Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Συμπληρώστε αυτό το πεδίο

Νεολαία

Η νεολαία αποτελεί τομέα εθνικής πολιτικής και, ως εκ τούτου, δεν είναι δυνατή η εναρμόνιση σε επίπεδο ΕΕ. Συνεπώς, η ΕΕ μπορεί να έχει μόνο υποστηρικτικό ρόλο. Ο άξονας του προγράμματος Erasmus+ που αφορά τη νεολαία προωθεί τις ανταλλαγές νέων εντός της ΕΕ και με τρίτες χώρες. Τα τελευταία χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενίσχυσε τις πολιτικές της έναντι των νέων, όπως φαίνεται από την πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης και του προγράμματος «DiscoverEU».

Νομική βάση

Η δράση της ΕΕ στον τομέα της νεολαίας βασίζεται στα άρθρα 165 και 166 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Οι δράσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των άρθρων 165 και 166 υπόκεινται στη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Ο τομέας της πολιτικής για τη νεολαία εξαιρείται ρητώς από την εναρμόνιση της νομοθεσίας των κρατών μελών. Το Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει συστάσεις βάσει προτάσεων της Επιτροπής.

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος έχει το ίδιο νομικό κύρος με τις Συνθήκες (άρθρο 6 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση), περιλαμβάνει ένα άρθρο σχετικά με τα δικαιώματα του παιδιού (άρθρο 24) και ένα άλλο σχετικά με την απαγόρευση της παιδικής εργασίας και την προστασία των νέων στον χώρο εργασίας (άρθρο 32).

Στόχοι

Το άρθρο 165 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι η δράση της Ένωσης έχει ως στόχο να προάγει την ανάπτυξη των ανταλλαγών των νέων και των εργαζομένων στον τομέα της νεολαίας, και να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των νέων στον δημοκρατικό βίο της Ευρώπης. Το άρθρο 166 δίνει στην ΕΕ τη δυνατότητα να εφαρμόζει πολιτική επαγγελματικής κατάρτισης, για να στηρίζει και να συμπληρώνει τις δράσεις των κρατών μελών. Προβλέπει το καθήκον της Ένωσης να διευκολύνει την πρόσβαση στην επαγγελματική κατάρτιση και να ενθαρρύνει την κινητικότητα των εκπαιδευτών και των εκπαιδευομένων, ιδίως των νέων.

Πέραν αυτών των διατάξεων, τα παιδιά και οι νέοι επωφελούνται επίσης από τις πολιτικές της Ένωσης σε άλλους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η υγεία, καθώς και τα δικαιώματα και η προστασία των παιδιών και των νέων.

Επιτεύγματα

A. Στρατηγικό πλαίσιο

1. Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη νεολαία κατά την περίοδο 2019-2027:

Στις 26 Νοεμβρίου 2018, το Συμβούλιο ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με τη νέα στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία κατά την περίοδο 2019-2027. Το κείμενο προτείνει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα ακόλουθα σημεία:

  • προώθηση της συμμετοχής των νέων στην κοινωνική και δημοκρατική ζωή·
  • διασύνδεση των νέων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και πέραν αυτής με στόχο την προώθηση της εθελοντικής συμμετοχής, της μαθησιακής κινητικότητας, της αλληλεγγύης και της διαπολιτισμικής κατανόησης·
  • στήριξη της αυτονόμησης των νέων μέσω της ποιότητας, της καινοτομίας και της αναγνώρισης των κοινωνικομορφωτικών δραστηριοτήτων για τους νέους.

Τον Ιούνιο του 2021, στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, η Επιτροπή όρισε για πρώτη φορά την Biliana Sirakova «συντονίστρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη νεολαία». Ο ρόλος της περιλαμβάνει την ενίσχυση της διατομεακής συνεργασίας εντός της Επιτροπής.

B. Προγράμματα δαπανών της Ένωσης για τη νεολαία

1. Erasmus+

Το πρόγραμμα Erasmus+ για την περίοδο 2021-2027 διαθέτει το 10,3% του προϋπολογισμού του, δηλαδή πάνω από 2,5 δισ. EUR, σε δραστηριότητες στον τομέα της νεολαίας, ποσό που συνιστά καθαρή αύξηση σε σύγκριση με τα 1,48 δισ. EUR για την περίοδο 2014-2020. Στους δικαιούχους του προγράμματος αυτού περιλαμβάνονται μαθητές και σπουδαστές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά και ασκούμενοι και νεαροί εργαζόμενοι. Σε σύγκριση με την προηγούμενη μορφή του, το Erasmus+ προσφέρει ένα ειδικό καθεστώς χρηματοδότησης για «μικρές συμπράξεις» το οποίο αναμένεται να ωφελήσει ιδίως τις οργανώσεις νέων. Ένας από τους στόχους του προγράμματος είναι να αναπτυχθεί επίσης η αίσθηση του ανήκειν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με βάση μια νέα πρωτοβουλία με την ονομασία DiscoverEU, η οποία δίνει στους νέους την ευκαιρία να ανακαλύψουν την πολυμορφία της Ευρώπης μέσω της πολιτιστικής κληρονομιάς της.

2. Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης

Το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης, που εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2016, είναι μια πρωτοβουλία που έχει στόχο να δώσει τη δυνατότητα σε νέους ηλικίας 18 έως 35 ετών να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες αλληλεγγύης στη χώρα τους ή στο εξωτερικό μέσω εθελοντισμού, πρακτικής άσκησης ή σύμβασης εργασίας σε διάφορους τομείς όπως η υγεία ή η προστασία του περιβάλλοντος. Μέχρι σήμερα, πάνω από 60 000 νέοι έχουν ήδη επωφεληθεί από αυτό το πρόγραμμα.

C. Άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ

1. Ενισχυμένες εγγυήσεις για τη νεολαία

Το πρόγραμμα Εγγυήσεις για τη νεολαία, που δημιουργήθηκε το 2013, δίνει τη δυνατότητα στους νέους να επωφελούνται από ποιοτικές προσφορές όσον αφορά την αναζήτηση εργασίας, τη συνέχιση της κατάρτισης, τη μαθητεία ή την πρακτική άσκηση εντός τεσσάρων μηνών από τη στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή ολοκληρώνουν την επίσημη εκπαίδευση. Λόγω της επιτυχίας του, το πρόγραμμα αυτό ενισχύθηκε το 2020 μέσω της σύστασης του Συμβουλίου «Μια γέφυρα προς την απασχόληση — Ενίσχυση των εγγυήσεων για τη νεολαία».

2. Πολιτικές για την προστασία των παιδιών

Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (UNCRC), ως παιδί νοείται κάθε πρόσωπο ηλικίας κάτω των 18 ετών. Η Συνθήκη της Λισαβόνας έθεσε για την ΕΕ τον στόχο να προάγει τα δικαιώματα των παιδιών, ενώ ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων εγγυάται την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών τόσο από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ όσο και από τα κράτη μέλη.

Στις 15 Φεβρουαρίου 2011, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Το θεματολόγιο της ΕΕ για τα δικαιώματα του παιδιού». Στόχος της είναι να επιβεβαιωθεί εκ νέου η αποφασιστική δέσμευση όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και όλων των κρατών μελών για την προώθηση, την προστασία και την πραγμάτωση των δικαιωμάτων του παιδιού στο πλαίσιο όλων των συναφών πολιτικών της ΕΕ, καθώς και η θέληση να μετατραπεί η δέσμευση αυτή σε απτά αποτελέσματα. Τα δικαιώματα του παιδιού και η πρόληψη της βίας κατά των παιδιών, των νέων, των γυναικών και διάφορων ευάλωτων ομάδων προωθούνται και προστατεύονται επίσης από το πρόγραμμα «Δικαιώματα και αξίες» (2021-2027).

Το 2016 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν οδηγία σχετικά με τις δικονομικές εγγυήσεις για τα παιδιά που είναι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών. Η εν λόγω οδηγία θα πρέπει να επιτρέπει στα παιδιά που ανταποκρίνονται σε αυτόν τον ορισμό να είναι σε θέση να κατανοούν και να παρακολουθούν τις συγκεκριμένες διαδικασίες, καθώς και να ασκούν το δικαίωμά τους σε δίκαιη δίκη. Θα πρέπει επίσης να εμποδίζει την υποτροπή και να προωθεί την κοινωνική ένταξη των παιδιών.

3. Νεολαία και μέσα ενημέρωσης

Οι επιγραμμικές τεχνολογίες προσφέρουν στα παιδιά και τους νέους μια προνομιακή ευκαιρία αξιοποίησης των ψηφιακών μαθησιακών πόρων και συμμετοχής στον δημόσιο διάλογο. Ωστόσο, τα παιδιά μπορεί επίσης να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις σύγχρονες τεχνολογίες. Η οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, η οποία εγκρίθηκε το 2010, διασφαλίζει την προστασία των ανηλίκων από περιεχόμενο που μπορεί να τους βλάψει, είτε αυτό παρέχεται από παραδοσιακούς ραδιοτηλεοπτικούς φορείς είτε από υπηρεσίες κατά παραγγελία. Το 2016 η Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της οδηγίας ώστε το πεδίο εφαρμογής της να καλύπτει επίσης τις πλατφόρμες διαμοιρασμού βίντεο όσον αφορά την καταπολέμηση της ρητορικής μίσους και την προστασία των ανηλίκων από περιεχόμενο που μπορεί να τους βλάψει σοβαρά.

4. Ευρωπαϊκή Δικτυακή Πύλη της Νεολαίας

Η Ευρωπαϊκή Δικτυακή Πύλη της Νεολαίας είναι ένας ιστότοπος που βοηθά τους νέους σε όλη την Ευρώπη να ανακαλύψουν τις πολυάριθμες ευκαιρίες που προσφέρει η ΕΕ σε διάφορους τομείς (εθελοντισμό, εργασία, μάθηση, πολιτισμό και δημιουργικότητα, κ.λπ.).

5. Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Νεολαίας

Κάθε δύο χρόνια, η Επιτροπή διοργανώνει, σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Νεολαίας, η οποία έχει ως στόχο να προσφέρει στους νέους εκδηλώσεις και δραστηριότητες σε όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Erasmus και να τους παρουσιάζει τις διάφορες ευκαιρίες κινητικότητας που έχουν στη διάθεσή τους στην Ένωση.

6. Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022

Η ιδέα του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας για το 2022 ανακοινώθηκε από την Πρόεδρο της Επιτροπής στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2021. Στόχος της εκδήλωσης αυτής είναι να τιμηθεί η γενιά που επλήγη περισσότερο από την πανδημία COVID-19, να στηριχθούν οι πλέον ευάλωτοι νέοι και να προβληθούν οι ευκαιρίες που προσφέρονται στους νέους από την ΕΕ, με σκεπτικό την άντληση έμπνευσης από τις ιδέες των νέων για την ενίσχυση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

7. Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας

Η πρωτοβουλία «Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας», η οποία δημιουργήθηκε το 2009, προέκυψε από το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Νεότητας. Κάθε χρόνο, μια ευρωπαϊκή πόλη που επιλέγεται ως Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας έχει την ευκαιρία να προβάλει καινοτόμες πρωτοβουλίες που δρομολογούνται από και για τους νέους.

8. Διαγωνισμός «Youth4Regions»

Ο διαγωνισμός Youth4Regions απευθύνεται σε νέους δημοσιογράφους που ενδιαφέρονται για την περιφερειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι νικητές του διαγωνισμού μπορούν να επωφεληθούν από την κατάρτιση σε ευρωπαϊκά θέματα και την καθοδήγηση από καταξιωμένους δημοσιογράφους, και έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν σε δημοσιογραφικές αποστολές της Επιτροπής προς τα κράτη μέλη.

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριζε ανέκαθεν τη στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της πολιτικής για τους νέους. Έχει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής για τη νεολαία, για παράδειγμα στα ψηφίσματά της σχετικά με:

Στην απόφαση για το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022, το Κοινοβούλιο επέμεινε στην παροχή επαρκούς χρηματοδότησης για το Έτος και για τη συμμετοχή των οργανώσεων νεολαίας σε όλα τα στάδια της προετοιμασίας του. Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας θα πρέπει επίσης να προωθεί ρητά μέτρα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι νέοι, όπως για παράδειγμα της κοινωνικής τους κατάστασης και ευημερίας μετά την πανδημία COVID-19, καθώς και των συνθηκών εργασίας τους. Θα πρέπει επίσης να ενισχύει τις προσπάθειες για την ενδυνάμωση των νέων ώστε να αποκτούν σχετικές γνώσεις και δεξιότητες και να κατανοούν καλύτερα το εργασιακό τους περιβάλλον.

Στις 18 Μαΐου 2021 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το πρόγραμμα που σχετίζεται με το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης για την περίοδο 2021-2027. Για πρώτη φορά, το πρόγραμμα αυτό έχει δικό του προϋπολογισμό άνω του ενός δισεκατομμυρίου EUR, με αποτέλεσμα να επιτρέπει τη συμμετοχή περίπου 350 000 νέων. Οι ευρωβουλευτές ζήτησαν να καταστεί το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης πιο προσιτό σε νέους με περιορισμένες ευκαιρίες, όπως τα άτομα με αναπηρία, τα απομονωμένα άτομα ή τα άτομα που προέρχονται από περιθωριοποιημένες κοινότητες, ή τους νέους με μαθησιακές δυσκολίες ή προβλήματα υγείας. Υποστήριξαν επίσης τη σαφή διάκριση μεταξύ εθελοντικών δραστηριοτήτων και τοποθετήσεων σε θέσεις εργασίας, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο ένας συμμετέχων φορέας να χρησιμοποιεί τους νέους ως μη αμειβόμενους εθελοντές, όταν υπάρχουν δυνητικά ποιοτικές θέσεις εργασίας. Το Κοινοβούλιο επέμεινε ότι θα πρέπει να απαιτείται από τις δομές υποδοχής να αποδεικνύουν την ποιότητα των προτεινόμενων δραστηριοτήτων και να τηρούν καλύτερα τους κανόνες όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. Τέλος, μερίμνησε ώστε το πρόγραμμα να αξιολογηθεί αναφορικά με τη συμβολή του στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το κλίμα.

Στο ψήφισμά του, της 14ης Σεπτεμβρίου 2017, το Κοινοβούλιο συνέστησε την ευθυγράμμιση των προτεραιοτήτων του προγράμματος Erasmus, της στρατηγικής της Ένωσης για τη νεολαία και άλλων προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Ομοίως, το Κοινοβούλιο συνέστησε να δαπανάται πάνω από το 10% του προϋπολογισμού του προγράμματος Erasmus σε δραστηριότητες στον τομέα της νεολαίας.

Το Κοινοβούλιο προστατεύει επίσης το υπέρτατο συμφέρον των παιδιών βάσει αναφορών που υποβάλλονται σε αυτό. Έχει εγκρίνει ψήφισμα σχετικά με την παιδική φτώχεια. Επικεντρώθηκε επίσης περισσότερο στα δικαιώματα του παιδιού εκτός της Ένωσης, ιδίως με την έγκριση ψηφισμάτων σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και παρατεταμένων κρίσεων ή σχετικά με τον υποσιτισμό των παιδιών στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το 2015 ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών στο διαδίκτυο[1]. Τον Οκτώβριο του 2018 ενέκρινε τη νομοθετική πρόταση της Επιτροπής για την αναθεώρηση της οδηγίας για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων. Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, θα απαιτηθεί από τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς να μειώσουν την έκθεση των παιδιών σε διαφημίσεις ανθυγιεινών τροφίμων ή ποτών· το περιεχόμενο που υποκινεί τη βία, το μίσος και την τρομοκρατία θα απαγορευτεί· και η άσκοπη βία και πορνογραφία θα υπόκεινται σε πολύ αυστηρούς κανόνες.

Προκειμένου να ενθαρρύνει τους νέους να επιδιώξουν την πραγματοποίηση δικών τους ευρωπαϊκών προγραμμάτων, το Κοινοβούλιο καθιέρωσε το 2008 από κοινού με το Ίδρυμα του Διεθνούς Βραβείου «Καρλομάγνος» του Άαχεν το Ευρωπαϊκό Βραβείο Καρλομάγνου για τη Νεολαία, το οποίο απονέμεται κάθε χρόνο σε προγράμματα που προωθούν την κατανόηση σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Επιπλέον, το Κοινοβούλιο διαχειρίζεται τα εκπαιδευτικά προγράμματα Σχολείων-Πρεσβευτών και Euroscola για να συμβάλει στη βελτίωση των γνώσεων σχετικά με τη δημοκρατία και τις αξίες της ΕΕ.

 

[1]Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. το θεματολογικό δελτίο 3.6.2 σχετικά με την πολιτική στον τομέα των οπτικοακουστικών μέσων και των μέσων ενημέρωσης.

Katarzyna Anna Iskra