Coiste Eorpach na Réigiún
Tá Coiste Eorpach na Réigiún comhdhéanta de 329 gcomhalta a dhéanann ionadaíocht d’údaráis réigiúnacha agus áitiúla 27 mBallstát an Aontais Eorpaigh. Eisíonn sé tuairimí a lorgaítear ar bhonn comhairliúchán éigeantach (mar a cheanglaítear sna Conarthaí) agus toilteanach agus, i gcás inarb iomchuí, eisíonn sé tuairimí féintionscnaimh. Níl a chuid comhaltaí faoi cheangal ag aon teagaisc shainordaitheacha. Tá siad neamhspleách i gcomhlíonadh a ndualgas, rud atá chun leasa ghinearálta an Aontais Eorpaigh.
Bunús Dlí
Airteagal 13(4) den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE), Airteagail 300 agus 305 go 307 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE), agus cinntí éagsúla ón gComhairle lena gceaptar comhaltaí agus comhaltaí malartacha an Choiste, mar a mhol na Ballstáit, dá dtéarma oifige cúig-bliana.
Cuspóirí
Comhlacht comhairleach is ea Coiste Eorpach na Réigiún (CR), a bunaíodh in 1994, tar éis theacht i bhfeidhm Chonradh Maastricht, agus déanann sé ionadaíocht ar leasanna údarás réigiúnach agus áitiúil san Aontas Eorpach agus tugann sé tuairimí thar a gceann don Chomhairle agus don Choimisiún. Is féidir leis na comhaltaí a bheith, mar shampla, ina gceannairí ar údaráis réigiúnacha, ina méaraí nó ina n-ionadaithe tofa nó neamhthofa ar réigiúin agus cathracha 27 mBallstát an Aontais.
Mar a deirtear ina ráiteas misin, is éard atá in CR ná tionól polaitiúil de dhaoine a bhfuil sainordú toghchánach réigiúnach nó áitiúil acu a shaothraíonn ar son lánpháirtiú na hEorpa. Cuireann sé ionadaíocht institiúideach ar fáil do limistéir chríochacha, réigiúin, cathracha agus bardais uile an Aontais.
Is é misean CR ná páirt a thabhairt d’údaráis réigiúnacha agus áitiúla i bpróiseas cinnteoireachta na hEorpa agus, dá réir sin, rannpháirtíocht níos mó a spreagadh i measc saoránach. Comhlacht polaitiúil is ea é a thugann le chéile agus a thugann cumhacht d’ionadaithe tofa áitiúla na hEorpa, lena n-áirítear 329 gcomhalta agus 329 gcomhalta mhalartacha ó 300 réigiún, 100,000 údarás áitiúil agus 1 mhilliún polaiteoir áitiúil a dhéanann ionadaíocht ar 441 mhilliún saoránach de chuid an Aontais.
Chun an ról sin a chomhlíonadh níos fearr, tá an ceart á lorg le fada an lá ag CR chun cásanna ina ndéantar sárú ar phrionsabal na coimhdeachta a tharchur chuig an gCúirt Bhreithiúnais. Agus Conradh Liospóin tagtha i bhfeidhm, tá an ceart sin aige anois faoi théarmaí Airteagal 8 de Phrótacal Uimh 2 maidir le prionsabail na coimhdeachta agus na comhréireachta a chur i bhfeidhm.
De réir trí thosaíocht pholaitiúla CR do 2020-2025 a glacadh i mí Iúil 2020, maidir le gach cinneadh a ghlactar ar leibhéal an Aontais chun dul i ngleic leis na claochluithe móra sochaíocha atá le sárú ag sráidbhailte, cathracha agus réigiúin inniu, amhail paindéim dhomhanda, an t-aistriú glas agus digiteach, dúshláin dhéimeagrafacha agus sreabha imirce, ní mór iad a thógáil chomh gar do na saoránaigh agus is féidir agus i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta.
Tosaíocht 1: An Eoraip a thabhairt níos gaire do na daoine: an daonlathas agus todhchaí an Aontais. Ag athchóiriú agus ag treisiú an daonlathais ar gach leibhéal rialtais chun go bhfreagróidh an Aontais ar bhonn níos éifeachtúla ar fhíor-riachtanais daoine.
Tosaíocht 2: Claochluithe sochaíocha bunúsacha a bhainistiú: pobail áitiúla agus réigiúnacha a thógáil ina mbeidh teacht aniar iontu, ag freagairt ar phaindéim dhomhanda, athruithe aeráide, digiteacha agus deimeagrafacha, chomh maith leis an sreabhadh imirce, trí chur chuige Eorpach atá comhleanúnach, comhtháite agus áitiúil.
Tosaíocht 3: Comhtháthú, ár mbunluach: beartais an Aontais atá áit-bhunaithe a chuireann an tAontas i mbun seirbhíse dá phobal agus a n-áiteanna cónaithe. Ní hionann airgead agus comhtháthú, is bunluach an Aontais é atá deartha chun comhtháthú eacnamaíoch, sóisialta agus críochach a chothú.
Eagrú
A. Comhdhéanamh (Airteagal 305 CFAE, Cinneadh (AE) 2019/852 ón gComhairle[1])
1. Líon agus leithdháileadh náisiúnta na suíochán
I gcomhréir le forálacha Chinneadh (AE) 2019/852 ón gComhairle an 21 Bealtaine 2019, comhdhéantar Coiste na Réigiún de 329 gcomhalta agus an líon céanna comhaltaí malartacha, arna roinnt idir na Ballstáit mar a leanas:
- 24 an ceann don Fhrainc, don Ghearmáin agus don Iodáil;
- 21 an ceann don Pholainn agus don Spáinn;
- 15 don Rómáin;
- 12 an ceann don Bheilg, don Bhulgáir, don Ghréig, don Ísiltír, don Ostair, don Phortaingéil, don tSeicia, don tSualainn agus don Ungáir;
- 9 an ceann don Chróit, don Danmhairg, d’Éirinn, don Fhionlainn, don Liotuáin agus don tSlóvaic;
- 7 an ceann don Eastóin, don Laitvia agus don tSlóivéin;
- 6 an ceann don Chipir agus do Lucsamburg
- 5 do Mhálta.
2. An modh ceapacháin
Déanann an Chomhairle comhaltaí a cheapadh ar feadh cúig bliana, ag gníomhú di d’aontoil ar thograí arna ndéanamh ag an mBallstát lena mbaineann (Airteagal 305 CFAE). Don tréimhse ón 26 Eanáir 2015 go dtí an 25 Eanáir 2030, ghlac an Chomhairle Cinneadh (AE) 2025/71 an 10 Nollaig 2024 lena gceaptar comhaltaí agus comhaltaí malartacha an Choiste. Téarma oifige in-athnuaite atá ann. Ní mór do na comhaltaí sainordú toghchánach réigiúnach nó áitiúil a bheith acu, nó ní mór dóibh a bheith freagrach go polaitiúil do thionól tofa (Airteagal 300(3) CFAE). Gach uair a thagann folúntas aníos ar CR ag deireadh théarma oifige comhalta nó comhalta mhalartaigh (e.g. ag deireadh an tsainordaithe réigiúnaigh nó áitiúil a bhí ina bhunús leis an gcomhalta a chur chun tosaigh), bíonn gá le cinneadh ar leithligh ón gComhairle.
B. Struchtúr (Airteagal 306 CFAE)
Déanann CnaR a Uachtarán agus a oifigigh a thoghadh as líon a chomhaltaí ar feadh téarma dhá bhliain go leith. Glacann sé a Rialacha Nós Imeachta de réir Airteagail 306 CFAE agus cuireann sé faoi bhráid na Comhairle iad lena bhformheas. De ghnáth, tionólann CR sé sheisiún iomlánacha sa bhliain. Feidhmíonn sé i sé ghrúpa pholaitiúla faoi láthair, bunaithe ar chleamhnacht pholaitiúil a chuid Feisirí.
Tagann uachtaráin na ngrúpaí sin le chéile mar Chomhdháil na nUachtarán, a ullmhaíonn obair an Tionóil Iomlánaigh, an Bhiúró agus na gcoimisiún agus a dhéanann an cuardach ar chomhdhearcadh polaitiúil maidir leis na cinntí atá le glacadh a éascú.
Is é Uachtarán an Tionóil (Airteagal 306 CFAE) a dhéanann cathaoirleacht ar an seisiún iomlánach agus is iad na príomhfheidhmeanna atá aige tuairimí, tuarascálacha agus rúin a ghlacadh, dréachtmheastacháin ar chaiteachais agus ioncaim an Choiste a ghlacadh, clár polaitiúil an Choiste a ghlacadh ag tús gach téarma, an tUachtarán, an Chéad Leas-Uachtarán agus comhaltaí eile an Bhiúró a thoghadh, coimisiúin um beartas a chur ar bun laistigh den institiúid, agus Rialacha Nós Imeachta an Choiste a ghlacadh agus a athbhreithniú.
Roinntear obair CR idir sé shainchoimisiún a tharraingíonn suas dréacht-tuairimí agus dréachtrúin a thíolactar ina dhiaidh sin lena nglacadh i seisiún iomlánach: an Coimisiún um Shaoránacht, Rialachas, Gnóthaí Institiúideacha agus Seachtracha (CIVEX), an Coimisiún um Beartas Comhtháthaithe Chríochaigh agus um Buiséad an Aontais (COTER), an Coimisiún um Beartas Eacnamaíoch (ECON), an Coimisiún um an gComhshaol, Athrú Aeráide agus Fuinneamh (ENVE), an Coimisiún um Acmhainní Nádúrtha (NAT) agus an Coimisiún um Beartas Sóisialta, Oideachas, Fostaíocht, Taighde agus Cultúr (SEDEC).
Ar mhaithe le héifeachtúlacht, cuid de sheirbhísí a bhuanrúnaíochta (an fhoireann iomlán in 2023: 496) ag a shuíomh sa Bhruiséil (féach Prótacal Uimh. 6 maidir le suímh institiúidí an Aontais Eorpaigh agus suímh comhlachtaí, oifigí, gníomhaireachtaí agus ranna áirithe de chuid an Aontais Eorpaigh) a chomhroinnt le Rúnaíocht Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa. Is é atá i mbuiséad riaracháin Choiste na Réigiún (Roinn 7 de bhuiséad an Aontais) ná tuairim is EUR 116.1 milliún (Buiséad 2023).
Cumhachtaí
A. Tuairimí a eisiúint arna iarraidh sin ag institiúidí eile
1. Comhairliúchán éigeantach
Ceanglaítear ar an gComhairle agus ar an gCoimisiún dul i gcomhairle le CnaR sula ndéanfaidh siad cinntí maidir le hábhair a bhaineann leis an méid seo a leanas:
- an t-oideachas, an ghairmoiliúint agus an óige (Airteagal 165 CFAE);
- cultúr (Airteagal 167 CFAE);
- an tsláinte phoiblí (Airteagal 168 CFAE);
- an t-iompar tras-Eorpach, an teileachumarsáid agus gréasáin fuinnimh (Airteagal 172 CFAE);
- comhtháthú eacnamaíoch agus sóisialta (Airteagail 175, 177 agus 178 CFAE).
2. Comhairliúchán toilteanach
Féadfaidh an Coimisiún, an Chomhairle agus an Pharlaimint dul i gcomhairle le CnaR freisin maidir le haon ábhar eile de réir mar is cuí leo.
Nuair a théann an Pharlaimint, an Chomhairle nó an Coimisiún i gcomhairle le CnaR (bíodh sé sin ar bhonn éigeantach nó toilteanach), féadfaidh siad teorainn ama a shocrú (mí amháin ar a laghad i gcomhréir le hAirteagal 307 CFAE) dá fhreagra. Má théann an sprioc-am in éag gan aon tuairim a bheith eisithe, féadfaidh siad dul ar aghaidh gan leas a bhaint as tuairim. Mar shampla den chomhar toilteanach, i Mí na Nollag 2020, d’aontaigh an Coimisiún agus Coiste na Réigiún comhpháirtíocht maidir le lánpháirtiú imirceach agus é d’aidhm acu dul i bpáirt le chéile chun tacú leis an obair a bhaineann le lánpháirtiú i gcathracha agus réigiúin an Aontais. Cuirtear leis an gcomhpháirtíocht sin le tionscnamh CnaR ó 2019 Cathracha agus Réigiúin ar mhaithe le lánpháirtiú Imirceach agus tugtar ardán polaitiúil do mhéaraí Eorpacha agus ceannairí réigiúnacha chun faisnéis a roinnt agus samplaí dearfacha den lánpháirtiú imirceach agus dídeanaithe a léiriú don phobal.
B. Tuairim a eisiúint ar a thionscnamh féin
- Gach uair a théitear i gcomhairle le CESE, cuirtear CnaR ar an eolas agus féadfaidh sé tuairim a eisiúint ar an ábhar freisin má mheasann sé go bhfuil leasanna réigiúnacha i gceist.
- Mar riail ghinearálta, féadfaidh CR tuairim a eisiúint aon uair a mheasann sé gurb iomchuí déanamh amhlaidh. Rinne an Coiste, mar shampla, tuairimí a eisiúint ar a thionscnamh féin sna réimsí seo a leanas: fiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna), gréasáin thras-Eorpacha, an tuarasóireacht, cistí struchtúracha, an tsláinte (an comhrac i gcoinne drugaí), an tionsclaíocht, an fhorbairt uirbeach, cláir oiliúna agus an comhshaol.
C. Tarchur chuig Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh – athbhreithniú breithiúnach ex post
Féadfaidh an Coiste freisin imeachtaí a thionscnamh os comhair na Cúirte Breithiúnais chun na sainchumais a leithdháiltear air a choimirciú (Airteagal 263 CFAE). Is é sin le rá, féadfaidh sé imeachtaí a thionscnamh os comhair na Cúirte Breithiúnais má mheasann sé nach ndeachthas i gcomhairle leis nuair ba cheart go ndéanfaí amhlaidh nó murar cuireadh na nósanna imeachta comhairliúcháin i bhfeidhm i gceart (neamhniú gníomhartha (1.3.10)).
Leis an gceart chun imeachtaí a thionscnamh faoi Airteagal 8 den Phrótacal (Uimh. 2) maidir le prionsabail na coimhdeachta agus na comhréireachta a chur i bhfeidhm, atá i gceangal le Conradh Liospóin, cuirtear ar chumas CnaR a iarraidh ar an gCúirt Bhreithiúnais a fháil amach an gcomhlíonann gníomh reachtach a thagann faoi réimse inniúlachta an Choiste prionsabal na coimhdeachta.
Ról Pharlaimint na hEorpa
Rialacha Nós Imeachta na Parlaiminte (Iarscríbhinn VI, pointe XIV) cuirtear de fhreagracht ar an gCoiste um Fhorbairt Réigiúnach (REGI) caidreamh a chothabháil le Coiste na Réigiún, le heagraíochtaí comhair idir-réigiúnaigh agus le húdaráis áitiúla agus réigiúnacha.
Cuireadh Comhaontú Comhair nua an 14 Bealtaine 2024 in ionad an Chomhaontaithe Comhair idir Parlaimint na hEorpa agus CnaR an 5 Feabhra 2014, cé go bhfuil roinnt forálacha i gComhaontú Comhair 2014 maidir le comhar riaracháin idir an Pharlaimint, CnaR agus CESE fós i bhfeidhm.
Déantar foráil sa Chomhaontú Comhair maidir leis an méid seo a leanas, i measc nithe eile:
- comhar straitéiseach ar an leibhéal polaitiúil (mar shampla freastalaíonn Uachtarán na Parlaiminte ar sheisiún iomlánach CnaR uair sa bhliain, agus tionólann Comhdháil Uachtaráin na Parlaiminte agus CnaR araon cruinnithe maidir le hábhair leasa choitinn);
- comhar reachtach (e.g. tugann an Pharlaimint agus CnaR cuireadh do rapóirtéirí a chéile chuig a gcruinnithe agus a n-éisteachtaí faoi seach ar bhonn cómhalartach, agus rannpháirtíocht rapóirtéirí na Parlaiminte i gcruinnithe de pharlaimintí réigiúnacha a bhfuil cumhachtaí reachtacha nó comhairlí cathrach acu a éascú);
- comhar maidir le rialáil níos fearr agus coimhdeacht (e.g. déanann CnaR measúnuithe tionchair chríochaigh ex ante nó measúnuithe ar chur chun feidhme críochach ex post ar raon reachtaíochta agus clár caiteachais de chuid an Aontais); agus
- comhar sa tréimhse roimh na toghcháin Eorpacha agus san obair leantach ina leith.
Ó 2008 i leith, déanann Coiste REGI agus COTER cruinniú comhpháirteach bliantúil a eagrú faoi chuimsiú ócáid Sheachtain Eorpach na Réigiún agus na gCathracha.
Mariusz Maciejewski / Udo Bux / Katharina MASSAY-KOSUBEK