8. sasaukums Bogdan Andrzej ZDROJEWSKI

Wydatki na ochronę zdrowia w UE stanowią 10 % PKB i wynoszą łącznie 1,3 bln EUR rocznie, z czego 220 mld stanowią wydatki na produkty farmaceutyczne, a 110 mld EUR – wydatki na inwestycje w nowe wyroby medyczne. Jednak, w tym samym czasie, zdarzają się sytuacje, w których wydatki na nowoczesne i kosztowne innowacje w tej dziedzinie nie idą w parze z faktycznym wzrostem skuteczności leków. Na przykład, w ostatnim dziesięcioleciu ceny leków przeciwnowotworowych zwiększyły się nawet dziesięciokrotnie niezależnie od wartości terapeutycznej tych leków. W różnych przeprowadzonych niedawno badaniach dotyczących leków onkologicznych wskazano, że jedynie 14–15 % z tych leków przyniosło wzrost przeżywalności. Nie oznacza to oczywiście potrzeby zmniejszania środków na badania, ale ich bardziej efektywnego wykorzystywania i stworzenia systemu zachęt do inwestowania w te sfery działalności medycznej, które nie przynoszą dużego zysku, jak szczepionki czy zwalczanie drobnoustrojów. Bardzo cieszy mnie jakość analizy zawartej w tej propozycji Komisji. Z zadowoleniem przyjmuję także wynik prac Parlamentu. Mam nadzieję, że nasze zalecenia szybko wejdą w życie.

Dyrektywa w sprawie interoperacyjności systemów elektronicznego poboru opłat drogowych i ułatwiania transgranicznej wymiany informacji na temat przypadków nieuiszczenia opłat drogowych w Unii nie została do tej pory wdrożona w sposób, który zapewniłby osiągnięcie jej celu. Powodów tego stanu rzeczy jest wiele. Państwa członkowskie mają bardzo dużą swobodę uchylania się od obowiązków, których wykonanie służyłoby zarówno im samym, jak i celowi stworzenia jednej, europejskiej i spójnej sieci transportowej. Co więcej, zapełnienie istniejących luk zapobiegłoby, nie tak rzadkim, przypadkom nakładania nadmiernych kar, szczególnie na dostawców nieposiadających odpowiednich urządzeń na pokładzie, które umożliwiłyby dokładny monitoring przebytej trasy na potrzeby elektronicznego i automatycznego systemu poboru opłat. Zatem na proponowanych zmianach skorzystają nie tylko państwa, ale także kierowcy i przewoźnicy. Dlatego poparłem to sprawozdanie.

Przyjęte przez Parlament Europejski sprawozdanie z wdrażania rozporządzenia 1/2005 dotyczącego ochrony i dobrostanu zwierząt transportowanych w UE i poza nią stawia jasną konkluzję. Nie jest dobrze, a poprawa w niektórych obszarach jest wręcz niewidoczna. Zwiększenie ilości czasu, w trakcie którego zwierzęta przeznaczone do hodowli lub uboju spędzają w transporcie, ogromna ilość przypadków, gdy są przewożone w nieodpowiednich warunkach, bez właściwego dostępu do wody i pożywienia, jak również nadmiernie stresujące warunki załadunku i rozładunku – to tylko kilka z rażących uchybień, które nadal mają miejsce. Oczywiście są kraje bardziej restrykcyjnie podchodzące do prawa europejskiego, przypomnę, że w tym przypadku bezpośrednio stosowanego w każdym państwie UE. Jednak brak spójności wdrażania, a przede wszystkim brak adekwatnego systemu kar sprawiają, że walka z nadużyciami w tej materii jest bardzo często niewystarczająca i nie prowadzi do realnej poprawy losu zwierząt. W końcu zarówno Komisja, jak i Parlament Europejski jasno opowiedziały się za radykalną zmianą obecnej sytuacji. Miejmy nadzieję, że tym razem skutecznie.

Wspólne przepisy dotyczące funduszy to jedno z kluczowych rozporządzeń dla następnej perspektywy finansowej UE. Dla przyszłości Unii Europejskiej i jej obywateli ważne jest, by polityka spójności pozostała główną polityką inwestycyjną Unii, a jej finansowanie w latach 2021–2027 zostało utrzymane co najmniej na poziomie z okresu programowania 2014–2020. W kontekście rozporządzenia pragnę podkreślić konieczność zawarcia konkretnego odniesienia również do kultury. Niejednokrotnie podkreślam, że brak takowego w prawnie wiążących przepisach pozostaje jedną z głównych przeszkód w promowaniu inwestycji w dziedzinie kultury. Niezbędne jest zatem bardziej ambitne podejście, mając na uwadze przede wszystkim art. 167 ust. 4 TFUE stanowiący, że „Unia uwzględnia aspekty kulturalne w swoim działaniu na podstawie innych postanowień Traktatów”. Musimy zatem w pełni uznać potencjał kultury i jej rolę we wspieraniu i promowaniu rozwoju gospodarczego, integracji społecznej i spójności.

Mam dość unikalne doświadczenia w dziedzinie zwalczania klęsk żywiołowych i reagowaniu na nie. Byłem prezydentem Wrocławia w 1997 roku, gdy to miasto nawiedziła potężna powódź. Mam więc świadomość tego, o czym wspomina sprawozdawczyni w sprawozdaniu komisji ENVI. Świadomość nadchodzących zagrożeń, dostępność środków i zdolności, większa elastyczność reakcji, którą dają odpowiednio przeszkolone służby, oraz środki finansowe.
Te kluczowe elementy już funkcjonują w ramach istniejącego Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności, jednak zmieniający się klimat i wpływ człowieka na środowisko powodują, że konieczne jest wzmacnianie tych elementów. Szczególnie wspieram postulaty zwiększenia spójności programu z innymi unijnymi i krajowymi programami ochrony cywilnej. Niewątpliwie mamy tu krok w dobrym kierunku, zasługujący na poparcie.

Kontynuację obecnego programu COSME w następnych wieloletnich ramach finansowych uznaję za konieczną. Wyzwania i możliwości stojące przed przedsiębiorstwami, a zwłaszcza MŚP, stają się coraz bardziej złożone i w szybkim tempie wzrasta zapotrzebowanie na innowacje. To z kolei wymaga wsparcia przez Unię działalności przedsiębiorców, rodzi zapotrzebowanie na środki sprzyjające przemianom technologicznym i organizacyjnym, dostępu do kredytów i finansowania.
Pragnę zwrócić w tym kontekście szczególną uwagę także na MŚP z sektora kultury i kreatywnego. Podkreślam znaczenie tego sektora dla tworzenia miejsc pracy i dla generowania przychodów. To właśnie do branż kulturalnych i kreatywnych należy 11,2% wszystkich przedsiębiorstw prywatnych, a zatrudnionych w nich jest 7,5% pracowników, w skali całej gospodarki UE. Łącznie za należące do branż kulturalnych i kreatywnych uznać można ponad 3 mln przedsiębiorstw zatrudniających ponad 12 mln osób. Zaznaczam zatem z całą mocą, że nie możemy pozwolić sobie na przeoczenie tak ważnej gałęzi naszej gospodarki w ramach programu na rzecz jednolitego rynku, konkurencyjności przedsiębiorstw oraz statystyki europejskiej.

Dyrektywa w zakresie wprowadzenia szczegółowych środków technicznych dotyczących funkcjonowania docelowego systemu VAT dotyczącego opodatkowania wymiany handlowej między państwami członkowskimi stanowi ważny krok na naszej drodze do urzeczywistnienia idei jednolitego rynku unijnego. Funkcjonująca bowiem przez dziesięciolecia złożoność obecnych przepisów o VAT była jedną z głównych przeszkód na tej drodze. W tym samym czasie luka w podatku VAT systematycznie wzrastała, osiągając w 2015 r. 151,5 mld EUR w UE-28. Bez wątpienia świadczy to o potrzebie pilnej i kompleksowej reformy systemu VAT z myślą o wprowadzeniu docelowego systemu VAT, tak aby ułatwić i uprościć transgraniczny handel wewnątrzunijny i w większym stopniu uodpornić ten system na oszustwa.

Postulaty wyrażone w sprawozdaniu Komisji Prawnej uznaję za zasadne, wciąż bowiem, według oceny skutków rozporządzenia w sprawie przywozu dóbr kultury, od 80% do 90% światowej sprzedaży antyków dotyczy towarów z niepewnego źródła. Strony sporu o zwrot dzieł sztuki wciąż napotykają problemy prawne, z jednej strony ze względu na często bardzo specyficzny charakter ich roszczeń, a z drugiej strony z uwagi na wygaśnięcie powojennych przepisów dotyczących zwrotu majątku, czy też nawet braku definicji „zagrabionego dzieła sztuki”.
Podkreślam w związku z tym, że transgraniczny charakter większości roszczeń o zwrot wymaga jasnego i spójnego podejścia transgranicznego, które musi przezwyciężyć istniejące trudności i ułatwić znalezienie sprawiedliwych i należytych rozwiązań. Uznaję w tym kontekście za pożądane powołanie organu doradczego na szczeblu unijnym w celu wspierania państw członkowskich i innych podmiotów w ich wysiłkach na rzecz zlokalizowania i identyfikacji zagrabionych dzieł sztuki oraz przyspieszenia ich zwrotu prawowitym właścicielom.
Kluczowe są również działania na rzecz promowania systematycznego i wysokiej jakości badania pochodzenia w celu identyfikowania zagrabionych dzieł sztuki oraz tworzenia w pełni przejrzystego i odpowiedzialnie zarządzanego rynku dzieł sztuki. Instrumentalne mogą okazać się w tej kwestii programy szkoleniowe w zakresie badań pochodzenia, tak aby umożliwić podmiotom zaangażowanym w walkę z nielegalnym handlem dobrami kultury rozwijanie i pogłębianie wiedzy fachowej.

Problem opóźnień w płatnościach stał się szczególnie uciążliwy w dobie kryzysu gospodarczego w końcówce pierwszej dekady XXI wieku. Wtedy odraczanie w czasie płatności prowadziło do wielu bankructw i problemów z płynnością finansową. Szacowano, że w pewnych segmentach rynku opóźnienia dotykały około 75% transakcji. Podmioty prywatne powinny być otoczone ochroną prawną w tym zakresie i mieć możliwość szybkiego dochodzenia swoich należności. Zwłoka w administracyjnym procesowaniu tego typu wniosków powinna być zmniejszona do absolutnego minimum. W tym kontekście z dużą satysfakcją przyjąłem to sprawozdanie, bowiem zawiera celne uwagi i recepty na przyszłość. Szczególnie dwa aspekty są warte podkreślenia. Po pierwsze, szczególna odpowiedzialność instytucji publicznych, które nie powinny wydłużać terminu spłat swoich zobowiązań względem podmiotów prywatnych. Drugim ważnym aspektem jest ochrona małych i średnich przedsiębiorstw, których usługi i produkty są niezbędne dla funkcjonowania rynku, a które w największym stopniu są dotknięte zjawiskiem opóźnionych płatności. Cieszy też, że same instytucje UE uporały się z własnymi opóźnieniami w płatnościach, szczególnie w programach Erasmus+ i Kreatywna Europa. Miejmy nadzieję, że prawodawstwo zarówno unijne, jak i narodowe będzie w tej materii w pełni respektowane i wdrażane.

Rozporządzenie dotyczące Europejskiego Funduszu Społecznego Plus jest naturalną kontynuacją wspierania działań w zakresie rozwoju społecznego i gospodarczego UE. Z satysfakcją przyjmuję także rozszerzenie w nowej perspektywie finansowej zakresu funduszu o programy wspierające najbardziej potrzebujących, młodzież, innowacje społeczne oraz zdrowie.
Jako członek komisji opiniodawczej CULT w odniesieniu do tego wniosku podkreślam także, że wsparcie udzielane z EFS+ powinno być wykorzystywane do promowania szerokiego dostępu do kultury i edukacji oraz uczestnictwa w życiu kulturalnym, w szczególności przez zapewnienie synergii z programami takimi jak „Kreatywna Europa” czy Erasmus. Sektor kultury i sektor kreatywny odgrywają bowiem ważną rolę w rozwoju społecznym UE, przyczyniając się w dużym stopniu do przewagi konkurencyjnej Unii, wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, w szczególności dla ludzi młodych, oraz do innowacyjności nietechnologicznej i społecznej.
Zwracam również uwagę, że ze względu na postępującą cyfryzację wszystkich sfer społeczeństwa nabywanie kluczowych umiejętności, zwłaszcza cyfrowych, staje się warunkiem wstępnym skutecznego udziału obywateli w społeczeństwie. ESF+ powinien w związku z tym wspierać inicjatywy oferujące obywatelom szkolenia i kursy z zakresu umiejętności cyfrowych, takich jak np. umiejętność korzystania z mediów.

„Europejska współpraca terytorialna” (Interreg) jest kluczowym elementem wspierania harmonijnego rozwoju terytorium Unii na różnych poziomach EFRR poprzez współpracę transgraniczną, transnarodową oraz współpracę międzyregionalną.
W kontekście przyjętego wniosku pragnę zwrócić uwagę na rolę propagowania i wspierania tworzenia partnerstw transgranicznych między placówkami edukacyjnymi, kulturalnymi, artystycznymi, audiowizualnymi i badawczymi, aby promować wzajemne zrozumienie i dialog w regionach granicznych.
Podkreślam również w tym aspekcie rolę różnorodności językowej i strategii politycznych w dziedzinie edukacji i kultury oraz sektora kultury i sektora kreatywnego jako siły napędowej wspierającej innowacyjność społeczną, a także postuluję naglącą potrzebę poprawy dostępu do transgranicznych usług kulturalnych oraz działań nakierowanych na zwalczanie barier kulturowych, edukacyjnych i językowych.

Poparłem wniosek dotyczący ustanowienia programu InvestEU, z danych wynika bowiem, iż w 2016 r. inwestycje infrastrukturalne w Unii wyniosły 1,8 % jej PKB, co oznacza spadek w stosunku do 2009 r. (2,2 %) i około 20-procentowy spadek w porównaniu z poziomem inwestycji sprzed światowego kryzysu finansowego.
Jako przedstawiciel Komisji Kultury i Edukacji pragnę dodatkowo zwrócić uwagę na potrzebę wspierania w ramach programu inwestycji w działalność obarczoną wyższym ryzykiem, taką jak działalność innowacyjnych MŚP w sektorze kultury i sektorze kreatywnym. Inwestycje w ten sektor są nadal wysoce niewystarczające, a wynikające z tego niedoinwestowanie badań i innowacji, w szczególności w sektorze kultury i w sektorze kreatywnym, które w dużym stopniu przyczyniają się do innowacji, wywiera negatywny wpływ na konkurencyjność przemysłową i gospodarczą Unii oraz jakość życia jej obywateli.
Podkreślam w tym kontekście także, że sektor kultury i sektor kreatywny należą do najbardziej odpornych i najszybciej rozwijających się sektorów gospodarczych Unii, generujących wartość ekonomiczną i kulturową z własności intelektualnej i indywidualnej kreatywności, dlatego program InvestEU powinien kontynuować misję ułatwiania dostępu do finansowania MŚP i organizacjom z sektora kultury i sektora kreatywnego.

Doroczne sprawozdanie na temat sytuacji w zakresie praw podstawowych w Unii Europejskiej to ważny dokument badający nie tylko działanie instytucji mających na celu ochronę tych praw, ale także nastawienie do nich rządzących. A na tym polu mamy w Europie pewien kryzys. Cieszę się, że w tak jasny sposób podzielono to sprawozdanie na rozdziały, bowiem każdy z nich stanowi ważne źródło wiedzy na temat stanu ochrony poszczególnych praw. Szczególnie zaskakujące jest luźne, jeśli nie wręcz lekceważące, podejście niektórych grup do demokratycznych zasad państwa prawa. To droga prowadząca do zbudowania państwa niewydajnego, a to z kolei odbija się najbardziej na obywatelach. Dlatego coroczna sprawozdawczość w tej dziedzinie jest niezwykle ważna i warta poparcia.

Unijne wsparcie programu ITER, czyli Międzynarodowego Eksperymentalnego Reaktora Termonuklearnego, jest kluczowe dla jego kontynuacji. Zaproponowane 6 miliardów euro na lata 2021-2027 to kwota niezbędna, by program zaplanowany na 35 lat, a zapoczątkowany w 2007 roku, mógł spełnić pokładane w nim nadzieje. Plany są ambitne i uczestniczą w nich wszyscy najwięksi partnerzy na świecie, jak USA czy Japonia.
Warto podkreślić, że mówimy o programie, który ma ogromny potencjał zarówno dla zapewnienia możliwości wytwarzania ogromnej ilości energii, jak i z punktu widzenia nauki i jej rozwoju. Naturalnie, trzeba przy tym zachować daleko idące bezpieczeństwo i poważnie traktować materię, w której się poruszamy.
Jestem jednak przekonany, że tego rodzaju przełomowe projekty powinny być wspierane przez UE, jeśli chcemy być prekursorem nowych technologii. Ważne, by takie projekty popierać.

To dobrze, że doszliśmy przez lata rozwoju europejskich systemów satelitarnych do momentu, w którym istnieje potrzeba stworzenia jednego ciała, zaproponowanego jako Agencja ds. Programu Kosmicznego, która ma całościowo nadzorować programy kosmiczne finansowane z budżetu Unii Europejskiej. Pokazuje to, że wielkość tych programów, jak Galileo, Copernicus, a także EGNOS czy SSA, wymaga nadzoru i zarządzania zorganizowanego i skoncentrowanego w kompetentnych rękach.
Podobnie jak sprawozdawca z zadowoleniem przyjąłem budżet zaproponowany na działania w kosmosie, szczególnie ten przeznaczony na Galileo i Copernicus. To programy na najwyższym światowym poziomie, które jednak wymagają stałych nakładów i prac na kolejnymi generacjami satelitów. Martwią nadal niewystarczające środki przewidziane na SSA i GOVSATCOM. Z drugiej strony, nadal nie mamy jasności co do faktycznego planu funkcjonowania i potrzeby tego drugiego programu.
Warto także podkreślić sporą koncentrację uwagi na potrzebie sporych inwestycji w ochronę infrastruktury kosmicznej, przede wszystkim od strony cybernetycznej. Wynik prac w PE pokazuje, że ten temat został objęty szczególną troską, co zasługuje na pochwałę. Dlatego też poparłem tę pozycję Parlamentu i z niecierpliwością czekam na wynik rozmów trójstronnych.

Transformacja cyfrowa Europy stanowi jedno z pierwszoplanowych wyzwań, również w perspektywie kolejnego długoterminowego budżetu UE. Programu „Cyfrowa Europa” może odegrać w tym kontekście istotną rolę, wymaga jednak należycie sprecyzowanych celów i adekwatnego poziomu finansowania. Pragnę zwrócić uwagę na dwa kluczowe w mojej opinii elementy, które będą wymagały w toku wdrażania instrumentu szczególnej atencji. Po pierwsze, podkreślam znaczenie podstawowych umiejętności cyfrowych, które powinny obejmować bezpieczne korzystanie z internetu oraz metody wyszukiwania pozwalające określić wiarygodne źródła, a także propagowanie świadomości praw osób korzystających z internetu. Uważam, że są to elementy konieczne dla umożliwienia obywatelom krytycznego odbioru różnych form cyfrowego przekazu medialnego. Po drugie, zwracam uwagę na niezwykle istotny z perspektywy mojej pracy w Komisji Kultury i Edukacji aspekt digitalizacji utworów europejskich. „Cyfrowa Europa” powinna za jeden ze swoich szczegółowych celów postawić sobie poprawę dostępności, rozpowszechniania i promowania kultury europejskiej i wspólnego dziedzictwa kulturowego.

Poparłem projekt budżetu korygującego nr 6/2018. Ma on bowiem na celu uaktualnienie po stronie dochodów i wydatków budżetu UE na 2018 r., tak aby uwzględnić bardziej aktualne prognozy gospodarcze. Zwracam jednak uwagę, iż choć realizacja programów w 2018 r. nabrała właściwego tempa i w związku z tym konieczne są jedynie niewielkie dostosowania, wciąż kluczowe pozostaje nadrobienie znacznych opóźnień we wdrażaniu, jakie nagromadziły się w latach 2015–2017. Odnotowując podejmowane w ostatnich latach przez instytucje UE wysiłki mające na celu rozwiązanie problemu zaległości w płatnościach, wskazuję, że opóźnienia w finalizacji umów między właściwymi organami a beneficjentami oraz opóźnienia w płatnościach wciąż zagrażają pełnej realizacji programów, oraz przypominam, że podwyższeniu poziomu środków na zobowiązania musi towarzyszyć odpowiadające temu zwiększenie środków na terminowe płatności.

Droga do osiągnięcia porozumienia w sprawie przyszłorocznego budżetu UE nie była łatwa. Jak wiemy, w tym roku dwa organy władzy budżetowej nie były w stanie osiągnąć porozumienia w terminie określonym w traktatach. W związku z tym pojawiła się konieczność przedłożenia nowego projektu budżetu, który przyjęliśmy dzisiaj. Z pewną satysfakcją przyjmuję, iż nowy budżet UE na 2019 r. w znacząco lepszym stopniu uszanował priorytetowe sfery budżetowe zarysowane w stanowisku Parlamentu Europejskiego. W wyniku naszych wielokrotnych apeli o zwiększenie alokacji budżetowych na rzecz priorytetów związanych z młodymi ludźmi przyszłoroczny budżet w istocie przewiduje zwiększenie finansowania. Program Erasmus+ odnotuje wzrost alokacji budżetowej do wysokości 2,8 mld euro – jest to 19,5% więcej niż w roku obecnym. Inicjatywa na rzecz zatrudnienia młodych zasilona zostanie dodatkowymi 350 mln euro w stosunku do tego roku. Podobnie w przypadku Europejskiego Korpusu Solidarności, dla którego wsparcie ulegnie praktycznemu potrojeniu i osiągnie poziom 143 mln euro.

Poparłem sprawozdanie w sprawie ustanowienia programu „Horyzont Europa” w następnej perspektywie budżetowej, jest to bowiem inicjatywa nakierowana na wzmocnienie naukowej i technologicznej bazy Unii za sprawą promowania i wspierania badań naukowych i innowacji mogących zapewnić bodźce dla zrównoważonego wzrostu i konkurencyjności przemysłowej.
Za kluczowe z perspektywy przyszłego wdrażania programu uznaję jednak stworzenie prawdziwej europejskiej przestrzeni badawczej przewidującej wzmocnienie powiązań między badaniami naukowymi, doskonałością naukową, innowacjami oraz europejskimi uniwersytetami. Podkreślam również w tym kontekście strategiczny potencjał branży kultury i branży kreatywnej, w tym w dziedzinie innowacji cyfrowych, z uwagi na szczególny charakter tych innowacji: z jednej strony – ważnej siły napędowej rozwoju gospodarczego, z drugiej zaś – narzędzia służącego ochronie europejskiej różnorodności językowej i kulturowej.

Poparłem sprawozdanie roczne z wdrażania wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, ponieważ w zwięzły sposób wskazuje na wszystkie jej plusy i minusy. W ciągu ostatniego roku wiele się wydarzyło w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony na poziomie UE. Uruchomiono i zaczęto wdrażać pierwszą transzę projektów w ramach PESCO. Wprawdzie oczekujemy nadal na bardziej ambitne projekty, ale początek jest za nami i miejmy nadzieję, że wdrażanie wspólnych projektów będzie przebiegało sprawnie między państwami członkowskimi. W dalszym ciągu rozwijana jest współpraca UE z NATO, gdzie kolejne obszary współdziałania przynoszą już pierwsze owoce.
Pochwały należą się sprawozdawcy za zwrócenie uwagi na niedociągnięcia naszych działań. Nadal brakuje faktycznej wartości dodanej niektórych z misji wojskowych i cywilnych w ramach WPBiO. Nie wypracowaliśmy jeszcze, niestety, spójnego i dobrze działającego mechanizmu ich finansowania. Wymagamy przyspieszenia i poważniejszego podejścia państw członkowskich w tej materii.
Warto zwrócić także uwagę na to, żeby działania w ramach PESCO korzystały z przyszłych możliwości finansowania wspólnych projektów badawczych i innowacyjnych w ramach Europejskiego Funduszu Obronnego. Tylko wtedy będziemy w stanie pokazać, że nasze działania mają kręgosłup i są dobrze przygotowane i wdrażane.