Καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης: καλύτερη διαχείριση των συνόρων της ΕΕ
Η εισροή μεταναστών και η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων αποτελεί πρόκληση για την Ευρώπη Διαβάστε περισσότερα για το πως αντιμετωπίζει την κατάσταση το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Για την καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης, η ΕΕ ενισχύει τους συνοριακούς ελέγχους, βελτιώνοντας τη διαχείριση των νέων αφίξεων και καθιστά αποτελεσματικότερες τις επιστροφές παράτυπων μεταναστών. Εργάζεται επίσης για να ενισχύσει τη νόμιμη μετανάστευση εργατικού δυναμικού και να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τις αιτήσεις ασύλου.
Διαβάστε περισσότερα για την απάντηση της ΕΕ στη μετανάστευση.
Τι είναι η παράτυπη μετανάστευση;
Παράτυπη μετανάστευση είναι η μετακίνηση ατόμων από χώρες εκτός ΕΕ πέρα από τα σύνορα της ΕΕ χωρίς να πληρούν τις νομικές απαιτήσεις για είσοδο, διαμονή ή κατοικία σε μία ή περισσότερες από τις χώρες της ΕΕ.
Αριθμός παράνομων διελεύσεων συνόρων προς την Ευρώπη
Το 2015, σημειώθηκε σημαντική αύξηση στον αριθμό των παράνομων διελεύσεων των συνόρων προς την ΕΕ. Σύμφωνα με στοιχεία της Frontex, της υπηρεσίας συνόρων της ΕΕ, σημειώθηκαν πάνω από 1,8 εκατομμύρια παράνομες διελεύσεις των συνόρων, ο υψηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί ποτέ. Έκτοτε, αυτός ο αριθμός έχει μειωθεί σημαντικά.
Το 2023, περίπου 355.300 άτομα εισήλθαν παράτυπα στην ΕΕ, ο υψηλότερος αριθμός από το 2016.
Περισσότεροι αριθμοί για τη μετανάστευση στην ΕΕ.
Ενίσχυση της διαχείρισης και της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ
Η έλλειψη ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα στη ζώνη Σένγκεν πρέπει να συμβαδίζει με αντισταθμιστικά μέτρα για την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων. Οι βουλευτές υπογράμμισαν τη σοβαρότητα της κατάστασης με ψήφισμα τους τον Απρίλιο του 2016.
Συστηματικοί έλεγχοι για όλους στα εξωτερικά σύνορα ΕΕ και Σένγκεν
Τον Απρίλιο του 2017 επιβλήθηκαν συστηματικοί έλεγχοι σε όλα τα πρόσωπα που διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των πολιτών της. Τον Οκτώβριο του 2017, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη δημιουργία ενός κοινού ηλεκτρονικού συστήματος που θα επιταχύνει τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα του χώρου Σένγκεν και θα καταγράφει όλους τους ταξιδιώτες εκτός ΕΕ.
Εξουσιοδότηση για ταξιδιώτες εκτός ΕΕ που δεν έχουν υποχρέωση θεώρησης - ETIAS
Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών και Εξουσιοδότησης Ταξιδιών (ETIAS) είναι ένα ηλεκτρονικό πρόγραμμα απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης που θα απαιτεί από ταξιδιώτες από χώρες που απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης να λάβουν ηλεκτρονική άδεια ταξιδιού πριν ταξιδέψουν στην ΕΕ. Η εξουσιοδότηση θα ισχύει για τρία χρόνια ή μέχρι τη λήξη του διαβατηρίου και θα επιτρέπει πολλαπλές εισόδους στον χώρο Σένγκεν για διαμονές έως και 90 ημερών εντός περιόδου έξι μηνών.
Αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2024.
Έλεγχος μεταναστών στα σύνορα της ΕΕ
Τον Φεβρουάριο του 2024, η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών ενέκρινε μια συμφωνία που επιτεύχθηκε με τις εθνικές κυβερνήσεις για την αναθεώρηση των κανόνων σχετικά με τον έλεγχο προσώπων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Οι κανόνες ισχύουν όταν άτομα, τα οποία δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εισόδου ενός κράτους μέλους της ΕΕ, συλλαμβάνονται να διασχίζουν παράτυπα ένα συνοριακό σημείο, διασώνονται στη θάλασσα ή αιτούνται διεθνή προστασία σε σημείο διέλευσης εξωτερικών συνόρων.
Εάν υπήκοοι τρίτων χωρών βρεθούν στην ΕΕ χωρίς την κατάλληλη εξουσιοδότηση μετά την αποφυγή των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, πρέπει επίσης να υποβληθούν σε έλεγχο.
Οι έλεγχοι περιλαμβάνουν ταυτοποίηση, δακτυλικά αποτυπώματα, ελέγχους ασφαλείας και προκαταρκτική αξιολόγηση υγείας και ευπάθειας. Η διαδικασία διαλογής θα πρέπει να διαρκέσει έως και επτά ημέρες.
Σε διαπραγματεύσεις με τις κυβερνήσεις της ΕΕ, οι ευρωβουλευτές εξασφάλισαν έναν ισχυρό, ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης σε κάθε χώρα της ΕΕ για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ατόμων που υποβάλλονται σε έλεγχο. Η τελική έγκριση του κανονισμού ως μέρος του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο αναμένεται να πραγματοποιηθεί έως τον Απρίλιο του 2024.
Ταχύτερες αποφάσεις για το άσυλο στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ
Επίσης, τον Φεβρουάριο του 2024, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία για μια νέα συνοριακή διαδικασία που θα διενεργείται απευθείας μετά από έλεγχο σε όσους ζητούν άσυλο στα εξωτερικά σύνορα, συλλαμβάνονται σε σχέση με παράτυπη διέλευση των συνόρων ή μετά τη διάσωσή τους στη θάλασσα. Στόχος είναι να αξιολογηθεί γρήγορα στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ εάν οι αιτήσεις για άσυλο είναι αβάσιμες ή απαράδεκτες.
Η διαδικασία είναι υποχρεωτική εάν ο αιτών αποτελεί κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη, εάν έχει παραπλανήσει τις αρχές ή εάν προέρχεται από χώρα όπου συνήθως εγκρίνεται λιγότερο από το 20% των αιτημάτων ασύλου. Η διαδικασία θα πρέπει να ολοκληρωθεί σε 12 εβδομάδες, συμπεριλαμβανομένων των προσφυγών. Σε περίπτωση απόρριψης, ο αποτυχημένος αιτών θα πρέπει να επιστραφεί εντός 12 εβδομάδων. Ενώ οι αιτούντες άσυλο υποβάλλονται στη διαδικασία των συνόρων, δεν θα τους επιτρέπεται να εισέλθουν στη χώρα της ΕΕ.
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, οι ευρωβουλευτές πίεσαν για να:
• εξασφαλίσουν δωρεάν νομικής συμβουλευτικής στους αιτούντες σε όλες τις διοικητικές διαδικασίες.
• διασφαλίζουν ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν θα υπόκεινται σε συνοριακές διαδικασίες, εκτός εάν παρουσιάζουν κίνδυνο για την ασφάλεια.
• διασφαλίσουν ότι οι οικογένειες με παιδιά θα πρέπει να έχουν κατάλληλες συνθήκες υποδοχής.
Η συνοριακή διαδικασία συνοδεύεται από μια νέα έννοια επαρκούς χωρητικότητας, η οποία καθορίζει τον αριθμό των αιτούντων που κάθε χώρα της ΕΕ πρέπει να μπορεί να επεξεργαστεί ανά πάσα στιγμή χρησιμοποιώντας τη νέα διαδικασία. Σε επίπεδο ΕΕ, ο αριθμός αυτός είναι 30.000 θέσεις υποδοχής, οι οποίες θα αυξηθούν σε διάστημα τριών ετών. Για μεμονωμένες χώρες της ΕΕ, το ετήσιο ανώτατο όριο θα καθοριστεί από την Επιτροπή. Όταν επιτευχθεί η μέγιστη χωρητικότητα, οι αιτούντες άσυλο θα οδηγηθούν στην τακτική διαδικασία.
Παραπομπή αιτούντων άσυλο σε ασφαλείς τρίτες χώρες
Σύμφωνα με τον κανονισμό της διαδικασίας ασύλου, οι εθνικές αρχές μπορούν να αποφασίσουν ότι μια αίτηση ασύλου είναι απαράδεκτη εάν ο αιτών προέρχεται από ασφαλή τρίτη χώρα. Αυτή θα ήταν μια χώρα που αντιμετωπίζει τους αιτούντες άσυλο σύμφωνα με τα αποδεκτά διεθνή πρότυπα. Οι αιτούντες άσυλο θα πρέπει να έχουν γνήσια σύνδεση με τη χώρα αυτή που θα τους επέτρεπε να πάνε στη χώρα αυτή.
Ενώ οι χώρες της ΕΕ θα εξακολουθούν να βασίζονται στους δικούς τους καταλόγους ασφαλών χωρών, τελικά, οι κανόνες προβλέπουν σύγκλιση προς έναν κατάλογο της ΕΕ με ασφαλείς τρίτες χώρες και ασφαλείς χώρες καταγωγής.
Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής
Το Δεκέμβριο του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής με στόχο την ενίσχυση της διαχείρισης και της ασφάλειας των ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων αλλά και την υποστήριξη των εθνικών αρχών. Ο νέος οργανισμός, που ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Οκτώβριο του 2016, ενώνει την Frontex με τις εθνικές αρχές που είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση των συνόρων. Για την ομοιόμορφη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων και την ικανότητα αντίδρασης σε καταστάσεις κρίσης, αναμένεται να συσταθεί, ως το 2027, ένα μόνιμο σώμα με επιχειρησιακό προσωπικό έως και 10.000 άτομα. Ο οργανισμός έχει επίσης ισχυρότερη εντολή για τις επιστροφές και συνεργάζεται στενότερα με χώρες εκτός ΕΕ.
Ταμείο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Συνόρων
Σε ψήφισμα που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2021, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τη δημιουργία του νέου Ταμείου Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Συνόρων, με προϋπολογισμό ύψους 6,24 δισ. ευρώ. Το ανανεωμένο ταμείο προορίζεται για την ενίσχυση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα το σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα. Το ταμείο θα συμβάλει επίσης σε μια κοινή, εναρμονισμένη πολιτική θεωρήσεων ("βίζα") και θα θεσπίσει προστατευτικά μέτρα για τα ευάλωτα άτομα που καταφθάνουν στην Ευρώπη, ιδίως τα ασυνόδευτα παιδιά.
Το ταμείο θα λειτουργεί σε στενή συνεργασία με το νέο Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας, το οποίο εστιάζει στην αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών όπως η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και το κυβερνοέγκλημα. Το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο τον Ιούλιο του 2021 με προϋπολογισμό ύψους 1,9 δισ. ευρώ.
Έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα
Οι χώρες της ΕΕ έχουν επαναφέρει τους συνοριακούς ελέγχους εντός του χώρου Σένγκεν τα τελευταία χρόνια, και αυτοί οι έλεγχοι συχνά διαρκούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Προκειμένου να διατηρηθεί η ελεύθερη κυκλοφορία, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζονται πραγματικές απειλές για την ασφάλεια, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση το 2021.
Τον Οκτώβριο του 2023, το Κοινοβούλιο συμφώνησε στη θέση του και ψήφισε να αρχίσει διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο.
Ως εναλλακτική λύση στους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, οι νέοι κανόνες προωθούν τη συνεργασία της αστυνομίας σε παραμεθόριες περιοχές για την αντιμετώπιση των μη εξουσιοδοτημένων μετακινήσεων εντός του χώρου Σένγκεν. Οι συλληφθέντες πολίτες εκτός ΕΕ με παράτυπο καθεστώς φτάνουν συχνά από άλλη χώρα της ΕΕ, επομένως εάν οι δύο χώρες πραγματοποιούν κοινές περιπολίες, οι παράτυποι μετανάστες ενδέχεται να μεταφερθούν πίσω στην πρώτη χώρα υποδοχής στην ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές θέλουν να αποκλείσουν πολλές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, από τέτοιες επιστροφές.
Οι ευρωβουλευτές προτείνουν επίσης σαφή κριτήρια για την επιβολή ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα ως απάντηση σε σοβαρές απειλές. Απαιτείται δικαιολογημένος λόγος, όπως εντοπισμένη και άμεση απειλή τρομοκρατίας, για να μπορέσουν να εισαχθούν οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα, και τέτοιοι έλεγχοι θα έχουν χρονικό όριο έως και δεκαοκτώ μήνες. Εάν η απειλή συνεχιστεί, θα μπορούσαν να επιτραπούν περισσότεροι συνοριακοί έλεγχοι με απόφαση του Συμβουλίου.
Η πρόταση επιτρέπει επίσης την επανεισαγωγή των συνοριακών ελέγχων σε πολλές χώρες για περίοδο έως δύο ετών, σε περίπτωση που η Επιτροπή λαβει κοινοποιήσεις σχετικά με μια ιδιαίτερα σοβαρή απειλή, δυνητικά ικανή να πλήξει πολλές χώρες ταυτόχρονα.
Αποτελεσματικότερη επιστροφή παράτυπων μεταναστών
Ευρωπαϊκό ταξιδιωτικό έγγραφο για την επιστροφή των παράνομα διαμενόντων μεταναστών
Τον Σεπτέμβριο του 2016, το Κοινοβούλιο ενέκρινε πρόταση της Επιτροπής για ένα τυποποιημένο ταξιδιωτικό έγγραφο της ΕΕ για την επιτάχυνση της επιστροφής υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν παράτυπα στην ΕΕ χωρίς έγκυρα διαβατήρια ή δελτία ταυτότητας. Ο κανονισμός ισχύει από τον Απρίλιο του 2017.
Το Πληροφοριακό Σύστημα Σένγκεν
Το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν ενισχύθηκε τον Νοέμβριο του 2018 για να βοηθήσει τις χώρες της ΕΕ με την επιστροφή των παράνομα διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών στη χώρα καταγωγής τους. Το SIS περιλαμβάνει πλέον:
• ειδοποιήσεις για αποφάσεις επιστροφής από χώρες της ΕΕ
• πρόσβαση στα δεδομένα SIS για τις εθνικές αρχές που είναι αρμόδιες για την έκδοση αποφάσεων επιστροφής
• εγγυήσεις για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών
Οδηγία της ΕΕ για την επιστροφή
Η Οδηγία της ΕΕ για την Επιστροφή είναι η κύρια νομοθεσία που καθορίζει τις διαδικασίες και τα κριτήρια που πρέπει να εφαρμόζουν οι χώρες της ΕΕ κατά την επιστροφή υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα.
Από τον Σεπτέμβριο του 2018, η ΕΕ εργάζεται για την αναθεώρηση της Οδηγίας της ΕΕ για την Επιστροφή, με στόχο τη μείωση της διάρκειας των διαδικασιών επιστροφής, την εξασφάλιση καλύτερης σύνδεσης μεταξύ των διαδικασιών ασύλου και της επιστροφής και την πρόληψη της διαφυγής.
Οι νέες διατάξεις αποσκοπούν στον προσδιορισμό του κινδύνου διαφυγής, δηλαδή του κινδύνου ένας μετανάστης να προσπαθήσει να κρυφτεί από τις αρχές, ενώ λαμβάνεται απόφαση για το καθεστώς του. Οι τροποποιημένοι κανόνες επιβάλλουν υποχρεώσεις στους μετανάστες να συνεργάζονται με τις αρχές. Απαιτούν επίσης από τις χώρες της ΕΕ να δημιουργήσουν ένα σύστημα διαχείρισης επιστροφών.
Σε έκθεση που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2020, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν την καλύτερη εφαρμογή της Οδηγίας της ΕΕ για τις Επιστροφές, προτρέποντας τις χώρες της ΕΕ να σεβαστούν τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις διαδικαστικές εγγυήσεις κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για τις επιστροφές, καθώς και να δώσουν προτεραιότητα στις εθελούσιες επιστροφές.
Περισσότερα για την επιστροφή παράνομων μεταναστών στις χώρες τους
Πρόληψη της παράτυπης μετανάστευσης με την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της μετανάστευσης
Οι συγκρούσεις, οι διώξεις, η εθνοκάθαρση, η ακραία φτώχεια και οι φυσικές καταστροφές μπορούν όλα να είναι βασικές αιτίες της μετανάστευσης. Τον Ιούλιο του 2015, οι ευρωβουλευτές προέτρεψαν την ΕΕ να υιοθετήσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτών των παραγόντων.
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι βαθύτερες αιτίες της μετανάστευσης, στις 6 Ιουλίου 2017 οι ευρωβουλευτές υποστήριξαν ένα πρόγραμμα της ΕΕ που στοχεύει στην κινητοποίηση 44 δισεκατομμυρίων ευρώ σε ιδιωτικές επενδύσεις σε γειτονικές χώρες και στην Αφρική. Το πρόγραμμα Ισχύει από τον Σεπτέμβριο του 2017.
Ο νέος Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο και το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης
Ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο, παλαιότερα γνωστός ως EASO, είναι υπεύθυνος για την υποστήριξη των χωρών της ΕΕ στην εφαρμογή του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, με στόχο να καταστήσει το συνολικό σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης της ΕΕ πιο αποτελεσματικό και βιώσιμο.
Το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (AMIF) είναι ένα χρηματοδοτικό μέσο που υποστηρίζει τις προσπάθειες της ΕΕ για τη διαχείριση της μετανάστευσης.
Τον Δεκέμβριο του 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τον προϋπολογισμό του AMIF για την περίοδο 2021-2027, ο οποίος αυξήθηκε σε 9,88 δισεκατομμύρια ευρώ
Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας
Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2016 ως απάντηση στον αυξημένο αριθμό παράτυπων μεταναστών και προσφύγων που εισέρχονται στην ΕΕ μέσω της Τουρκίας μετά τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Και τα δύο μέρη συμφώνησαν να εξασφαλίσουν βελτιωμένες συνθήκες υποδοχής για τους πρόσφυγες στην Τουρκία και να ανοίξουν ασφαλείς και νόμιμους διαύλους προς την Ευρώπη για τους Σύρους πρόσφυγες.
Βάσει της συμφωνίας, η Τουρκία συμφώνησε να πάρει πίσω όλους τους παράτυπους μετανάστες και πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα από την Τουρκία μετά τις 20 Μαρτίου 2016. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ συμφώνησε να παράσχει οικονομική βοήθεια στην Τουρκία για την υποστήριξη της φιλοξενίας προσφύγων στην Τουρκία, καθώς και να επιταχυνθεί η διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ και να απελευθερωθεί η βίζα για τους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην ΕΕ.
Σε ψήφισμα που εγκρίθηκε στις 19 Μαίου 2021, οι ευρωβουλευτές τόνισαν ότι η Τουρκία εξακολουθεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη φιλοξενία σχεδόν 4 εκατ. προσφύγων, σημειώνοντας ότι οι προκλήσεις για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης έχουν αυξηθεί λόγω της πανδημίας COVID-19. Καταδίκασαν, ωστόσο, τη χρήση των μεταναστών και αιτούντες άσυλο ως μέσο πολιτικής επιρροής και εκβιασμού μετά από αναφορές ότι οι αρχές της χώρας τους ενθάρρυναν με παραπλανητικές πληροφορίες να πάρουν τη χερσαία οδό προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας.
Περισσότερα για τη μετανάστευση και την ΕΕ:
• Μετανάστευση εργατικού δυναμικού: βελτίωση των νόμιμων οδών εργασίας στην ΕΕ
• Μεταρρύθμιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου
• Ένταξη προσφύγων στην Ευρώπη
