Młodzież

Polityka młodzieżowa jest obszarem polityki krajowej, dlatego nie jest możliwa jej harmonizacja na szczeblu UE. Unia pełni w tych dziedzinach jedynie rolę wspierającą. Jako taka, część programu Erasmus+ poświęcona młodzieży wspiera wymianę młodych ludzi zarówno wewnątrz UE, jak i z państwami trzecimi. W ciągu ostatnich kilku lat Unia Europejska wzmocniła swoją politykę ukierunkowaną na osoby młode, co ilustruje inicjatywa Europejski Korpus Solidarności i projekt DiscoverEU.

Podstawa prawna

Artykuły165 i 166 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowią podstawę dla działań UE w obszarze polityki dotyczącej młodzieży. Działania objęte zakresem art. 165 i 166 podlegają zwykłej procedurze ustawodawczej. Jeśli chodzi o politykę dotyczącą młodzieży, wyraźnie wyklucza się wszelką harmonizację ustawodawstw państw członkowskich. Rada może przyjąć zalecenia w oparciu o wnioski Komisji.

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty (art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej), zawiera jeden artykuł dotyczący praw dziecka (art. 24), a drugi dotyczący zakazu pracy dzieci i ochrony młodych ludzi w miejscu pracy (art. 32).

Cele

Artykuł 165 TFUE umożliwia Unii działania zachęcające do szerszej wymiany młodzieży i wymiany instruktorów pracujących z młodzieżą oraz zachęcające młodzież do udziału w życiu demokratycznym w Europie. Na mocy art. 166 UE urzeczywistnia politykę kształcenia zawodowego, która wspiera i uzupełnia działania państw członkowskich. Zgodnie z tym artykułem na Unii spoczywa obowiązek ułatwiania dostępu do szkolenia zawodowego i wspierania mobilności instruktorów i szkolących się, a zwłaszcza młodzieży.

Poza tymi postanowieniami korzystne dla młodzieży i dzieci są cele UE wyznaczone w innych dziedzinach, takich jak kształcenie, szkolenie i zdrowie, ale też prawa i ochrona dzieci i młodzieży.

Dokonania

A. Ramy strategiczne

1. Strategia UE na rzecz młodzieży na lata 2019-2027: angażowanie, łączenie i wzmacnianie pozycji osób młodych

26 listopada 2018 r. Rada przyjęła rezolucję w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży na lata 2019-2027. W tekście proponuje się zwrócenie szczególnej uwagi na następujące punkty:

• wspieranie udziału osób młodych w życiu obywatelskim i demokratycznym;
• nawiązywanie kontaktów między młodymi ludźmi w całej Unii Europejskiej i poza nią, aby wspierać dobrowolne zaangażowanie, mobilność edukacyjną, solidarność i zrozumienie międzykulturowe;
• wspieranie upodmiotowienia młodzieży poprzez jakość, innowacyjność i uznawalność pracy z młodzieżą.

W czerwcu 2021 r. w ramach tej strategii Komisja po raz pierwszy mianowała „koordynatorkę Unii Europejskiej ds. młodzieży”. Została nią Biliana Sirakova. Jej rolą jest wzmocnienie współpracy międzysektorowej w Komisji.

B. Programy finansowania UE na rzecz młodzieży

1. Erasmus+

Program Erasmus+ na lata 2021-2027 przeznacza 10,3% swojego budżetu na działania w sektorze młodzieży, tj. ponad 2,5 mld EUR, co stanowi zdecydowany wzrost w porównaniu z 1,48 mld EUR w latach 2014-2020. Beneficjentami DiscoverEU są uczniowie i studenci, a także stażyści i młodzi pracownicy. W porównaniu z poprzednią edycją Erasmus+ oferuje specjalny system finansowania „małych partnerstw”, z którego powinny korzystać w szczególności organizacje młodzieżowe. Jednym z celów programu jest również rozwijanie poczucia przynależności do Unii Europejskiej, w oparciu o nową inicjatywę o nazwie «DiscoverEU», która daje młodym ludziom możliwość odkrywania różnorodności Europy poprzez jej dziedzictwo kulturowe.

2. Europejski Korpus Solidarności

Europejski Korpus Solidarności, uruchomiony w grudniu 2016 r., jest inicjatywą mającą na celu umożliwienie osobom młodym (w wieku od 18 do 35 lat) uczestnictwa w działaniach solidarnościowych w ich kraju lub za granicą w drodze wolontariatu, stażu lub umowy o pracę. Do chwili obecnej z programu skorzystało już ponad 60 tys. młodych ludzi.

C. Inne inicjatywy UE

1. Wzmocniona gwarancja dla młodzieży

Gwarancja dla młodzieży, utworzona w 2013 r., to program, który umożliwia młodym ludziom korzystanie z dobrej jakości oferty poszukiwania pracy, ustawiczne kształcenie, przygotowanie zawodowe lub staż w ciągu czterech miesięcy od uzyskania statusu osoby bezrobotnej lub zakończenia kształcenia formalnego. W odpowiedzi na sukces programu w 2020 r. dodatkowo wzmocniono go zaleceniem Rady pt. „Pomost do zatrudnienia – wzmocnienie gwarancji dla młodzieży”.

2. Polityka ochrony dzieci

Konwencja o prawach dziecka ONZ (UNCRC) stanowi, że dzieckiem jest każdy człowiek poniżej 18. roku życia. Traktat z Lizbony wprowadził unijny cel upowszechniania praw dziecka, a Karta praw podstawowych gwarantuje ochronę praw dziecka przez instytucje UE oraz przez państwa członkowskie.

15 lutego 2011 r. Komisja przyjęła komunikat zatytułowany „Agenda UE na rzecz praw dziecka”. Jego celem jest potwierdzenie głębokiego zaangażowania wszystkich instytucji UE oraz wszystkich państw członkowskich w promowanie, ochronę oraz poszanowanie praw dziecka w kontekście polityki UE we wszystkich odnośnych dziedzinach oraz wolę przekucia tego zaangażowania w konkretne rezultaty. Również programu „Prawa i Wartości” (2021-2027) promuje i chroni prawa dziecka i zapobiega przemocy wobec dzieci, młodzieży, kobiet i różnych słabszych grup społecznych.

W 2016 r. Parlament i Rada przyjęły dyrektywę w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym. Dyrektywa ta powinna zagwarantować, by dzieci, które są podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym, miały możliwość zrozumienia i śledzenia tego postępowania oraz by miały prawo do rzetelnego procesu sądowego. Jej zadaniem jest również zapobieganie powrotności do przestępstwa i wspieranie włączenia społecznego dzieci.

3. Młodzież a media

Technologie internetowe oferują dzieciom i młodzieży ogromne możliwości korzystania z cyfrowych zasobów edukacyjnych i udziału w debacie publicznej. Jednocześnie jednak współczesne technologie są też dużym zagrożeniem dla dzieci. Przyjęta w 2010 r. dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych zapewnia ochronę małoletnich przed treściami, które mogą im zaszkodzić, niezależnie od tego, czy są one oferowane przez tradycyjne media, czy też przez usługi na żądanie. W 2016 r. Komisja zaproponowała zmianę tekstu, tak aby jego zakres obejmował również platformy udostępniania plików wideo w odniesieniu do zwalczania mowy nienawiści i ochrony małoletnich przed treściami, które mogą im poważnie szkodzić.

4. Europejski Portal Młodzieżowy

Europejski Portal Młodzieżowy jest stroną internetową skierowaną do młodych ludzi w całej Europie mającą na celu pomóc im zorientować się w mnogości możliwości, jakie oferuje UE w różnych dziedzinach, takich jak wolontariat, praca, nauka, kultura i kreatywność i wiele innych.

5. Europejski Tydzień Młodzieży

Co dwa lata Komisja Europejska wraz z Parlamentem organizuje Europejski Tydzień Młodzieży. Jego celem jest organizowanie imprez dla młodzieży we wszystkich państwach biorących udział w programie Erasmus, ale także pokazanie różnych możliwości mobilności, jakie oferuje się młodym ludziom w Unii.

6. Europejski Rok Młodzieży 2022

Zasada Europejskiego Roku Młodzieży 2022 została ogłoszona przez przewodniczącą Komisji w orędziu o stanie Unii z 2021 r. Celem tego wydarzenia jest oddanie hołdu pokoleniu najbardziej dotkniętemu przez pandemię COVID-19, wspieranie młodych ludzi znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji oraz promowanie możliwości oferowanych młodym ludziom przez Unię, z myślą o czerpaniu inspiracji z pomysłów młodych ludzi w celu wzmocnienia projektu europejskiego.

7. Europejska Stolica Młodzieży

Europejskie Forum Młodzieży powstało w 2009 r. w ramach inicjatywy „Europejska Stolica Młodzieży”. Co roku europejskie miasto wybrane na Europejską Stolicę Młodzieży ma możliwość zwrócenia uwagi na innowacyjne inicjatywy podejmowane przez młodych ludzi i skierowane do nich.

8. Konkurs „Youth4Regions”

Konkurs Youth4Regions jest skierowany do młodych dziennikarzy zainteresowanych polityką regionalną UE. Laureaci konkursu mogą wziąć udział w szkoleniach o tematyce europejskiej oraz z mentoringu ze strony starszych uznanych dziennikarzy, a także wziąć udział w wyjazdach prasowych Komisji do państw członkowskich.

Rola Parlamentu Europejskiego

Parlament zawsze wspierał bliską współpracę między państwami członkowskimi w kwestii polityki dotyczącej młodzieży. Parlament odgrywa aktywną rolę w formułowaniu polityki młodzieżowej, na przykład w swoich rezolucjach w sprawie:

• oceny strategii UE na rzecz młodzieży na lata 2013-2015;
• gwarancji dla młodzieży;
• promowania przedsiębiorczości młodzieży przez kształcenie i szkolenie;
• zatrudnienia młodzieży;
• strategii nabywania umiejętności służące zwalczaniu bezrobocia ludzi młodych;
• wpływu COVID-19 na młodzież i sport;
• wzmocnienia pozycji młodzieży w Europie: zatrudnienia i odbudowy społecznej po pandemii.

W decyzji w sprawie Europejskiego Roku Młodzieży 2022 Parlament nalegał na zapewnienie wystarczających środków finansowych na Europejski Rok Młodzieży oraz na zaangażowanie organizacji młodzieżowych na wszystkich etapach jego przygotowania. Europejski Rok powinien również wyraźnie promować środki, które pomogą sprostać wyzwaniom stojącym przed młodymi ludźmi, takim jak na przykład ich sytuacja społeczna i dobrostan po pandemii COVID-19, a także warunki pracy. Powinien on również być impulsem do większych starań na rzecz ułatwienia młodym ludziom zdobywania odpowiedniej wiedzy i umiejętności oraz lepszego zrozumienia ich środowiska pracy.

18 maja 2021 r. Parlament Europejski przyjął program dotyczący Europejskiego Korpusu Solidarności na lata 2021-2027. Po raz pierwszy projekt będzie dysponował własnym budżetem w wysokości ponad miliarda euro, co umożliwi udział w nim około 350 tys. młodych ludzi. Posłowie do PE zaapelowali o to, by Europejski Korpus Solidarności był bardziej dostępny dla młodych ludzi o bardziej ograniczonych możliwościach, takich jak osoby z niepełnosprawnościami, osoby odizolowane lub pochodzące ze społeczności marginalizowanych albo osoby młode mające problemy z nauką lub problemy zdrowotne. Poparli również wyraźne rozróżnienie pomiędzy działaniami wolontariackimi a praktykami zawodowymi, aby uniknąć sytuacji, w której organizacja uczestnicząca wykorzystuje osoby młode jako nieopłacanych wolontariuszy, gdy istnieją potencjalne miejsca pracy wysokiej jakości. Parlament nalegał, aby od struktur przyjmujących wymagano udowodnienia jakości proponowanych działań oraz przestrzegania przepisów dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa w pracy. Ponadto doprowadził do oceny programu z punktu widzenia jego wkładu w realizację celów UE w dziedzinie klimatu.

W rezolucji z 14 września 2017 r. Parlament zalecił dostosowanie priorytetów programu Erasmus, strategii UE na rzecz młodzieży i innych programów finansowanych przez UE. Zalecił również, aby ponad 10% budżetu programu Erasmus przeznaczyć na działania w dziedzinie młodzieży.

Parlament chroni także dobro dziecka w oparciu o skierowane do niego petycje. Przyjął rezolucję w sprawie ubóstwa dzieci. Parlament koncentruje się również na prawach dziecka poza granicami UE, o czym świadczy przede wszystkim przyjęcie rezolucji w sprawie edukacji dzieci w sytuacjach nadzwyczajnych i w czasie przedłużających się kryzysów i w sprawie niedożywienia dzieci w krajach rozwijających się. W 2015 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie zwalczania pornografii dziecięcej w internecie[1]. W październiku 2018 r. przyjął wniosek ustawodawczy Komisji dotyczący zmienionej dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych. Zgodnie z nowymi przepisami nadawcy będą musieli ograniczyć narażenie dzieci na promocję niezdrowej żywności lub napojów; treści podżegające do przemocy, nienawiści i terroryzmu zostaną zdelegalizowane; a nieuzasadniona przemoc i pornografia będą podlegać bardzo rygorystycznym przepisom.

Wspólnie z Fundacją Międzynarodowej Nagrody im. Karola Wielkiego w Akwizgranie Parlament ustanowił w 2008 r. Europejską Nagrodę im. Karola Wielkiego dla Młodzieży mającą na celu wspieranie europejskich projektów młodzieżowych, która jest przyznawana rokrocznie za projekty pogłębiające porozumienie na poziomie europejskim i międzynarodowym. Ponadto Parlament prowadzi programy edukacyjne Szkoła-Ambasador i Euroscola, aby szerzyć wiedzę na temat demokracji i wartości UE.

 

Katarzyna Anna Iskra

04-2022