Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 17 stycznia 2024 r. w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady zmieniającego załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości tiakloprydu w określonych produktach lub na ich powierzchni (COM(2023)0739 – 2023/3005(RPS))
Parlament Europejski,
– uwzględniając wniosek dotyczący rozporządzenia Rady zmieniającego załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości tiakloprydu w określonych produktach lub na ich powierzchni (COM(2023)0739),
– uwzględniając rozporządzenie (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni, zmieniające dyrektywę Rady 91/414/EWG(1), w szczególności jego art. 14 ust. 1 lit. a) i art. 49 ust. 2,
– uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG(2), w szczególności jego art. 4 ust. 1, art. 4 ust. 2 akapit pierwszy lit. a) oraz pkt 3.6.4 załącznika II,
– uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności(3), w szczególności jego art. 5 ust. 1,
– uwzględniając art. 11, 13, 168 i 191 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
– uwzględniając uzasadnioną opinię Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z 9 lutego 2023 r. opublikowaną 15 marca 2023 r.(4),
– uwzględniając opinię Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) z dnia 17 stycznia 2019 r., opublikowaną w dniu 14 marca 2019 r.(5),
– uwzględniając opinię przyjętą przez Komitet ds. Oceny Ryzyka (RAC) Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) w dniu 12 marca 2015 r.(6),
– uwzględniając art. 5a ust. 4 lit. e) i art. 5a ust. 5 decyzji Rady 1999/468/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. ustanawiającej warunki wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji(7),
– uwzględniając art. 112 ust. 2, ust. 3 i ust. 4 lit. c) Regulaminu,
– uwzględniając projekt rezolucji Komisji Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności,
A. mając na uwadze, że tiaklopryd jest substancją czynną środków owadobójczych stosowanych głównie w bawełnie, owocach ziarnkowych, warzywach i ziemniakach;
B. mając na uwadze, że zatwierdzenie substancji czynnej tiaklopryd wygasło 3 lutego 2020 r. i nie zostało odnowione zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2020/23(8); mając na uwadze, że dodatkowy okres na zużycie zapasów środków ochrony roślin zawierających tiaklopryd upłynął 3 lutego 2021 r.;
C. mając na uwadze, że nie odnowiono zatwierdzenia substancji czynnej tiaklopryd, ponieważ nie można było ustalić w odniesieniu do reprezentatywnego zastosowania lub reprezentatywnych zastosowań co najmniej jednego środka ochrony roślin, że kryteria zatwierdzenia przewidziane w art. 4 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009 zostały spełnione; mając w szczególności na uwadze, że EFSA zidentyfikował dwie kluczowe kwestie budzące obawy; mając na uwadze, że pierwsza kluczowa kwestia budząca obawy dotyczyła wskazania zanieczyszczenia wód podziemnych kilkoma potencjalnie rakotwórczymi istotnymi metabolitami tiakloprydu (M30, M34 i M46) powyżej granicy stanowiącej parametr dla wody pitnej, tj. 0,1 µg/l, dla wszystkich reprezentatywnych zastosowań(9); mając na uwadze, że druga kluczowa kwestia budząca obawy dotyczyła wprowadzonej przez ECHA zharmonizowanej klasyfikacji tiakloprydu jako wpływającego szkodliwie na płodność i na rozwój płodu (substancja reprotoksyczna kategorii 1B), zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008(10), w wyniku czego tiaklopryd stał się substancją wykluczoną zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009;
D. mając na uwadze, że EFSA stwierdził też, że nie udało się zakończyć oceny ryzyka dla pszczół i roślin lądowych niebędących przedmiotem zwalczania;
E. mając na uwadze, że tiaklopryd jest również sklasyfikowany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 jako podejrzewany o działanie rakotwórcze (substancja rakotwórcza kategorii 2), bardzo toksyczny dla organizmów wodnych (substancja ostro toksyczna dla organizmów wodnych kategorii 1) oraz bardzo toksyczny dla organizmów wodnych i powodujący długotrwałe skutki (substancja przewlekle toksyczna dla organizmów wodnych kategorii 1);
F. mając na uwadze, że Stały Komitet ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz nie wydał opinii w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady; mając na uwadze, że podczas posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, które odbyło się w dniach 18–19 września 2023 r., „osiem państw członkowskich nie poparło projektu rozporządzenia. Sześć z nich zgłosiło przede wszystkim zastrzeżenia co do utrzymania najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości zgodnych z Kodeksem żywnościowym (CXL) i utrzymania tolerancji importowych dla niezatwierdzonych substancji spełniających jedno z kryteriów granicznych określonych w rozporządzeniu (WE) nr 1107/2009 (szkodliwy wpływ na rozrodczość). Ponadto jedno państwo członkowskie, które nie poparło projektu rozporządzenia, zgłosiło zastrzeżenie co do tego, że EFSA wskazał przekroczenia ostrej dawki referencyjnej w przypadku niektórych produktów w pewnych nietypowych sytuacjach, a jedno wspomniało o dyskryminacji rolników w UE, którzy nie mogliby już stosować środków ochrony roślin zawierających tę substancję czynną, podczas gdy rolnicy w państwach trzecich nadal mogliby to robić, co prowadziłoby do nieuczciwej konkurencji”(11);
G. mając na uwadze, że Niemcy zwróciły się o włączenie następującego oświadczenia do sprawozdania podsumowującego z posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, które odbyło się w dniach 18–19 września 2023 r.: „zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1107/2009 tiaklopryd jest wykluczoną substancją czynną. Podczas procedury odnowienia zatwierdzenia tej substancji czynnej ustalono, że spełnia ona kryteria graniczne, ponieważ została sklasyfikowana jako substancja reprotoksyczna kategorii 1B. W związku z tym ta substancja czynna nie została ponownie zatwierdzona. Niemcy zasadniczo nie popierają określenia [najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości (NDP)] dla substancji czynnych, które nie zostały zatwierdzone w UE ze względów zdrowotnych. Decydującym czynnikiem jest to, że kryteria graniczne zostały ustalone w ramach procedury (ponownego) zatwierdzenia substancji czynnej na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1107/2009”(12);
H. mając na uwadze, że zgodnie z art. 17 tego rozporządzenia w związku z jego art. 14 ust. 1 lit. a) należy zatem skreślić obecne NDP tiakloprydu określone w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 396/2005;
I. mając na uwadze, że we wniosku dotyczącym rozporządzenia Rady Komisja proponuje jednak utrzymanie NDP tiakloprydu powyżej granicy oznaczalności dla ponad 30 produktów do celów przywozu na podstawie uzasadnionej opinii EFSA(13);
J. mając na uwadze, że zastosowania, w przypadku których NDP przekraczające granicę oznaczalności są uważane za bezpieczne, dotyczą tiakloprydu w papajach, herbacie, orzechach z drzew orzechowych, pigwach, owocach nieszpułki zwyczajnej, owocach nieśplika japońskiego/owocach miszpelnika japońskiego, morelach, czereśniach, śliwkach, truskawkach, jeżynach, jeżynach popielicach, innych drobnych owocach i jagodach, kiwi, ziemniakach, pomidorach, oberżynach/bakłażanach, melonach, arbuzach, ryżu, pszenicy zwyczajnej, produktach pochodzenia zwierzęcego (świnie, bydło, owce, konie, drób oraz inne zwierzęta gospodarskie) z tkanek (mięśni, wątroby, nerek oraz podrobów jadalnych), mleku i jajach, malinach, ogórkach, cukiniach, nasionach rzepaku, nasionach gorczycy i nasionach bawełny; mając na uwadze, że NDP proponowane dla tych zastosowań wahają się od dwukrotności granicy oznaczalności do tysiąckrotności granicy oznaczalności (w przypadku herbat);
K. mając na uwadze, że wniosek o tolerancje importowe odrzucono natomiast tylko dla dwóch zastosowań (brzoskwinie i papryka roczna), ponieważ nie można wykluczyć przekroczenia ostrej dawki referencyjnej, w związku z czym Komisja zaproponowała obniżenie NDP tiakloprydu do granicy oznaczalności tylko dla tych zastosowań;
L. mając na uwadze, że zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 396/2005 pozostałości nie powinny występować w ilościach, które stanowią niedopuszczalne ryzyko dla ludzi oraz, w stosownych przypadkach, dla zwierząt;
M. mając na uwadze, że zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1107/2009 pozostałości środków ochrony roślin nie mogą mieć szkodliwego wpływu na zdrowie ludzi, w tym grup szczególnie wrażliwych, lub na zdrowie zwierząt, z uwzględnieniem znanego wpływu w postaci kumulacji w organizmie i działania synergicznego; mając na uwadze, że zgodnie z pkt 3.6.4 załącznika II do tego rozporządzenia substancja czynna sklasyfikowana na mocy rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 jako działająca toksycznie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B nie może zostać zatwierdzona, chyba że „pozostałości substancji czynnej [...] w żywności lub paszach nie przekraczają wartości wzorcowej określonej zgodnie z art. 18 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 396/2005”; mając na uwadze, że w art. 18 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 396/2005 wartość wzorcową ustalono na poziomie 0,01 mg/kg;
N. mając na uwadze, że zgodnie z art. 3 ust. 2 lit. g) rozporządzenia (WE) nr 396/2005 tolerancja importowa to NDP ustalone dla środków wwożonych, jeżeli „stosowanie danej substancji czynnej w środku ochrony roślin na danym produkcie jest niedozwolone we Wspólnocie z przyczyn innych niż ochrona zdrowia publicznego w odniesieniu do konkretnego produktu i konkretnego użycia”; mając na uwadze, że tiaklopryd nie spełnia tych kryteriów, ponieważ został sklasyfikowany jako substancja działająca toksycznie na rozrodczość kategorii 1B i w związku z tym zakazany ze względów zdrowotnych;
O. mając na uwadze, że zgodnie z art. 5 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 prawo żywnościowe służy realizacji co najmniej jednego z ogólnych celów dotyczących wysokiego poziomu ochrony zdrowia i życia ludzi oraz ochrony interesów konsumentów, z uwzględnieniem uczciwych praktyk w handlu żywnością, biorąc w stosownych przypadkach pod uwagę ochronę zdrowia i warunków życia zwierząt, zdrowia roślin i środowiska naturalnego;
P. mając na uwadze, że obecny kryzys związany z owadami zapylającymi jest jednym z głównych zagrożeń dla różnorodności biologicznej oraz globalnego i lokalnego bezpieczeństwa żywnościowego; mając na uwadze, że kryzys ten może pogłębić problemy związane z ukrytym głodem, a ponadto osłabia odporność ekosystemów i może zdestabilizować ekosystemy, które są kluczowe dla naszego życia(14);
Q. mając na uwadze, że w komunikacie z 20 maja 2020 r. pt. „Strategia »od pola do stołu« na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego”(15) Komisja stwierdziła, że „UE będzie wspierać globalną transformację w kierunku zrównoważonych systemów rolno-spożywczych – zgodnie z celami tej strategii i celami zrównoważonego rozwoju” oraz że „UE może odegrać kluczową rolę w ustanawianiu globalnych standardów dzięki [tej] strategii”; mając na uwadze, że Komisja wyraźnie stwierdziła w tej strategii: „Bardziej zrównoważony system żywnościowy UE wymaga również coraz bardziej zrównoważonych praktyk ze strony naszych partnerów handlowych. W celu wsparcia stopniowego przejścia na stosowanie bezpieczniejszych środków ochrony roślin UE rozważy, zgodnie z zasadami WTO i po dokonaniu oceny ryzyka, przegląd tolerancji importowych w odniesieniu do substancji spełniających »kryteria graniczne« i wykazujących wysoki poziom ryzyka dla zdrowia ludzi.”;
R. mając na uwadze, że w przypadku dwóch neonikotynoidów stwarzających wysokie ryzyko dla owadów zapylających w 2022 r. Komisja obniżyła(16) NDP do najniższego poziomu, jaki można zmierzyć za pomocą najnowszych technologii, dlatego przywożone produkty nie mogą już zawierać pozostałości chlotianidyny i tiametoksamu;
S. mając na uwadze, że w tym kontekście Komisja stwierdziła, że „biorąc pod uwagę wszystkie czynniki istotne dla rozpatrywanej kwestii zgodnie z art. 14 ust. 2, interpretowanym w świetle art. 11 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z którym »[p]rzy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska«, wszystkie obecne NDP chlotianidyny i tiametoksamu określone w rozporządzeniu (WE) nr 396/2005 należy obniżyć do granicy oznaczalności”(17);
T. mając na uwadze, że na posiedzeniu Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, które odbyło się w dniach 10–11 maja 2023 r., Komisja przypomniała, że tiaklopryd należy do substancji czynnych z grupy neonikotynoidów, lecz z uwagi na fakt, że ma inne właściwości niż chlotianidyna i tiametoksam, przy wdrażaniu strategii „od pola do stołu” na razie nie przewiduje się zastosowania takiego samego podejścia jak w przypadku chlotianidyny i tiametoksamu i obniżenia wszystkich NDP do granicy oznaczalności(18);
U. mając na uwadze, że literatura naukowa poddaje w wątpliwość fakt posiadania przez tiaklopryd innych właściwości niż pozostałe neonikotynoidy i przytacza dowody, z których wynika, że najwyższy czas zakwestionować przekonanie o względnie łagodnej naturze tego neonikotynoidu(19);
V. mając na uwadze, że stwierdzono w szczególności, że w przypadku rojów trzmieli narażonych na działanie tiakloprydu istnieje większe ryzyko przedwczesnej śmierci, a wśród osobników, które przeżyły, większe prawdopodobieństwo wystąpienia efektów subletalnych(20); mając na uwadze, że stwierdzono również, iż tiaklopryd wpływa na zachowanie i układ odpornościowy pszczół miodnych podobnie jak imidaklopryd, chlotianidyna i tiametoksam(21)(22);
W. mając na uwadze, że coraz więcej dowodów wskazuje na niszczący wpływ stosowania tiakloprydu na różnorodność biologiczną, a w szczególności na pszczoły i inne owady zapylające(23);
X. mając na uwadze, że w swoim sprawozdaniu z 22 października 2019 r. dotyczącym nieodnowienia(24) EFSA stwierdził, że dostępne informacje są niewystarczające, by spełnić wymogi określone w art. 4 ust. 1–3 rozporządzenia (WE) nr 1107/2009, a w szczególności że nie można sfinalizować oceny ryzyka dla pszczół;
Y. mając na uwadze, że w przypadku tiakloprydu należy w związku z tym zastosować tę samą logikę i te same zasady co w przypadku chlotianidyny i tiametoksamu;
Z. mając na uwadze, że Komisja powinna chronić środowisko i obywateli Unii, opierając się na dostępnych informacjach naukowych i korzystając z obowiązków i możliwości prawnych przewidzianych w rozporządzeniach (WE) nr 396/2005 i (WE) nr 178/2002 w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska;
AA. mając na uwadze, że proponowane NDP nie chronią zdrowia obywateli w Unii i nie zapewniają wysokiego poziomu ochrony pszczół i innych owadów zapylających, a zatem są sprzeczne z rozporządzeniami (WE) nr 396/2005 i (WE) nr 178/2002;
AB. mając na uwadze, że nie należy określać NDP dla substancji czynnych, które z obawy o kwestie zdrowotne nie zostały w Unii zatwierdzone; mając na uwadze, że nie należy w związku z tym określać tolerancji importowych dla tiakloprydu, skoro został on sklasyfikowany jako substancja działająca toksycznie na rozrodczość kategorii 1B; mając ponadto na uwadze, że klasyfikacja tiakloprydu jako substancji działającej toksycznie na rozrodczość kategorii 1B powinna być dla Komisji wystarczającą podstawą do odrzucenia wniosków o tolerancje importowe ze względu na zagrożenia dla zdrowia obywateli państw trzecich;
1. sprzeciwia się przyjęciu wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady;
2. uważa, że wniosek dotyczący rozporządzenia Rady jest niezgodny z celem i treścią rozporządzenia (WE) nr 396/2005 i rozporządzenia (WE) nr 178/2002, jak również rozporządzenia (WE) nr 1107/2009, w tym pkt 3.6.4 załącznika II do tegoż rozporządzenia;
3. wzywa Komisję do wycofania wniosku dotyczącego rozporządzenia;
4. wzywa Komisję, by przedstawiła komisji nowy projekt, w którym obniży do granicy oznaczalności wszystkie NDP dla tiakloprydu w przypadku wszystkich jego zastosowań, i by odrzuciła wszelkie wnioski o tolerancje importowe;
5. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz rządom i parlamentom państw członkowskich.
Oświadczenie EFSA w sprawie badania krótkoterminowej (ostrej) toksyczności pokarmowej oraz oceny danych potwierdzających niektóre najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości (NDP) tiakloprydu, EFSA Journal 2023;21(3):7888, https://doi.org/10.2903/j.efsa.2023.7888.
Opinia Komitetu de. Oceny Ryzyka (RAC) w sprawie zharmonizowanej klasyfikacji i oznakowania tiakloprydu (ISO) na szczeblu UE; {(2Z)-3-[(6-chloropirydyn-3-ylo)metylo]-1,3-tiazolidyn-2-ylideno}cyjanamid, https://echa.europa.eu/registry-of-clh-intentions-until-outcome/-/dislist/details/0b0236e180638ff8.
Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2020/23 z dnia 13 stycznia 2020 r. w sprawie nieodnowienia zatwierdzenia substancji czynnej tiaklopryd, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, oraz w sprawie zmiany załącznika do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 540/2011 (Dz.U. L 8 z 14.1.2020, s. 8).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz.U. L 353 z 31.12.2008, s. 1).
Sprawozdanie podsumowujące z posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, które odbyło się w dniach 18–19 września 2023 r., https://ec.europa.eu/transparency/comitology-register/screen/documents/092486/1/consult?lang=pl
J.P. van der Sluijs, N.S. Vaage, Pollinators and Global Food Security: the Need for Holistic Global Stewardship, „Food ethics” 2016, 1, s. 75–91, https://doi.org/10.1007/s41055-016-0003-z.
Rozporządzenie Komisji (UE) 2023/334 z dnia 2 lutego 2023 r. zmieniające załączniki II i V do rozporządzenia (WE) nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości chlotianidyny i tiametoksamu w określonych produktach lub na ich powierzchni (Dz.U. L 47 z 15.2.2023, s. 29).
Sprawozdanie podsumowujące z posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz, które odbyło się w dniach 10–11 maja 2023 r., https://ec.europa.eu/transparency/comitology-register/screen/documents/090500/1/consult?lang=pl
C. Ellis, K.J. Park, P. Whitehorn, A. David, D. Goulson, The Neonicotinoid Insecticide Thiacloprid Impacts upon Bumblebee Colony Development under Field Conditions, „Environmental Science & Technology” 2017, 51, 3, s. 1727–1732, https://pubs.acs.org/doi/10.1021/acs.est.6b04791.
A. Brandt, A. Gorenflo, R. Siede, M. Meixner, R. Büchler, The neonicotinoids thiacloprid, imidacloprid, and clothianidin affect the immunocompetence of honey bees (Apis mellifera L.), „Journal of Insect Physiology”, marzec 2016, t. 86, s. 40–47, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022191016300014.
L. Tison, M.-L. Hahn, S. Holtz, A. Rößner, U. Greggers, G. Bischoff, R. Menzel, Honey Bees’ Behavior Is Impaired by Chronic Exposure to the Neonicotinoid Thiacloprid in the Field, „Environmental Science & Technology” 2016, 50, 13, s. 7218–7227, https://pubs.acs.org/doi/full/10.1021/acs.est.6b02658.
L. Pisa, D. Goulson, E.C. Yang i in., An update of the Worldwide Integrated Assessment (WIA) on systemic insecticides. Part 2: impacts on organisms and ecosystems, „Environmental Science and Pollution Research” 2021, 28, s. 11749–11797, https://doi.org/10.1007/s11356-017-0341-3.