Ταμείο Συνοχής

Το Ταμείο Συνοχής δημιουργήθηκε το 1994 και παρέχει χρηματοδότηση για περιβαλλοντικά έργα, καθώς και για έργα διευρωπαϊκού δικτύου στα κράτη μέλη των οποίων το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό εισόδημα είναι μικρότερο από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ.

Νομική βάση

Άρθρο 177 (ιδίως η δεύτερη παράγραφος) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ).

Στόχοι

Το Ταμείο Συνοχής ιδρύθηκε με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να προωθηθεί η βιώσιμη ανάπτυξη. Την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027 παρέχει στήριξη στους ακόλουθους τομείς:

• επενδύσεις στο περιβάλλον, μεταξύ άλλων στους τομείς που έχουν σχέση με τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ενέργεια οι οποίοι παρουσιάζουν περιβαλλοντικά οφέλη·
• διευρωπαϊκά δίκτυα στον τομέα της υποδομής των μεταφορών (TEN-T)·
• τεχνική βοήθεια.

Για τα έργα που εξυπηρετούν τους στόχους της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος, η ενίσχυση του Ταμείου Συνοχής μπορεί, επίσης, να αφορά τομείς σχετικούς με τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως η ενεργειακή απόδοση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και – στον τομέα των μεταφορών εκτός των διευρωπαϊκών δικτύων – οι σιδηροδρομικές μεταφορές, η εσωτερική και η θαλάσσια ναυσιπλοΐα, τα συστήματα διατροπικών μεταφορών και η διαλειτουργικότητά τους, η διαχείριση της οδικής, θαλάσσιας και εναέριας κυκλοφορίας, οι καθαρές αστικές συγκοινωνίες και τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Το Ταμείο Συνοχής χρηματοδοτεί προγράμματα με κοινή ευθύνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των εθνικών και περιφερειακών αρχών των κρατών μελών. Τα κράτη μέλη επιλέγουν ποια έργα θα χρηματοδοτήσουν και αναλαμβάνουν την ευθύνη της καθημερινής διαχείρισης. Οι κανόνες για τον τρόπο χρήσης των κονδυλίων καθορίζονται στον κανονισμό περί κοινών διατάξεων.

Επιλέξιμες χώρες

Το Ταμείο Συνοχής προορίζεται για τα κράτη μέλη των οποίων το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό εισόδημα (ΑΕΕ) είναι μικρότερο από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ. Κατά τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού 2021-2027, το Ταμείο Συνοχής υποστηρίζει δράσεις για 15 κράτη μέλη: τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Κύπρο, την Τσεχία, την Εσθονία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Πολωνία, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία.

Προϋπολογισμός και δημοσιονομικές διατάξεις

Οι κανονισμοί για το Ταμείο Συνοχής για την περίοδο 2021-2027 καθορίζονται στον κανονισμό για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής. Θα στηρίζει έργα στο πλαίσιο του στόχου «Επενδύσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση», κυρίως για έργα υποδομών στους τομείς του περιβάλλοντος και των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων των διευρωπαϊκών δικτύων (ΔΕΔ-Μ).

Ο κανονισμός διατηρεί τη θεματική συγκέντρωση της πολιτικής συνοχής της ΕΕ. Το Ταμείο Συνοχής θα στηρίξει δύο ειδικούς στόχους: μια πιο πράσινη κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα [στόχος πολιτικής (ΣΠ 2)]· και μια πιο συνδεδεμένη Ευρώπη (ΣΠ3).

Η πολιτική συνοχής ορίζει έναν κατάλογο δραστηριοτήτων που δεν μπορούν να υποστηριχθούν από το Ταμείο Συνοχής την περίοδο 2021-2027. Περιλαμβάνει τον παροπλισμό ή την κατασκευή πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, αερολιμενικών υποδομών (εκτός από τις εξόχως απόκεντρες περιοχές) και ορισμένες δραστηριότητες διαχείρισης αποβλήτων (π.χ. υγειονομική ταφή). Επιπλέον, το Ταμείο Συνοχής δεν επιτρέπεται να στηρίζει τις επενδύσεις στη στέγαση, εκτός εάν σχετίζονται με την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης ή της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Κατά την περίοδο 2021-2027, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα διαθέσει 42,6 δισ. ευρώ (σε τιμές 2018, ως προς την αξία του νομίσματος το 2018) στο Ταμείο Συνοχής, συμπεριλαμβανομένων 10 δισ. ευρώ για τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη», ο οποίος αποτελεί χρηματοδοτικό πρόγραμμα της ΕΕ για τη στήριξη της ανάπτυξης διευρωπαϊκών υποδομών σε τομείς όπως οι μεταφορές, η ενέργεια και οι ψηφιακές υπηρεσίες. Το ποσοστό συγχρηματοδότησης μπορεί να φτάσει έως και το 85 % της αξίας των έργων.

Το 37 % των συνολικών χρηματοδοτικών κονδυλίων του Ταμείου Συνοχής αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα.

Κονδύλια του Ταμείου Συνοχής ανά κράτος μέλος για την περίοδο 2021-2027

* Συμπεριλαμβανομένης της τεχνικής βοήθειας (114 εκατ. EUR).

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε τιμές του 2018.

Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Οι κανονισμοί για τη θέσπιση της νέας πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027 αποτέλεσαν αντικείμενο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας και, ως εκ τούτου, το Κοινοβούλιο είχε πλήρη δικαιώματα να προτείνει τροπολογίες. Αυτό έδωσε στο Κοινοβούλιο τη δυνατότητα να προσδώσει ευελιξία στους προτεινόμενους κανόνες και να τους προσαρμόσει καλύτερα στις ανάγκες των κρατών μελών.

Στο ψήφισμά του της 6ης Απριλίου 2022 σχετικά με την έναρξη της εφαρμογής της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027, το Κοινοβούλιο επισήμανε τη νόσο COVID-19 ως την κύρια αιτία καθυστερήσεων στις διαπραγματεύσεις για την πολιτική συνοχής, με αποτέλεσμα την επακόλουθη καθυστέρηση στην έγκριση του νομοθετικού πλαισίου για τη χρηματοδότηση της περιόδου 2021-2027. Το Κοινοβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση πιθανών ανησυχιών σχετικά με την υποεκτέλεση λόγω της καθυστερημένης έναρξης του προγράμματος, φοβούμενο περικοπές στον προϋπολογισμό κατά την προσεχή περίοδο προγραμματισμού. Στο ψήφισμα επισημαίνεται ότι οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021-2027 παρεμποδίζουν την ικανότητα των κρατών μελών να ανταποκρίνονται σε κρίσεις, συμπεριλαμβανομένης της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το θέμα αυτό, επισκεφθείτε τον ιστότοπο της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης.

 

Kelly Schwarz

04-2024