Noty tematyczne o Unii Europejskiej
Parlament Europejski
Wypełnij to pole

Małe i średnie przedsiębiorstwa

Mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) stanowią 99 % przedsiębiorstw w UE. Przyjęto różne programy działania, aby poprawić konkurencyjność MŚP za pośrednictwem badań naukowych i innowacji oraz zapewnić im lepszy dostęp do finansowania. W strategiach służących zapewnieniu MŚP lepszych warunków uwzględniono również neutralność pod względem emisji dwutlenku węgla i transformację cyfrową. Ponadto ostatnie wydarzenia geopolityczne zmieniły podejście do ożywienia gospodarczego, odbudowy i budowania odporności MŚP.

Podstawa prawna

MŚP prowadzą działalność głównie na szczeblu krajowym, gdyż stosunkowo niewiele z nich angażuje się w działalność transgraniczną w UE. Jednak MŚP są objęte zakresem prawodawstwa UE w różnych obszarach, na przykład w dziedzinie podatków (art. 110–113 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)), konkurencji (art. 101–109 TFUE) i prawa spółek (prawo przedsiębiorczości – art. 49–54 TFUE). Przyjęta przez Komisję definicja MŚP znajduje się w zaleceniu 2003/361/WE.

Cele

MŚP zatrudniają około 100 mln osób, co stanowi istotne źródło przedsiębiorczości i innowacji i ma kluczowe znaczenie dla konkurencyjności przedsiębiorstw UE. Celem polityki unijnej w zakresie MŚP jest zagwarantowanie, że polityka i działania UE będą przyjazne dla małych przedsiębiorstw oraz będą sprawiały, że Europa stanie się atrakcyjniejszym miejscem pod względem zakładania spółek i prowadzenia działalności gospodarczej.

Osiągnięcia

A. Program „Small Business Act” (SBA)

W czerwcu 2008 r. Komisja przedstawiła kompleksową inicjatywę dotyczącą MŚP w formie komunikatu w sprawie Small Business Act. Jego celem było stworzenie nowych ram polityki łączących istniejące już instrumenty i bazujących na Europejskiej karcie małych przedsiębiorstw oraz nowoczesnej polityce na rzecz wzrostu i zatrudnienia w sektorze MŚP. Zamiast proponować w pełni wspólnotowe podejście, przyjęto podejście partnerstwa politycznego z państwami członkowskimi.

1. Inteligentne regulacje

Ograniczenie biurokracji to jeden z głównych priorytetów Komisji w ramach SBA. Szczególnie pomocna dla małych przedsiębiorstw była zmiana dyrektywy w sprawie opóźnień w płatnościach (organy administracji publicznej są zobowiązane dokonywać płatności w ciągu 30 dni, co jest formą zabezpieczenia dla MŚP) oraz zmiana dyrektywy w sprawie fakturowania elektronicznego (równe traktowanie faktur w formie elektronicznej i papierowej). Ponadto dzięki unowocześnieniu unijnej polityki w dziedzinie zamówień publicznych MŚP napotykają mniej trudności administracyjnych w dostępie do rynku zamówień publicznych i zyskały większe możliwości składania wspólnych ofert. To samo podejście zastosowano, jeżeli chodzi o upraszczanie obowiązków w zakresie sprawozdawczości finansowej oraz redukcję obciążeń administracyjnych MŚP dzięki aktualizacji unijnych procedur dotyczących zamówień publicznych oraz dyrektywy o rachunkowości (obecnie dyrektywa 2013/34/UE).

W komunikacie z kwietnia 2021 r. pt. „Lepsze stanowienie prawa: połączenie sił na rzecz stanowienia lepszego prawa” Komisja wprowadziła podejście „jedno więcej – jedno mniej” w procesie kształtowania polityki na szczeblu UE, aby decydenci koncentrowali się w większym stopniu na konsekwencjach i kosztach stosowania przepisów, zwłaszcza dla MŚP. Celem tego podejścia było skompensowanie nowych obciążeń administracyjnych wynikających z wniosków ustawodawczych Komisji dzięki zmniejszeniu równoważnej kwoty istniejących obciążeń.

2. Dostęp do środków finansowych

Rynki finansowe często nie zapewniały MŚP koniecznego finansowania. Osiągnięto pewne postępy, jeżeli chodzi o poprawę dostępu MŚP do środków finansowych i kredytów za pomocą pożyczek, gwarancji i kapitału podwyższonego ryzyka. Europejskie instytucje finansowe – Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) i Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) – rozszerzyły operacje związane z MŚP.

W listopadzie 2011 r. Komisja zaproponowała plan działania na rzecz ułatwienia MŚP dostępu do finansowania. Obejmował on m.in. inicjatywy polityczne mające na celu ułatwienie MŚP dostępu do rynków kapitału wysokiego ryzyka.

3. MŚP na jednolitym rynku

Zarówno w SBA, jak i w komunikacie Komisji zatytułowanym „W kierunku Aktu o jednolitym rynku – W stronę społecznej gospodarki rynkowej o wysokiej konkurencyjności”, a także w Akcie o jednolitym rynku II podkreślono potrzebę stałej poprawy ramowych warunków prowadzenia działalności gospodarczej na jednolitym rynku. Istnieje już wiele inicjatyw i środków (lub są one planowane) mających ułatwić zakładanie i działalność MŚP na rynku wewnętrznym. W wielu obszarach wprowadzono odstępstwa dla MŚP, np. w odniesieniu do reguł konkurencji, opodatkowania czy przepisów prawa spółek.

4. Polityka konkurencji

W polityce UE dotyczącej pomocy państwa MŚP traktuje się przychylnie już od dawna, biorąc pod uwagę szczególne trudności, z jakimi się one borykają. W 2014 r. Komisja przyjęła zmienione ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych dotyczące pomocy państwa (rozporządzenie (UE) nr 651/2014). Jednym z elementów unowocześniania polityki w dziedzinie pomocy państwa była większa elastyczność państw członkowskich w przyznawaniu MŚP pomocy państwa bez konieczności uprzedniego zgłoszenia tego faktu i uzyskania zgody Komisji, po spełnieniu pewnych warunków. Na podstawie tego rozporządzenia MŚP mogły skorzystać ze wsparcia publicznego w kwocie do 7,5 mln EUR.

B. Sieci UE dla MŚP

Przykładami sieci utworzonych na potrzeby MŚP są przede wszystkim służby udzielające ogólnego wsparcia dla MŚP w UE, na przykład „Europejska Sieć Przedsiębiorczości”, „SOLVIT”, „Twoja Europa – Biznes”, „MŚP i środowisko” oraz „Sposób obchodzenia się z substancjami chemicznymi: krajowe usługi wsparcia typu helpdesk w ramach REACH”. Ponadto wsparcia w dziedzinie innowacji i badań udzielają: serwis poświęcony prawu własności intelektualnej IPR Helpdesk, SME Techweb, chiński helpdesk dla MŚP poświęcony prawu własności intelektualnej China IPR SME Helpdesk, Europejska Sieć Ośrodków Biznesu i Innowacji (BIC) – EBN, European Workplace Innovation Network i Gate2Growth.

C. MŚP i badania naukowe

Badania naukowe i innowacje są niezbędne dla pomyślności i zrównoważonego wzrostu MŚP w UE. Nowy program „Horyzont 2020” na okres 2014–2020 miał stworzyć lepsze i bardziej wszechstronne środowisko wsparcia działalności MŚP w dziedzinie badań naukowych i innowacji. W ramach tego podejścia zachęcono MŚP do uczestnictwa w nowym specjalnym instrumencie MŚP, który miał wypełnić luki w finansowaniu na początkowym etapie obarczonych wysokim ryzykiem badań naukowych i innowacji prowadzonych przez MŚP.

Ponadto podniesienie konkurencyjności MŚP jest jednym z 11 celów tematycznych polityki spójności na lata 2014–2020. W ramach innych celów tematycznych dokonano dodatkowych inwestycji w MŚP, szczególnie w ramach takich celów, jak badania naukowe i innowacje, gospodarka niskoemisyjna oraz technologie informacyjne i komunikacyjne.

Program „Horyzont Europa” – unijny program finansowania badań naukowych i innowacji, który będzie realizowany do 2027 r. – zawiera nowy element, którego poprzednik – Europejska Rada ds. Innowacji – dysponuje budżetem w wysokości 10,1 mld EUR na wspieranie przełomowych innowacji w całym cyklu życia, począwszy od badań naukowych na wczesnym etapie po finansowanie i zwiększanie skali przedsiębiorstw typu start-up i MŚP.

D. Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz MŚP (COSME)

W grudniu 2013 r. przyjęto rozporządzenie (UE) nr 1287/2013 ustanawiające program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) na okres 2014–2020. Program dysponuje budżetem w wysokości 2,3 mld EUR (lata 2014–2020) i ma służyć realizacji następujących celów ogólnych:

  • zapewnienie lepszego dostępu MŚP do finansowania, zarówno kapitałem własnym, jak i finansowania dłużnego: instrument kapitałowy przeznaczony na inwestycje w fazie wzrostu i instrument gwarancji kredytowych, który zapewnił MŚP bezpośrednie lub inne rozwiązania dotyczące podziału ryzyka uzgodnione z pośrednikami finansowymi w celu pokrycia kredytów; przeznaczenie kwoty 1,3 mld EUR z budżetu COSME na instrumenty finansowe;
  • poprawa dostępu do rynku wewnątrz Unii oraz na świecie: świadczenie za pośrednictwem Europejskiej Sieci Przedsiębiorczości usług wsparcia biznesowego ukierunkowanych na wzrost i mających ułatwić ekspansję przedsiębiorstw;
  • promowanie przedsiębiorczości, w tym rozwijanie umiejętności i kultury w dziedzinie przedsiębiorczości, zwłaszcza wśród nowych przedsiębiorców, ludzi młodych i kobiet.

E. Najnowsze inicjatywy

Komunikaty Komisji z marca 2020 r. pt. „Nowa strategia przemysłowa dla Europy” i „Strategia MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy” zawierały propozycje, które miały pomóc MŚP w prowadzeniu i rozszerzaniu działalności. Parlament zareagował na wpływ pandemii COVID-19 na łańcuchy dostaw w przemyśle i MŚP, przyjmując w kwietniu 2020 r. rezolucję 2020/2616(RSP) w sprawie skoordynowanych działań UE na rzecz wsparcia środków służących ożywieniu gospodarki. W listopadzie 2020 r. Parlament przyjął rezolucję 2020/2076(INI) wzywającą Komisję Europejską do przedstawienia zmienionej strategii przemysłowej.

Jak podkreślono w strategii MŚP, małe przedsiębiorstwa mają większe trudności z uzyskaniem finansowania. W grudniu 2022 r. Komisja opublikowała wniosek zmieniający dyrektywę 2014/65/UE, aby zwiększyć atrakcyjność publicznych rynków kapitałowych w Unii dla przedsiębiorstw oraz ułatwić MŚP dostęp do kapitału.

Biorąc pod uwagę poważny negatywny wpływ inflacji i niepewności w związku z gwałtownym wzrostem kosztów energii i surowców, we wrześniu 2023 r. Komisja przyjęła komunikat w sprawie pakietu pomocy gospodarczej dla MŚP. Obejmuje on wnioski dotyczące rozporządzenia w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (COM(2023)0533) oraz dyrektywy ustanawiającej system opodatkowania według siedziby głównej dla mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COM(2023)0528). Określono w nim również zestaw środków służących poprawie dostępu do finansowania i wykwalifikowanych pracowników oraz wspieraniu MŚP w całym cyklu życia.

Rola Parlamentu Europejskiego

W 1983 r. Parlament Europejski ogłosił Rok Małych i Średnich Przedsiębiorstw oraz Rzemiosła i przedstawił szereg inicjatyw służących rozwojowi MŚP. Od tego czasu jest stale zaangażowany we wspieranie rozwoju europejskich MŚP. Przykładowo:

  • W czerwcu 2010 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie wspólnotowej polityki w zakresie innowacji w zmieniającym się świecie. Parlament wezwał w szczególności do rozbudowania instrumentów finansowania MŚP, takich jak mikrokredyty, kapitał podwyższonego ryzyka dla osób pragnących inwestować w innowacyjne przedsiębiorstwa, a także tzw. anioły biznesu wspierające realizację projektów biznesowych (np. przez młodych badaczy). Zaapelował również do państw członkowskich i Komisji o stworzenie podatkowych, finansowych, biznesowych i administracyjnych zachęt do inwestycji.
  • W maju 2011 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie przeglądu programu „Small Business Act”. Parlament wyraził zaniepokojenie, że test MŚP nie został wdrożony prawidłowo i w sposób spójny we wszystkich nowych wnioskach ustawodawczych, w szczególności na szczeblu krajowym. Ponadto ostrzegł państwa członkowskie przed nadmiernie rygorystycznym (tj. przekraczającym wymogi prawodawstwa UE) transponowaniem dyrektyw UE do prawa krajowego.
  • W październiku 2012 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP): konkurencyjność i możliwości działalności gospodarczej. Skoncentrował się w niej na szeregu obszarów, m.in. redukcji obciążeń administracyjnych, wspieraniu konkurencyjności i tworzeniu miejsc pracy, uruchamianiu nowych przedsiębiorstw oraz dostępie do informacji i finansowania.
  • W styczniu 2014 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie reindustrializacji Europy z myślą o promowaniu konkurencyjności i trwałego rozwoju, w której podkreślił znaczenie MŚP dla gospodarki UE oraz wezwał do udzielenia tym przedsiębiorstwom szczególnego wsparcia i pomocy.
  • We wrześniu 2016 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie dostępu do finansowania dla MŚP i zwiększenia różnorodności finansowania MŚP w ramach unii rynków kapitałowych.
  • W lipcu 2017 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie opracowania ambitnej strategii przemysłowej UE jako strategicznego priorytetu na rzecz wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i innowacji w Europie.
  • W lutym 2019 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie kompleksowej europejskiej polityki przemysłowej w dziedzinie sztucznej inteligencji (AI) i robotyki.
  • W kwietniu 2020 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie skoordynowanych działań UE na rzecz walki z pandemią COVID-19 i jej skutkami.
  • W listopadzie 2020 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie nowej strategii przemysłowej dla Europy, w której wezwał do opracowania strategii obejmującej wszystkie ekosystemy przemysłowe, w tym MŚP.
  • W rezolucji z lipca 2022 r. pt. „Lepsze stanowienie prawa: połączenie sił na rzecz stanowienia lepszego prawa” Parlament wezwał Komisję, by upubliczniła swój kalkulator „jedno więcej – jedno mniej”. Stwierdził, że przy stosowaniu zasady „jedno więcej – jedno mniej” należy uwzględniać wszystkie koszty przestrzegania przepisów, zarówno koszty administracyjne, jak i koszty dostosowań, oraz podkreślił, że należy zapewnić stosowanie tego podejścia przez państwa członkowskie oraz organy lokalne i regionalne.
  • 15 września 2022 r. Parlament zorganizował debatę na temat stanu unii MŚP.
  • W rezolucji z lipca 2023 r. w sprawie stanu unii MŚP Parlament wezwał Komisję do ogólnej oceny łącznego wpływu unijnego prawodawstwa na MŚP w UE oraz do zaproponowania w razie potrzeby uproszczeń. Zaapelował również o pilne przyjęcie zmienionej dyrektywy w sprawie opóźnień w płatnościach oraz ocenę ewentualnego przeglądu zasad pomocy państwa, aby określić, jak chronione są interesy MŚP. Ponadto wezwał Komisję do większych wysiłków na rzecz unii rynków kapitałowych i uwolnienia finansowania na rzecz wzrostu gospodarczego w Europie.

Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronach internetowych Komisji Gospodarczej i Monetarnej oraz Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii.

 

Corinne Cordina