Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Συμπληρώστε αυτό το πεδίο

Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών

Η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών είναι ένας από τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την πάροδο του χρόνου, η νομοθεσία, η νομολογία και οι τροποποιήσεις των Συνθηκών συνέβαλαν στην ενίσχυση αυτής της αρχής και της εφαρμογής της στην ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν ανέκαθεν ένθερμος υποστηρικτής της αρχής της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Νομική βάση

Η ισότητα αποτελεί θεμελιώδη αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως κατοχυρώνεται στις ευρωπαϊκές Συνθήκες, ιδίως στο άρθρο 2 και στο άρθρο 3 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), στα άρθρα 8, 10, 19, 153 και 157 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και στα άρθρα 21 και 23 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων.

Από το 1957, η αρχή σύμφωνα με την οποία άνδρες και γυναίκες πρέπει να λαμβάνουν ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας κατοχυρώθηκε στις Συνθήκες (σήμερα: άρθρο 157 ΣΛΕΕ).

Το άρθρο 153 ΣΛΕΕ επιτρέπει στην ΕΕ να δρα στον ευρύτερο τομέα των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης σε θέματα εργασίας, και, στο πλαίσιο αυτό, το άρθρο 157 ΣΛΕΕ επιτρέπει τη θετική δράση για την ενίσχυση της θέσης των γυναικών. Επιπλέον, το άρθρο 19 ΣΛΕΕ προβλέπει την θέσπιση νομοθεσίας για την καταπολέμηση των πάσης φύσεως διακρίσεων, περιλαμβανομένων των διακρίσεων λόγω φύλου.

Η νομοθεσία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς και κατά της εμπορίας ανθρώπων, ιδίως των γυναικών και των παιδιών, εγκρίθηκε βάσει των άρθρων 79, 82 και 83 ΣΛΕΕ.

Στόχοι

Σύμφωνα με το άρθρο 23 του Χάρτη, η ισότητα γυναικών και ανδρών πρέπει να εξασφαλίζεται σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων στην απασχόληση, την εργασία και τις αποδοχές.

Η αρχή της ισότητας δεν αποκλείει τη διατήρηση ή τη θέσπιση μέτρων που προβλέπουν ειδικά πλεονεκτήματα υπέρ του υποεκπροσωπούμενου φύλου.

Επιπλέον, το άρθρο 8 ΣΛΕΕ αναθέτει στην ΕΕ το καθήκον της εξάλειψης των ανισοτήτων και της προώθησης της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών σε όλες τις δράσεις της (η συγκεκριμένη έννοια είναι επίσης γνωστή ως «ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου»).

Στη δήλωση αριθ. 19 που προσαρτάται στην τελική πράξη της διακυβερνητικής διάσκεψης η οποία ενέκρινε τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η ΕΕ και τα κράτη μέλη ανέλαβαν τη δέσμευση να καταπολεμήσουν «όλες τις μορφές οικογενειακής βίας […] για την πρόληψη και τιμωρία αυτών των εγκληματικών πράξεων και για την υποστήριξη και προστασία των θυμάτων».

Επιτεύγματα

A. Κύριες νομοθετικές εξελίξεις

Στην νομοθεσία της ΕΕ, που εγκρίθηκε ως επί το πλείστον με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, περιλαμβάνονται:

  • η οδηγία 79/7/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 1978, περί της προοδευτικής εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικής ασφαλίσεως·
  • η οδηγία 92/85/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Οκτωβρίου 1992, σχετικά με την εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων·
  • η οδηγία 97/81/ΕΚ του Συμβουλίου, της 15ης Δεκεμβρίου 1997, σχετικά με τη συμφωνία-πλαίσιο για την εργασία μερικής απασχόλησης που συνήφθη από την UNICE, το CEEP και τη ETUC·
  • η οδηγία 2000/43/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Ιουνίου 2000, περί εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής (οδηγία για τη φυλετική ισότητα), η οποία απαγορεύει τις διακρίσεις λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, συμπεριλαμβανομένης της απασχόλησης, της κοινωνικής προστασίας και των κοινωνικών πλεονεκτημάτων, της εκπαίδευσης και των αγαθών και υπηρεσιών που διατίθενται στο κοινό, όπως η στέγαση·
  • η οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου, της 27ης Νοεμβρίου 2000, για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία·
  • η οδηγία 2004/113/ΕΚ του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2004, για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών·
  • η οδηγία 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2006, για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης·
  • η οδηγία 2010/18/ΕΕ του Συμβουλίου, της 8ης Μαρτίου 2010, σχετικά με την εφαρμογή της αναθεωρημένης συμφωνίας-πλαισίου για τη γονική άδεια και για την κατάργηση της οδηγίας 96/34/ΕΚ·
  • η οδηγία 2010/41/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 2010, για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών που ασκούν αυτοτελή επαγγελματική δραστηριότητα και για την κατάργηση της οδηγίας 86/613/ΕΟΚ του Συμβουλίου·
  • η οδηγία 2011/36/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Απριλίου 2011, για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων της, καθώς και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2002/629/ΔΕΥ του Συμβουλίου·
  • η οδηγία 2011/99/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Δεκεμβρίου 2011, περί της ευρωπαϊκής εντολής προστασίας·
  • η οδηγία 2012/29/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2012, για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων της εγκληματικότητας και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2001/220/ΔΕΥ του Συμβουλίου·
  • η οδηγία (ΕΕ) 2019/1158 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Ιουνίου 2019 σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές και την κατάργηση της οδηγίας 2010/18/ΕΕ του Συμβουλίου·
  • η οδηγία (ΕΕ) 2022/2381 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Νοεμβρίου 2022, σχετικά με τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων σε θέσεις διευθυντικών στελεχών των εισηγμένων εταιρειών και σχετικά μέτρα·
  • η οδηγία (ΕΕ) 2023/970 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 10ης Μαΐου 2023, για την ενίσχυση της εφαρμογής της αρχής της ισότητας της αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών για όμοια εργασία ή για εργασία της αυτής αξίας, μέσω της μισθολογικής διαφάνειας και μηχανισμών επιβολής.

B. Πρόοδος όσον αφορά τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ)

Το ΔΕΕ έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Επί του ζητήματος αυτού έχουν εκδοθεί ορισμένες αξιοσημείωτες αποφάσεις.

  • Απόφαση Defrenne II, της 8ης Απριλίου 1976 (Υπόθεση 43/75): το ΔΕΕ δέχθηκε το άμεσο αποτέλεσμα της αρχής της ίσης αμοιβής μεταξύ ανδρών και γυναικών εργαζομένων. Έκρινε ότι η αρχή αυτή ισχύει όχι μόνο για τις ενέργειες των δημοσίων αρχών, αλλά ότι καλύπτει και όλες τις συμβάσεις που έχουν σκοπό να ρυθμίσουν κατά συλλογικό τρόπο την έμμισθη εργασία·
  • Απόφαση Bilka, της 13ης Μαΐου 1986 (Υπόθεση C-170/84): το ΔΕΕ έκρινε ότι ένα μέτρο που αποκλείει τους εργαζομένους μερικής απασχόλησης από ένα επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σύστημα συνιστά «έμμεση διάκριση» και είναι, ως εκ τούτου, αντίθετο με το παλαιό άρθρο 119 της Συνθήκης Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας εάν επηρεάζει πολύ μεγαλύτερο αριθμό γυναικών παρά ανδρών, εκτός αν μπορεί να αποδειχθεί ότι ο εν λόγω αποκλεισμός δικαιολογείται από αντικειμενικούς παράγοντες άσχετους προς οποιαδήποτε διάκριση λόγω φύλου·
  • Απόφαση Barber, της 17ης Μαΐου 1990 (Υπόθεση C-262/88): το ΔΕΕ αποφάσισε ότι οι επαγγελματικές συντάξεις κάθε είδους συνιστούν αμοιβή υπό την έννοια του πρώην άρθρου 119 και ότι, ως εκ τούτου, η αρχή της ίσης μεταχείρισης εφαρμόζεται και σε αυτές. Το ΔΕΕ απεφάνθη ότι οι άνδρες πρέπει να μπορούν να απολαύουν των δικαιωμάτων τους ως προς τη σύνταξη ή τη σύνταξη επιζώντος συζύγου στην ίδια ηλικία με τις γυναίκες συναδέλφους τους·
  • Απόφαση Marschall, της 11ης Νοεμβρίου 1997 (Υπόθεση C-409/95): το ΔΕΕ απεφάνθη ότι ένας εθνικός κανόνας που απαιτεί να δίδεται προτεραιότητα στην προώθηση γυναικών υποψηφίων σε περιπτώσεις στις οποίες υπάρχουν περισσότερες γυναίκες από άνδρες σε έναν τομέα («θετική διάκριση») δεν θα απαγορεύεται από την κοινοτική νομοθεσία, υπό την προϋπόθεση ότι τα πλεονεκτήματα δεν θα παρέχονται αυτομάτως, ότι η υποψηφιότητα των ανδρών υποψηφίων θα εξετάζεται αντικειμενικά και ότι αυτοί δεν θα αποκλείονται a priοri από την υποβολή αίτησης·
  • Απόφαση Nadine Paquay, της 11ης Οκτωβρίου 2007 (Υπόθεση C-409/95): το ΔΕΕ έκρινε ότι η απόλυση λόγω εγκυμοσύνης ή/και τοκετού αντιβαίνει στο άρθρο 2 παράγραφος 1 και στο άρθρο 5 παράγραφος 1 της οδηγίας 76/207/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 9 Φεβρουαρίου 1976, περί της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως ανδρών και γυναικών, όσον αφορά την πρόσβαση σε απασχόληση, την επαγγελματική εκπαίδευση και προώθηση και τις συνθήκες εργασίας·
  • Απόφαση Test Achats, της 1ης Μαρτίου 2011 (Υπόθεση C-236/09): το ΔΕΕ έκρινε άκυρο το άρθρο 5 παράγραφος 2 της οδηγίας 2004/113/ΕΚ του Συμβουλίου με το επιχείρημα ότι αντίκειται στην αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών. Για τους σκοπούς της ασφάλισης θα πρέπει να εφαρμόζεται σε άνδρες και γυναίκες το ίδιο σύστημα αναλογιστικού υπολογισμού για τον προσδιορισμό των ασφαλίστρων και των ασφαλιστικών παροχών·
  • Απόφαση Kuso, της 12ης Σεπτεμβρίου 2013 (Υπόθεση C-614/11): το ΔΕΕ έκρινε ότι το άρθρο 3 παράγραφος 1 στοιχείο γ) της οδηγίας 76/207/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 9ης Φεβρουαρίου 1976, περί της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχειρίσεως ανδρών και γυναικών, έχει την έννοια ότι μια εθνική ρύθμιση η οποία συνίσταται σε ένα εργασιακό καθεστώς που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας σύμβασης εργασίας που συνήφθη πριν από την προσχώρηση του οικείου κράτους μέλους στην Ένωση και η οποία προβλέπει ότι η σχέση εργασίας λύεται λόγω της συμπλήρωσης της ηλικίας συνταξιοδότησης, η οποία διαφέρει ανάλογα με το φύλο του εργαζομένου, συνιστά απαγορευόμενη από την εν λόγω οδηγία διάκριση, όταν ο ενδιαφερόμενος εργαζόμενος συμπληρώνει την ηλικία αυτή μετά από την εν λόγω προσχώρηση·
  • Απόφαση Korwin-Mikke, της 31ης Μαΐου 2018 (Υποθέσεις T-770/16 και T-352/17): το ΔΕΕ αποφάνθηκε υπέρ της ακύρωσης των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στον Πολωνό ακροδεξιό βουλευτή του ΕΚ Janusz Korwin-Mikke·
  • Απόφαση Violeta Villar Láiz, της 8ης Μαΐου 2019 (C-161/18): το ΔΕΕ έκρινε ότι η ισπανική νομοθεσία σχετικά με τον υπολογισμό των συντάξεων γήρατος για τους εργαζόμενους με μερική απασχόληση είναι αντίθετη προς το δίκαιο της ΕΕ, εάν διαπιστωθεί ότι είναι ιδιαίτερα μειονεκτική για τις γυναίκες εργαζόμενες·
  • Απόφαση Praxair, της 8ης Μαΐου 2019 (Υπόθεση C-486/18): το ΔΕΕ έκρινε ότι ο υπολογισμός των αποζημιώσεων για την απόλυση και την επανατοποθέτηση εργαζομένου που βρίσκεται σε γονική άδεια μερικής απασχόλησης πρέπει να γίνεται βάσει του μισθού πλήρους απασχόλησης. Η αντικρουόμενη εθνική νομοθεσία οδηγεί σε έμμεση διάκριση λόγω φύλου·
  • Απόφαση Safeway, της 7ης Οκτωβρίου 2019 (Υπόθεση C-171/18): το ΔΕΕ αποφάνθηκε σχετικά με την εξίσωση των συνταξιοδοτικών παροχών στο πλαίσιο επαγγελματικού συνταξιοδοτικού συστήματος·
  • Απόφαση Ortiz Mesonero, της 18ης Σεπτεμβρίου 2019 (Υπόθεση C-366/18): δεν χορηγήθηκε άδεια στον πατέρα να εργαστεί σε σταθερή βάρδια προκειμένου να φροντίσει καλύτερα τα παιδιά του. Το ΔΕΕ αποφάνθηκε ότι οι οδηγίες δεν εφαρμόζονται εν προκειμένω και ότι δεν περιέχουν διάταξη που θα υποχρέωνε τα κράτη μέλη, στο πλαίσιο αίτησης γονικής άδειας, να χορηγούν σε έναν εργαζόμενο το δικαίωμα να εργάζεται για σταθερό χρόνο εργασίας όταν το σύνηθες πρόγραμμα εργασίας τους είναι εργασία με βάρδιες με μεταβλητό ωράριο·
  • Απόφαση Hakelbracht, της 20ής Ιουνίου 2019 (Υπόθεση C-404/18): το ΔΕΕ αποφάνθηκε ότι, όταν ένα πρόσωπο που ισχυρίζεται ότι υφίσταται διακρίσεις λόγω του φύλου του υποβάλλει καταγγελία, οι άλλοι εργαζόμενοι που δεν είναι το πρόσωπο που υφίσταται διακρίσεις λόγω του φύλου τους θα πρέπει να προστατεύονται, καθώς ενδέχεται να βρεθούν σε μειονεκτική θέση από τον εργοδότη τους για τη στήριξη που έχουν παράσχει επίσημα ή ανεπίσημα στο θύμα της εικαζόμενης διάκρισης·
  • Απόφαση Tesco Stores, της 3ης Ιουνίου 2021 (C-624/19): στην απόφαση, το ΔΕΕ υπενθύμισε για πρώτη φορά την απόφασή του στην υπόθεση Praxair MRC (C-486/18), στην οποία η απαγόρευση των διακρίσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών εργαζομένων εφαρμόζεται επίσης σε συλλογικές και ατομικές συμβάσεις που αποσκοπούν στη ρύθμιση των αμοιβών, καθώς και σε άλλη πάγια νομολογία του που επιτρέπει στα δικαστήρια να εκτιμούν άλλες μισθολογικές διαφορές λόγω φύλου όσον αφορά τη μεταχείριση βάσει του κανόνα της αμφισβητούμενης δικαιοδοσίας. Το ΔΕΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το άρθρο 157 της ΣΛΕΕ πρέπει να ερμηνευθεί ως έχον άμεσο οριζόντιο αποτέλεσμα σε διαδικασίες μεταξύ ιδιωτών στις οποίες δεν τηρείται η αρχή της ισότητας των αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών εργαζομένων για «εργασία ίσης αξίας».
  • Γνωμοδότηση 1/19 του ΔΕΕ, της 6ης Οκτωβρίου 2021, σχετικά με την προσχώρηση της ΕΕ στη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης). Η γνωμοδότηση του ΔΕΕ αποσαφηνίζει τις λεπτομέρειες προσχώρησης της ΕΕ στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και τη νομική βάση της·
  • Απόφαση Tesorería General de la Seguridad Social, της 24ης Φεβρουαρίου 2022 (C-389/20): το ΔΕΕ έκρινε ότι το άρθρο 4 παράγραφος 1 της οδηγίας 79/7/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 1978, έχει την έννοια ότι αντιτίθεται σε εθνική διάταξη η οποία αποκλείει τις παροχές ανεργίας από τις παροχές κοινωνικής ασφάλισης που χορηγούνται στους οικιακούς βοηθούς δυνάμει συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Οι γυναίκες και οι άνδρες εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στα ίδια δικαιώματα και να μην υφίστανται διακρίσεις λόγω φύλου·
  • Απόφαση BVAEB, της 5ης Μαΐου 2022 (Υπόθεση C-405/20): το ΔΕΕ έκρινε ότι το άρθρο 157 ΣΛΕΕ και το άρθρο 5 στοιχείο γ) της οδηγίας 2006/54/ΕΚ έχουν την έννοια ότι δεν αντιτίθενται σε εθνική ρύθμιση περί ετήσιας αναπροσαρμογής των συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων με αντιστρόφως προοδευτική αύξηση από την οποία εξαιρούνται εξ ολοκλήρου οι συντάξεις που υπερβαίνουν ορισμένο ανώτατο όριο, στην περίπτωση που η αναλογία των ανδρών συνταξιούχων που θίγονται από αυτή είναι σημαντικά μεγαλύτερη σε σχέση με εκείνη των γυναικών συνταξιούχων, εφόσον η εν λόγω ρύθμιση επιδιώκει, κατά τρόπο συνεπή και συστηματικό, τους σκοπούς διασφάλισης της βιώσιμης χρηματοδότησης των συντάξεων και μείωσης των αποκλίσεων μεταξύ των επιπέδων των χρηματοδοτούμενων από το κράτος συντάξεων, χωρίς να υπερβαίνει το αναγκαίο για την επίτευξη των σκοπών αυτών μέτρο.

C. Άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ

  • Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων συγκαταλέγει την ισότητα των φύλων μεταξύ των 20 βασικών αρχών για τη διασφάλιση: του δικαιώματος ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας, καθώς και ίσης μεταχείρισης και ίσων ευκαιριών για γυναίκες και άνδρες σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς εργασίας, των όρων και των συνθηκών απασχόλησης και της εξέλιξης της σταδιοδρομίας·
  • Η στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2020-2025, ένα ολοκληρωμένο έγγραφο πολιτικής της Επιτροπής, έχει ως βασικούς στόχους: τον τερματισμό της έμφυλης βίας, την αμφισβήτηση των έμφυλων στερεοτύπων, τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των φύλων στην αγορά εργασίας, την επίτευξη ισότιμης συμμετοχής σε διάφορους τομείς της οικονομίας, την αντιμετώπιση του μισθολογικού και του συνταξιοδοτικού χάσματος μεταξύ των φύλων, τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των φύλων όσον αφορά τη φροντίδα και την επίτευξη ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στην πολιτική. Η στρατηγική ακολουθεί μια διττή προσέγγιση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου σε συνδυασμό με στοχευμένες δράσεις, ενώ η διατομεακότητα αποτελεί οριζόντια αρχή για την εφαρμογή της·
  • Η ευρωπαϊκή στρατηγική για τη φροντίδα προωθεί οικονομικά προσιτές, προσβάσιμες και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες φροντίδας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με στόχο τη βελτίωση της κατάστασης τόσο για τους αποδέκτες φροντίδας όσο και για τα άτομα που τους φροντίζουν, είτε επαγγελματικά είτε άτυπα. Η επένδυση στη φροντίδα υψηλής ποιότητας σημαίνει επίσης βελτίωση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας και της ισότητας των φύλων, ιδίως όσον αφορά το μισθολογικό και συνταξιοδοτικό χάσμα μεταξύ των φύλων·
  • Η σύσταση του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2019, σχετικά με συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας. Η σύσταση ακολουθεί πρόταση της Επιτροπής που απορρέει από τη στρατηγική για τη φροντίδα με σκοπό την αναθεώρηση των στόχων για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, ήτοι οι «στόχοι της Βαρκελώνης», οι οποίοι τέθηκαν το 2002, προκειμένου να ενισχυθεί η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας·
  • Η σύσταση του Συμβουλίου, της 8ης Δεκεμβρίου 2022, σχετικά με την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και υψηλής ποιότητας μακροχρόνια φροντίδα. Η σύσταση, η οποία απορρέει επίσης από τη στρατηγική της ΕΕ για τη φροντίδα, έχει ως στόχο να επιτρέψει στους ανθρώπους να ζουν με αξιοπρέπεια και να δώσει ώθηση στην ισότητα των φύλων, δεδομένου ότι οι ευθύνες φροντίδας αφήνουν εκατομμύρια γυναίκες εκτός αγοράς εργασίας ή μερικής απασχόλησης. Οι ευθύνες στον τομέα της φροντίδας μπορεί επίσης να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις αποδοχές και τις συντάξεις των γυναικών·
  • Η σύσταση του Συμβουλίου, της 30ής Ιανουαρίου 2023, σχετικά με επαρκές ελάχιστο εισόδημα που διασφαλίζει την ενεργό ένταξη προάγει την ανθεκτικότητα των γυναικών. Με σκοπό την προώθηση της ισότητας των φύλων, της εισοδηματικής ασφάλειας και της οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών, των νεαρών ενηλίκων και των ατόμων με αναπηρία, το Συμβούλιο συνιστά τη δυνατότητα να ζητηθεί η χορήγηση του ελάχιστου εισοδήματος σε μεμονωμένα μέλη του νοικοκυριού·
  • Η δέσμη μέτρων για την απασχόληση των ατόμων με αναπηρία παρέχει υποστηρικτικά μέτρα ειδικά σχεδιασμένα για την ενίσχυση των ευκαιριών απασχόλησης για τις γυναίκες με αναπηρία.

D. Πάροχοι εμπειρογνωμοσύνης

E. Πρόσφατες εξελίξεις

Από την προοπτική της επίτευξης της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών στην ΕΕ, η έκδοση της οδηγίας για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της εξ οικείων βίας στις 24 Απριλίου 2024 αποτελεί πραγματικό ορόσημο της κοινοβουλευτικής περιόδου 2019-2024.

Η εν λόγω οδηγία είναι η πρώτη ολοκληρωμένη νομική πράξη σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και της εξ οικείων βίας. Σύμφωνα με την Επίτροπο Ισότητας Helena Dalli, η οδηγία θα συμπληρωθεί με σύσταση σχετικά με την πρόληψη και την καταπολέμηση επιβλαβών πρακτικών κατά των γυναικών και των κοριτσιών, συμπεριλαμβανομένων του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων, της αναγκαστικής άμβλωσης, της αναγκαστικής στείρωσης, των γάμων παιδιών και των καταναγκαστικών γάμων κ.λπ. Η Επιτροπή έχει επίσης δημιουργήσει ένα ένα ενωσιακό δίκτυο για την πρόληψη της έμφυλης βίας και της ενδοοικογενειακής βίας ως φόρουμ ανταλλαγής ορθών πρακτικών από εθνικούς εμπειρογνώμονες. Για την καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων, η Επιτροπή ξεκίνησε την εκστρατεία #EndGenderStereotypes.

Σε άλλους νομοθετικούς φακέλους που ολοκληρώθηκαν κατά τη διάρκεια της 9ης κοινοβουλευτικής περιόδου από την Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων (FEMM) του Κοινοβουλίου περιλαμβάνονται:

  • Η οδηγία για τις γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια, η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση της παρουσίας των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια εταιρειών και, ως εκ τούτου, της συμμετοχής τους στη λήψη οικονομικών αποφάσεων, προκειμένου να υπάρξουν θετικές δευτερογενείς επιπτώσεις στην απασχόληση των γυναικών στις ενδιαφερόμενες εταιρείες και σε ολόκληρη την οικονομία (βλ. Επιτεύγματα/νομοθεσία ανωτέρω)·
  • Η οδηγία για τη μισθολογική διαφάνεια, η οποία προωθεί την ισότητα της αμοιβής για όμοια εργασία της αυτής αξίας και προάγει τη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας (βλ. Επιτεύγματα/νομοθεσία ανωτέρω)·
  • Οι οδηγίες για τους φορείς ισότητας – Πρότυπα για τους φορείς ισότητας στον τομέα της ίσης μεταχείρισης και των ίσων ευκαιριών μεταξύ γυναικών και ανδρών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης. Η προτεινόμενη νομοθεσία θεσπίστηκε σε δύο διαφορετικές νομικές βάσεις με διαφορετικές διαδικασίες. Ως εκ τούτου, δημοσιεύθηκαν δύο προτάσεις της Επιτροπής (οδηγία και οδηγία του Συμβουλίου), μολονότι το περιεχόμενό τους ήταν κατ’ ουσίαν το ίδιο. Το Κοινοβούλιο είχε εξουσίες συννομοθέτη μόνο για την πρώτη πρόταση μέσω της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας, ενώ μπορούσε να δώσει την έγκρισή του στη δεύτερη μέσω της διαδικασίας έγκρισης.

Η συμφωνία που προέκυψε από τις διοργανικές διαπραγματεύσεις σχετικά με την πρώτη οδηγία θεσπίζει νέα πρότυπα για τους φορείς ισότητας και διασφαλίζει την αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή των νέων κανόνων κατά των διακρίσεων στην ΕΕ. Οι φορείς ισότητας θα είναι ανεξάρτητοι, απαλλαγμένοι από εξωτερικές επιρροές και δεν θα λαμβάνουν οδηγίες από τις κυβερνήσεις. Αναμένεται επίσης, μεταξύ άλλων, ότι οι φορείς ισότητας θα διαθέτουν επαρκείς ανθρώπινους, τεχνικούς και οικονομικούς πόρους για την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

  • Η οδηγία του Συμβουλίου αφορά τα πρότυπα για τους φορείς ισότητας στον τομέα της ίσης μεταχείρισης προσώπων ανεξαρτήτως της φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής τους, της ίσης μεταχείρισης προσώπων σε θέματα εργασίας και απασχόλησης ανεξαρτήτως θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού αυτών, της ίσης μεταχείρισης γυναικών και ανδρών σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης και όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες και την παροχή αυτών, και την τροποποίηση των οδηγιών 2000/43/ΕΚ και 2004/113/ΕΚ. Δεδομένου ότι οι δύο προτάσεις είναι σχεδόν πανομοιότυπες, το κείμενο της οδηγίας που υπόκειται στη διαδικασία έγκρισης ευθυγραμμίστηκε με το κείμενο της πρώτης οδηγίας, μόλις επιτεύχθηκε συμφωνία για την τελευταία, και το Συμβούλιο ζήτησε την έγκριση του Κοινοβουλίου, η οποία δόθηκε στις 10 Απριλίου·
  • Η προσχώρηση της ΕΕ στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Την 1η Οκτωβρίου 2023 τέθηκε σε ισχύ η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία κατέστη το 38ο συμβαλλόμενο μέρος της. Η σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας είναι η πρώτη διεθνής πράξη που αποσκοπεί στην εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, περιλαμβανομένων και κοριτσιών κάτω των 18. Τέθηκε σε ισχύ τον Απρίλιο του 2014 και υπεγράφη από την ΕΕ στις 13 Ιουνίου 2017·
  • Η επικύρωση της Σύμβασης της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) για τη βία και την παρενόχληση μέσω απόφασης του Συμβουλίου με την οποία καλούνται τα κράτη μέλη να την επικυρώσουν. Το Κοινοβούλιο έδωσε την έγκρισή του για την εν λόγω απόφαση του Συμβουλίου όσον αφορά τη σύμβαση αριθ. 190 της ΔΟΕ (C190), η οποία είναι η πρώτη διεθνής συνθήκη για την αναγνώριση του δικαιώματος κάθε ατόμου σε έναν κόσμο εργασίας απαλλαγμένο από τη βία και την παρενόχληση, συμπεριλαμβανομένης της έμφυλης βίας και της παρενόχλησης. Θεσπίζει την υποχρέωση σεβασμού, προώθησης και πραγμάτωσης αυτού του δικαιώματος, καθώς και ελάχιστα πρότυπα για την αντιμετώπιση της παρενόχλησης και της βίας με σκοπό την προώθηση ενός υγιούς, ασφαλούς και ισότιμου εργασιακού περιβάλλοντος για όλους·
  • Η τροποποίηση της οδηγίας 2012/29/ΕΕ για τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων της εγκληματικότητας και για την αντικατάσταση της απόφασης-πλαισίου 2001/220/ΔΕΥ του Συμβουλίου. Στόχος της οδηγίας είναι η βελτίωση των συνθηκών και των προτύπων για τα θύματα σε ολόκληρη την ΕΕ. Στις 10 Απριλίου 2024 η Ολομέλεια του Κοινοβουλίου ανακοίνωσε την απόφαση για την έναρξη διοργανικών διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο. Η νομοθετική διαδικασία θα ολοκληρωθεί μόλις οι συννομοθέτες καταλήξουν σε συμφωνία·
  • Η συμφωνία σε πρώτη ανάγνωση επί του κειμένου που τροποποιεί την οδηγία 2011/36/ΕΕ για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και για την προστασία των θυμάτων της. Η εν λόγω οδηγία καθορίζει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων με τη θέσπιση ελάχιστων κανόνων σχετικά με τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων. Περιλαμβάνει επίσης κοινές διατάξεις για την ενίσχυση της πρόληψης και της προστασίας των θυμάτων, λαμβανομένης υπόψη της διάστασης του φύλου. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε το κείμενο όπως συμφωνήθηκε σε πρώτη ανάγνωση στις 23 Απριλίου 2024.

Εκθέσεις μη νομοθετικής πρωτοβουλίας:

  • Έμφυλες πτυχές του αυξανόμενου κόστους ζωής και του αντικτύπου της ενεργειακής κρίσης. Το ψήφισμα εξετάζει με ποιον τρόπο η πανδημία της COVID-19, η αυξανόμενη κρίση του κόστους ζωής και ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας έχουν εντείνει την προϋπάρχουσα κρίση και τις επισφαλείς συνθήκες εργασίας και διαβίωσης που αντιμετωπίζουν πολλές γυναίκες. Το Κοινοβούλιο καλεί την Επιτροπή να προωθήσει την ισότητα των φύλων σε όλες τις διαδικασίες χάραξης πολιτικής και τονίζει ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα, δεδομένου ότι απουσιάζει η διάσταση του φύλου στις κύριες πρωτοβουλίες που παρουσιάζονται για το κλίμα, την ενέργεια και το περιβάλλον.

Γνωμοδοτήσεις που εγκρίθηκαν:

Ψηφίσματα για την περάτωση των ερωτήσεων με αίτημα προφορικής απάντησης από την Επιτροπή:

F. Ενωσιακή χρηματοδότηση

Ως βασικό καθήκον της Ένωσης και κινητήρια δύναμη για την οικονομική μεγέθυνση και την κοινωνική ανάπτυξη, η προώθηση της ισότητας των φύλων και η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλες τις δραστηριότητες της Ένωσης αποτελεί στόχο που πρέπει να υποστηριχθεί από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ (ΠΔΠ 2021-2027) μέσω του προγράμματος «Πολίτες, ισότητα, δικαιώματα και αξίες» (CERV). Το πρόγραμμα θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/692, ο οποίος αντικατέστησε το πρόγραμμα «Δικαιώματα, Ισότητα και Ιθαγένεια» και το πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες». Δύο από τα τέσσερα σκέλη του επικεντρώνονται στην προώθηση των δικαιωμάτων, της απαγόρευσης των διακρίσεων και της ισότητας, συμπεριλαμβανομένης της ισότητας των φύλων, και στην προώθηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου και της ενσωμάτωσης της διάστασης της απαγόρευσης των διακρίσεων (σκέλος για την ισότητα, τα δικαιώματα και την ισότητα των φύλων) και στην καταπολέμηση της βίας, συμπεριλαμβανομένης της έμφυλης βίας (σκέλος «Δάφνη»).

Διατίθεται επίσης περισσότερη χρηματοδότηση από την ΕΕ για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, ιδίως στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ+), το οποίο χρηματοδοτεί έργα που προωθούν την κοινωνική ένταξη, καταπολεμούν τη φτώχεια και επενδύουν στο ανθρώπινο δυναμικό, καθώς και άλλων ταμείων της πολιτικής συνοχής, του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) και του InvestEU.

Ο ΜΑΑ παρέχει 723,8 δισ. EUR σε δάνεια και επιχορηγήσεις για να βοηθήσει τα κράτη μέλη στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για την άμβλυνση των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19 έως το τέλος του 2026. Ο κανονισμός για τον ΜΑΑ συγκαταλέγει τις γυναίκες ως μία από τις ομάδες που επηρεάζονται αρνητικά από την κρίση COVID-19. Ένας από τους στόχους του σχετίζεται με τον μετριασμό των επιπτώσεων της κρίσης στις γυναίκες.

Το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το οποίο συστάθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2023/955, ανταποκρίνεται στις ανάγκες των γυναικών, αναγνωρίζοντας ότι οι γυναίκες πλήττονται δυσανάλογα από την ενεργειακή φτώχεια και τη φτώχεια στον τομέα των μεταφορών, ιδίως οι μόνες μητέρες, οι μόνες γυναίκες, οι γυναίκες με αναπηρία και οι ηλικιωμένες γυναίκες που ζουν μόνες, και ότι, επιπλέον, οι γυναίκες έχουν διαφορετικά και πιο σύνθετα μοτίβα κινητικότητας.

G. Εξωτερική δράση της ΕΕ

Το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών στις εξωτερικές σχέσειςαποσκοπεί στη γεφύρωση του χάσματος προς την επίτευξη του στόχου βιώσιμης ανάπτυξης 5 και την καταπολέμηση της φτώχειας των γυναικών. Υιοθετεί μια μετασχηματιστική ως προς το φύλο, διατομεακή και βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα προσέγγιση, με φιλόδοξο στόχο να διασφαλιστεί ότι τουλάχιστον το 85 % όλων των νέων εξωτερικών δράσεων της ΕΕ θα λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου έως το 2025.

 

Andreea Simona Chifan / Tania Da Silva Azevedo