Il-politika tal-konsumatur: prinċipji u strumenti
Politika effettiva għall-protezzjoni tal-konsumatur tiżgura li s-suq uniku jkun jista’ jaħdem tajjeb. Tissalvagwardja d-drittijiet tal-konsumaturi kontra n-negozjanti u tipprovdi protezzjoni addizzjonali għall-konsumaturi vulnerabbli. Ir-regoli dwar il-protezzjoni tal-konsumatur jistgħu jagħtu spinta lir-riżultati tas-suq b’mod ġenerali. Huma jippromwovu swieq aktar ġusti u, b’informazzjoni aħjar għall-konsumatur, irawmu eżiti aktar ekoloġiċi u aktar soċjali. L-għoti tas-setgħa lill-konsumaturi u s-salvagwardja tal-interessi tagħhom huma għanijiet ewlenin tal-politika tal-UE.
Il-bażi ġuridika
L-Artikolu 4(2)(f) u l-Artikolu 12, 114 u 169 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE) u l-Artikolu 38 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea.
L-objettivi
Biex tippromwovi l-interessi tal-konsumatur u tiżgura protezzjoni ta’ livell għoli, l-Unjoni trid tissalvagwardja s-saħħa, is-sikurezza u l-interessi ekonomiċi tal-konsumaturi. Għandha tippromwovi wkoll id-dritt tal-konsumaturi għall-informazzjoni, l-edukazzjoni, u li jorganizzaw lilhom infushom sabiex jissalvagwardjaw l-interessi tagħhom. Il-protezzjoni tal-konsumatur għandha tiġi integrata fl-oqsma pertinenti kollha tal-politika tal-UE.
L-azzjonijiet
A. Ġenerali
Il-programm ta’ azzjoni tal-UE fil-qasam tal-politika tal-konsumatur huwa bbażat fuq l-Aġenda tal-Konsumatur il-Ġdida, adottata fit-13 ta’ Novembru 2020. L-aġenda tippreżenta viżjoni aġġornata għall-politika tal-konsumatur tal-UE mill-2020 sal-2025, bl-objettiv “li ssaħħaħ ir-reżiljenza tal-konsumatur għall-irkupru sostenibbli”. Għandha wkoll l-għan li tindirizza t-tħassib immedjat tal-konsumaturi rigward il-pandemija tal-COVID-19.
L-aġenda tkopri ħames oqsma ta’ prijorità ewlenin:
- it-tranżizzjoni ekoloġika: l-indirizzar tal-isfidi l-ġodda għad-drittijiet tal-konsumatur u l-opportunitajiet ta’ awtonomizzazzjoni offruti mit-tranżizzjoni ekoloġika, filwaqt li jiġi żgurat li l-prodotti u l-istili ta’ ħajja sostenibbli jkunu aċċessibbli għal kulħadd, irrispettivament mill-ġeografija jew l-introjtu;
- it-trasformazzjoni diġitali: il-ħolqien ta’ spazju diġitali aktar sikur għall-konsumaturi fejn id-drittijiet tagħhom ikunu protetti u l-iżgurar ta’ kundizzjonijiet ekwi biex l-innovazzjoni tkun tista’ twassal servizzi ġodda u aħjar lill-Ewropej kollha;
- infurzar u rimedju effettivi: l-indirizzar tal-impatt tal-COVID-19 fuq id-drittijiet tal-konsumatur u l-indirizzar ta’ pretensjonijiet ekoloġiċi qarrieqa u prattiki kummerċjali inġusti fit-tekniki ta’ influwenzar online u l-personalizzazzjoni. Filwaqt li l-infurzar tad-drittijiet tal-konsumatur huwa l-ewwel u qabel kollox responsabbiltà tal-awtoritajiet nazzjonali, l-UE għandha rwol importanti ta’ koordinazzjoni u appoġġ, mirfud mir-Regolament dwar Kooperazzjoni fil-Protezzjoni tal-Konsumaturi;
- l-indirizzar tal-ħtiġijiet speċifiċi tal-konsumaturi: jitqiesu l-ħtiġijiet tal-konsumaturi li, f’ċerti sitwazzjonijiet, jistgħu jkunu vulnerabbli u jirrikjedu salvagwardji addizzjonali. Dan jista’ jkun ikkawżat minn ċirkustanzi soċjali jew mill-karatteristiċi partikolari ta’ individwi jew gruppi ta’ konsumaturi;
- il-protezzjoni tal-konsumatur f’kuntest globali: l-iżgurar tas-sikurezza tal-prodotti importati u l-protezzjoni tal-konsumaturi tal-UE minn prattiki inġusti użati minn operaturi ta’ pajjiżi terzi permezz ta’ sorveljanza tas-suq u kooperazzjoni aktar mill-qrib mal-awtoritajiet rilevanti fil-pajjiżi sħab tal-UE.
L-istituzzjonijiet tal-UE jużaw it-Tabella ta’ Valutazzjoni tal-Kundizzjonijiet tal-Konsumatur biex isegwu l-politika tal-konsumatur u jivvalutaw il-kundizzjonijiet nazzjonali tal-konsumatur f’oqsma bħall-għarfien, il-fiduċja, il-konformità u l-infurzar. It-tabella ta’ valutazzjoni teżamina wkoll l-integrazzjoni tas-suq bl-imnut tal-UE permezz ta’ tranżazzjonijiet transfruntiera u t-tkabbir tal-kummerċ elettroniku. Hija tistħarreġ lix-xerrejja reċenti biex tkejjel il-prestazzjoni ta’ aktar minn 40 suq dwar indikaturi bħall-fiduċja, il-komparabbiltà, l-għażla u s-sodisfazzjon tal-konsumatur.
Barra minn hekk, fit-28 ta’ April 2021, ingħata bidu għall-programm tas-suq uniku biex isaħħaħ is-suq uniku u jgħin fl-irkupru tal-Ewropa mill-COVID-19. B’baġit ta’ EUR 4.2 biljun għall-2021–2027, dan joffri pakkett komprensiv biex tissaħħaħ il-governanza tas-suq uniku, inkluż għas-servizzi finanzjarji.
B. Miżuri settorjali (2.2.2)
1. Il-gruppi tal-konsumaturi
L-istituzzjonijiet tal-UE jagħtu prijorità lill-involviment ta’ gruppi li jirrappreżentaw l-interessi tal-konsumaturi. Il-Grupp Konsultattiv Ewropew għall-Konsumaturi (ECCG) huwa l-forum ewlieni tal-Kummissjoni għall-konsultazzjoni mal-għaqdiet tal-konsumaturi nazzjonali u Ewropej. Imwaqqaf bid-Deċiżjoni 2009/705/KE tal-Kummissjoni, l-ECCG jista’ jagħti pariri lill-Kummissjoni dwar kwistjonijiet relatati mal-konsumatur fil-livell tal-UE. Fl-2017, l-Unjoni adottat ir-Regolament (UE) 2017/826 biex issaħħaħ l-involviment tal-konsumaturi fit-tfassil tal-politika tal-Unjoni rigward is-servizzi finanzjarji għall-perjodu 2017–2020.
2. L-edukazzjoni tal-konsumatur
L-UE integrat l-edukazzjoni tal-konsumatur fis-sillabi tal-iskejjel primarji u sekondarji. Eżempju ta’ dan hija l-Consumer Classroom (il-Klassi tal-Konsumatur), sit web multilingwi Ewropew għall-għalliema. Dan joffri librerija vasta dwar l-edukazzjoni tal-konsumatur u għodod għat-tqassim ta’ lezzjonijiet mal-istudenti u l-pari. L-għodda online ‘Dolceta’ għandha fil-mira lil dawk li jħarrġu, l-għalliema u l-konsumaturi, u tindirizza d-drittijiet tal-konsumatur, is-sikurezza tal-prodotti u l-litteriżmu finanzjarju.
3. Informazzjoni għall-konsumatur
Għarfien aħjar dwar id-drittijiet tal-konsumatur jista’ jagħti spinta lill-fiduċja. L-UE waqqfet Ċentri Ewropej għall-Konsumaturi (ECC-Net) biex jipprovdu pariri dwar ix-xiri transfruntier u l-ilmenti. FIN NET jindirizza lmenti dwar servizzi finanzjarji transfruntiera. Il-Kummissjoni tmexxi kampanji ta’ informazzjoni għall-konsumatur u toffri gwidi prattiċi. SOLVIT isolvi tilwim dwar ksur tal-liġi tal-UE.
Il-portal Your Europe jiżvolġi rwol importanti għax joffri aċċess għal informazzjoni aħjar dwar il-politika tal-konsumatur u jgħaqqad sorsi differenti ta’ informazzjoni f’ċentru wieħed ta’ informazzjoni ta’ referenza. L-aċċess għall-informazzjoni tjieb permezz ta’ gateway diġitali unika (ir-Regolament (UE) 2018/1724).
Fit-30 ta’ Marzu 2022, bħala parti mill-pakkett tal-ekonomija ċirkolari, il-Kummissjoni ppubblikat proposta għal direttiva dwar l-għoti tas-setgħa lill-konsumaturi għat-tranżizzjoni ekoloġika permezz ta’ protezzjoni aħjar minn prattiki inġusti u ta’ informazzjoni aħjar. L-objettiv ewlieni tal-proposta huwa li tħeġġeġ lill-konsumaturi jagħmlu għażliet li ma jagħmlux ħsara lill-ambjent billi tipprovdilhom l-informazzjoni meħtieġa.
4. L-infurzar tad-drittijiet tal-konsumatur
L-infurzar effettiv tad-drittijiet tal-konsumatur huwa importanti daqs l-eżistenza tagħhom. Prinċipalment, l-awtoritajiet pubbliċi nazzjonali jittrattaw dan l-infurzar. Ir-Regolament (UE) 2017/2394 jgħaqqad lil dawn l-awtoritajiet permezz ta’ network tal-UE, filwaqt li jiffaċilita l-iskambju ta’ informazzjoni u azzjonijiet kollaborattivi kontra l-ksur tal-liġi dwar il-protezzjoni tal-konsumatur. Dan in-network iwettaq investigazzjonijiet koordinati, bħal sweeps fuq l-internet, sabiex jiżgura l-konformità tas-sit web.
Ir-rwol tal-Parlament Ewropew
Il-Parlament jirfina b’mod kontinwu r-regoli tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur. Il-protezzjoni tal-konsumatur evolviet minn sempliċiment standardizzazzjoni tal-istandards tekniċi għal avvanz tal-objettiv ta’ “Ewropa taċ-ċittadini”. Mit-13 ta’ Ġunju 2014, l-Istati Membri implimentaw il-liġijiet nazzjonali mid-Direttiva dwar id-Drittijiet tal-Konsumatur, fil-biċċa l-kbira approvati mill-Parlament.
Fit-12 ta’ Diċembru 2017, il-Parlament approva r-Regolament (UE) 2017/2394 biex tissaħħaħ il-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet nazzjonali li jinfurzaw il-liġijiet tal-protezzjoni tal-konsumatur.
Wara l-Patt Ġdid għall-Konsumaturi tal-Kummissjoni, fis-27 ta’ Novembru 2019 il-Parlament għadda d-Direttiva (UE) 2019/2161 għal infurzar aħjar u mmodernizzar tar-regoli tal-Unjoni dwar il-protezzjoni tal-konsumatur. Fil-25 ta’ Novembru 2020, ġiet adottata d-Direttiva (UE) 2020/1828 għall-protezzjoni tal-interessi kollettivi tal-konsumaturi.
Lil hinn mil-leġiżlazzjoni tal-UE, il-Parlament jadotta rapporti fuq inizjattiva proprja biex jiggwidaw il-politiki tal-protezzjoni tal-konsumatur. Huwa enfasizza żieda fid-dispożizzjonijiet baġitarji għall-miżuri tal-konsumatur u l-iżvilupp tar-rappreżentanza tal-konsumatur, b’mod speċjali fl-Istati Membri tal-UE li daħlu wara l-2004. Fit-13 ta’ Settembru 2018, ġiet adottata riżoluzzjoni li tiddikjara li l-kwalità dupliċi tal-prodotti fis-suq uniku hija diskriminatorja.
Fil-25 ta’ Novembru 2020, il-Parlament għadda riżoluzzjoni dwar suq uniku sostenibbli, filwaqt li enfasizza d-durabbiltà, il-possibbiltà ta’ tiswija u li l-konsumaturi jkunu mgħammra b’għarfien biex jieħdu deċiżjonijiet sostenibbli. Fit-28 ta’ Marzu 2023, il-Kumitat għas-Suq Intern u l-Ħarsien tal-Konsumatur (IMCO) adotta rapport dwar l-għoti tas-setgħa lill-konsumaturi għat-tranżizzjoni ekoloġika permezz ta’ informazzjoni mtejba u protezzjoni aħjar fil-konfront ta’ prattiki inġusti.
Matul il-kriżi tal-COVID-19, il-protezzjoni tal-konsumatur saret vitali għar-rimborżi tas-servizzi u għall-ġlieda kontra l-miżinformazzjoni u l-bejgħ ta’ tagħmir mediku difettuż. Fit-23 ta’ Marzu 2020, il-Kumitat IMCO kiteb ittra lill-uffiċjali tal-UE fejn fiha ħeġġeġ azzjoni dwar il-kriżi tal-COVID-19 u ssottolinja s-sorveljanza demokratika. Fid-9 ta’ Novembru 2020, webinar[1] għall-Kumitat IMCO ddiskuta l-impatt tal-COVID-19 fuq is-suq intern, il-miżuri meħuda u t-tħejjijiet futuri. Fid-19 ta’ Novembru, il-Kummissarju Didier Reynders ippreżenta l-Aġenda tal-Konsumatur il-ġdida lill-Kumitat IMCO, filwaqt li vvaluta l-impatt tal-COVID-19 fuq il-konsumaturi u indirizza suġġetti ta’ politika fit-tul, inkluż il-bidliet ekoloġiċi u diġitali, il-vulnerabbiltajiet tal-konsumatur, l-infurzar tad-drittijiet u l-kooperazzjoni internazzjonali.
Fit-22 ta’ Frar 2021, il-Kumitat IMCO saritlu preżentazzjoni ta’ studju[2] komprensiv dwar l-impatt tal-COVID-19 fuq is-suq intern. L-istudju jelenka l-effetti tar-restrizzjonijiet fil-livell tal-Istati Membri u tal-UE fuq il-moviment liberu tal-merkanzija, is-servizzi u l-persuni. Jagħmel rakkomandazzjonijiet strateġiċi dwar kif kriżijiet futuri jistgħu jiġu ttrattati b’tali mod li l-moviment liberu jkun jista’ jibqa’ għaddej, bħall-provvista ta’ fondi għall-iżvilupp u l-akkwist ta’ vaċċini futuri u l-koordinazzjoni kontinwa tar-regoli rilevanti fil-livell tal-UE.
Il-politika tal-konsumatur fl-oqsma tas-servizzi online u diġitali hija qasam li l-Parlament u, b’mod partikolari, il-Kumitat IMCO, ilhom jiffukaw fuqu. F’Ġunju 2020, studju[3] dwar il-moderazzjoni ta’ kontenut illegali mill-pjattaformi diġitali mitlub mill-Kumitat IMCO kkonkluda li kien hemm lok biex, flimkien ma’ koregolamentazzjoni mill-pjattaformi diġitali, il-qafas legali tal-UE jissaħħaħ biex il-konsumaturi jkunu protetti minn kontenut illegali jew dannuż online. Studju ppubblikat f’Ġunju 2021 analizza l-impatt tar-reklamar immirat fuq dawk li jirreklamaw, l-aċċess għas-suq u l-għażla tal-konsumatur.
Fl-20 ta’ Ottubru 2020, il-Parlament adotta tliet riżoluzzjonijiet, intitolati “L-Att dwar is-Servizzi Diġitali:titjib tal-funzjonament tas-Suq Uniku”, “L-Att dwar is-Servizzi Diġitali u l-kwistjonijiet li jinħolqu rigward id-drittijiet fundamentali”, u “L-Att dwar is-Servizzi Diġitali: adattament tar-regoli tad-dritt kummerċjali u ċivili għall-entitajiet kummerċjali li joperaw online”, li jistabbilixxu l-pjan tiegħu dwar kif il-funzjonament tas-suq uniku diġitali għandu jiġi żgurat b’mod prospettiv, inkluż protezzjoni aktar b’saħħitha għall-protezzjoni tal-konsumatur online. Ħafna mill-kontenut tar-rapporti fuq inizjattiva proprja daħal fil-proposti tal-Kummissjoni, li ġew emendati u vvutati b’suċċess fil-Kumitat IMCO f’Diċembru 2021 (2.1.7). L-Att dwar is-Swieq Diġitali u l-Att dwar is-Servizzi Diġitali, li ġew adottati mill-koleġiżlaturi fl-14 ta’ Settembru u fid-19 ta’ Ottubru 2022, huma ta’ importanza vitali għall-protezzjoni tal-konsumatur fl-ambjent diġitali.
Fis-27 ta’ Settembru 2021, il-Kumitat IMCO organizza seduta ta’ smigħ dwar il-protezzjoni tal-konsumatur u għodod deċiżjonali awtomatizzati f’ekonomija moderna. Is-sessjoni eżaminat is-salvagwardja tal-konsumaturi mir-riskji tal-intelliġenza artifiċjali u t-titjib tal-kwalità tal-informazzjoni pprovduta lilhom. Rappreżentanti minn gruppi ta’ konsumaturi, negozji, akkademiċi u korpi ta’ ċertifikazzjoni qasmu għarfien dwar il-qafas attwali tal-UE, il-bidliet meħtieġa u l-isfidi tal-infurzar. Il-membri tal-Kumitat IMCO enfasizzaw li l-ambjent regolatorju kien affidabbli. F’Mejju 2022, il-kumitat organizza wkoll seduta ta’ smigħ dwar il-passaporti diġitali tal-prodotti biex tingħata spinta lit-trasparenza u l-protezzjoni tal-konsumatur f’era diġitali.
Fis-7 ta’ April 2022, il-Parlament għadda riżoluzzjoni dwar id-dritt tal-konsumaturi għat-tiswija, immirata lejn prodotti durabbli u li jistgħu jissewwew. Fit-8 ta’ Diċembru, il-Kumitat IMCO ddiskuta l-proposta li jmiss tal-Kummissjoni dwar dan id-dritt u kif jistgħu jissaħħu l-garanziji tal-konsumatur għal tiswijiet sistematiċi u kosteffettivi.
Fl-20 ta’ April 2022, il-Kumitat IMCO ddiskuta d-drittijiet tal-konsumatur meta jixtru barra mill-UE, filwaqt li kopra informazzjoni prekuntrattwali u protezzjoni kontra prattiki u termini inġusti.
Għal aktar informazzjoni dwar dan is-suġġett, jekk jogħġbok żur is-sit web tal-Kumitat għas-Suq Intern u l-Ħarsien tal-Konsumatur.
Christina Ratcliff / Jordan De Bono / Barbara Martinello