Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR)

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) jest jednym z głównych instrumentów finansowych europejskiej polityki spójności. Służy on złagodzeniu dysproporcji w rozwoju europejskich regionów i podniesieniu poziomu życia w regionach znajdujących się w najmniej korzystnej sytuacji. Jego działalność jest ukierunkowana w szczególności na regiony dotknięte poważnymi i trwałymi trudnościami naturalnymi lub demograficznymi, takie jak wysunięte najbardziej na północ regiony o bardzo niskiej gęstości zaludnienia oraz regiony wyspiarskie, transgraniczne i górskie.

Podstawa prawna

Artykuły 174-178 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

Cele

Artykuł 176 TFUE stanowi, że EFRR ma przyczyniać się do zniwelowania głównych dysproporcji regionalnych w Unii Europejskiej. Realizuje ten cel, wspierając:

• rozwój i dostosowanie strukturalne regionów opóźnionych pod względem rozwoju;
• przekształcanie upadających regionów przemysłowych.

EFRR ma dwa główne cele:

• inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia służące umocnieniu rynku pracy i gospodarek regionalnych;
• europejska współpraca terytorialna służąca umocnieniu współpracy transgranicznej, transnarodowej i międzyregionalnej w UE.

Zasoby przeznaczone na realizację pierwszego celu przydzielono do trzech kategorii regionów:

• regiony lepiej rozwinięte, których PKB na mieszkańca przekracza 90% średniej UE;
• regiony znajdujące się w fazie przejściowej, których PKB na mieszkańca wynosi od 75% do 90% średniej UE;
• regiony słabiej rozwinięte, których PKB na mieszkańca jest mniejszy niż 75% średniej UE.

EFRR wspiera też zrównoważony rozwój obszarów miejskich. W latach 2014-2020 co najmniej 5% budżetu EFRR dla każdego państwa członkowskiego należało przeznaczać na zintegrowane działania na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich, aby uporać się z wyzwaniami gospodarczymi, środowiskowymi, klimatycznymi, demograficznymi i społecznymi stojącymi przed obszarami miejskimi.

Szczegóły dotyczące przydziału i wykorzystania funduszy z EFRR w przyszłości określa się w umowach partnerstwa. Są to dokumenty strategiczne sporządzane przez każde państwo członkowskie z pomocą partnerów regionalnych i społecznych.

Koncentracja tematyczna

Wydatki z EFRR koncentrują się na priorytetach określonych w niniejszej strategii. W latach 2014-2020 głównymi priorytetami były:

1. badania naukowe i innowacje,
2. technologie informacyjno-komunikacyjne,
3. małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP),
4. promocja gospodarki niskoemisyjnej.

Stopień koncentracji na tych priorytetach jest różny w zależności od kategorii regionu, któremu udziela się wsparcia. Regiony lepiej rozwinięte muszą przeznaczać co najmniej 80% zasobów przydzielonych im z EFRR na przynajmniej dwa z tych priorytetów i co najmniej 20% na promowanie gospodarki niskoemisyjnej. Regiony znajdujące się w fazie przejściowej muszą przeznaczać co najmniej 60% zasobów przydzielonych im z EFRR na przynajmniej dwa z tych priorytetów i co najmniej 15% na promowanie gospodarki niskoemisyjnej. Regiony słabiej rozwinięte muszą przeznaczać co najmniej 50% zasobów przydzielonych im z EFRR na przynajmniej dwa z tych priorytetów i co najmniej 12% na promowanie gospodarki niskoemisyjnej.

Budżet i zasady finansowe

W okresie programowania 2014-2020 UE przeznaczyła ponad 350 mld EUR na politykę spójności. Stanowiło to 32,5% całkowitego budżetu UE w tym okresie. Na EFRR przeznaczono około 199 mld EUR. Kwota ta obejmowała 9,4 mld EUR na Europejską współpracę terytorialną i specjalne przydziały w wysokości 1,5 mld EUR dla regionów najbardziej oddalonych i słabo zaludnionych.

Poziom współfinansowania wymagany w przypadku projektów finansowanych przez EFRR dostosowuje się do rozwoju danego regionu. W regionach słabej rozwiniętych (i regionach najbardziej oddalonych) EFRR może finansować do 85% kosztów projektu, w regionach znajdujących się w fazie przejściowej – do 60%, a w regionach lepiej rozwiniętych – do 50%.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w latach 2021-2027

W 2021 r. UE rozpoczęła nowy wieloletni okres programowania. Zasady dotyczące EFRR na lata 2021-2027 określono w następujących aktach:

• rozporządzenie w sprawie EFRR i Funduszu Spójności,
• rozporządzenie w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących celu „Europejska współpraca terytorialna” (Interreg).

W rozporządzeniach tych utrzymano obecne dwa cele EFRR: „Inwestycje na rzecz zatrudnienia i wzrostu ” oraz „Europejska współpraca terytorialna”.

Zachowano też koncentrację tematyczną w przypadku dwóch kluczowych priorytetów: wspieranie innowacji, gospodarki cyfrowej i MŚP za pośrednictwem strategii inteligentnej specjalizacji oraz bardziej ekologiczna i niskoemisyjna gospodarka o obiegu zamkniętym. W ramach nowej polityki spójności wprowadzono również szereg działań, których nie można wspierać z EFRR. Wykaz obejmuje likwidację lub budowę elektrowni jądrowych, infrastrukturę portów lotniczych (z wyjątkiem regionów najbardziej oddalonych) oraz niektóre działania związane z gospodarką odpadami (np. składowanie odpadów).

W okresie programowania 2021-2027 około 200,36 mld EUR przeznaczono na EFRR (w tym 8 mld EUR na europejską współpracę terytorialną oraz specjalne przydziały w wysokości 1,93 mld EUR dla regionów najbardziej oddalonych). Regionom słabiej rozwiniętym będzie przysługiwać stopa współfinansowania w wysokości do 85% kosztów projektów. Stopy współfinansowania dla regionów w okresie przejściowym i dla regionów lepiej rozwiniętych wynoszą odpowiednio 60% i 40%.

Po 2020 r. zostanie zwiększone wsparcie dla miast. Co najmniej 8% środków z EFRR (na szczeblu krajowym) zostanie przeznaczone na zrównoważony rozwój obszarów miejskich i utworzenie europejskiej inicjatywy miejskiej.

Rola Parlamentu Europejskiego

Parlamentowi Europejskiemu przysługują takie same prawa jak Radzie Unii Europejskiej w zakresie opracowywania nowych uregulowań dotyczących europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Rozporządzenie w sprawie EFRR i Funduszu Spójności na lata 2021-2027 podlegało zwykłej procedurze ustawodawczej, w której Parlamentowi przysługują pełne prawa do zgłaszania zmian. W trakcie negocjacji nad polityką spójności UE na lata 2021-2027 Parlament Europejski zdołał zwiększyć stopień współfinansowania projektów i elastyczności stosowania zasad. Ponadto zwiększył wsparcie udzielane przez EFRR na rzecz miast i zintegrowanych strategii miejskich.

 

Marek Kołodziejski

03-2022