Młodzież
Polityka młodzieżowa jest obszarem polityki krajowej, dlatego nie jest możliwa jej harmonizacja na szczeblu UE. UE odgrywa zatem rolę wspierającą, zwłaszcza jeśli chodzi o mobilność i możliwości w całej UE. Na przykład działanie kluczowe nr 1 programu Erasmus+ dotyczące mobilności osób zachęca do wymiany młodych ludzi zarówno wewnątrz UE, jak i z państwami trzecimi. W ciągu ostatnich kilku lat Unia Europejska wzmocniła swoją politykę ukierunkowaną na osoby młode, co ilustruje program Europejski Korpus Solidarności i projekt DiscoverEU.
Podstawa prawna
Artykuły 165 i 166 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowią podstawę dla działań UE w obszarze polityki dotyczącej młodzieży.
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej zawiera artykuł o prawach dziecka (art. 24) oraz artykuł o zakazie pracy dzieci i ochronie młodocianych w pracy (art. 32).
Cele
Artykuł 165 TFUE umożliwia Unii działania zachęcające do szerszej wymiany młodzieży i wymiany instruktorów pracujących z młodzieżą oraz zachęcające młodzież do udziału w życiu demokratycznym w Europie. Na mocy art. 166 UE urzeczywistnia politykę kształcenia zawodowego, która wspiera i uzupełnia działania państw członkowskich. Zgodnie z tym artykułem na Unii spoczywa obowiązek ułatwiania dostępu do szkolenia zawodowego i wspierania mobilności instruktorów i szkolących się, a zwłaszcza młodzieży.
Poza tymi postanowieniami korzystne dla młodzieży i dzieci są cele UE wyznaczone w innych dziedzinach, takich jak kształcenie, szkolenie i zdrowie, ale też prawa i ochrona dzieci i młodzieży.
Dokonania
A. Ramy strategiczne
Strategia UE na rzecz młodzieży na lata 2019–2027 opiera się na rezolucji Rady z dnia 26 listopada 2018 r. W tekście proponuje się zwrócenie szczególnej uwagi na następujące punkty:
- wspieranie udziału osób młodych w życiu obywatelskim i demokratycznym;
- nawiązywanie kontaktów między młodymi ludźmi w całej Unii Europejskiej i poza nią, aby wspierać dobrowolne zaangażowanie, mobilność edukacyjną, solidarność i zrozumienie międzykulturowe;
- wspieranie upodmiotowienia młodzieży poprzez jakość, innowacyjność i uznawalność pracy z młodzieżą.
W czerwcu 2021 r. w ramach tej strategii Komisja po raz pierwszy mianowała „koordynatorkę Unii Europejskiej ds. młodzieży”. Została nią Biliana Sirakova. Jej rolą jest wzmocnienie współpracy międzysektorowej w Komisji.
B. Programy finansowania UE na rzecz młodzieży
1. Erasmus+
Erasmus+ to unijny program na rzecz wspierania kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu. Na lata 2021–2027 na działania na rzecz młodzieży przeznaczono około 10,3 % budżetu Erasmus+, czyli ponad 2,5 mld EUR.
W 2021 r. inicjatywa DiscoverEU stała się integralną częścią komponentu Erasmus+ dotyczącego młodzieży. Inicjatywa ta daje osiemnastolatkom możliwość podróżowania po Europie przez okres do jednego miesiąca. Umożliwia im to odkrywanie różnorodności i dziedzictwa kulturowego Europy oraz nawiązywanie kontaktów z ludźmi z całej Europy.
2. Europejski Korpus Solidarności
Europejski Korpus Solidarności, uruchomiony w październiku 2018 r., jest inicjatywą mającą na celu umożliwienie osobom młodym (w wieku od 18 do 35 lat) uczestnictwa w działaniach solidarnościowych za granicą lub w ich kraju w drodze wolontariatu, stażu lub umowy o pracę, w wielu dziedzinach, takich jak zdrowie czy ochrona środowiska.
C. Inne inicjatywy UE
1. Wzmocniona gwarancja dla młodzieży
Gwarancja dla młodzieży, utworzona w 2013 r., to program, który umożliwia młodym ludziom korzystanie z dobrej jakości oferty poszukiwania pracy, ustawiczne kształcenie, przygotowanie zawodowe lub staż w ciągu czterech miesięcy od uzyskania statusu osoby bezrobotnej lub zakończenia kształcenia formalnego. W odpowiedzi na sukces programu w 2020 r. dodatkowo wzmocniono go zaleceniem Rady pt. „Pomost do zatrudnienia – wzmocnienie gwarancji dla młodzieży”.
2. Polityka ochrony dzieci
Traktat z Lizbony wprowadził unijny cel upowszechniania praw dziecka, a Karta praw podstawowych gwarantuje ochronę praw dziecka przez instytucje UE oraz przez państwa członkowskie.
15 lutego 2011 r. Komisja przyjęła komunikat zatytułowany „Agenda UE na rzecz praw dziecka”. Jego celem jest potwierdzenie głębokiego zaangażowania wszystkich instytucji UE oraz wszystkich państw członkowskich w promowanie, ochronę oraz poszanowanie praw dziecka w kontekście polityki UE we wszystkich odnośnych dziedzinach oraz wolę przekucia tego zaangażowania w konkretne rezultaty.
W 2016 r. Parlament i Rada przyjęły dyrektywę w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym. Dyrektywa ta powinna zagwarantować, by dzieci, które są podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym, miały możliwość zrozumienia i śledzenia tego postępowania oraz by miały prawo do rzetelnego procesu sądowego. Jej zadaniem jest również zapobieganie powrotności do przestępstwa i wspieranie włączenia społecznego dzieci.
Również programu „Prawa i Wartości” (2021-2027) promuje i chroni prawa dziecka i zapobiega przemocy wobec dzieci, młodzieży, kobiet i różnych słabszych grup społecznych.
24 marca 2021 r. Komisja przyjęła komunikat zatytułowany „Strategia UE na rzecz praw dziecka”. Nadrzędnym celem tej strategii jest stworzenie dzieciom w UE i na całym świecie jak najlepszego życia .
3. Młodzież a media
Technologie internetowe oferują dzieciom i młodzieży ogromne możliwości korzystania z cyfrowych zasobów edukacyjnych i udziału w debacie publicznej. Jednocześnie jednak współczesne technologie są też dużym zagrożeniem dla dzieci. Dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych zapewnia ochronę małoletnich przed treściami, które mogą im zaszkodzić, niezależnie od tego, czy są one oferowane przez tradycyjne media, czy też przez usługi na żądanie (więcej w nocie tematycznej 3.6.2 w sprawie polityki audiowizualnej i medialnej).
4. Europejski Portal Młodzieżowy
Europejski Portal Młodzieżowy jest stroną internetową skierowaną do młodych ludzi w całej Europie mającą na celu pomóc im zorientować się w mnogości możliwości, jakie oferuje UE w różnych dziedzinach, takich jak wolontariat, praca, nauka, kultura i kreatywność i wiele innych.
5. Europejski Tydzień Młodzieży
Co dwa lata Komisja Europejska wraz z Parlamentem organizuje Europejski Tydzień Młodzieży. Jego celem jest organizowanie imprez dla młodzieży we wszystkich państwach biorących udział w programie Erasmus, ale także pokazanie różnych możliwości mobilności, jakie oferuje się młodym ludziom w Unii.
6. Europejski Rok Młodzieży 2022
22 grudnia 2021 r. Parlament i Rada przyjęły decyzję (UE) 2021/2316 w sprawie Europejskiego Roku Młodzieży (2022). Ogólnym celem było zwiększenie wysiłków UE, państw członkowskich oraz władz regionalnych i lokalnych, wraz z podmiotami społeczeństwa obywatelskiego, na rzecz wzmocnienia pozycji, respektowania, wspierania i angażowania młodych ludzi, w tym osób o mniejszych szansach. Europejski Rok Młodzieży przypadł na okres po pandemii COVID-19. Jego celem było wywarcie długoterminowego pozytywnego wpływu na młodych ludzi. UE zobowiązała się do zapewnienia długoterminowej spuścizny wkładów i celów Europejskiego Roku Młodzieży 2022. Aby osiągnąć ten cel, w styczniu 2024 r. Komisja ogłosiła „test wpływu polityki UE na młodzież”. Inicjatywa ta zapewni bieżące uwzględnianie wpływu polityki na młodzież.
7. Europejska Stolica Młodzieży
Europejska Stolica Młodzieży powstała w 2009 r. w ramach inicjatywy Europejskie Forum Młodzieży. Co roku europejskie miasto wybrane na Europejską Stolicę Młodzieży ma możliwość zwrócenia uwagi na innowacyjne inicjatywy podejmowane przez młodych ludzi i skierowane do nich.
8. Konkurs „Youth4Regions”
Konkurs Youth4Regions jest skierowany do młodych dziennikarzy zainteresowanych polityką regionalną UE. Laureaci konkursu mogą wziąć udział w szkoleniach o tematyce europejskiej oraz skorzystać z mentoringu ze strony starszych uznanych dziennikarzy, a także wziąć udział w wyjazdach prasowych Komisji do państw członkowskich.
9. Plan działania na rzecz młodzieży
4 października 2022 r. Komisja i Wysoki Przedstawiciel poinformowali o planie działania na rzecz młodzieży (2022–2027), którego celem jest zaangażowanie młodych ludzi na całym świecie w działania zewnętrzne UE. 28 listopada 2022 r. Rada przyjęła konkluzje, by wspierać zaangażowanie młodych ludzi na całym świecie w kształtowanie polityki, zwiększając ich udział i zaangażowanie w forach międzynarodowych oraz przeznaczając niezbędne zasoby, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony działaczy, upodmiotowienia, zdrowia i mobilności.
Rola Parlamentu Europejskiego
18 maja 2021 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły program dotyczący Europejskiego Korpusu Solidarności na lata 2021–2027. Parlament poparł specjalny budżet w wysokości ponad miliarda euro, który umożliwi udział przez cały czas trwania programu około 350 tys. młodych ludzi. Parlament nalegał, aby program stał się bardziej dostępny i inkluzywny dla młodych ludzi, w tym osób o ograniczonych możliwościach. 21 listopada 2023 r. Parlament przyjął śródokresową ocenę programu dotyczącego Europejskiego Korpusu Solidarności. W rezolucji wezwano do podwojenia finansowania kolejnego cyklu Europejskiego Korpusu Solidarności (po 2028 r.), aby zaspokoić zapotrzebowanie na uczestnictwo w programie. Posłowie do PE podkreślili potrzebę zwiększenia świadomości na temat programu, ponieważ jego widoczność pozostaje ograniczona.
5 października 2023 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie nowej europejskiej strategii na rzecz lepszego internetu dla dzieci (BIK+). Strategia ta zapewnia ochronę dzieci i młodzieży, wzmocnienie ich pozycji i respektowanie ich praw w internecie w nowej cyfrowej dekadzie. Parlament podkreślił znaczenie edukacji cyfrowej dla bezpieczeństwa w internecie i wezwał do opracowania europejskiej strategii przeciwdziałania nękaniu i nękaniu w internecie w środowisku szkolnym.
10 lutego 2021 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie wpływu COVID-19 na młodzież i sport. Ponadto 13 września 2022 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie wpływu zawieszenia działalności edukacyjnej, kulturalnej, młodzieżowej i sportowej w związku z COVID-19 na dzieci i młodzież w UE. W rezolucji zwrócono uwagę na pogorszenie zdrowia psychicznego i dobrostanu dzieci i młodzieży oraz wezwano do przyjęcia całościowego podejścia UE do rozwiązywania problemów zdrowia psychicznego. Zwrócono również uwagę na potrzebę inwestycji w poprawę świadomości w zakresie zdrowia psychicznego i dostępu do usług pomocy (psychologicznej).
Aby pobudzić aktywność obywatelską i zaangażować młodzież w swoje działania, w 2014 r. Parlament utworzył Europejskie Spotkanie Młodzieży (EYE), które odbywa się co dwa lata w Strasburgu. W tym samym duchu, oprócz pomysłów młodzieży, opracowano stronę internetową Centrum Młodzieżowego, na której młodzi ludzie są zapraszani do zgłaszania pomysłów na temat UE, z których część zostanie przekazana posłom do PE i decydentom politycznym.
Wspólnie z Fundacją Międzynarodowej Nagrody im. Karola Wielkiego w Akwizgranie Parlament ustanowił w 2008 r. Europejską Nagrodę im. Karola Wielkiego dla Młodzieży mającą na celu wspieranie europejskich projektów młodzieżowych, która jest przyznawana rokrocznie za projekty pogłębiające porozumienie na poziomie europejskim i międzynarodowym. Ponadto Parlament prowadzi programy edukacyjne Szkoła-Ambasador i Euroscola, aby szerzyć wiedzę na temat demokracji i wartości UE wśród młodych ludzi.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej Komisji Kultury i Edukacji.
Lina Sasse / Kristiina Milt