Informatie- en communicatietechnologieën (ICT) en gegevens- en internettoegangsdiensten zijn in de plaats gekomen van traditionele telefoondiensten als de belangrijkste producten voor zowel consumenten als bedrijven. Thans komt steeds meer audiovisuele inhoud op aanvraag beschikbaar, terwijl het aantal 4G- en 5G-internetaansluitingen exponentieel groeit. In antwoord hierop heeft de EU een regelgevingskader voor telecommunicatie tot stand gebracht met een reeks regels die in de lidstaten van de EU van toepassing is op de vaste en draadloze telecommunicatie, internet, omroep- en transmissiediensten. Volgens recent onderzoek dat is uitgevoerd voor de Commissie IMCO, kunnen telecommunicatiediensten jaarlijks 86,1 miljard EUR bijdragen aan het bbp van de Europese Unie en kunnen nieuwe door het Europees Parlement ingevoerde wetgevingsmaatregelen 40 miljard EUR extra bijdragen.
Aangezien in de Verdragen geen directe bevoegdheden zijn toegekend op het gebied van netwerken en diensten voor elektronische communicatie, is de bevoegdheid op het gebied van elektronische communicatie ontleend aan diverse artikelen van het VWEU. Vanwege de complexe aard van mediagoederen en -diensten, die niet aangemerkt kunnen worden als puur culturele goederen, maar evenmin als puur economische goederen, is het gevoerde beleid gebaseerd op die bevoegdheid. De EU kan op dit gebied maatregelen treffen in het kader van sectoraal en horizontaal beleid, zoals: industriebeleid (artikel 173 VWEU), mededingingsbeleid (artikelen 101-109 VWEU), handelspolitiek (artikelen 206-207 VWEU), trans-Europese netwerken (TEN’s) (artikelen 170-172 VWEU), onderzoek en technologische ontwikkeling en ruimtevaart (artikelen 179-190 VWEU), technologische harmonisering, of het gebruik van soortgelijke technologische standaarden bij, bijvoorbeeld, internetproducties (artikel 114 VWEU), het vrije verkeer van goederen (artikelen 28, 30, en 34-35 VWEU), het vrije verkeer van personen, diensten en kapitaal (artikelen 45-66 VWEU), onderwijs, beroepsopleiding, jeugd en sport, (artikelen 165-166 VWEU), en cultuur (artikel 167 VWEU).
Op grond van de strategie van Lissabon is de Digitale Agenda voor Europa (DAE) opgesteld als een van de zeven vlaggenschipinitiatieven van de door de Commissie aangenomen Europa 2020-strategie. In de Agenda, uitgebracht in mei 2010, werd uiteengezet welke essentiële faciliterende rol de ICT zal moeten spelen als Europa zijn doelstellingen voor 2020 wil halen. In de Europa 2020-strategie wordt het belang benadrukt van de uitrol van breedband om te voorzien in betaalbare communicatie voor bedrijven en consumenten. Betere onlinetoegang voor consumenten en bedrijven in heel Europa werd door de Commissie als een prioriteit aangemerkt in haar strategie voor de digitale eengemaakte markt[1] van 2015 en, meer recentelijk, in de Agenda voor Europa[2] van Ursula von der Leyen, waarin het belang van 5G-netwerken wordt benadrukt.
A. Digitale eengemaakte markt
In 2015 publiceerde de Commissie de strategie voor de digitale eengemaakte markt (COM (2015)0192), die tot doel had virtuele grenzen te verwijderen, digitale connectiviteit te stimuleren en het voor consumenten gemakkelijker te maken om toegang te krijgen tot grensoverschrijdende online-inhoud. In januari 2016 nam het Parlement een resolutie aan met als titel “Naar een akte voor een digitale eengemaakte markt”[3].
B. Roamingverordening
Bij de roamingverordening is de “roaming tegen thuistarief”-regel vastgesteld, op grond waarvan de retailroamingtarieven met ingang van 15 juni 2017 in de EU moesten worden afgeschaft, terwijl tevens tariefplafonds voor wholesaletarieven waren vastgesteld die zowel kostendekking als duurzame roaming tegen thuistarief mogelijk maakten. De verordening maakt deel uit van de resultaten van de digitale eengemaakte markt van de EU en is momenteel van kracht tot 30 juni 2022. Een nieuwe verordening die op 24 februari 2021 werd voorgesteld (COM (2021)85) moet de huidige regels met nog eens 10 jaar verlengen.
De roamingregels van de EU zijn niet langer van toepassing op het Verenigd Koninkrijk nadat het de eengemaakte markt op 31 december 2020 had verlaten.
C. Europees wetboek voor elektronische communicatie
In mei 2015 heeft de Commissie in het kader van haar strategie voor een digitale eengemaakte markt, voorstellen gepubliceerd om het EU-regelgevingskader voor telecommunicatie te hervormen. In september 2016 publiceerde de Commissie voorstellen, waaronder een richtlijn tot vaststelling van een Europees wetboek voor elektronische communicatie (EECC), ter vervanging van de vier bestaande belangrijke telecommunicatierichtlijnen (de kaderrichtlijn, de machtigingsrichtlijn, de toegangsrichtlijn en de universeledienstrichtlijn). In een mededeling van september 2016[4] stelde de Commissie een reeks initiatieven voor, waaronder een herziening van haar voorstel waarin een EECC werd aangekondigd, gemeenschappelijke EU-breedbanddoelstellingen voor 2025, een plan om Europees industrieel leiderschap in de 5e generatie (5G) draadloze technologie te bevorderen, en een voucherregeling voor overheden die gratis wifiverbindingen willen aanbieden voor hun burgers (WiFi4EU). Met het EECC (Richtlijn (EU) 2018/1972), dat op 11 december 2018 in werking is getreden, zijn de bestaande telecomregels van de EU gemoderniseerd.
D. Regelgeving inzake privacy en veiligheid
Betere bescherming van consumenten en bedrijven is gewaarborgd door: vaststelling van wetgeving inzake privacybescherming (Richtlijn 2009/136/EG[5]) en gegevensbescherming (Verordening (EU) 2016/679[6], en Richtlijn (EU) 2016/680[7]); door het mandaat te versterken van het Europees Agentschap voor netwerk- en informatiebeveiliging (Enisa)[8]; door de vaststelling van Richtlijn (EU) 2016/1148 houdende maatregelen voor een hoog gemeenschappelijk niveau van beveiliging van netwerk- en informatiesystemen in de Unie[9]; door versterking van het recht van vaste of mobiele telecomaanbieder te veranderen binnen één werkdag met behoud van het oorspronkelijke telefoonnummer, m.a.w. nummerportabiliteit (Richtlijn 2009/136/EG), en door vaststelling van het gemeenschappelijk Europees alarmnummer 112 (Richtlijn 2009/136/EG), het Europees telefoonnummer voor vermiste kinderen (116000), hulplijn voor kinderen (116111), de hulplijn voor emotionele steun (116123) en een onlineplatform voor geschillenbeslechting tussen consumenten en onlinehandelaren[10].
Op 16 december 2020 presenteerde de Commissie een voorstel ingediend voor een richtlijn betreffende maatregelen voor een hoog gezamenlijk niveau van cyberbeveiliging in de Unie (COM(2020)823). Dit voorstel strekt tot vervanging en verdere ontwikkeling van de NIS-richtlijn (Richtlijn (EU) 2016/1148)[11].
E. Mededingings- en marktverordeningen
Betere toegang tot telecommunicatie is gewaarborgd door de invoering van wetgeving ter bevordering van de concurrentie met duidelijke en inclusieve regels, betere kwaliteit, lagere prijzen en meer diensten (Europees wetboek voor elektronische communicatie); door investeringen in breedbandnetwerken die snel internet ondersteunen; door ondersteuning van draadloze technologieën, zoals 3G en LTE, via het radiospectrumbeleidsprogramma; en het geharmoniseerde gebruik van de 470-790 MHz-frequentieband in de Unie om een gigabitconnectiviteit voor alle belangrijke sociaal-economische actoren tot stand te brengen[12].
Om de consistentie van nationale regelgevingsprocedures inzake telecommunicatie te verbeteren voorziet het Orgaan van Europese regelgevende instanties voor elektronische communicatie (Berec) (Verordening (EU) 2018/1971[13]) in samenwerking tussen nationale regelgevende instanties en de Commissie, waardoor optimale praktijken en gemeenschappelijke benaderingswijzen worden bevorderd en tegelijkertijd inconsistente regelgeving wordt voorkomen die de concurrentie in de interne communicatiemarkt kan verstoren. Deze bijgewerkte wetgeving belast de nationale regelgevende instanties (NRI’s) met de bevordering van de concurrentie bij de levering van elektronische-communicatienetwerken en -diensten, alsmede de uitwerking van de beginselen die ten grondslag liggen aan hun activiteiten: onafhankelijkheid, onpartijdigheid en transparantie, en het recht van beroep.
Het Parlement maakt zich sterk voor een krachtig en geavanceerd ICT-beleid en is bijzonder actief bij het vaststellen van wetgevingshandelingen op dit gebied om de voordelen voor consumenten en bedrijven te vergroten.
Ook heeft het Parlement herinnerd aan de noodzaak om de frequentieband bestemd voor het “digitale dividend” in te zetten om alle EU-burgers te voorzien van breedband en heeft onderstreept dat verdere actie nodig is om universele en snelle toegang tot breedband te garanderen, evenals de digitale geletterdheid en vaardigheden van alle burgers en consumenten[14]. Het benadrukt daarnaast het belang van een veilige cyberspace[15], met garantie voor een sterke bescherming van de privacy en algemene burgerlijke vrijheden voor burgers en bedrijven in een digitale omgeving. Tegelijkertijd dringt het Parlement sterk aan op technologische neutraliteit, “netneutraliteit” en “netvrijheden” voor burgers van de EU.
Het Parlement consolideert systematisch deze garanties via wetgeving. Het speelt een grote rol bij het wegnemen van belemmeringen binnen de digitale eengemaakte markt en bij de aanpassing van de telecommunicatieregelgeving van de EU aan de hedendaagse digitale en datagestuurde producten en diensten, teneinde de digitale voordelen voor consumenten en bedrijven te vergroten. Voorbeelden zijn de Richtlijn 2014/61/EU inzake maatregelen ter verlaging van de kosten van de aanleg van elektronischecommunicatienetwerken met hoge snelheid[16] en Verordening (EU) nr. 910/2014 betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt[17], teneinde elektronisch zakendoen te faciliteren[18]. Het Parlement heeft de voorstellen van de Commissie met betrekking tot het moderniseren van auteursrechtregels[19] en de herziening van de regels inzake de Europese audiovisuele mediadiensten[20] ondersteund.
Voorts heeft het Parlement met succes de wetgevingswerkzaamheden met betrekking tot de hervorming van de gegevensbescherming afgerond met Richtlijn (EU) 2016/680[21] en Verordening (EU) 2016/679[22]. Het Parlement heeft uitgebreide wetgevingswerkzaamheden verricht met betrekking tot voorstellen die worden gepresenteerd als follow-up van de strategie voor de digitale interne markt en zijn resolutie over “Naar een akte voor een digitale interne markt”[23]. Het Parlement nam ook een resolutie aan over internetconnectiviteit voor groei, concurrentievermogen en cohesie:Europese gigabitmaatschappij en 5G[24], waarin het tijdschema wordt ondersteund voor de uitrol van 5G met het oog op het faciliteren van de connectiviteit van consumenten en bedrijven.
In een resolutie van 12 maart 2019[25] verzocht het Parlement “de Commissie na te gaan of het nodig is het toepassingsgebied van de NIS-richtlijn verder uit te breiden naar andere kritieke sectoren en diensten die niet onder sectorspecifieke wetgeving vallen”. De Commissie industrie, onderzoek en energie van het Parlement kreeg het dossier inzake het voorstel van de Commissie van 16 december 2020 (COM(2020)823) toegewezen en is nog steeds in afwachting. Volgens recent onderzoek dat is uitgevoerd voor de Commissie interne markt en consumentenbescherming, dragen telecommunicatiediensten jaarlijks 86,1 miljard EUR bij aan het bbp van de Europese Unie en kunnen nieuwe door het Europees Parlement ingevoerde wetgevingsmaatregelen met het oog op de verdere integratie van de eengemaakte markt voor telecommunicatiediensten, 40 miljard EUR extra bijdragen[26]. Uit verdere studies van het Europees Parlement over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van digitale diensten[27] blijkt dat toekomstige connectiviteit, zich ontwikkelend in de richting van 6G-technologieën, nog belangrijker wordt voor Europese bedrijven en consumenten.
Christina Ratcliff / Frédéric Gouardères