Καταπολέμηση της τρομοκρατίας: Τα μέτρα που λαμβάνει η ΕΕ
Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας απαιτεί την αντιμετώπιση ζητημάτων, όπως οι ξένοι μαχητές, η χρηματοδότηση επιθέσεων και οι συνοριακοί έλεγχοι.
Τα μέτρα της ΕΕ για την πρόληψη νέων επιθέσεων περιλαμβάνουν διεξοδικούς ελέγχους στα σύνορα της Ευρώπης, καλύτερη αστυνομική και δικαστική συνεργασία στον εντοπισμό υπόπτων και τον περιορισμό της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης και άλλα.
Μάθετε για τις τρομοκρατικές επιθέσεις, τους θανάτους και τις συλλήψεις στην ΕΕ το 2020 και το 2019.
Ποιος είναι ο ορισμός της τρομοκρατίας σύμφωνα με την ΕΕ;
Σύμφωνα με τον κοινό νομικό ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτός διατυπώνεται στην οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, τα αδικήματα ταξινομούνται ως τρομοκρατικά όταν διαπράττονται για τους εξής σκοπούς:
- σοβαρός εκφοβισμός ενός πληθυσμού·
- αθέμιτος εξαναγκασμός κυβέρνησης ή διεθνούς οργανισμού να εκτελέσει ή να παραλείψει οποιαδήποτε πράξη·
- σοβαρή αποσταθεροποίηση ή καταστροφή των θεμελιωδών πολιτικών, συνταγματικών, οικονομικών ή κοινωνικών δομών μιας χώρας ή ενός διεθνούς οργανισμού.
Βελτιώνοντας τους ελέγχους στα σύνορα της ΕΕ
Τον Απρίλιο του 2017 ξεκίνησαν συστηματικοί έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα για όλους όσους εισέρχονται στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των Ευρωπαίων πολιτών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια στη ζώνη Σένγκεν,.
Για να καταγραφούν οι μετακινήσεις πολιτών εκτός ΕΕ στο χώρο Σένγκεν και να επιταχυνθούν οι έλεγχοι, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι υπουργοί της ΕΕ συμφώνησαν σε νέο σύστημα καταχώρησης εισόδου/εξόδου υπηκόων τρίτων χωρών τον Νοέμβριο του 2017. Οι νέοι αυτοί έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα αναμένεται να καταστούν πλήρως λειτουργικοί από το 2022 και μετά.
Οι ταξιδιώτες από τρίτες χώρες που δεν χρειάζονται θεώρηση εισόδου για να εισέλθουν στην ΕΕ θα πρέπει να λαμβάνουν άδεια από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών και Άδειας Ταξιδίου (ETIAS) που αναμένεται να καταστεί πλήρως λειτουργικό από το 2022 και μετά.
Προσωρινοί συνοριακοί έλεγχοι
Από το 2015 και μετά, η προσφυγική κρίση και η αύξηση των διασυνοριακών τρομοκρατικών απειλών οδήγησαν πολλά κράτη του χώρου Σένγκεν να επιβάλουν προσωρινούς ελέγχους στα σύνορά τους. Οι έλεγχοι αυτοί παρατάθηκαν σε πολλές περιπτώσεις και σε ορισμένες χώρες ισχύουν ακόμα και σήμερα. Λόγω της πανδημίας του COVID-19, πολλά κράτη μέλη επανέφεραν τους συνοριακούς ελέγχους σε μια προσπάθεια περιορισμού της εξάπλωσης του ιού.
Το Κοινοβούλιο έχει επανειλημμένως αποδοκιμάσει την επιβολή ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, τονίζοντας ότι πρέπει να αποτελούν μέτρο έσχατης ανάγκης. Σε ψήφισμα του Απριλίου 2020, οι ευρωβουλευτές κάλεσαν τα κράτη μέλη να εγκρίνουν μόνο αναγκαία, συντονισμένα και αναλογικά μέτρα όταν καθιερώνουν και παρατείνουν ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, τονίζοντας την ανάγκη αποκατάστασης της πλήρους λειτουργίας του χώρου Σένγκεν.
Ανακαλύψτε περισσότερα στον φάκελο για τον χώρο Σένγκεν εδώ.
Προστασία των εξωτερικών συνόρων
H Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή αναμένεται να ενισχυθεί με μόνιμο σώμα 10.000 φυλάκων έως το 2027 για την αποτελεσματική προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Το νέο σώμα θα συσταθεί για να παρέχει επιχειρησιακή βοήθεια στις χώρες της ΕΕ όσον αφορά τους συνοριακούς ελέγχους και τις επιστροφές προσώπων, καθώς και στην καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος.
Σε ψήφισμα που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2021, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν τη δημιουργία του νέου Ταμείου Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Συνόρων, με προϋπολογισμό ύψους 6,24 δισ. ευρώ. Το ανανεωμένο ταμείο προορίζεται για την ενίσχυση της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, διασφαλίζοντας παράλληλα το σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα. Το ταμείο θα συμβάλει επίσης σε μια κοινή, εναρμονισμένη πολιτική θεωρήσεων ("βίζα") και θα θεσπίσει προστατευτικά μέτρα για τα ευάλωτα άτομα που καταφθάνουν στην Ευρώπη, ιδίως τα ασυνόδευτα παιδιά.
Το ταμείο θα λειτουργεί σε στενή συνεργασία με το νέο Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας, το οποίο εστιάζει στην αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών όπως η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και το κυβερνοέγκλημα. Το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο τον Ιούλιο του 2021 με προϋπολογισμό ύψους 1,9 δισ. ευρώ.
Καταπολέμηση των ξένων μαχητών
Από το 2015 έχει παρατηρηθεί μια αύξηση στην υποκινούμενη από τη θρησκεία τρομοκρατία στην ΕΕ. Περίπου 5.000 άτομα υπολογίζεται πως είχαν ταξιδέψει από την ΕΕ σε εμπόλεμες περιοχές στη Συρία και το Ιράκ έως το 2017, προκειμένου να ενταχθούν σε τζιχαντιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις, ωστόσο, οι αριθμοί έχουν σημειώσει πτώση από τότε. Το 2019 αναφέρθηκε πως μερικοί από αυτούς τους ξένους μαχητές έχουν επιστρέψει, ωστόσο εκατοντάδες Ευρωπαίοι πολίτες που έχουν δεσμούς με το ισλαμικό κράτος παραμένουν στο Ιράκ και τη Συρία.
Προκειμένου να ποινικοποιηθούν πράξεις όπως η εκπαίδευση ή τα ταξίδια για τρομοκρατικούς σκοπούς, καθώς και η οργάνωση ή η διευκόλυνση αυτού του ταξιδιού, η Ευρώπη θέσπισε νομοθεσία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η οποία, μαζί με νέους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα, θα συμβάλει στην αντιμετώπιση του φαινομένου των ξένων μαχητών.
Καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών (PNR)
Οι αεροπορικές εταιρείες που πραγματοποιούν πτήσεις εκτός Ευρώπης είναι υποχρεωμένες να δίνουν στις εθνικές αρχές τα στοιχεία των επιβατών τους, όπως ονόματα, ημερομηνίες ταξιδιού, δρομολόγια και τρόπους πληρωμής.
Αυτές οι καταστάσεις με τα ονόματα επιβατών (PNR),χρησιμοποιούνται για την πρόληψη, ανίχνευση, διερεύνηση και δίωξη τρομοκρατικών και λοιπών εγκλημάτων. Οι διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία του, διήρκησαν πέντε χρόνια με το Κοινοβούλιο να επιμένει σε δικλείδες για τη διασφάλιση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (αποκάλυψη φυλετικής προέλευσης, θρησκείας, πολιτικών πεποιθήσεων, υγείας ή γενετήσιου προσανατολισμού) και τη προστασία δεδομένων.
Ανακαλύψτε περισσότερα ρίχνοντας μια ματιά στον φάκελο για τις καταστάσεις με τα ονόματα των επιβατών.
Ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών για την καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας
Οι εγκληματίες και τρομοκράτες χρησιμοποιούν συχνά πολλαπλές πλαστές ταυτότητες για να αποφύγουν τις συνοριακές αρχές και την αστυνομία. Αυτό και άλλες παρόμοιες περιπτώσεις υπογραμμίζουν τη σημασία της αποτελεσματικής ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των αρμόδιων αρχών (αστυνομία, δικαστήρια, υπηρεσίες πληροφορίες) στα κράτη μέλη.
Το 2018 εγκρίθηκε η αναβάθμιση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν («SIS») μέσω της συμπερίληψης νέων τύπων καταχωρήσεων για άγνωστα άτομα που καταζητούνται για σχέση με σοβαρά εγκλήματα και τρομοκρατικές ενέργειες. Η βάση δεδομένων παρέχει πληροφορίες στις αστυνομικές και συνοριακές αρχές σχετικά με περιπτώσεις απώλειας ή κλοπής περιουσιακών στοιχείων, καταζητούμενους αλλά και αγνοούμενους.
Η εξυπνότερη και πιο στοχευμένη χρήση υπαρχόντων και μελλοντικών βάσεων δεδομένων απαιτεί την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των πληροφοριακών συστημάτων της ΕΕ. Η νέα αυτή διαλειτουργικότητα των συστημάτων πληροφοριών της ΕΕ αναμένεται να εξασφαλιστεί μετά το 2023, παρέχοντας ένα ενιαίο σημείο διεπαφής για αναζητήσεις, καθώς και υπηρεσία αντιστοίχισης βιομετρικών δεδομένων για τη διευκόλυνση της διαδικασίας ταυτοποίησης.
Η Europol, η αστυνομική υπηρεσία της ΕΕ, υποστηρίζει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αστυνομικών αρχών. Τον Μάιο του 2016, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησε να δώσει περισσότερες εξουσίες στην Europol για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας καθώς και για τη δημιουργία ειδικών μονάδων όπως το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταπολέμησης της Τρομοκρατίας (που ξεκίνησε στις 25 Ιανουαρίου 2016).
Στις 9 Δεκεμβρίου 2020, η Επιτροπή πρότεινε να ενισχύσει περαιτέρω την εντολή της Europol, παρέχοντάς της τη δυνατότητα να εισάγει "ενημερωτικές καταχωρίσεις" σχετικά με υπόπτους και εγκληματίες ως νέα κατηγορία καταχωρίσεων στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν, ενισχύοντας τον ρόλο της σε θέματα έρευνας και καινοτομίας και επιτρέποντάς της να επεξεργάζεται σύνθετα σύνολα δεδομένων. Η νομοθετική πρόταση δίνει επίσης τη δυνατότητα στον οργανισμό να ανταλλάσσει δεδομένα με ιδιωτικούς φορείς.
Μάθετε πώς η Europol καταπολεμά το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία.
Μείωση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας
Ένα αποτελεσματικό μέτρο για το τέλος της τρομοκρατίας είναι η μείωση των εσόδων τους και η διακοπή του εφοδιασμού. Για τον σκοπό αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναβάθμισε την οδηγία κατά της νοµιµοποίησης εσόδων από παράνοµες δραστηριότητες το 2018. Η νέα οδηγία αντιμετωπίζει τους κινδύνους που προκύπτουν από τη χρήση προπληρωμένων καρτών και κρυπτονομισμάτων και ενδυναμώνει τη διαφάνεια αποτρέποντας την απόκρυψη μεγάλων κεφαλαίων.
Η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες αποτελεί ποικικό αδίκημα σε όλες τις χώρες της ΕΕ, όμως οι ορισμός των δραστηριοτήτων και οι κυρώσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Οι κανόνες του 2018 για την αντιμετώπιση της χρηματοδότησης εγκληματικών δραστηριοτήτων στοχεύουν να καλύψουν τα νομοθετικά αυτά κενά.
Υπολογίζεται ότι περίπου 110 δισ. ευρώ προκύπτουν από εγκληματικές δραστηριότητες στην Ευρώπη κάθε χρόνο. Ωστόσο, μόνο το 1,1% των προϊόντων εγκλημάτων δημεύονται με αποτελεσματικό τρόπο. Τον Οκτώβριο του 2018, το ΕΚ ενέκρινε νέους κανόνες για την άμεση κατάσχεση και το πάγωμα των λογαριασμών και περιουσιακών στοιχείων που προέρχονται από εγκληματικές δραστηριότητες.
Στις 10 Ιουλίου 2020, το Κοινοβούλιο χαιρέτισε το Σχέδιο Δράσης της Επιτροπής για την αποτελεσματική καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Το ψήφισμα καταδικάζει την λανθασμένη και ανισοβαρή εφαρμογή των σχετικών κανόνων από τα κράτη μέλη και ζητά μια πολιτική "μηδενικής ανοχής", συμπεριλαμβανομένων διαδικασιών εναντίον τους για παραβάσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, σε περίπτωση που αυτά καθυστερούν να εντάξουν τους κανόνες στην εθνική τους νομοθεσία.
Επικίνδυνα όπλα στα χέρια πολιτών
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάνει ότι είναι δυνατόν προκειμένου να μην καταλήγουν επικίνδυνα όπλα στα χέρια των λάθος ανθρώπων. Η αναθεωρημένη οδηγία για τα πυροβόλα κλείνει τα νομικά κενά που επέτρεψαν στους τρομοκράτες να χρησιμοποιούν ανακατασκευασμένα όπλα, για παράδειγμα στις επιθέσεις του Παρισιού το 2015. Απαιτείται από τα κράτη μέλη να διαθέτουν κατάλληλο σύστημα παρακολούθησης, διατηρώντας εξαιρέσεις για τους κυνηγούς, τα μουσεία και τους συλλέκτες.
Αυτοσχέδια εκρηκτικά χρησιμοποιήθηκαν στην πλειονότητα των τρομοκρατικών επιθέσεων στην ΕΕ. Τον Απρίλιο του 2019, το ΕΚ ενέκρινε αυστηρότερους ελέγχους σχετικά με την πώληση χημικών ουσιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τρομοκράτες για την παραγωγή αυτοσχέδιων εκρηκτικών.
Πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης
Οι τρομοκράτες και οι εξτρεμιστές χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για την προώθηση της εξτρεμιστικής τους ιδεολογίας και τη διάδοση της προπαγάνδας τους. Τον Απρίλιο του 2020, το Κοινοβούλιο ενέκρινε νέους κανόνες που υποχρεώνουν τις διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως είναι το Facebook και το YouTube, να αφαιρούν περιεχόμενο που σχετίζεται με την τρομοκρατία ή να απενεργοποιούν την πρόσβαση σε αυτό εντός μίας ώρας από τη σχετική εντολή από τις αρχές. Οι νέοι κανόνες προστατεύουν παράλληλα το περιεχόμενο που διαδίδεται για εκπαιδευτικούς, δημοσιογραφικούς ή ερευνητικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της έκφρασης ριζοσπαστικών, επιθετικών ή αμφιλεγόμενων απόψεων για ευαίσθητα πολιτικά θέματα.
Μάθετε τι κάνει η ΕΕ για να ενισχύσει την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.
Η ριζοσπαστικοποίηση και η αντιμετώπισή της βρέθηκε στο επίκεντρο του έργου της ειδικής επιτροπής του ΕΚ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, που ολοκλήρωσε τις εργασίες της τον Δεκέμβριο του 2018. Το Κοινοβούλιο πρότεινε τη δημιουργία μιας λίστας παρακολούθησης κηρύκων του μίσους, τον διαχωρισμό ριζοσπαστικοποιημένων κρατουμένων αλλά και ειδική κατάρτιση των υπαλλήλων της ΕΕ και των κρατών μελών για την αντιμετώπιση της ριζοσπαστικοποίησης.
Οι περισσότερες από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη διαπράχθηκαν από εγχώριους τρομοκράτες, Ευρωπαίους πολίτες που γεννήθηκαν στην ΕΕ και ριζοσπαστικοποιήθηκαν χωρίς καν να φύγουν από την Ευρώπη. Κατά συνέπεια, ήδη από το 2015, το Κοινοβούλιο πρότεινε μέτρα για την καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης και του εξτρεμισμού στις φυλακές, στο διαδίκτυο μέσω της εκπαίδευσης και της κοινωνικής ένταξης.
Το Δεκέμβριο του 2020, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ένωση Ασφάλειας για την περίοδο 2020-2025 και τη νέα Αντιτρομοκρατική Ατζέντα, με σκοπό την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης, παρέχοντας για παράδειγμα ευκαιρίες στους νέους που διατρέχουν κίνδυνο και στηρίζοντας την αποκατάσταση των ριζοσπαστικοποιημένων κρατουμένων.
Μάθετε περισσότερα για τις αιτίες και την πρόληψη της ριζοσπαστικοποίησης
Το έργο της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί πεδίο συνεργασίας και συντονισμού των κρατών μελών σε ζητήματα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, ακόμη κι αν η καταπολέμηση του εγκλήματος και η εξασφάλιση της ασφάλειας συνιστούν κατά κύριο λόγο εθνικές αρμοδιότητες.
Οι ευρωβουλευτές και οι υπουργοί των κρατών μελών αποφασίζουν από κοινού μια σειρά αντιτρομοκρατικών νόμων. Συνήθως, το Κοινοβούλιο διασφαλίζει τον σεβασμό των θεµελιωδών δικαιωµάτων και της προστασίας των δεδοµένων, κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα αναγκαίο σε συνθήκες κρίσης και πίεσης για δράση.
Η ασφάλεια στην Ευρώπη αποτελεί κοινή προτεραιότητα των θεσμών της ΕΕ. Η στρατηγική της ΕΕ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας βασίζεται σε τέσσερα σκέλη: την πρόληψη, την προστασία, την επιδίωξη και την ανταπόκριση. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την ασφάλεια της Επιτροπής στοχεύει στη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, της ριζοσπαστικοποίησης και του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. Η ΕΕ εργάζεται, επίσης, για την ενίσχυση της εξωτερικής ασφάλειας σε συνεργασία με τρίτες χώρες.
Μάθετε για την τζιχαντική τρομοκρατία στην ΕΕ.
