Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Συμπληρώστε αυτό το πεδίο

Τρεις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης: Ουκρανία, Μολδαβία και Λευκορωσία

Η πολιτική Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης της ΕΕ, που δρομολογήθηκε το 2009, καλύπτει έξι μετασοβιετικά κράτη: την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Λευκορωσία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία. Δημιουργήθηκε με σκοπό να υποστηρίξει τις προσπάθειες για πολιτική, κοινωνική και οικονομική μεταρρύθμιση στις χώρες αυτές, προκειμένου να ενισχυθούν ο εκδημοκρατισμός και η χρηστή διακυβέρνηση, η ενεργειακή ασφάλεια, η προστασία του περιβάλλοντος και η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Όλα τα μέλη, εκτός της Λευκορωσίας, συμμετέχουν στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση Euronest.

Ουκρανία

Κατά την τελευταία δεκαετία, η Ουκρανία υπήρξε βασικός εταίρος της ΕΕ, με τεράστια γεωπολιτική σημασία και πρωτοφανή αντίκτυπο στις πολιτικές της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της ευρωπαϊκής πορείας της Ουκρανίας και έχει οικοδομήσει ισχυρούς, στενούς δεσμούς με την ουκρανική Βουλή, τη Verkhovna Rada.

Οι εξελίξεις στην Ουκρανία από τον Νοέμβριο του 2013 ξεκίνησαν ως διαμαρτυρία υπέρ της ΕΕ και κατά της απόφασης του τότε προέδρου, Victor Yanukovych, να μην υπογράψει τη συμφωνία σύνδεσης με την ΕΕ. Αυτό το κίνημα οδήγησε τελικά σε αλλαγή κυβέρνησης και βουλευτικές εκλογές τον Οκτώβριο του 2014, με αποτέλεσμα να αναλάβουν την εξουσία κόμματα που είναι φιλοευρωπαϊκά και υπέρ των μεταρρυθμίσεων.

Τον Μάρτιο 2014 η Ρωσία προσάρτησε παράνομα την Κριμαία, και στο ανατολικό τμήμα της Ουκρανίας ξέσπασε ένοπλη σύγκρουση, υποκινούμενη από αυτονομιστές που είχαν την υποστήριξη της Ρωσίας.

Παρά τις συμφωνίες του Μινσκ που επιτεύχθηκαν το 2015 και τη δημιουργία διαπραγματευτικών πλαισίων, όπως η τριμερής ομάδα επαφής (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), Ρωσία και Ουκρανία) και το Κουαρτέτο της Νορμανδίας (Ρωσία, Ουκρανία, Γερμανία και Γαλλία), οι περιοδικές εκρήξεις βίας έχουν θέσει υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητα της εκεχειρίας. Οι οικονομικές κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας συνδέονταν με την πλήρη συμμόρφωση της Μόσχας με τις συμφωνίες του Μινσκ και ανανεώνονταν περιοδικά.

Τον Ιούνιο 2017, τέθηκε σε ισχύ η απαλλαγή από τη θεώρηση για διαμονή στην ΕΕ διάρκειας έως 90 ημερών για Ουκρανούς πολίτες που διαθέτουν βιομετρικά διαβατήρια, καθώς η Ουκρανία είχε εκπληρώσει τα κριτήρια του σχεδίου δράσης για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων.

Η συμφωνία σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας τέθηκε σε ισχύ την 1η Σεπτεμβρίου 2017, ενώ εφαρμοζόταν προσωρινά και εν μέρει από την 1η Νοεμβρίου 2014. Ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της συμφωνίας, η σφαιρική και σε βάθος ζώνη ελεύθερων συναλλαγών (DCFTA) τέθηκε σε πλήρη λειτουργία την 1η Ιανουαρίου 2016.

Εκτός από την πολιτική στήριξη, από το 2014 η ΕΕ και τα χρηματοπιστωτικά της ιδρύματα έχουν κινητοποιήσει πάνω από 17 δισ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων και δανείων για τη στήριξη της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας στην Ουκρανία. Στο πλαίσιο από κοινού καθορισμένης ατζέντας μεταρρυθμίσεων, η ΕΕ παρακολουθεί στενά την πρόοδο που σημειώνεται σε μια σειρά τομέων προτεραιότητας: καταπολέμηση της διαφθοράς, μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, συνταγματικές και εκλογικές μεταρρυθμίσεις, ενεργειακή απόδοση, μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Στις προεδρικές εκλογές του Απριλίου 2019, ο πρόεδρος Petro Poroshenko ηττήθηκε από τον πρωτοεμφανιζόμενο στην πολιτική σκηνή Volodymyr Zelensky. Ο Πρόεδρος Zelenskyy διέλυσε το κοινοβούλιο και προκήρυξε πρόωρες εκλογές τον Ιούλιο του 2019, στις οποίες το κόμμα του, που ονομάστηκε «Υπηρέτης του Λαού», κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Ως αποτέλεσμα αυτού, οι θέσεις τόσο του προέδρου της Βουλής όσο και του πρωθυπουργού καλύφθηκαν από μέλη του κόμματος. Τον Μάρτιο του 2020, ο Πρόεδρος Zelenskyy ανέλαβε σημαντικό κυβερνητικό ανασχηματισμό στον οποίο ο Denys Shmyhal ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού.

Το 2021, ο Πρόεδρος Zelenskyy δρομολόγησε μια σειρά από περαιτέρω κυβερνητικούς ανασχηματισμούς και ενίσχυσε τον ρόλο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας. Συγχρόνως, ο πρόεδρος της Βουλής, Dmitro Razumkov αντικαταστάθηκε από τον Ruslan Stefanchuk, μετά τη διαμάχη γύρω από την έγκριση του λεγόμενου «νομοσχεδίου απαλλαγής από τους ολιγάρχες», το οποίο τελικά υπογράφηκε από τον πρόεδρο και απέκτησε ισχύ νόμου στις αρχές Νοεμβρίου 2021.

Στις 21 Φεβρουαρίου 2022, η Κρατική Δούμα της Ρωσίας αναγνώρισε επίσημα την ανεξαρτησία των αυτοανακηρυχθεισών «Λαϊκών Δημοκρατιών» του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ. Τρεις ημέρες αργότερα, μετά από μήνες έντονης συγκέντρωσης στρατιωτικών δυνάμεων κατά μήκος των συνόρων της Ουκρανίας, ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ουκρανία σε διάφορα μέτωπα. Μεταξύ της 24ης Φεβρουαρίου 2022 - πρώτη ημέρα της ολοκληρωτικής ένοπλης επίθεσης από τη Ρωσική Ομοσπονδία - και της 12ης Μαρτίου 2023, το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) κατέγραψε 22 400 απώλειες αμάχων στη χώρα: 8 400 άμαχοι έχασαν τη ζωή τους και 14 000 τραυματίστηκαν. Ωστόσο, οι πραγματικοί αριθμοί είναι πιθανόν να είναι σημαντικά υψηλότεροι.

Από την έναρξη της εισβολής, η ΕΕ έχει καταδικάσει απερίφραστα την απρόκλητη και αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Στις 23 Φεβρουαρίου 2022, το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε νέα δέσμη κυρώσεων ως απάντηση στην αναγνώριση από τη Ρωσία των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ ως ανεξάρτητων οντοτήτων και στην επιβολή ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στις εν λόγω περιοχές. Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, η ΕΕ έχει επεκτείνει σημαντικά τα περιοριστικά μέτρα σε διάφορους τομείς, εγκρίνοντας διαδοχικές δέσμες κυρώσεων (10 δέσμες κυρώσεων έως τον Απρίλιο του 2023). Προσέθεσε επίσης σημαντικό αριθμό προσώπων και οντοτήτων στον κατάλογο κυρώσεων. Ο γενικός στόχος των μέτρων αυτών είναι να ενταθεί η πίεση που ασκείται στη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου.

Η Ουκρανία υπέβαλε επίσημη αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ στις 28 Φεβρουαρίου 2022 και της χορηγήθηκε καθεστώς υποψήφιας χώρας στις 23 Ιουνίου 2022 μετά από ομόφωνη απόφαση των ηγετών των 27 κρατών μελών της ΕΕ. Αυτή η ιστορική απόφαση βασίστηκε στη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε στις 17 Ιουνίου 2022, με την οποία συνιστάται η χορήγηση στην Ουκρανία καθεστώτος υποψήφιας χώρας, υπό την προϋπόθεση ότι θα υλοποιήσει επτά συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί την πρόοδο της Ουκρανίας όσον αφορά την εκπλήρωση των προϋποθέσεων που ορίζονται στη γνώμη της σχετικά με την αίτηση προσχώρησης. Η συνολική έκθεσή της προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η οποία αποτελεί μέρος της τακτικής δέσμης μέτρων για τη διεύρυνση, αναμένεται το φθινόπωρο του 2023.

Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενεργοποίησε την οδηγία για την προσωρινή προστασία στις 4 Μαρτίου 2022, προκειμένου να προσφέρει ταχεία και αποτελεσματική βοήθεια στα άτομα που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία και να εγγυηθεί ότι οι Ουκρανοί πρόσφυγες θα απολαμβάνουν τα ίδια πρότυπα και δικαιώματα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη στέγαση, την ιατρική περίθαλψη, την εργασία και την εκπαίδευση. Τον Μάιο του 2022 δρομολογήθηκε η πρωτοβουλία για τις λωρίδες αλληλεγγύης ΕΕ-Ουκρανίας, ώστε να μπορέσει η Ουκρανία να εξάγει γεωργικά προϊόντα και να εισάγει τα αγαθά που χρειάζεται. Επιπλέον, η ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίζουν σταθερά την πρωτοβουλία για τα σιτηρά υπό τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών, η οποία δημιουργεί ένα πλαίσιο για σημαντικές ποσότητες σιτηρών και επισιτιστικών αποθεμάτων από τρεις βασικούς ουκρανικούς λιμένες στον Εύξεινο Πόντο, ώστε να φτάσουν στις παγκόσμιες αγορές μέσω ενός συμφωνημένου διαδρόμου του Εύξεινου Πόντου.

Από την έναρξη του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας, η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της έχουν κινητοποιήσει 37.8 δισ. EUR στο πλαίσιο πρωτοβουλίας της «Ομάδας Ευρώπη» για την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και χρηματοπιστωτικής ανθεκτικότητας της Ουκρανίας και για τη στήριξη της ταχείας ανάκαμψής της. Η στήριξη λαμβάνει κυρίως τη μορφή μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (με μακροπρόθεσμα δάνεια συνολικού ύψους 25.2 δισ. EUR που δεσμεύτηκαν το 2022 και το 2023), αλλά περιλαμβάνει επίσης δημοσιονομική στήριξη, αντιμετώπιση κρίσεων, βοήθεια έκτακτης ανάγκης και ανθρωπιστική βοήθεια. Ταυτόχρονα, έχουν διατεθεί κονδύλια της ΕΕ ύψους έως και 17 δισ. EUR για να βοηθηθούν τα κράτη μέλη να καλύψουν τις ανάγκες των Ουκρανών προσφύγων. Τον Ιανουάριο του 2023, η ΕΕ εγκαινίασε μια πολυϋπηρεσιακή πλατφόρμα συντονισμού χορηγών για να διασφαλίσει τον στενό συντονισμό των διεθνών χορηγών και την παροχή στήριξης για τη διαδικασία ανάκαμψης και ανασυγκρότησης της Ουκρανίας με συνεκτικό, διαφανή και υπεύθυνο τρόπο.

Στις 16 Μαρτίου 2022, τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας και της Μολδαβίας συγχρονίστηκαν με το δίκτυο της ηπειρωτικής Ευρώπης. Η ΕΕ έχει λάβει ορισμένα μέτρα για να διασφαλίσει ότι η Ουκρανία θα έχει σταθερό ενεργειακό εφοδιασμό. Για παράδειγμα, κατέστησε δυνατή την παράδοση φυσικού αερίου στην Ουκρανία μέσω υλικής ικανότητας αντίστροφης ροής και επέτρεψε στην Ουκρανία να επωφεληθεί από την από κοινού αγορά φυσικού αερίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου και υδρογόνου από την ΕΕ.

Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έχουν διαθέσει σχεδόν 12 δισ. EUR σε στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία με τη μορφή όπλων και εξοπλισμού. Από το ποσό αυτό κινητοποιήθηκαν 4.6 δισ. EUR στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη. Επιπλέον, η αποστολή στρατιωτικής συνδρομής της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς στήριξη της Ουκρανίας (EUMAM Ukraine) συστάθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2022 με σκοπό την ενίσχυση της στρατιωτικής ικανότητας των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων μέσω εκπαίδευσης μεγάλης κλίμακας. Στις 20 Μαρτίου 2023, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε τριπλό σχέδιο με στόχο να εφοδιάσει επειγόντως την Ουκρανία με πυρομαχικά και, εφόσον ζητηθεί, πυραύλους, είτε από υφιστάμενα εθνικά αποθέματα είτε από την κοινή προμήθεια νεοπαραχθέντων πυρομαχικών.

Η συμβουλευτική αποστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUAM) στην Ουκρανία άρχισε να εργάζεται στη χώρα τον Δεκέμβριο του 2014 και συντονίζει τη διεθνή στήριξη στον τομέα της μη στρατιωτικής ασφάλειας. Εκτός από τις επιχειρησιακές της δραστηριότητες, παρέχει στρατηγικές συμβουλές, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης, στις ουκρανικές αρχές σχετικά με τον τρόπο ανάπτυξης βιώσιμων, υπεύθυνων και αποτελεσματικών υπηρεσιών ασφάλειας που ενισχύουν το κράτος δικαίου. Μετά την εισβολή της Ρωσίας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τροποποίησε την εντολή της EUAM ώστε να της επιτρέψει να στηρίξει την Ουκρανία στη διερεύνηση και δίωξη διεθνών εγκλημάτων.

A. Η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Κατά τη διάρκεια του 2021, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψηφίσματα σχετικά με τη συγκέντρωση ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων κατά μήκος των συνόρων της Ουκρανίας (ένα τον Απρίλιο και ένα τον Δεκέμβριο του 2021). Απέστειλε επίσης αντιπροσωπεία μελών της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και της Υποεπιτροπής Ασφάλειας και Άμυνας για να επισκεφθεί την Ουκρανία στα τέλη Ιανουαρίου 2022.

Μετά την έναρξη της ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας στις 24 Φεβρουαρίου 2022, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πραγματοποίησε έκτακτη σύνοδο ολομέλειας στις 1 Μαρτίου 2022 και ενέκρινε βασικό ψήφισμα στο οποίο καθορίζεται η θέση του:

  • καταδικάζει απερίφραστα την παράνομη, απρόκλητη και αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση και εισβολή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ουκρανία, καθώς και την εμπλοκή της Λευκορωσίας στην επίθεση αυτή·
  • ζητεί από τη Ρωσική Ομοσπονδία να θέσει αμέσως τέρμα σε όλες τις στρατιωτικές δραστηριότητες στην Ουκρανία, να αποσύρει άνευ όρων όλες τις στρατιωτικές και παραστρατιωτικές δυνάμεις και τον στρατιωτικό εξοπλισμό από ολόκληρη την διεθνώς αναγνωρισμένη επικράτεια της Ουκρανίας, και να σεβαστεί πλήρως την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της·
  • υπογραμμίζει ότι η στρατιωτική επίθεση και εισβολή συνιστά σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ιδίως του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, και καλεί τη Ρωσική Ομοσπονδία να ανταποκριθεί και πάλι στις ευθύνες ενός μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας και να σεβαστεί τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι, της Χάρτας των Παρισίων για μια Νέα Ευρώπη και του Μνημονίου της Βουδαπέστης·
  • θεωρεί ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία συνιστά επίθεση όχι μόνο κατά κυρίαρχης χώρας αλλά και κατά των αρχών και του μηχανισμού συνεργασίας και ασφάλειας στην Ευρώπη και της βασισμένης σε κανόνες διεθνούς τάξης, όπως ορίζεται στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών·
  • καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να εργαστούν για τη χορήγηση καθεστώτος υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία, σύμφωνα με το άρθρο 49 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και με βάση τα επιτεύγματα της χώρας αυτής, και, εν τω μεταξύ, να συνεχίσουν να εργάζονται για την ένταξή της στην ενιαία αγορά της ΕΕ σύμφωνα με το πρότυπο της συμφωνίας σύνδεσης·
  • εκφράζει ικανοποίηση για την ταχεία έγκριση κυρώσεων από το Συμβούλιο, αλλά επιμένοντας στην ανάγκη θέσπισης πρόσθετων αυστηρών κυρώσεων.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρακολούθησε εκ του σύνεγγυς την κατάσταση στην Ουκρανία και έλαβε πολιτική θέση σε σειρά ψηφισμάτων, ιδίως σε ψήφισμα που εγκρίθηκε στις 7 Απριλίου 2022, στο οποίο ζητούσε, μεταξύ άλλων, τα εξής:

  • πρόσθετα κατασταλτικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένου άμεσου πλήρους εμπάργκο στις ρωσικές εισαγωγές πετρελαίου, άνθρακα, πυρηνικών καυσίμων και φυσικού αερίου, συνοδευόμενα από σχέδιο για τη διασφάλιση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ και την πλήρη εγκατάλειψη των αγωγών φυσικού αερίου Nordstream 1 και 2·
  • τον αποκλεισμό της Ρωσίας από την G20 και άλλους πολυμερείς οργανισμούς, όπως το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, η Ιντερπόλ, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, η UNESCO και άλλοι·
  • τον αποκλεισμό των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα SWIFT και την απαγόρευση εισόδου ρωσικών σκαφών στα χωρικά ύδατα της ΕΕ και ελλιμενισμού σε λιμένες της ΕΕ·
  • τον τερματισμό της συνεργασίας με ρωσικές εταιρείες σε υφιστάμενα και νέα πυρηνικά έργα και τον τερματισμό της επιστημονικής συνεργασίας με ρωσικές εταιρείες ενέργειας.

Περαιτέρω συναφή ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περιλαμβάνουν:

Επιπλέον, οι ηγέτες των πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (η Διάσκεψη των Προέδρων) ενέκριναν δήλωση στις 9 Ιουνίου 2022, στην οποία απευθύνουν έκκληση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να χορηγήσει καθεστώς υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία.

Μετά την απονομή του διακεκριμένου Βραβείου Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στον Ουκρανό σκηνοθέτη Oleg Sentsov το 2018, το 2022 απονεμήθηκε το βραβείο «στον γενναίο λαό της Ουκρανίας, εκπροσωπούμενο από τον πρόεδρο, τους εκλεγμένους αντιπροσώπους και την κοινωνία των πολιτών». Η τελετή απονομής πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου 2022 στο Στρασβούργο. Σε αυτήν συμμετείχε η δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα και πρόεδρος της μη κυβερνητικής οργάνωσης Center for Civil Liberties (η οποία κέρδισε επίσης το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης 2022) Oleksandra Matviichuk, η ιδρύτρια της ιατρικής μονάδας "Taira's Angels" Yuliia Paievska, ο δήμαρχος Μελιτόπολης Ivan Fedorov και ο εκπρόσωπος του κινήματος «Yellow Ribbon Civil Resistance Movement» Yaroslav Bozhko. Ο Πρόεδρος Zelenskyy μίλησε στην τελετή μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει παράσχει τεχνική και σε είδος βοήθεια στο κοινοβούλιο της Ουκρανίας, τη Verkhovna Rada, ιδίως στους τομείς της ΤΠ, της επικοινωνίας, της νομικής συνδρομής και της μετάφρασης. Έχει επίσης αναπτύξει μια σειρά εργαλείων επικοινωνίας, όπως ο ιστότοπος Stand with Ukraine, ο οποίος είναι διαθέσιμος στα αγγλικά και στα ουκρανικά, και ένας ουκρανικός λογαριασμός Twitter του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Το Κοινοβούλιο έχει επίσης αναλάβει σειρά συγκεκριμένων δράσεων για την προσέγγιση και τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών και του πληθυσμού της Ουκρανίας. Για παράδειγμα, άνοιξε έναν ουκρανικό κόμβο της κοινωνίας των πολιτών στο κτίριο του Σταθμού Ευρώπη στις Βρυξέλλες και δρομολόγησε μια πρωτοβουλία με την ονομασία Generators of Hope, στο πλαίσιο της οποίας δώρισε μια γεννήτρια στις 8 Δεκεμβρίου 2022 και απέστειλε επτά γεννήτριες απευθείας στο Verkhovna Rada.

B. Διακοινοβουλευτική συνεργασία

Το ξέσπασμα του πολέμου πλήρους κλίμακας και η χορήγηση επίσημου καθεστώτος υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία οδήγησαν σε ευρύτερο διάλογο και περισσότερες προσωπικές επισκέψεις σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ άλλων μεταξύ των ηγετών των δύο κοινοβουλίων, των πολιτικών ομάδων, των κοινοβουλευτικών επιτροπών και άλλων σχετικών οργάνων, καθώς και στο πλαίσιο της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας.

Στις 1 Απριλίου 2022, η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Roberta Metsola έγινε η πρώτη ηγέτιδα της ΕΕ που μετέβη στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή. Επισκέφθηκε το Κίεβο, όπου απευθύνθηκε στη Verkhovna Rada και συναντήθηκε με τον Πρόεδρο Zelenskyy, τον Πρωθυπουργό Denys Shmyhal και εκπροσώπους των πολιτικών ομάδων της Verkhovna Rada. Επ’ ευκαιρία της Ημέρας του ουκρανικού κράτους στις 28 Ιουλίου 2022, η Πρόεδρος Metsola απηύθυνε στη Verkhovna Rada βιντεομήνυμα στο οποίο επιβεβαίωσε τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η ΕΕ για να βοηθήσει την ανάκαμψη και την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2022, ο Πρωθυπουργός της Ουκρανίας Denys Shmyhal επισκέφθηκε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και συναντήθηκε με την Πρόεδρο Metsola και τους ηγέτες των πολιτικών ομάδων, ενώ στις 14 Σεπτεμβρίου 2022, η σύζυγος του Προέδρου Zelenskyy Olena Zelenska συμμετείχε στη συζήτηση σχετικά με την ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης κατά τη διάρκεια της συνόδου ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο.

Ο Γενικός Γραμματέας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Klaus Welle, επισκέφθηκε την Ουκρανία από τις 19 έως τις 22 Σεπτεμβρίου 2022 κατόπιν προσκλήσεως του ομολόγου του στη Verkhovna Rada. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνεδρίασης, συναντήθηκε με προσωπικότητες, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου αντιπροέδρου της Verkhovna Rada Oleksandr Korniyenko, για να συζητήσει τη στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προς τη Rada.

Ο Πρόεδρος Zelenskyy μίλησε στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά την τελετή απονομής του Βραβείου Ζαχάρωφ στις 14 Δεκεμβρίου 2022, ενώ την ίδια ημέρα η Πρόεδρος Metsola μίλησε στη Verkhovna Rada σχετικά με την πρόοδο της Ουκρανίας ως υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ χώρας. Στις 9 Φεβρουαρίου 2023, το Κοινοβούλιο πραγματοποίησε έκτακτη σύνοδο ολομέλειας (επίσημη συνεδρίαση) στην οποία παρέστη αυτοπροσώπως ο Πρόεδρος Zelenskyy. Στις 4 Μαρτίου 2023, ο Πρόεδρος Metsola συμμετείχε στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη δικαιοσύνη στο Lviv και συναντήθηκε με προσωπικότητες όπως ο Πρόεδρος Zelenskyy, ο Πρόεδρος της Verkhovna Rada Ruslan Stefanchuk και ο Γενικός Εισαγγελέας της Ουκρανίας Andriy Kostin. Η ίδια και ο πρόεδρος Zelenskyy συναντήθηκαν επίσης με φοιτητές του εθνικού πανεπιστημίου Ivan Franko.

Στις 2 Δεκεμβρίου 2022, αντιπροσωπεία μελών της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Υποεπιτροπής Ασφάλειας και Άμυνας επισκέφθηκε το Κίεβο για να συναντηθεί με βασικούς Ουκρανούς αξιωματούχους και μέλη της Verkhovna Rada. Στις 20 Φεβρουαρίου 2023, έξι μέλη της Ειδικής Επιτροπής σχετικά με τις εξωτερικές παρεμβάσεις σε όλες τις δημοκρατικές διαδικασίες στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της παραπληροφόρησης, και την ενίσχυση της ακεραιότητας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ING2) επισκέφθηκαν το Κίεβο. Εκεί, είχαν εντατικό πρόγραμμα συνεδριάσεων με επίκεντρο τις εξωτερικές παρεμβάσεις, την παραπληροφόρηση και τη στήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία στο πλαίσιο του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας και του καθεστώτος της Ουκρανίας ως υποψήφιας προς ένταξη στην ΕΕ χώρας.

Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας συνεδριάζει τακτικά από την έναρξη της ρωσικής εισβολής. Η 13η συνεδρίαση της ΚΕΣ - μια έκτακτη συνεδρίασή της- πραγματοποιήθηκε στις 24 Μαρτίου 2022, με εξ αποστάσεως συμμετοχή Ουκρανών βουλευτών, και εγκρίθηκε κοινή δήλωση. Μια τακτική συνεδρίαση της ΚΕΣ ΕΕ-Ουκρανίας πραγματοποιήθηκε στο Στρασβούργο στις 8 και 9 Ιουνίου 2022, με φυσική παρουσία όλων των συμμετεχόντων. Σε αυτή τη συνεδρίαση εγκρίθηκε επίσης κοινή δήλωση της ΚΕΣ. Αρκετές ad hoc αντιπροσωπείες της Verkhovna Rada επισκέφθηκαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενώ το Προεδρείο της ΚΕΣ, το οποίο αποτελείται από τους συμπροέδρους και τους αντιπροέδρους της ΚΕΣ, έχει επίσης συναντηθεί αρκετές φορές διαδικτυακά.

Με πρωτοβουλία της Προέδρου Metsola και του Προέδρου Stefanchuk, τα δύο κοινοβούλια πραγματοποίησαν την πρώτη τους συνεδρίαση μεταξύ επιτροπών στις 12 Απριλίου 2023. Στόχος ήταν να ενισχυθούν οι επαφές μεταξύ των κοινοβουλευτικών επιτροπών τους σε σχέση με την επιλογή της Ουκρανίας για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και το πρόγραμμα νομοθετικής εναρμόνισης.

Το νομικό πλαίσιο για την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την ανάπτυξη ικανοτήτων παρέχεται από το μνημόνιο συμφωνίας, που υπεγράφη με τη Verkhovna Rada στις 3 Ιουλίου 2015 και ανανεώθηκε για τη νέα κοινοβουλευτική περίοδο, και από τη συμφωνία διοικητικής συνεργασίας, η οποία υπεγράφη από τους γενικούς γραμματείς των δύο νομοθετικών οργάνων τον Μάρτιο του 2016.

Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του για την υποστήριξη της δημοκρατίας στην Ουκρανία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εφαρμόζει επίσης ένα μακρόπνοο πρόγραμμα ανάπτυξης ικανοτήτων για τη Verkhovna Rada. Οι προσπάθειες αυτές βασίζονται στις συστάσεις που διατυπώθηκαν μεταξύ Σεπτεμβρίου 2016 και Φεβρουαρίου 2017 κατά τη διάρκεια της αποστολής εκτίμησης αναγκών που πραγματοποίησε ο Pat Cox, πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο οποίος εξακολουθεί να συμμετέχει ενεργά στην εφαρμογή και την παρακολούθηση των συστάσεων.

Το 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δρομολόγησε διαδικασία πολιτικού διαλόγου και διαμεσολάβησης με την ονομασία «Διάλογος Jean Monnet». Ο διάλογος Jean Monnet με την Ουκρανία περιλαμβάνει τακτικά τον Πρόεδρο της Verkhovna Rada και τους ηγέτες των πολιτικών ομάδων σε συζητήσεις σχετικά με την εφαρμογή των εν λόγω συστάσεων, καθώς και την εσωτερική μεταρρύθμιση της Verkhovna Rada.

Ενόψει της φιλοδοξίας της Verkhovna Rada να προχωρήσει σε ένα προενταξιακό θεματολόγιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δρομολόγησε πρόσφατα μια σειρά διαδικτυακών σεμιναρίων για Ουκρανούς βουλευτές. Αυτά επικεντρώνονται στη νομική εναρμόνιση, στις βέλτιστες πρακτικές στις νομοθετικές διαδικασίες, καθώς και στη δεοντολογία και τη σύγκρουση συμφερόντων. Τα δύο κοινοβούλια συνεργάζονται επίσης στενότερα για το θεματολόγιο ψηφιοποίησης, την ικανότητα στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών και τις μεταφραστικές υπηρεσίες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναπτύσσει έναν σημαντικό κοινοβουλευτικό μηχανισμό που θα ενσωματωθεί στις ελεγκτικές αρμοδιότητες της Verkhovna Rada και θα έχει ως στόχο τον έλεγχο των εξωτερικών κονδυλίων που λαμβάνει η Ουκρανία. Οι εργασίες σε αυτόν τον τομέα εποπτεύονται από έναν ορισθέντα επικεφαλής βουλευτή του ΕΚ για τη στήριξη της δημοκρατίας, τον Michael Gahler. Προετοιμάζονται επίσης προγράμματα για τη χειραφέτηση των γυναικών βουλευτών και την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.

C. Παρακολούθηση εκλογών

Οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο μιας παγιωμένης δημοκρατίας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έστειλε αποστολές παρατήρησης στην Ουκρανία το 2014 και το 2015 για τις προεδρικές, τις βουλευτικές και τις τοπικές εκλογές, και το 2019 για τις προεδρικές και τις βουλευτικές εκλογές.

Η ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις εκλογές στα παρανόμως κατεχόμενα εδάφη, ιδίως στις εκλογές για τη ρωσική Δούμα τον Σεπτέμβριο του 2021 στις οποίες συμμετείχε η κατεχόμενη Κριμαία. Στη δήλωσή του της 20 Σεπτεμβρίου 2021, ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής/Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας τόνισε ότι η ΕΕ δεν αναγνωρίζει τις αποκαλούμενες εκλογές που διεξήχθησαν στην κατεχόμενη χερσόνησο της Κριμαίας.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ουκρανίας, οι τακτικές βουλευτικές εκλογές πρόκειται να διεξαχθούν το φθινόπωρο του 2023, οι προεδρικές εκλογές την άνοιξη του 2024 και οι τοπικές εκλογές το φθινόπωρο του 2025. Ωστόσο, οι εκλογές δεν μπορούν να διεξαχθούν ενόσω ισχύει στρατιωτικός νόμος. Οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές θα δημιουργήσουν πρωτοφανείς προκλήσεις, καθώς σημαντικό μέρος των εκλογικών υποδομών έχει υποστεί ζημίες και εκατομμύρια ψηφοφόροι έχουν εκτοπιστεί εντός ή εκτός της χώρας.

Έχουν ήδη αρχίσει οι εργασίες για την αξιολόγηση των επιπτώσεων του πολέμου στο εκλογικό σώμα και τις εκλογικές υποδομές της Ουκρανίας και την προετοιμασία για το νέο εκλογικό τοπίο. Οι ουκρανικές εκλογικές αρχές λαμβάνουν βοήθεια από τη διεθνή κοινότητα για τη διοργάνωση ψηφοφορίας εκτός της χώρας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διεξάγει κοινοβουλευτικό εκλογικό διάλογο για το θέμα αυτό στα τέλη Μαΐου του 2023, σε συνεργασία με το International Idea και το Διεθνές Ίδρυμα Εκλογικών Συστημάτων, το οποίο παρέχει μεγάλης κλίμακας εκλογική βοήθεια στην Ουκρανία και βοηθά τη χώρα να καθορίσει το καλύτερο μοντέλο ψηφοφορίας εκτός της χώρας, με έμφαση στους Ουκρανούς πρόσφυγες στο εξωτερικό.

Μολδαβία

Στις 27 Ιουνίου 2014, η ΕΕ και η Μολδαβία υπέγραψαν συμφωνία σύνδεσης, συμπεριλαμβανομένης μιας σφαιρικής και σε βάθος συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών (DCFTA), η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2016. Η συμφωνία ενίσχυσε τους πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς της Μολδαβίας με την ΕΕ. Καθόρισε ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων σε πεδία ζωτικής σημασίας για τη χρηστή διακυβέρνηση και την οικονομική ανάπτυξη και ενίσχυσε τη συνεργασία σε διάφορους τομείς. Με την υπογραφή της συμφωνίας, η Μολδαβία δεσμεύτηκε να μεταρρυθμίσει τις εσωτερικές πολιτικές της βάσει της νομοθεσίας και της πρακτικής της ΕΕ. Ο χάρτης πορείας για την εφαρμογή της συμφωνίας σύνδεσης καθορίζεται στην ατζέντα σύνδεσης, η τελευταία έκδοση της οποίας — η αναθεωρημένη ατζέντα σύνδεσης 2021-2027 — συμφωνήθηκε τον Αύγουστο του 2022. Η ΕΕ είναι μακράν ο κύριος εμπορικός εταίρος της Μολδαβίας και αντιπροσωπεύει το 52 % του συνόλου των εμπορικών συναλλαγών της. Είναι επίσης ο μεγαλύτερος επενδυτής στη χώρα.

Από την έναρξη ισχύος της ελευθέρωσης του καθεστώτος θεωρήσεων για βραχεία διαμονή τον Απρίλιο του 2014, περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια πολίτες της Μολδαβίας με βιομετρικά διαβατήρια έχουν ταξιδέψει στον χώρο Σένγκεν χωρίς θεώρηση, γεγονός που ενίσχυσε τον τουρισμό, τις επιχειρηματικές σχέσεις και τις διαπροσωπικές επαφές.

Τα δημοκρατικά πρότυπα στη Μολδαβία επιδεινώθηκαν για καιρό, με αποτέλεσμα η ΕΕ να αναστείλει την εκταμίευση της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής της το 2018. Εντούτοις συνέχισε τη δημοσιονομική της στήριξη το 2019, μέσα από το πρίσμα της ανανεωμένης δέσμευσης της Μολδαβίας για τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος και την προάσπιση του κράτους δικαίου.

Στις 2 Ιουνίου 2021, η Επιτροπή δημοσίευσε το σχέδιο της ΕΕ για την ανάκαμψη της οικονομίας της Μολδαβίας, το οποίο προβλέπει 600 εκατ. EUR για τη στήριξη της κοινωνικοοικονομικής ανάκαμψης της χώρας μετά τη νόσο COVID-19, την προώθηση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης και την αξιοποίηση του αναξιοποίητου οικονομικού δυναμικού της χώρας.

Το κόμμα Δράση και Αλληλεγγύη (PAS) της υπέρμαχου της ΕΕ πρόεδρου Maia Sandu εξασφάλισε μια ηχηρή νίκη στις πρόωρες κοινοβουλευτικές εκλογές της 11ης Ιουλίου 2021. Το κοινοβούλιο στο οποίο κυριαρχεί το PAS ενέκρινε τον διορισμό της Natalia Gavrilița ως πρωθυπουργού και ενέκρινε το φιλόδοξο πρόγραμμά της για την έξοδο της μετασοβιετικής χώρας από μια παρατεταμένη πολιτική και οικονομική κρίση και την προσέγγισή της με την ΕΕ - την πρώτη προτεραιότητά της στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής - μέσω της πλήρους εφαρμογής της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Μολδαβίας.

Η εγγύτητα της Μολδαβίας με την Ουκρανία την κατέστησε ιδιαίτερα ευάλωτη στην επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Αυτό έχει πλήξει σοβαρά τη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό, η Μολδαβία έκανε το ιστορικό βήμα να υποβάλει επισήμως αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ στις 3 Μαρτίου 2022. Έλαβε καθεστώς υποψήφιας χώρας κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 23 Ιουνίου 2022, ανοίγοντας μια νέα στρατηγική φάση στις σχέσεις ΕΕ-Μολδαβίας.

Ενόψει του πολέμου στην Ουκρανία, η ΕΕ επέδειξε αλληλεγγύη προς τη Μολδαβία. Από τον Οκτώβριο του 2021, έχει παράσχει στη χώρα πάνω από 1.09 δισ. ευρώ ως στήριξη, με τη μορφή επιχορηγήσεων και δανείων. Η ΕΕ επιδιώκει να ενισχύσει την ανθεκτικότητα, την ασφάλεια, τη σταθερότητα, την οικονομία και την ενεργειακή ασφάλεια της Μολδαβίας, να ενισχύσει τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας και να στηρίξει τις προσπάθειες της Μολδαβίας να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις και να προσχωρήσει στην ΕΕ. Τον Ιανουάριο του 2022, η Επιτροπή πρότεινε δέσμη μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής ύψους 150 εκατ. EUR για τη Μολδαβία (δύο δόσεις εκ των οποίων εκταμιεύθηκαν την περίοδο 2022-2023), ενώ στις 24 Ιανουαρίου 2023 πρότεινε να αυξηθεί το ποσό αυτό έως και κατά 145 εκατ. EUR. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την πρόταση αυτή στις 9 Μαΐου 2023 και το Συμβούλιο θα το πράξει έως τα τέλη Μαΐου του 2023. Η καταβολή της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής θα εξαρτηθεί από την εφαρμογή τόσο του προγράμματος του ΔΝΤ όσο και των μέτρων πολιτικής που συμφωνήθηκαν στο ΜΣ.

Οι μολδαβικές αρχές εντείνουν τώρα τις μεταρρυθμιστικές τους προσπάθειες για την εφαρμογή των εννέα προϋποθέσεων που ορίζονται στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Μολδαβίας στην ΕΕ και την επίτευξη των στόχων που περιγράφονται στην ατζέντα σύνδεσης ΕΕ-Μολδαβίας, η οποία εξακολουθεί να αποτελεί κινητήρια δύναμη για μεταρρυθμίσεις και ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ. Οι συστάσεις που περιέχονται στην αναλυτική έκθεση της Επιτροπής του Φεβρουαρίου 2023 καθοδηγούν επίσης τις προσπάθειες μεταρρύθμισης και προσέγγισης της χώρας.

Η 7η σύνοδος του Συμβουλίου Σύνδεσης ΕΕ-Μολδαβίας πραγματοποιήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2023 στις Βρυξέλλες. Κατά τη διάρκεια της συνόδου αυτής, η ΕΕ και η Μολδαβία επανέλαβαν τη δέσμευσή τους να ενισχύσουν την πολιτική τους σύνδεση και να εμβαθύνουν την οικονομική τους ολοκλήρωση. Η Μολδαβία υπογράμμισε επίσης την αποφασιστικότητά της να ανταποκριθεί στις αναγκαίες απαιτήσεις για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων το συντομότερο δυνατόν. 

Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση σχετικά με την ετοιμότητα της Μολδαβίας στην επόμενη δέσμη μέτρων για τη διεύρυνση τον Οκτώβριο του 2023.

Στις 10 Φεβρουαρίου 2023, ο πρωθυπουργός Gavrilița παραιτήθηκε, και ο Dorin Recean, πρώην σύμβουλος του Προέδρου Sandu, εγκρίθηκε ως νέος πρωθυπουργός. Παράλληλα έγινε ανασχηματισμός της κυβέρνησης. Η νέα κυβέρνηση επιδιώκει ένα θεματολόγιο υπέρ της ΕΕ, με νέα έμφαση στην εθνική ασφάλεια και στην επιτάχυνση της υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ.

Από τον Φεβρουάριο του 2023, η Ρωσία έχει εντείνει τον υβριδικό πόλεμο κατά της Μολδαβίας και τώρα προσπαθεί ανοιχτά να αποσταθεροποιήσει τη φιλικά προσκείμενη προς την ΕΕ κυβέρνηση της Μολδαβίας μέσω των εκπροσώπων της, πραγματοποιώντας κυβερνοεπιθέσεις, διαδίδοντας παραπληροφόρηση, προκαλώντας κοινωνικές αναταραχές και ανακοινώνοντας ψευδείς βομβιστικές απειλές. Ο Πρόεδρος Sandu προειδοποίησε δημοσίως για ενδεχόμενο στρατιωτικό πραξικόπημα υποστηριζόμενο από τη Ρωσία, συγκεκαλυμμένο ως διαμαρτυρία της αντιπολίτευσης. Ως απάντηση, η ΕΕ αυξάνει τη συνεργασία της με τη Μολδαβία στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας και αναπτύσσει αποστολή εταιρικής σχέσης της ΕΕ (EUPM Moldova) στη χώρα στο πλαίσιο της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας.

Η Μολδαβία θα φιλοξενήσει τη δεύτερη σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Κισινάου την 1η Ιουνίου 2023. Η απόφαση για τη διεξαγωγή της συνόδου κορυφής στη Μολδαβία αποτελεί σημαντικό πολιτικό μήνυμα που τονίζει τη σημασία της χώρας για την ΕΕ. Ωστόσο, η φιλοξενία της συνόδου κορυφής αποτελεί μείζονα πρόκληση για μια χώρα με περιορισμένη διοικητική ικανότητα.

Σημαντική πρόκληση για τη Μολδαβία εξακολουθεί να αποτελεί το ζήτημα της αποσχισθείσας Υπερδνειστερίας, η οποία ανακήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία της το 1990. Έχει καταστεί ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία, λόγω της παρουσίας ρωσικών στρατευμάτων και της εξάρτησης της Μολδαβίας από την ηλεκτρική ενέργεια από την Υπερδνειστερία. Η ΕΕ συμμετέχει ως παρατηρητής στη διαπραγματευτική διαδικασία 5 + 2 για τη διευθέτηση της διένεξης στην Υπερδνειστερία. Μολονότι η διαδικασία διαπραγμάτευσης έχει εκ των πραγμάτων διακοπεί από το 2022, η ΕΕ εξακολουθεί να υποστηρίζει μια συνολική, ειρηνική διευθέτηση βασισμένη στην κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Μολδαβίας, με ειδικό καθεστώς για την Υπερδνειστερία. Επιπλέον, οι ήδη τεταμένες σχέσεις μεταξύ της αυτόνομης περιφέρειας της Γκαγκαουζίας και της κεντρικής κυβέρνησης στο Κισινάου έχουν καταστεί ακόμη πιο τεταμένες με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και θα συνεχίσουν να θέτουν προκλήσεις.

A. Η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 20ης Οκτωβρίου 2020 αναγνώρισε τις βελτιώσεις που έγιναν στη Μολδαβία όσον αφορά την προώθηση των δημοκρατικών προτύπων και την καταπολέμηση της διαφθοράς, επαναλαμβάνοντας παράλληλα την έκκλησή του για ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστικό σύστημα. Ένα μήνα μετά την υποβολή της αίτησης προσχώρησης της Μολδαβίας στην ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα στις 5 Μαΐου 2022, στο οποίο ζητούσε από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να χορηγήσουν καθεστώς υποψήφιας χώρας στη Μολδαβία και να την εντάξουν στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο ζητεί επίσης από την Επιτροπή να αυξήσει περαιτέρω τη χρηματοδοτική και τεχνική βοήθεια προς τη Μολδαβία, μεταξύ άλλων μέσω μιας νέας πρότασης μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής, μέτρων ελευθέρωσης των μεταφορών και του εμπορίου, καθώς και συνεχούς στήριξης για τη διαχείριση των προσφύγων και για το ανθρωπιστικό έργο.

Μετά την έγκριση της έκθεσής του σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Μολδαβίας στις 19 Μαΐου 2022, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε εκ νέου τη χορήγηση καθεστώτος υποψήφιας χώρας στη Μολδαβία. Στην έκθεση, υπογράμμισε ότι έχουν ληφθεί ορισμένα σημαντικά μέτρα για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, αλλά ότι πρέπει να καταβληθούν πολύ περισσότερες προσπάθειες, ιδίως για την ενίσχυση των βασικών κρατικών θεσμών. Αυτό επανελήφθη και στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 23ης Ιουνίου 2022 σχετικά με το καθεστώς χώρας υποψήφιας για ένταξη για την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας και τη Γεωργία.

Μετά την αύξηση των υβριδικών απειλών που αντιμετωπίζει η Μολδαβία στο πλαίσιο του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα στις 19 Απριλίου 2023, στο οποίο επανέλαβε την αταλάντευτη υποστήριξή του στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας σε αυτούς τους ιδιαίτερα δύσκολους καιρούς.

B. Διακοινοβουλευτική συνεργασία

Στις 18 Μαΐου 2022, κατόπιν πρόσκλησης της Προέδρου Metsola, ο Πρόεδρος Sandu απευθύνθηκε στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία. Αυτό αποτέλεσε ισχυρή ένδειξη στήριξης προς τη χώρα, η οποία έχει πληγεί δυσανάλογα από τον πόλεμο. Η Πρόεδρος Metsola επισκέφθηκε τη Μολδαβία στις 11 Νοεμβρίου 2022 για να συναντηθεί με τον Πρόεδρο Sandu και τον Πρωθυπουργό κ. Gavriliļa και να μιλήσει στο Κοινοβούλιο της Μολδαβίας. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της, επανέλαβε με σθένος την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην ένταξη της Μολδαβίας στην ΕΕ.

Η συμφωνία σύνδεσης ΕΕ-Μολδαβίας προβλέπει, στο άρθρο 440, τη σύσταση Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Σύνδεσης (ΚΕΣ). Η πρώτη συνεδρίαση της ΚΕΣ πραγματοποιήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2014 και η 13η συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες στις 23 Μαρτίου 2023. Η ΚΕΣ έχει υποστηρίξει σθεναρά την πορεία ένταξης της Μολδαβίας στην ΕΕ από τότε που η χώρα υπέβαλε αίτηση προσχώρησης στην ΕΕ τον Μάρτιο του 2023. Τον Απρίλιο του 2023 κάλεσε τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να χορηγήσουν στη Μολδαβία καθεστώς υποψήφιας χώρας για ένταξη στην ΕΕ. Κατά τις δύο τελευταίες συνεδριάσεις της ΚΕΣ εγκρίθηκαν ισχυρές δηλώσεις με τις οποίες ζητείται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αρχίσουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις έως το τέλος του 2023, μόλις η Μολδαβία εφαρμόσει τις εννέα συστάσεις της Επιτροπής, και παροτρύνοντάς τα να ενσωματώσουν σταδιακά τη Μολδαβία στην ενιαία αγορά. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει χαρακτηρίσει τη Μολδαβία ως χώρα προτεραιότητας για το έργο της στήριξης της δημοκρατίας και υλοποιεί ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων με το Κοινοβούλιο της Μολδαβίας, τόσο σε πολιτικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο. Το πλαίσιο για τις δραστηριότητες αυτές προβλέπεται στο μνημόνιο συμφωνίας που υπεγράφη από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου David Sassoli και τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου της Μολδαβίας Igor Grosu τον Νοέμβριο του 2021. Το παρόν μνημόνιο συμφωνίας συμπληρώνει τη συμφωνία αυτή.

Ορισμένες από τις δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη Μολδαβία επικεντρώνονται στη βοήθεια για μέτρα αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης και των εξωτερικών παρεμβάσεων στις δημοκρατικές διαδικασίες (πρόγραμμα «Τρίγωνο για τη Δημοκρατία»), στην προώθηση μιας νοοτροπίας πολιτικού διαλόγου στο Κοινοβούλιο της Μολδαβίας (διάλογος Jean Monnet), καθώς και στην ανάπτυξη ικανοτήτων τόσο σε πολιτικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο.

C. Παρακολούθηση εκλογών

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέστειλε αντιπροσωπεία στη Διεθνή Αποστολή Παρατήρησης Εκλογών, υπό την ηγεσία του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ (ΟΑΣΕ/ODIHR), για την παρακολούθηση των βουλευτικών εκλογών της Μολδαβίας στις 11 Ιουλίου 2021. Οι παρατηρητές σημείωσαν ότι οι εκλογές αυτές ήταν γενικά καλά οργανωμένες, ελεύθερες και ανταγωνιστικές, μολονότι διαπιστώθηκαν ορισμένες εναπομένουσες ελλείψεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για τις μελλοντικές εκλογές.

Τον Δεκέμβριο του 2022, το κοινοβούλιο της Μολδαβίας ενέκρινε νέο εκλογικό κώδικα που ανταποκρίνεται σε βασικές συστάσεις που εκδόθηκαν από διεθνείς και τοπικές οργανώσεις εμπειρογνωμόνων, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής της Βενετίας. Η νέα αυτή πράξη τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2023. Καλύπτει τις συστάσεις της αντιπροσωπείας εκλογικών παρατηρητών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της οποίας επικεφαλής ήταν ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου David McAllister. Ωστόσο, η διεθνής κοινότητα θα γνωρίζει αν οι συστάσεις έχουν εφαρμοστεί πλήρως μόνον εάν οι νέοι κανόνες εφαρμοστούν σωστά. Για τον λόγο αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να αποστείλει αντιπροσωπεία εκλογικών παρατηρητών στη Μολδαβία για να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα και την επιβολή του κώδικα κατά τις τοπικές εκλογές του φθινοπώρου του 2023, οι οποίες θα είναι οι πρώτες που θα πραγματοποιηθούν σύμφωνα με τους νέους κανόνες.

Λευκορωσία

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι σχέσεις της ΕΕ με τη Λευκορωσία ήταν δύσκολες κατά περιόδους, λόγω συνεχών παραβιάσεων των ανθρωπίνων και ατομικών δικαιωμάτων στη χώρα. Ωστόσο, στο διάστημα μεταξύ 2014 και 2020, η Λευκορωσία επέδειξε μια πιο ανοικτή στάση έναντι της ΕΕ και της πολιτικής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης. Οι σχέσεις της με τις δυτικές χώρες είχαν βελτιωθεί κάπως και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ως η χώρα που φιλοξένησε τις συνομιλίες σχετικά με την κρίση στην Ουκρανία, οι οποίες διεξήχθησαν με τη μεσολάβηση της ΕΕ. Ως απάντηση, η ΕΕ δεσμεύτηκε για μια πολιτική «δέσμευσης με κριτικό πνεύμα» με τη Λευκορωσία, όπως περιγράφεται στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 15ης Φεβρουαρίου 2016, σύμφωνα με τα οποία τα απτά μέτρα που έλαβε η Λευκορωσία για την κατοχύρωση των θεμελιωδών ελευθεριών, του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων —συμπεριλαμβανομένων των ελευθεριών του λόγου, της έκφρασης και των μέσων ενημέρωσης— και των εργασιακών δικαιωμάτων, θα εξακολουθήσουν να είναι βασικά κριτήρια για τη διαμόρφωση της μελλοντικής πολιτικής της ΕΕ έναντι της χώρας αυτής. Οι διαπραγματεύσεις για εταιρική σχέση κινητικότητας ολοκληρώθηκαν το 2017 και οι συμφωνίες διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων και επανεισδοχής τέθηκαν σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2020 με στόχο την προώθηση των διαπροσωπικών επαφών.

Δυστυχώς, παρά την επανέναρξη του διαλόγου ΕΕ-Λευκορωσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη σύσταση ομάδας συντονισμού ΕΕ-Λευκορωσίας αποτελούμενης από ανώτερους εμπειρογνώμονες το 2016 και την έγκριση σχεδίου δράσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα για την περίοδο 2016-2019, και παρά την ενεργό συμμετοχή της σε διμερείς και πολυμερείς συνεδριάσεις της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, η Λευκορωσία δεν τήρησε τη δέσμευσή της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παραμένει η μόνη χώρα της ευρωπαϊκής ηπείρου που εξακολουθεί να εφαρμόζει τη θανατική ποινή, γεγονός που την αποκλείει de jure από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Συζητήσεις σχετικά με αναστολή της εφαρμογής της θανατικής ποινής, με στόχο την ενδεχόμενη κατάργησή της, δρομολογούνται τακτικά αλλά μοιάζουν σαν προπέτασμα καπνού, δεδομένου ότι δεν έχουν ληφθεί μέχρι στιγμής συγκεκριμένα μέτρα.

Η ΕΕ καταδίκασε απερίφραστα τη βίαιη επίθεση εις βάρος ειρηνικών διαδηλωτών τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2017. Οι πρόωρες βουλευτικές εκλογές της 18ης Νοεμβρίου 2019 αμαυρώθηκαν από διάφορες αθέμιτες πρακτικές και ελλείψεις, με αποτέλεσμα η αντιπολίτευση να στερηθεί κάθε κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Οι προεδρικές εκλογές της 9ης Αυγούστου 2020, που πραγματοποιήθηκαν αφού είχαν προηγηθεί συστηματικές διώξεις μελών της αντιπολίτευσης, δεν θεωρήθηκαν ούτε ελεύθερες ούτε δίκαιες από τη διεθνή κοινότητα, ενώ ακολούθησε μια πρωτοφανούς μεγέθους στην ιστορία της χώρας βίαιη καταστολή εις βάρος ειρηνικών διαδηλωτών, εκπροσώπων της αντιπολίτευσης και δημοσιογράφων. Κατά συνέπεια, η ΕΕ επέβαλε νέους γύρους κυρώσεων (ο τελευταίος τον Ιούνιο του 2022) σε βάρος 195 ατόμων και 35 οντοτήτων που ευθύνονται ή συνεργούν στην εκλογική νοθεία και τη βίαιη καταστολή, καθώς και στη διευκόλυνση του αδικαιολόγητου και απρόκλητου επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, και δήλωσε ότι είναι έτοιμη να λάβει περαιτέρω περιοριστικά μέτρα κατά των οντοτήτων του καθεστώτος και των υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Επιπλέον, η ΕΕ έχει περιορίσει στο ελάχιστο τη διμερή συνεργασία με τις αρχές της Λευκορωσίας σε κεντρικό επίπεδο, έχει ενισχύσει τη στήριξή της προς τον λαό της Λευκορωσίας και την κοινωνία των πολιτών και έχει αναπροσαρμόσει αναλόγως τη διμερή χρηματοδοτική συνδρομή της.

Σε αντίποινα, το καθεστώς της Λευκορωσίας έχει αναστείλει επισήμως τη συμμετοχή του στην πολιτική Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης, καθώς και σε υφιστάμενες δομές, όπως ο διάλογος ΕΕ-Λευκορωσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ομάδα συντονισμού ΕΕ-Λευκορωσίας και ανακάλεσε τον πρέσβη της ΕΕ στη χώρα.

A. Η θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει σειρά ψηφισμάτων με τα οποία ασκείται κριτική στη Λευκορωσία όσον αφορά τους πολιτικούς κρατούμενους, τους περιορισμούς στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών, την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μεταξύ άλλων τη διατήρηση της θανατικής ποινής, και τις παρατυπίες στις βουλευτικές εκλογές της. Στο ψήφισμά του της 19ης Απριλίου 2018, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τάχθηκε υπέρ της ανάπτυξης των σχέσεων της ΕΕ με τη Λευκορωσία, με κριτικό πνεύμα, υπό την προϋπόθεση της ανάληψης συγκεκριμένων δράσεων με στόχο τον εκδημοκρατισμό και τον σεβασμό των θεμελιωδών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ειδικότερα, κάλεσε τη Λευκορωσία να συνταχθεί με την παγκόσμια αναστολή της εφαρμογής της θανατικής ποινής ως πρώτο βήμα για την οριστική κατάργησή της. Στο ψήφισμά του της 4ης Οκτωβρίου 2018, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταδίκασε για μία ακόμη φορά την παρενόχληση και κράτηση δημοσιογράφων και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και επανέλαβε τις εκκλήσεις του για ενίσχυση του σεβασμού των δημοκρατικών αρχών, του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών.

Μετά τις προεδρικές εκλογές νοθείας της 9ης Αυγούστου 2020 και την επακόλουθη βίαιη καταστολή εις βάρος μελών της αντιπολίτευσης, ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και ειρηνικών διαδηλωτών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψηφίσματα σχετικά με την κατάσταση στη Λευκορωσία στις 17 Σεπτεμβρίου 2020 και ξανά στις 26 Νοεμβρίου 2020. Στα ψηφίσματα αυτά, οι βουλευτές σημειώνουν ότι οι εκλογές διεξήχθησαν με κατάφωρη παραβίαση όλων των διεθνώς αναγνωρισμένων προτύπων και ότι η πλειοψηφία των Λευκορώσων θεωρεί ότι η υποψήφια της ενωμένης αντιπολίτευσης, Sviatlana Tsikhanouskaya, είναι η πραγματική εκλεγείσα πρόεδρος της Λευκορωσίας. Ζήτησαν άμεσες κυρώσεις της ΕΕ κατά των αξιωματούχων που είναι υπεύθυνοι για εκλογική νοθεία και καταστολή, συμπεριλαμβανομένου του πρώην προέδρου Alyaksandr Lukashenka. Εξέφρασαν την υποστήριξή τους προς το Συντονιστικό Συμβούλιο που συστάθηκε από την κ. Tsikhanouskaya ως προσωρινή εκπροσώπηση του λαού που απαιτεί δημοκρατική αλλαγή. Οι βουλευτές επανέλαβαν αυτές τις θέσεις αρχής στη σύστασή τους της 21ης Οκτωβρίου 2020 σχετικά με τις σχέσεις με τη Λευκορωσία.

Επιπλέον, ο πρόεδρος της αντιπροσωπείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις σχέσεις με τη Λευκορωσία και ο μόνιμος εισηγητής για τη Λευκορωσία εξέδωσαν σειρά κοινών δηλώσεων στις οποίες εξέφρασαν τη λύπη τους για τη συνεχιζόμενη επιδείνωση της κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα και επέκριναν τη συνεχιζόμενη κατάχρηση εξουσίας από τον Lukashenka. Τον Δεκέμβριο του 2020, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πραγματοποίησε διερευνητική αποστολή στη Λευκορωσία προκειμένου να αξιολογήσει τις ανάγκες των δημοκρατικών δυνάμεων της Λευκορωσίας και να εκτιμήσει τον τρόπο με τον οποίον το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούσε να τις στηρίξει, τόσο σε διοικητικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Η αποστολή αυτή συνέπεσε συμβολικά με την εβδομάδα του Βραβείου Ζαχάρωφ 2020, που τίμησε τη δημοκρατική αντιπολίτευση στη Λευκορωσία. Κατόπιν τούτου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκαινίασε πλατφόρμα κατά της ατιμωρησίας για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λευκορωσία, υπό την αιγίδα της Υποεπιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και σε συνεργασία με την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων και την Αντιπροσωπεία για τις σχέσεις με τη Λευκορωσία (D-BY). Επιπλέον, η ομάδα στήριξης της δημοκρατίας και εκλογικού συντονισμού έχει προτείνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων στήριξης της δημοκρατίας, ειδικά σχεδιασμένων για τους Λευκορώσους υπερασπιστές της δημοκρατίας. Επίσης, στο ψήφισμά του της 10ης Ιουνίου 2021 σχετικά με τη συστηματική καταστολή στη Λευκορωσία και τις συνέπειές της για την ευρωπαϊκή ασφάλεια κατόπιν απαγωγών από πολιτικό αεροσκάφος της ΕΕ που εξαναγκάστηκε σε προσγείωση από τις λευκορωσικές αρχές, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατήγγειλε τις εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λευκορωσία και την εξωφρενική εργαλειοποίηση της παράνομης μετανάστευσης από το καθεστώς του Alyaksandr Lukashenka με σκοπό την αποσταθεροποίηση της ΕΕ. Αυτές οι θέσεις αρχής επιβεβαιώθηκαν στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 7ηε Οκτωβρίου 2021 σχετικά με την κατάσταση στη Λευκορωσία μετά από ένα έτος διαμαρτυριών και βίαιης καταστολής και, μετά από ένα νέο κύμα συλλήψεων, στο ψήφισμά του της 19ης Μαΐου 2022 σχετικά με τη δίωξη της αντιπολίτευσης και την κράτηση ηγετών συνδικαλιστικών οργανώσεων στη Λευκορωσία, στο ψήφισμά του της 24ηες Νοεμβρίου 2022 σχετικά με τη συνεχιζόμενη καταστολή της δημοκρατικής αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών στη Λευκορωσία και στο ψήφισμά του της 15ης Μαρτίου 2023 σχετικά με την περαιτέρω καταστολή του λαού της Λευκορωσίας, ιδίως των υποθέσεων Andrzej Poczobut και Ales Bialiatski.

B. Διακοινοβουλευτική συνεργασία

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει επίσημες σχέσεις με το κοινοβούλιο της Λευκορωσίας, λόγω της επανειλημμένης αδυναμίας της χώρας να διενεργήσει ελεύθερες και δίκαιες εκλογές και να συμμορφωθεί με τα διεθνή πρότυπα για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, όπως φαίνεται από τα νέα κύματα διαδηλώσεων και πλήρους καταστολής μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές νοθείας της 18ης Νοεμβρίου 2019 και τις προεδρικές εκλογές της 9ης Αυγούστου 2020. Ομοίως, βουλευτές του κοινοβουλίου της Λευκορωσίας δεν έχουν ακόμη προσκληθεί να συμμετάσχουν στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση Euronest, δεδομένου ότι η τήρηση των εκλογικών προτύπων του ΟΑΣΕ αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή. Ωστόσο, εκπρόσωποι των δημοκρατικών δυνάμεων της Λευκορωσίας προσκαλούνται τακτικά να παρίστανται στις εργασίες της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης Euronest.

Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διατηρεί ενεργό και στενό διάλογο, μέσω της αντιπροσωπείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις σχέσεις με τη Λευκορωσία, με εκπροσώπους των πολιτικών δυνάμεων της χώρας, με ανεξάρτητες μη κυβερνητικές οργανώσεις και παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών, και με μέλη του Συντονιστικού Συμβουλίου και του Ενωμένου Μεταβατικού Συμβουλίου της Sviatlana Tsikhanouskaya Πραγματοποιούνται τακτικές συνεδριάσεις της αντιπροσωπείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις σχέσεις με τη Λευκορωσία στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο για να συζητείται η εξέλιξη των σχέσεων ΕΕ-Λευκορωσίας και να αξιολογείται η πολιτική και οικονομική κατάσταση στη χώρα, καθώς και οι τελευταίες εξελίξεις όσον αφορά τη δημοκρατία, τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου. Η αντιπροσωπεία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις σχέσεις με τη Λευκορωσία ταξίδεψε επίσης στο Μινσκ τον Ιούνιο του 2015 και τον Ιούλιο του 2017, όπως και το Προεδρείο τον Οκτώβριο του 2018 και τον Φεβρουάριο του 2020.

C. Παρακολούθηση εκλογών

Η Λευκορωσία, από το 2001, δεν έχει προσκαλέσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως παρατηρητή εκλογών. Όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βασίζεται στην αξιολόγηση που διενεργείται στη χώρα από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης και την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΟΑΣΕ/ODIHR. Δυστυχώς, ούτε αυτοί οι διεθνείς παρατηρητές κλήθηκαν να παρακολουθήσουν τις προεδρικές εκλογές της 9ης Αυγούστου 2020, παρά την πρότερη δέσμευση του καθεστώτος της Λευκορωσίας να τους καλέσει.

 

Florian Carmona / Levente Csaszi / Vanessa Cuevas Herman