Ταμείο Συνοχής

Το Ταμείο Συνοχής δημιουργήθηκε το 1994 και παρέχει χρηματοδότηση για περιβαλλοντικά έργα, καθώς και για έργα διευρωπαϊκού δικτύου στα κράτη μέλη των οποίων το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό εισόδημα είναι μικρότερο από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ.

Νομική βάση

Άρθρο 177 (ιδίως η δεύτερη παράγραφος) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

Στόχοι

Το Ταμείο Συνοχής ιδρύθηκε με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να προωθηθεί η βιώσιμη ανάπτυξη. Την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027 παρέχει στήριξη στους ακόλουθους τομείς:

• επενδύσεις στο περιβάλλον, μεταξύ άλλων στους τομείς που έχουν σχέση με τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ενέργεια οι οποίοι παρουσιάζουν περιβαλλοντικά οφέλη·
• διευρωπαϊκά δίκτυα στον τομέα της υποδομής των μεταφορών (TEN-T)·
• τεχνική βοήθεια.

Για τα έργα που εξυπηρετούν τους στόχους της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος, η ενίσχυση του Ταμείου Συνοχής μπορεί, επίσης, να αφορά τομείς σχετικούς με τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως η ενεργειακή απόδοση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και – στον τομέα των μεταφορών εκτός των διευρωπαϊκών δικτύων – οι σιδηροδρομικές μεταφορές, η εσωτερική και η θαλάσσια ναυσιπλοΐα, τα συστήματα διατροπικών μεταφορών και η διαλειτουργικότητά τους, η διαχείριση της οδικής, θαλάσσιας και εναέριας κυκλοφορίας, οι καθαρές αστικές συγκοινωνίες και τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Επιλέξιμες χώρες

Το Ταμείο Συνοχής προορίζεται για τα κράτη μέλη των οποίων το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό εισόδημα (ΑΕΕ) είναι μικρότερο από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ. Κατά τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού 2021-2027, το Ταμείο Συνοχής υποστηρίζει δράσεις για 15 κράτη μέλη: τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Κύπρο, την Τσεχία, την Εσθονία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία.

Προϋπολογισμός και δημοσιονομικές διατάξεις

Οι κανονισμοί για το Ταμείο Συνοχής για την περίοδο 2021-2027 καθορίζονται στον κανονισμό για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής. Θα στηρίζει έργα στο πλαίσιο του στόχου «Επενδύσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση», κυρίως για έργα υποδομών στους τομείς του περιβάλλοντος και των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των διευρωπαϊκών δικτύων (ΔΕΔ-Μ).

Ο κανονισμός διατηρεί τη θεματική συγκέντρωση της πολιτικής συνοχής της ΕΕ. Το Ταμείο Συνοχής θα στηρίξει δύο ειδικούς στόχους: μια πιο πράσινη κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα [στόχος πολιτικής (ΣΠ 2)]· και μια πιο συνδεδεμένη Ευρώπη (ΣΠ3).

Η πολιτική συνοχής ορίζει έναν κατάλογο δραστηριοτήτων που δεν μπορούν να υποστηριχθούν από το Ταμείο Συνοχής την περίοδο 2021-2027. Περιλαμβάνει τον παροπλισμό ή την κατασκευή πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, αερολιμενικών υποδομών (εκτός από τις εξόχως απόκεντρες περιοχές) και ορισμένες δραστηριότητες διαχείρισης αποβλήτων (π.χ. υγειονομική ταφή). Επιπλέον, το Ταμείο Συνοχής δεν επιτρέπεται να στηρίζει τις επενδύσεις στη στέγαση, εκτός εάν σχετίζονται με την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης ή της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Κατά την περίοδο 2021-2027, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διαθέσει 42,6 δισεκατομμύρια EUR (σε τιμές 2018) στο Ταμείο Συνοχής, εκ των οποίων η συνεισφορά στον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» θα ανέλθει σε 10 δισεκατομμύρια EUR. Το ποσοστό συγχρηματοδότησης μπορεί να φτάσει έως και το 85 % της αξίας των έργων.

Το 37 % των συνολικών χρηματοδοτικών κονδυλίων του Ταμείου Συνοχής αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα.

Κονδύλια του Ταμείου Συνοχής ανά κράτος μέλος για την περίοδο 2021-2027

* Συμπεριλαμβανομένης της τεχνικής βοήθειας (114 εκατ. EUR).

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε τιμές του 2018.

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Οι κανονισμοί για τη θέσπιση της νέας πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027 αποτέλεσαν αντικείμενο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας και, ως εκ τούτου, το Κοινοβούλιο είχε πλήρη δικαιώματα να προτείνει τροπολογίες. Αυτό έδωσε στο Κοινοβούλιο τη δυνατότητα να προσδώσει ευελιξία στους προτεινόμενους κανόνες και να τους προσαρμόσει καλύτερα στις ανάγκες των κρατών μελών.

 

Marek Kołodziejski

04-2023