliktem; wzywa Komisję, aby zapewniła dodatkowe finansowanie i pomoc w wysiłkach związanych z rozminowywaniem, w tym w zakresie sprzętu, szkoleń i edukacji na temat zagrożeń; apeluje o dodatkową współpracę w zakresie rozminowywania z ekspertami z państw członkowskich i organizacjami pozarządowymi; wzywa Armenię do dostarczenia dokładnych map min przeciwpiechotnych w wyzwolonych spod okupacji regionach Azerbejdżanu;

17.  wzywa Komisję do zwiększenia pomocy UE dla osób potrzebujących, w tym również w Górskich Karabachu, ułatwienia wdrażania ambitniejszych środków budowy zaufania, wspierania dialogu międzyreligijnego i międzyetnicznego, ochrony praw mniejszości oraz zacieśnienia kontaktów między obywatelami po obydwu stronach granicy w celu stworzenia podstaw trwałego i pokojowego współistnienia; apeluje o znalezienie wzajemnie akceptowalnych rozwiązań w celu bezpiecznego powrotu wysiedlonej ludności;

18.  wzywa do udzielenia dostępu międzynarodowym organizacjom humanitarnym, zwłaszcza Organizacji Narodów Zjednoczonych, do Górskiego Karabachu i przypomina, że obecnie tylko MKCK ma prawo wstępu do tego regionu, co jest niewystarczające, aby móc dokładnie ocenić warunki i potrzeby zamieszkującej tam ludności;

19.  jest nadal zaniepokojony losem armeńskich więźniów, zarówno wojskowych, jak i cywilnych, zatrzymanych podczas konfliktu i po nim oraz nadal przetrzymywanych przez Azerbejdżan, a także z zadowoleniem przyjmuje uwolnienie części z nich; przypomina, że zarówno Armenia, jak i Azerbejdżan są stronami Konwencji o traktowaniu jeńców wojennych (III konwencji genewskiej), która stanowi, że jeńcy wojenni muszą być zawsze traktowani w sposób humanitarny oraz muszą zostać bezwarunkowo zwolnieni i repatriowani niezwłocznie po zakończeniu aktywnych działań wojennych; wzywa wszystkie strony do wyjaśnienia losów i miejsca pobytu zaginionych oraz do godnego traktowania ciał zmarłych; wzywa do natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia wszystkich pozostałych więźniów, w tym osób schwytanych podczas ostatnich starć militarnych, oraz do traktowania ich zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym;

20.  jest zbulwersowany nagraniami przedstawiającymi tortury, okaleczanie i zabójstwo armeńskiej żołnierki i nieuzbrojonych armeńskich jeńców wojennych przez azerbejdżańskie siły zbrojne oraz potępia ich publiczne rozpowszechnianie; wzywa do przeprowadzenia pełnego i bezstronnego dochodzenia w sprawie tych nagrań w celu zidentyfikowania osób odpowiedzialnych i pociągnięcia ich do odpowiedzialności za te czyny; potępia wszelkie przypadki tortur i wymuszonych zaginięć, również tych popełnianych w konfliktach zbrojnych, a także złe traktowanie i bezczeszczenie szczątków; podkreśla, że czyny te stanowią naruszenie konwencji genewskich, które zostały ratyfikowane przez Azerbejdżan, i mogą stanowić zbrodnie wojenne;

21.  wyraża ubolewanie z powodu otwarcia tzw. parku trofeów w Baku, zainaugurowanego 12 kwietnia 2021 r., ponieważ podważa on wzajemne zaufanie między Armenią a Azerbejdżanem; przyjmuje do wiadomości decyzję o usunięciu dehumanizujących figur woskowych i hełmów z parku trofeów po międzynarodowym oburzeniu i pozwie złożonym przez Armenię w MTS;

22.  podkreśla, że oba państwa podlegają międzynarodowym zobowiązaniom do przeprowadzenia niezależnych, szybkich, jawnych i skutecznych dochodzeń i ścigania wszystkich wiarygodnych zarzutów dotyczących poważnych naruszeń konwencji genewskich i innych naruszeń prawa międzynarodowego oraz zbrodni wojennych, w celu zapewnienia rozliczalności osób odpowiedzialnych i zadośćuczynienia ofiarom;

23.  potępia niszczenie ormiańskiego i azerskiego dziedzictwa kulturowego, religijnego i historycznego od początku konfliktu w Górskim Karabachu; domaga się, aby Azerbejdżan i Armenia powstrzymały się od dalszego niszczenia i zmieniania tego dziedzictwa, a także dopilnowały, aby obywatelom nie utrudniano w tym względzie korzystania z prawa do wolności wyznania lub przekonań; wzywa oba kraje, aby rzeczywiście zobowiązały się do zachowania, ochrony i promowania tej bogatej różnorodności, niezależnie od jej pochodzenia, oraz bez niewłaściwego wykorzystywania i klasyfikowania; wzywa do rozliczalności wszystkich przestępstw związanych z niszczeniem i zmienianiem dziedzictwa oraz do zachowania i odbudowy zniszczonych miejsc zgodnie z normami i wskazaniami UNESCO, a także do większego zaangażowania społeczności międzynarodowej w ochronę dziedzictwa kulturowego, religijnego i historycznego w regionie; wzywa Armenię i Azerbejdżan, by w trybie pilnym zezwoliły misji UNESCO na odwiedzenie obu krajów i ułatwiły tę wizytę bez warunków wstępnych;

24.  podkreśla w związku z tym zobowiązania Azerbejdżanu i Armenii wynikające z postanowienia MTS z dnia 7 grudnia 2021 r. w sprawie zastosowania środków nadzwyczajnych, które wymagają od Azerbejdżanu zapobiegania aktom wandalizmu i profanacji wobec ormiańskiego dziedzictwa kulturowego, w tym m.in. kościołów i innych miejsc kultu, pomników, zabytków, cmentarzy i dzieł sztuki, oraz karania sprawców; nalega, aby Azerbejdżan i Armenia w pełni przestrzegały Konwencji UNESCO z 1954 r. o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, powszechnie zwanej konwencją haską z 1954 r., która zobowiązuje strony konfliktu do powstrzymania się od wszelkich aktów wrogości przeciwko dobrom kultury;

25.  zachęca do zacieśnienia dwustronnych kontaktów między władzami politycznymi Armenii i Azerbejdżanu, a także do podejmowania inicjatyw promujących kontakty międzyludzkie między oboma krajami, zwłaszcza na poziomie uniwersytetów, organizacji młodzieżowych i pozarządowych; podkreśla potrzebę konsultacji i współpracy ze społeczeństwem obywatelskim i obrońcami praw człowieka, w szczególności w kwestiach rozwiązywania konfliktów, budowania pokoju, pojednania i pomocy humanitarnej, a także znaczenie zrównoważonego finansowania i swobody prowadzenia przez takie organizacje działalności bez ograniczeń; wzywa zatem Komisję, aby wspierała organizacje społeczeństwa obywatelskiego w Armenii i Azerbejdżanie, które rzeczywiście przyczyniają się do pojednania;

26.  podkreśla szczególny wpływ konfliktu na kobiety i grupy marginalizowane, w tym wzrost przemocy domowej w następstwie ostatniej wojny, jak również wykluczenie kobiet z oficjalnego procesu pokojowego; wzywa rząd Azerbejdżanu, jak również międzynarodowych mediatorów, aby usunęli bariery dla udziału kobiet we wszystkich obszarach i systematycznie włączali ekspertki i obrończynie praw człowieka do wszystkich konsultacji;

27.  przypomina, że EPS podkreśla potrzebę zacieśnienia stosunków między sąsiadami i promowania współpracy regionalnej;

Prawa człowieka i podstawowe wolności

28.  przypomina, że umowa o partnerstwie i współpracy między UE a Azerbejdżanem z 1996 r. opiera się na poszanowaniu demokracji, zasad prawa międzynarodowego i praw człowieka, które nie były systematycznie przestrzegane w Azerbejdżanie; podkreśla, że działania zewnętrzne UE, w tym jej umowy z państwami spoza UE, powinny opierać się na podstawowych wartościach UE, w szczególności na poszanowaniu demokracji, rządów prawa i praw człowieka; podkreśla, ze należy uzależnić wszelką dalszą współpracę między UE a Azerbejdżanem od rzeczywistych i wymiernych postępów tego kraju w przestrzeganiu międzynarodowych standardów i zobowiązań, w szczególności związanych z demokracją, prawami człowieka, praworządnością i podstawowymi wolnościami, zwłaszcza wolnością wypowiedzi i zrzeszania się, dobrymi rządami, prawami mniejszości, wolnością mediów i równouprawnieniem płci;

29.  zauważa wielokulturowy i wieloreligijny charakter Azerbejdżanu i dlatego wzywa władze Azerbejdżanu, aby zwiększyły starania i zapewniły niedyskryminacyjne traktowanie mniejszości narodowych oraz by aktywnie prowadziły dochodzenia i postępowania karne za przestępstwa motywowane nienawiścią na tle religijnym, płciowym lub etnicznym; wzywa władze Azerbejdżanu, aby zapewniły wszystkim grupom mniejszościowym edukację w ich językach narodowych oraz równe szanse i odpowiednią reprezentację w życiu politycznym i kulturalnym, mediach publicznych i administracji; apeluje do Azerbejdżanu o ochronę i promowanie materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz języków i tradycji mniejszości narodowych tego kraju;

30.  podkreśla, że w uwagach końcowych Komitetu ONZ ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej z dnia 30 sierpnia 2022 r. dotyczących 10., 11. i 12. sprawozdania w sprawie Azerbejdżanu wyrażono zaniepokojenie podżeganiem do nienawiści rasowej i rozpowszechnianiem rasistowskich stereotypów wobec osób narodowości azerbejdżańskiej lub etnicznych Azerów, w tym w internecie i mediach społecznościowych, jak również przez osoby publiczne i urzędników państwowych, a także brakiem szczegółowych informacji na temat dochodzeń, ścigania, wyroków skazujących i kar za tego rodzaju czyny;

31.  wzywa rząd i władze Azerbejdżanu do pilnego przestrzegania podstawowych wolności i praw człowieka oraz do powstrzymania się od nieuzasadnionego stosowania prawa karnego w celu ograniczenia tych praw i wolności; wyraża głębokie zaniepokojenie tym, że łamanie podstawowych praw człowieka w Azerbejdżanie przebiega według systemowego i powszechnego schematu oraz narusza prawa obywateli do wolności i bezpieczeństwa;

32.  wyraża głębokie ubolewanie z powodu obecnego stanu wolności mediów w Azerbejdżanie; wyraża zaniepokojenie nową ustawą o mediach przyjętą w grudniu 2021 r., która skutecznie zakazuje wszelkich form niezależnego dziennikarstwa i pracy azerbejdżańskich dziennikarzy na emigracji; podkreśla fundamentalne znaczenie wolności słowa i wolności mediów w społeczeństwach demokratycznych; wzywa Azerbejdżan do zwiększenia wysiłków zmierzających do stworzenia niezależnego i pluralistycznego środowiska medialnego zgodnie z zaleceniami zawartymi w opinii Komisji Weneckiej z 17 i 18 czerwca 2022 r.; wzywa Azerbejdżan do zaprzestania prześladowania blogerów, redaktorów, dziennikarzy i pracowników organizacji medialnych, którzy są regularnie przetrzymywani lub więzieni pod różnymi zarzutami, oraz do zapewnienia im bezpiecznego środowiska pracy; wzywa Azerbejdżan do uwolnienia wszystkich dziennikarzy i blogerów obecnie przetrzymywanych z powodu wyrażanych przez nich opinii;

33.  wzywa rząd Azerbejdżanu, aby zdekryminalizował zniesławienie i wdrożył zalecenie Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie ochrony dziennikarstwa i bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników mediów;

34.  potępia cenzurę dostępu do informacji w Azerbejdżanie i wzywa władze, by poprawiły dostęp do internetu i zasięg komunikacji; wzywa władze Azerbejdżanu, aby dostosowały ustawodawstwo i praktyki mające wpływ na wolność internetu do standardów europejskich;

35.  zaleca ESDZ, Komisji i państwom członkowskim, aby zwiększyły wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego i obrońców praw człowieka i nasiliły współpracę z nimi, w szczególności w związku z ograniczeniami nakładanymi na ich działalność; wzywa rząd Azerbejdżanu, aby nawiązał regularny i pogłębiony dialog polityczny ze społeczeństwem obywatelskim w celu wspierania ambitnych i szeroko rozpowszechnionych reform, które pogłębią demokratyczny charakter i niezależność instytucji, będą promować prawa człowieka i wolność mediów oraz stworzą środowisko regulacyjne, w którym społeczeństwo obywatelskie może działać bez zbędnej ingerencji;

36.  zdecydowanie potępia prześladowania i represje, zarówno w kraju, jak i za granicą, wobec działaczy politycznych, dziennikarzy, studentów, obrońców praw człowieka i przedstawicieli organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym aresztowanych za publiczne apele o pokój podczas starć we wrześniu 2022 r., poprzez zastraszanie, aresztowania, tortury, zatrzymania, kampanie oszczerstw, uprowadzenia, zakazy podróżowania bez informowania tych osób i osób pozwanych; wzywa Azerbejdżan do zaprzestania tych praktyk oraz do uwolnienia wszystkich obecnie przetrzymywanych więźniów politycznych i więźniów sumienia; ubolewa, że Azerbejdżan nie zastosował się w pełni do decyzji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; wzywa Azerbejdżan, aby w pełni wdrożył te postanowienia i usunął zaległości w niezrealizowanych sprawach; wzywa Azerbejdżan, aby nadal podejmował wszelkie niezbędne środki w celu zapobiegania politycznie motywowanemu arbitralnemu stosowaniu przepisów; podtrzymuje swoje stanowisko, że uwolnienie wszystkich więźniów politycznych jest niezbędnym warunkiem zawarcia nowej umowy o partnerstwie między UE a Azerbejdżanem;

37.  wzywa Radę, aby przeanalizowała nałożenie ukierunkowanych sankcji indywidualnych w ramach globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka wobec urzędników azerbejdżańskich, którzy dopuścili się poważnych naruszeń praw człowieka, takich jak funkcjonariusze organów ścigania, szczególnie biorąc pod uwagę powszechną przemoc policji wobec działaczy politycznych, obrońców praw człowieka i dziennikarzy;

38.  wzywa delegaturę UE i przedstawicielstwa państw członkowskich w Azerbejdżanie, aby zwiększyły wsparcie dla pracy obrońców praw człowieka oraz – w stosownych przypadkach – ułatwiały wydawanie wiz nadzwyczajnych, a także by zapewniały tymczasowe schronienie w państwach członkowskich; wzywa Azerbejdżan, aby ratyfikował Międzynarodową konwencję Organizacji Narodów Zjednoczonych o ochronie wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem;

39.  zdecydowanie potępia zastraszanie, groźby śmierci i próby zamachów na przeciwników rządu Azerbejdżanu, w tym w krajach europejskich, oraz na obywateli Azerbejdżanu, którym państwa członkowskie udzieliły azylu politycznego, takich jak Mahammad Mirzali we Francji; podkreśla, że dla państw członkowskich zapobieganie wszelkim aktom odwetu na ich terytorium jest kwestią demokracji, praw człowieka, bezpieczeństwa i suwerenności; nalega, aby Europol uważnie przyglądał się tej sprawie;

40.  nalega, aby Azerbejdżan zapewnił prawo do pokojowych zgromadzeń, i wzywa Azerbejdżan, by nie uniemożliwiał marszu z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet;

41.  podkreśla znaczenie równości płci i reprezentacji kobiet na wszystkich szczeblach życia społecznego i politycznego; wzywa rząd Azerbejdżanu do ratyfikowania Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, do przyjęcia krajowego planu działania dotyczącego rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1325 w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa, do wdrożenia strategii na rzecz równouprawnienia płci w ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju na lata 2022–2025 oraz do przyjęcia i wdrożenia polityki zwalczania przemocy domowej i przemocy ze względu na płeć; zdecydowanie nalega, aby władze Azerbejdżanu przeprowadziły szybkie, bezstronne i skuteczne dochodzenie w sprawie każdego zgłoszonego przypadku przemocy, dyskryminacji i molestowania kobiet oraz zwalczały bezkarność; wzywa władze Azerbejdżanu do zaprzestania systemowego prześladowania obrończyń praw człowieka, dziennikarek i innych kobiet działających w mediach, a także do zaprzestania kampanii oszczerstw i zatrzymań oraz arbitralnych i bezprawnych ingerencji w prywatność, korespondencję i inną prywatną komunikację;

42.  przypomina, że stanowisko Parlamentu jest jasne w sprawie niedyskryminacji osób LGBTIQ i ich ochrony przed dyskryminacją w prawie i praktyce oraz w sprawie ścigania wszystkich popełnianych wobec nich aktów znęcania się, mowy nienawiści i przemocy fizycznej; w związku z tym wzywa władze Azerbejdżanu do przyjęcia przepisów antydyskryminacyjnych, obejmujących orientację seksualną, tożsamość płciową i ekspresję płciową oraz cechy płciowe jako zakazane powody dyskryminacji; wzywa Azerbejdżan do przyjęcia postępowań cywilnych, administracyjnych lub karnych w celu ochrony ludzi przed mową nienawiści i przestępstwami z nienawiści; wzywa władze Azerbejdżanu, aby zreformowały przepisy karne przez dodanie powyższych powodów jako okoliczności obciążających i walczyły z przemocą na tle homofobicznym wobec osób LGBTIQ; powtarza apel Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy do władz Azerbejdżanu o zbadanie przypadków bezprawnego aresztowania osób LGBTIQ oraz o zapobieganie i zwalczanie przemocy policyjnej wobec tych osób;

43.  potępia dezinformację pochodzącą z Azerbejdżanu, a skierowaną wobec Zachodu, w szczególności w związku z rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie; zauważa, że narracje używane przeciwko Zachodowi są kopiowane z rosyjskiej propagandy, włącznie z atakami na prawa LGBTIQ czy rzekomym zagrożeniem dla tradycyjnych wartości;

44.  głębokie ubolewa, że Azerbejdżan nie wdrożył w pełni ratyfikowanej przez siebie Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych, co narusza zobowiązanie tego kraju do ochrony praw mniejszości etnicznych, takich jak Lezgini, Tałysze, Ormianie i Kurdowie;

45.  wzywa Azerbejdżan do wyeliminowania obecnych ograniczeń, zmniejszenia obciążeń administracyjnych dla organizacji pozarządowych i zmiany restrykcyjnego ustawodawstwa dotyczącego rejestracji, działania i finansowania organizacji pozarządowych; ponadto wzywa Azerbejdżan do wyeliminowania ograniczeń dotyczących wspólnot religijnych, zwłaszcza w odniesieniu do ich rejestracji i finansowania; wzywa Azerbejdżan, by zniósł obowiązujące ograniczenia prawne dla instytucji darczyńców i organizacji międzynarodowych wspierających pracę społeczeństwa obywatelskiego; wzywa Komisję, aby przyspieszyła działania w Azerbejdżanie w celu zniesienia ograniczeń w działalności społeczeństwa obywatelskiego, wsparła przyjmowanie nowych przepisów i zapewniła szersze zaangażowanie niezależnych organizacji pozarządowych w projekty finansowane przez UE oraz w monitorowanie wdrażania umowy o partnerstwie i współpracy;

46.  wyraża głębokie zaniepokojenie, że projekt ustawy o partiach politycznych może jeszcze bardziej ograniczyć wolność zrzeszania się Azerów przez utrudnienie rejestracji partii politycznych; wzywa Azerbejdżan, aby zreformował ramy prawne dotyczące wyborów w celu dostosowania ich do międzynarodowych standardów i zobowiązań, zagwarantował konstytucyjnie chronione prawa i wolności, a także wdrożył niezrealizowane zalecenia Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka oraz Komisji Weneckiej; apeluje o przeprowadzenie wyborów zgodnie z międzynarodowymi standardami i z poszanowaniem zobowiązań Azerbejdżanu jako państwa uczestniczącego w OBWE;

Dobre rządy, sprawiedliwość, praworządność i walka z korupcją

47.  wyraża zaniepokojenie utrzymującym się brakiem niezależności, bezstronności i skuteczności wymiaru sprawiedliwości, a także przejrzystości jego decyzji i systemowymi uchybieniami proceduralnymi; wzywa Azerbejdżan do zreformowania systemu sądownictwa i prokuratury w celu zapewnienia całkowitej niezależności sądownictwa, w tym Rady Sądowniczo-Prawnej, która musi być wolna od interwencji organów ścigania w celu zwiększenia zaufania obywateli do systemu wymiaru sprawiedliwości; ponadto wzywa Azerbejdżan, aby zaprzestał ograniczania dostępu do adwokatury prawnikom zajmującym się sprawami dotyczącymi praw człowieka oraz by zaprzestał stosowania procedur dyscyplinarnych jako środka nacisku na tych prawników; wzywa władze do dostosowania kodeksu postępowania do międzynarodowych standardów wolności wypowiedzi; wzywa Azerbejdżan do zapewnienia i egzekwowania prawa do usług prawnych świadczonych przez niezależnych prawników; dostrzega działania podjęte w celu wzmocnienia niezależności sądownictwa zgodnie z dekretem prezydenckim z dnia 3 kwietnia 2019 r. pt. „O pogłębieniu reform systemu sądowniczo-prawnego”, w tym m.in. działania legislacyjne i administracyjne wdrażane w celu zapewnienia niezależności wymiaru sprawiedliwości i sędziów; zachęca Azerbejdżan do kontynuacji wdrażania odpowiednich zaleceń Grupy Państw przeciwko Korupcji dotyczących zwiększenia niezależności sądownictwa;

48.  wyraża ubolewanie z powodu ograniczonych postępów poczynionych przez Azerbejdżan w zakresie zapobiegania korupcji i jej zwalczania; odnotowuje przyjęcie kompleksowego krajowego planu działania na rzecz wzmocnienia walki z korupcją, mającego na celu konsolidację i rozszerzenie działań antykorupcyjnych władz; wzywa Azerbejdżan do rozwiązania problemu braku skutecznego systemu ujawniania informacji majątkowych posłów do parlamentu, sędziów i prokuratorów w celu wzmocnienia roli sądownictwa w Radzie Sądowniczo-Prawnej oraz wyeliminowania bezprawnego wpływu rządu na prokuraturę; ubolewa, że w Azerbejdżanie brakuje przejrzystego systemu finansów publicznych, w tym w zakresie zamówień publicznych i przetargów;

49.  potępia działania Azerbejdżanu polegające na „przechwytywaniu elit” w kilku organizacjach międzynarodowych, mające na celu osłabienie międzynarodowej krytyki reżimu, w szczególności w dziedzinie praw człowieka, czego dowodem jest przypadek niektórych obecnych i byłych członków Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, którzy „zaangażowali się w działalność o charakterze korupcyjnym” na rzecz Azerbejdżanu;

Wyzwania w zakresie bezpieczeństwa i wyzwania geopolityczne

50.  z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Azerbejdżan oficjalnie popiera niepodległość, suwerenność i integralność terytorialną Ukrainy, a także wyraża zadowolenie z pomocy humanitarnej udzielanej Ukrainie podczas trwającej wojny; wyraża jednak silne zaniepokojenie z powodu deklaracji o współpracy sojuszniczej między Republiką Azerbejdżanu i Federacją Rosyjską podpisanej w lutym 2022 r. w Moskwie; zauważa brak poparcia Azerbejdżanu dla rezolucji poddanych pod głosowanie na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie oraz wzywa Azerbejdżan do zapewnienia, by sankcje przeciwko Rosji nie były obchodzone;

51.  wyraża zaniepokojenie działaniami destabilizującymi i terrorystycznymi w regionie Kaukazu Południowego; zdecydowanie potępia wszelkie akty terroryzmu; z zadowoleniem przyjmuje współpracę w dziedzinie bezpieczeństwa między UE i jej państwami członkowskimi a Azerbejdżanem oraz w pełni popiera dalsze pogłębianie współpracy w dziedzinie zwalczania terroryzmu; apeluje w szczególności o ściślejszą współpracę w dziedzinie zwalczania terroryzmu oraz przeciwdziałania radykalizacji i ekstremizmowi islamskiemu;

52.  potępia nielegalne wykorzystywanie przez Azerbejdżan na masową skalę oprogramowania inwigilacyjnego Pegasus firmy NSO Group i represyjnych metod cyberbezpieczeństwa przeciwko dziennikarzom, blogerom, obrońcom praw człowieka, prawnikom i politykom oraz wzywa władze Azerbejdżanu do powstrzymania się od ich stosowania; ponadto ponownie wzywa ponownie Komisję, aby sporządziła wykaz nielegalnego oprogramowania do nadzoru i stale go aktualizowała; wzywa UE i państwa członkowskie, aby korzystały z tego wykazu do zapewnienia w pełni należytej staranności w zakresie praw człowieka oraz do odpowiedniej weryfikacji eksportu europejskiej technologii inwigilacji i pomocy technicznej, a także importu do państw członkowskich stwarzającego wyraźne zagrożenie dla praworządności; ponawia wezwanie do utworzenia unijnego laboratorium obywatelskiego składającego się z dziennikarzy, ekspertów ds. praw człowieka i ekspertów w dziedzinie inżynierii odwrotnej złośliwego oprogramowania i zajmującego się wykrywaniem i ujawnianiem bezprawnego korzystania z oprogramowania do nielegalnej inwigilacji;

53.  przypomina o ważnej roli koordynacyjnej, jaką Azerbejdżan odgrywa w organizacjach wielostronnych w związku z walką z pandemią COVID-19;

54.  zdecydowanie potępia ćwiczenia wojskowe Iranu wzdłuż granicy azerbejdżańsko-irańskiej w oparciu o agresywne scenariusze; wzywa Islamską Republikę Iranu do zaprzestania wszelkich prowokacji oraz do poszanowania integralności terytorialnej i suwerenności Azerbejdżanu;

Energia, handel, środowisko, współpraca gospodarcza i łączność

55.  przyjmuje do wiadomości zakończenie budowy południowego korytarza gazowego między Azerbejdżanem a Europą i pierwszą wysyłkę gazu w grudniu 2020 r.; uznaje strategiczną rolę Azerbejdżanu jako dostawcy energii z paliw kopalnych do UE i z zadowoleniem przyjmuje gotowość Azerbejdżanu do dalszego przyczyniania się do realizacji celów UE w zakresie bezpieczeństwa i dywersyfikacji dostaw energii oraz neutralności klimatycznej określonych w Europejskim Zielonym Ładzie; ubolewa, że ambicji Azerbejdżanu, by być strategicznym partnerem w dziedzinie energetyki, nie dorównują wysiłki na rzecz reform demokratycznych oraz poszanowania podstawowych wolności i praw człowieka; wzywa Komisję, aby wspierała inwestycje zagraniczne partnerów międzynarodowych, mające na celu poprawę łączności między UE a Azerbejdżanem; zwraca się do Komisji o dopilnowanie, aby import gazu z państw spoza UE nie był tuszowaniem importu rosyjskiego gazu objętego europejskimi sankcjami; wzywa Azerbejdżan do wdrożenia reform zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami tego kraju;

56.  odnotowuje nowy protokół ustaleń w sprawie partnerstwa strategicznego w dziedzinie energii między UE a Azerbejdżanem, podpisany 18 lipca 2022 r. w Baku przez prezydenta Alijewa i przewodniczącą Komisji Ursulę von der Leyen, który stanowi podstawę przyszłej współpracy w zakresie zielonej energii i zawiera zobowiązanie do podwojenia przepustowości południowego korytarza gazowego, aby do 2027 r. dostarczać do UE co najmniej 20 mld metrów sześciennych rocznie; ubolewa jednak, że memorandum skupia się jedynie na współpracy w dziedzinie energii i nie podlega żadnym warunkom; z zadowoleniem przyjmuje udział Azerbejdżanu w programie EU4Energy i wzywa ten kraj do poczynienia większych postępów w zakresie efektywności energetycznej;

57.  podkreśla potencjał Azerbejdżanu jako producenta i przyszłego eksportera energii ze źródeł odnawialnych, zwłaszcza morskiej energii wiatrowej i zielonego wodoru, oraz wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby zacieśniły współpracę między UE a Azerbejdżanem w tej dziedzinie, wspierając wysiłki Azerbejdżanu w przekształceniu się z dostawcy ropy naftowej i gazu ziemnego w partnera UE w dziedzinie energii ze źródeł odnawialnych; podkreśla, że stosowanie paliw kopalnych tylko pogorszy obecny kryzys klimatyczny, w którym żyjemy; podkreśla, że UE powinna inwestować w energię odnawialną, aby wypełnić swoje zobowiązanie klimatyczne; wzywa władze Azerbejdżanu do podjęcia kluczowych kroków w celu przyspieszenia rozwoju odnawialnych źródeł energii i zwiększenia efektywności energetycznej;

58.  wzywa Azerbejdżan, aby nadal zwiększał zaangażowanie w walkę ze zmianą klimatu i ochronę środowiska; zachęca Azerbejdżan do zwiększenia swoich celów dotyczących redukcji emisji w ramach ustalonego na szczeblu krajowym wkładu oraz do poważnego zaangażowania się w ograniczanie emisji;

59.  odnotowuje postępy poczynione w negocjacjach w sprawie nowej kompleksowej umowy dwustronnej między UE a Azerbejdżanem i wzywa negocjujące strony do uwzględnienia w nowej umowie wzmocnionej współpracy poza sektorem energetycznym; nalega, aby priorytetowo traktować prawa człowieka, praworządność, demokrację i dobre rządy; zachęca do zacieśnienia współpracy międzyparlamentarnej między UE a Azerbejdżanem, z szerokim programem zagadnień będących przedmiotem wspólnego zainteresowania; podkreśla, że dobre rządy oraz poszanowanie prawa i standardów międzynarodowych mają podstawowe znaczenie dla osiągnięcia długotrwałego pokoju z sąsiadami Azerbejdżanu i w szerszym regionie;

60.  z zadowoleniem przyjmuje znaczne przepływy handlowe między UE a Azerbejdżanem oraz wysoki poziom inwestycji UE w Azerbejdżanie; podkreśla, że plan gospodarczy i inwestycyjny Partnerstwa Wschodniego może zmobilizować do 2 mld EUR dodatkowych inwestycji z myślą o budowie dynamicznej i odpornej gospodarki, które przyniosą wymierne korzyści mieszkańcom Azerbejdżanu i wesprą transformację ekologiczną i cyfrową kraju; wzywa UE, aby nadal wspierała rozwój regionalny w Azerbejdżanie, w tym rozwój obszarów wiejskich, rolnictwa i bezpieczeństwa żywności, oraz z zadowoleniem przyjmuje sztandarowe inicjatywy mające na celu wspieranie stabilności gospodarczej i odporności w Azerbejdżanie; zauważa potencjał przyszłej współpracy z europejskimi firmami i inwestorami w kontekście projektów naprawy i odbudowy w Azerbejdżanie;

61.  ubolewa, że Azerbejdżan poczynił minimalne postępy w eliminowaniu najgorszych form pracy dzieci, wykorzystywania seksualnego i przymusowego żebractwa;

62.  zauważa, że odblokowanie regionalnych połączeń transportowych i komunikacyjnych będzie stanowiło istotną szansę dla rozwoju społeczno-gospodarczego na Kaukazie Południowym; podkreśla, że musi się to odbyć z pełnym poszanowaniem suwerenności wszystkich krajów w regionie i w oparciu o zasadę wzajemności; podkreśla, że w ramach trójstronnego zawieszenia broni uzgodnionego w listopadzie 2020 r. Armenia i Azerbejdżan zgodziły się odblokować połączenia między zachodnimi regionami Republiki Azerbejdżanu a Nachiczewańską Republiką Autonomiczną oraz zabezpieczyć połączenia między Armenią a Górskim Karabachem;

63.  z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę dotyczącą utworzenia nowej platformy regionalnej Azerbejdżan–Gruzja–Armenia i wzywa UE do wsparcia współpracy regionalnej, aby umacniać pokój, bezpieczeństwo i dobrobyt w regionie;

64.  uznaje strategiczne położenie geograficzne Azerbejdżanu za potencjalny szlak łączący Europę z Azją Środkową i bardziej oddalonymi obszarami w ramach tzw. korytarza środka, który jednak, aby mógł w pełni funkcjonować, wymaga inwestycji i finansowania ze strony UE; podkreśla, że „korytarz środka” mógłby odegrać ważną rolę w poszukiwaniu alternatyw dla szlaków handlowych wiodących przez Rosję;

65.  w związku z tym wzywa UE, by wspierała Azerbejdżan i kraje sąsiednie w staraniach zmierzających do stworzenia połączeń transkaspijskich i transkaukaskich oraz by utrzymywała bliskie kontakty z Azerbejdżanem i krajami Azji Środkowej w celu rozwijania projektów w zakresie łączności między Europą, Kaukazem Południowym i Azją Środkową; wzywa do zdecydowanych postępów w badaniu budowy gazociągu transkaspijskiego, który przyczyniłby się do bezpieczeństwa dostaw energii oraz dywersyfikacji dostawców, źródeł i dróg do Unii Europejskiej, unikając tranzytu przez terytorium Rosji; zwraca się do Komisji, aby zintensyfikowała dwustronną wymianę w ramach dialogu wysokiego szczebla na temat transportu;

66.  wzywa rząd Azerbejdżanu, aby lepiej wykorzystał programy i projekty dostępne w ramach Partnerstwa Wschodniego, zwłaszcza te, które promują kontakty międzyludzkie między UE a Azerbejdżanem, takie jak ułatwienia w podróżowaniu i wymiana akademicka;

o
o   o

67.  zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, wiceprzewodniczącemu Komisji / wysokiemu przedstawicielowi Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz rządowi Azerbejdżanu.

(1) Dz.U. C 290 E z 29.11.2006, s. 421. (2) Dz.U. C 15 z 12.1.2022, s. 156. (3) Dz.U. C 342 z 6.9.2022, s. 148. (4) Dz.U. C 347 z 9.9.2022, s. 198. (5) Dz.U. C 493 z 27.12.2022, s. 70. (6) Teksty przyjęte, P9_TA(2023)0012. (7) Dz.U. L 246 z 17.9.1999, s. 3. (8) Dz.U. L 265 z 24.10.2018, s. 18. (9) Dz.U. C 118 z 8.4.2020, s. 158. (10) Dz.U. C 356 z 4.10.2018, s. 130. (11) Dz.U. C 347 z 9.9.2022, s. 61. (12) https://rm.coe.int/report-on-the-visit-to-azerbaijan-from-8-to-12-july-2019-by-dunja-mija/168098e108 . (13) Dz.U. C 411 z 27.11.2020, s. 107. (14) https://pace.coe.int/en/files/29711/html.