Aquacultuurproductie in de Europese Unie

Download pdf-versie

De aquacultuurproductie in de Europese Unie blijft relatief stabiel terwijl de productie van gekweekte visserijproducten op mondiaal niveau aan het stijgen is. De Commissie heeft de afgelopen twintig jaar getracht het productiepotentieel van de EU te verhogen door verschillende strategienota’s en documenten met richtsnoeren te publiceren. In 2016 is om dezelfde reden de adviesraad voor aquacultuur opgericht. Dat orgaan bestaat uit vertegenwoordigers van de sector en andere relevante organisaties van belanghebbenden en verstrekt advies aan de EU-instellingen en de lidstaten. Op 12 mei 2021 heeft de Commissie nieuwe strategische richtsnoeren voor een duurzamere en concurrerendere aquacultuur in de EU gepubliceerd.

Achtergrond

Terwijl de mondiale aquacultuurproductie in de periode van 1990 tot en met 2017 verviervoudigd is, bleef de totale productie van gekweekte visserijproducten in de lidstaten van de EU gedurende een lange periode stabiel op ongeveer 1,2 miljoen ton. De EU-productiecijfers zijn onlangs echter met ongeveer 24 % toegenomen en in 2017 steeg waarde van de EU-aquacultuurproductie naar 5,6 miljard EUR. Visproducten vertegenwoordigen 76 % van dit bedrag en schaal- en weekdieren 24 %. Producenten binnen de EU-aquacultuur leggen zich hoofdzakelijk toe op vier soorten: mosselen (35 % van de totale productie), zalm (15 %), forel (14 %) en oesters (7 %). Andere belangrijke gekweekte soorten in de EU zijn zeebrasem, karper, zeebaars en venusschelpen.

In 2017 waren de belangrijkste aquacultuurproducenten van de lidstaten Spanje (21 %), Frankrijk (15 %), het Verenigd Koninkrijk (14 %), Italië (14 %) en Griekenland (10 %). Samen vertegenwoordigden zij ongeveer 74 % van de totale aquacultuurproductie. Qua productiewaarde was het Verenigd Koninkrijk met 21 % echter de belangrijkste producent, gevolgd door Frankrijk (16 %), Spanje (13 %), Griekenland (12 %) en Italië (11 %). In Spanje, Frankrijk en Italië werden hoofdzakelijk tweekleppige weekdieren gekweekt (mosselen, oesters en venusschelpen). In het Verenigd Koninkrijk werd hoofdzakelijk zalm gekweekt en in Griekenland vooral zeebaars en zeebrasem.

Een strategie voor de duurzame ontwikkeling van de Europese aquacultuur

De Commissie ondernam in 2002 een eerste poging om de stagnatie van de aquacultuurproductie in de EU tegen te gaan en publiceerde de mededeling (COM(2002)0511) “Een strategie voor de duurzame ontwikkeling van de Europese aquacultuur”. De doelstellingen van deze strategie waren als volgt:

het scheppen van zekere werkgelegenheid op lange termijn, met name in van de visserij afhankelijke regio’s, en het uitbreiden van de werkgelegenheid in de aquacultuur met 8 000 à 10 000 voltijdequivalenten in de periode 2003-2008;
het waarborgen van de beschikbaarheid voor de consument van gezonde, veilige en kwalitatief goede producten en het bevorderen van de naleving van strenge normen inzake diergezondheid en dierenwelzijn;
het waarborgen van een milieuvriendelijke gezonde sector.

De doelstellingen van de strategie werden echter niet verwezenlijkt. Dit gold met name voor de beoogde groei van de productie en de werkgelegenheid: noch het doel om een groeipercentage van 4 % te bereiken, noch dat om 8 000 tot 10 000 banen te scheppen, werd gehaald.

Het grootste probleem van de aquacultuursector is het gebrek aan productiegroei, zeker in vergelijking met het hoge groeicijfer op mondiale schaal. De sector wist wel goede vooruitgang te boeken wat betreft het waarborgen van de beschikbaarheid van kwaliteitsproducten voor consumenten en van ecologische duurzaamheid.

Naast de reeds bestaande obstakels en belemmeringen moest de EU-aquacultuur vanaf 2002 afrekenen met toenemende concurrentie van producenten uit niet-EU-landen, bestuurscrises en de gevolgen van de economische crisis na 2007.

Bouwen aan een duurzame toekomst voor de aquacultuur ― Een nieuw elan voor de strategie voor een duurzame ontwikkeling van de Europese aquacultuur

Zeven jaar later, op 8 april 2009, publiceerde de Commissie haar tweede mededeling inzake aquacultuur (COM(2009)0162). Met deze mededeling werd beoogd de oorzaken van de stagnatie van de aquacultuursector van de EU in kaart te brengen en aan te pakken. Deze nieuwe mededeling kreeg de titel: “Bouwen aan een duurzame toekomst voor de aquacultuur – Een nieuw elan voor de strategie voor een duurzame ontwikkeling van de Europese aquacultuur”. De mededeling had tot doel om, door middel van de volgende maatregelen, de productie en de werkgelegenheid te verhogen en daarmee te waarborgen dat de EU een belangrijke speler zou blijven in deze strategische sector:

A. het concurrentievermogen van de aquacultuursector in de EU te versterken door:

onderzoek en technologische ontwikkeling aan te moedigen;
het planologisch kader voor aquacultuur te bevorderen om het probleem van concurrentie om ruimte aan te pakken;
de aquacultuursector toe te rusten voor de marktvraag;
de internationale dimensie van de ontwikkeling van de aquacultuur te bevorderen.

B. de omstandigheden voor een duurzame groei van de aquacultuur tot stand brengen door:

de verenigbaarheid van aquacultuur en milieu te waarborgen;
de aquacultuursector prestatiegericht te maken;
de bescherming van de gezondheid van de consument te waarborgen en de gezondheidsvoordelen van voor menselijke consumptie bestemde aquacultuurproducten te erkennen.

C. het imago en het bestuur van de sector te verbeteren door:

de EU-wetgeving beter ten uitvoer te leggen;
de administratieve belasting te verminderen;
te zorgen voor inspraak van de belanghebbenden en voor adequate publieksvoorlichting;
te zorgen voor adequaat toezicht op de aquacultuursector.

Strategische richtsnoeren voor de duurzame ontwikkeling van de aquacultuur in de EU

Uiteindelijk was het de bedoeling dat de lidstaten aan de hand van de strategische richtsnoeren (COM(2013)0229) die de Commissie op 29 april 2013 heeft gepubliceerd, hun eigen nationale doelstellingen zouden vaststellen in het licht van hun startpositie, nationale omstandigheden en institutionele organisatie. De richtsnoeren hadden betrekking op vier prioritaire terreinen:

het vereenvoudigen van administratieve procedures en het versnellen van de vergunningsprocedure voor aquacultuurbedrijven;
het coördineren van de ruimtelijke ordening om de belemmerende werking van het ruimtegebrek teniet te doen;
het versterken van het concurrentievermogen van de aquacultuursector in de EU;
het bevorderen van een gelijk speelveld.

Nationale strategische meerjarenplannen

Overeenkomstig artikel 34 van de basisverordening gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB) (Verordening (EU) nr. 1380/2013) moesten de lidstaten een nationaal strategisch meerjarenplan voorleggen voor de ontwikkeling van de aquacultuuractiviteiten op hun grondgebied in de periode 2014-2020. De Commissie stimuleerde de uitwisseling van informatie en beste praktijken tussen de lidstaten via verschillende workshops en bijeenkomsten. Als vervolg daarop maakte zij een betere coördinatie mogelijk van de nationale maatregelen in de nationale strategische meerjarenplannen.

Strategische richtsnoeren voor een duurzamere en concurrerendere EU-aquacultuur voor de periode 2021 tot en met 2030

Op 12 mei 2021 heeft de Commissie nieuwe strategische richtsnoeren (COM(2021)0236 inclusief een bijlage) voor een duurzamere en concurrerendere aquacultuur in de EU gepubliceerd. In de mededeling wordt een visie gepresenteerd voor de verdere ontwikkeling van de aquacultuur op een manier die bijdraagt aan zowel de Europese Green Deal als aan het economische herstel na de COVID-19-pandemie. In de nieuwe richtsnoeren wordt voortgebouwd op ervaring op EU- en nationaal-strategisch niveau en wordt rekening gehouden met de nieuwste ontwikkelingen op vlak van onderzoek, innovatie en de besteding van EU-financiering. De richtsnoeren beantwoorden ook aan de oproepen uit de “van boer tot bord”-strategie om de overgang naar een duurzaam voedselsysteem in de EU te versnellen. Zodoende wordt het potentieel van duurzame aquacultuur als bron van voedsel en voeder met een kleine koolstofvoetafdruk erkend.

Ter verwezenlijking van deze visie moeten de verschillende uitdagingen en kansen voor de aquacultuursector van de EU worden aangepakt teneinde de volgende onderling verbonden doelstellingen te verwezenlijken:

vergroten van de veerkracht en het concurrentievermogen;
participeren in de groene transitie;
zorgen voor maatschappelijk draagvlak en voorlichting van de consument; en
vergroten van kennis en innovatie.

In de strategische richtsnoeren worden dertien gebieden benoemd waarop meer inspanningen nodig zijn om de duurzaamheid, het concurrentievermogen en de veerkracht van de EU-aquacultuur te waarborgen. De richtsnoeren bevatten specifieke aanbevelingen en stellen concrete handelingen voor die de Commissie, de EU-lidstaten en de adviesraad voor aquacultuur moeten uitvoeren.

De EU-landen hebben hun nationale strategieën voor aquacultuur geëvalueerd in het kader van de richtsnoeren die ook het gebruik van de relevante EU-financiering zullen structureren, in het bijzonder het Europees fonds voor maritieme zaken, visserij en aquacultuur.

De EU ondersteunt ook onderzoek en innovatie met betrekking tot essentiële aspecten van de EU-aquacultuur: gaande van de interactie met het milieu en de gezondheid en voeding van kweekvissen tot reproductie en voortplanting. Onderzoek en innovatie op vlak van duurzame aquacultuur is een prioriteit onder Horizon Europa, het kaderprogramma van de EU voor onderzoek en innovatie.

Rol van het Europees Parlement

Met het oog op de verdere versterking van de aquacultuursector heeft het Parlement tal van resoluties aangenomen:

Resolutie van 16 januari 2003 getiteld: “De aquacultuur in de Europese Unie: vandaag en in de toekomst”;
Standpunt van 27 april 2006 over het voorstel voor een richtlijn van de Raad betreffende veterinairrechtelijke voorschriften voor aquacultuurdieren en de producten daarvan en betreffende de preventie en bestrijding van bepaalde ziekten bij waterdieren;
Standpunt van 14 november 2006 over het voorstel voor een verordening van de Raad inzake het gebruik van uitheemse en plaatselijk niet-voorkomende soorten in de aquacultuur;
Standpunt van 14 november 2006 over het voorstel voor een verordening van de Raad tot wijziging van Verordening (EG) nr. 104/2000 van de Raad houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector visserijproducten en producten van de aquacultuur;
Resolutie van 4 december 2008 over het opstellen van een Europees Beheersplan voor aalscholvers om de toenemende door aalscholvers veroorzaakte schade aan visbestanden, visserij en aquacultuur te verminderen;
Resolutie van 17 juni 2010 over een nieuw elan voor de strategie voor een duurzame ontwikkeling van de Europese aquacultuur;
Resolutie van 8 juli 2010 over de regeling inzake de invoer van visserij- en aquacultuurproducten in de EU in het licht van de hervorming van het GVB;
Standpunt van 23 november 2010 over het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EG) nr. 708/2007 inzake het gebruik van uitheemse en plaatselijk niet-voorkomende soorten in de aquacultuur;
Standpunt van 12 september 2012 over het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad houdende een gemeenschappelijke marktordening voor visserijproducten en aquacultuurproducten;
Standpunt van 10 december 2013 over het standpunt van de Raad in eerste lezing met het oog op de vaststelling van een verordening van het Europees Parlement en de Raad houdende een gemeenschappelijke marktordening voor visserijproducten en aquacultuurproducten, tot wijziging van Verordeningen (EG) nr. 1184/2006 en (EG) nr. 1224/2009 van de Raad en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 104/2000 van de Raad;
Resolutie van 8 september 2015 over het aanboren van het potentieel van onderzoek en innovatie in de blauwe economie voor de schepping van banen en groei;
Resolutie van 12 mei 2016 over traceerbaarheid van visserij- en aquacultuurproducten in restaurants en de detailhandel;
Resolutie van 12 juni 2018 getiteld “Naar een duurzame en concurrerende Europese aquacultuursector: huidige stand van zaken en toekomstige uitdagingen”;
Standpunt van 17 april 2002 over het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordeningen (EU) nr. 508/2014 en (EU) nr. 1379/2013 wat betreft specifieke maatregelen om de gevolgen van de COVID-19-uitbraak in de visserij- en aquacultuursector te beperken, aangenomen als Verordening (EU) 2020/560;
Standpunt van 6 juli 2022 over het voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging en rectificatie van Verordening (EU) nr. 508/2014 wat betreft specifieke maatregelen om de impact van de militaire agressie van Rusland tegen Oekraïne op de visserijactiviteiten en de impact van de marktverstoring als gevolg van die militaire agressie op de toeleveringsketen van visserij- en aquacultuurproducten, te beperken, aangenomen als Verordening (EU) 2022/1278.

Marcus Ernst Gerhard Breuer

04-2023