Ευρωπαϊκός στρατός: μύθος ή πραγματικότητα;
Παρότι δεν υπάρχει κοινός ευρωπαϊκός στρατός και οι πολιτικές άμυνας παραμένουν αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών, η ΕΕ έχει καταφέρει να ενισχύσει σημαντικά την αμυντική συνεργασία.
Από το 2016, η ΕΕ έχει σημειώσει αισθητή πρόοδο στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας μέσω σημαντικών πρωτοβουλιών που ενθαρρύνουν τη διακρατική συνεργασία και ενισχύουν τις αμυντικές ικανότητες της Ευρώπης. Συνεχίστε το διάβασμα για να αποκτήσετε μια πλήρη εικόνα των τελευταίων εξελίξεων.
Υψηλές οι προσδοκίες για το μέλλον της Ευρωπαϊκής άμυνας
81%
«Οι πολίτες της ΕΕ είναι υπέρ μιας κοινής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας»
Σύμφωνα με στοιχεία του 2022 που δημοσιεύθηκαν από το Ευρωβαρόμετρο, συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών της ΕΕ (81%) είναι υπέρ μιας κοινής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας, με τουλάχιστον τα δύο τρίτα να την υποστηρίζουν σε κάθε χώρα. Περίπου το 93% συμφωνεί ότι οι χώρες πρέπει να δράσουν από κοινού για να υπερασπιστούν το έδαφος της ΕΕ, ενώ το 85% πιστεύει ότι η συνεργασία στον τομέα της άμυνας σε επίπεδο ΕΕπρέπει να αυξηθεί.
Οι ηγέτες της ΕΕ συνειδητοποιούν ότι καμία χώρα δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί μόνη της τις υφιστάμενες απειλές. Για παράδειγμα, τo 2017, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ζήτησε τη δημιουργία ενός κοινού ευρωπαϊκού στρατιωτικού εγχειρήματος ενώ, κατά τη διάρκεια ομιλίας της στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Νοέμβριο του 2018, η πρώην Γερμανίδα καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, δήλωσε ότι «πρέπει να εργαστούμε στο όραμα, μία μέρα να καθιερωθεί ένας πραγματικός ευρωπαϊκός στρατός». Η δημιουργία μιας Ένωσης Ασφάλειας και Άμυνας αποτελεί, επιπλέον, μία από της προτεραιότητες της Επιτροπής φον ντερ Λάιεν.
Ευρωπαϊκά μέτρα για την ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας
Η χάραξη μιας κοινής ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής προβλέπεται στη Συνθήκη της Λισαβόνας (Άρθρο 42(2) της ΣΕΕ). Η Συνθήκη, ωστόσο, ορίζει σαφώς τη σημασία των εθνικών πολιτικών άμυνας, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ ή της ουδετερότητας. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστηρίζει σταθερά περισσότερη συνεργασία, αυξημένες επενδύσεις και συγκέντρωση πόρων για τη δημιουργία συνεργειών σε επίπεδο ΕΕ για την καλύτερη προστασία των Ευρωπαίων.
Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ αναλαμβάνει φιλόδοξες πρωτοβουλίες για την παροχή περισσότερων πόρων, την διευκόλυνση της συνεργασίας, την αύξηση της αποτελεσματικότητας και την υποστήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων:
- Η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO), που έχει ως στόχο την ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας στην ΕΕ, ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 2017. Όλα τα κράτη μέλη εκτός από τη Δανία, τη Μάλτα και τη Βρετανία συμμετέχουν στη Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία η οποία έχει αναλάβει 47 έργα με δεσμευτικές υποχρεώσεις. Μεταξύ τους μια ευρωπαϊκή ιατρική διοίκηση, ένα σύστημα θαλάσσιας επιτήρησης και μια ευρωπαϊκή σχολή πληροφοριών.
- To Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ETA) ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2017. Είναι η πρώτη φορά που ο προϋπολογισμός της ΕΕ χρησιμοποιείται για την συγχρηματοδότηση προγραμμάτων αμυντικής συνεργασίας. Στις 29 Απριλίου 2021, οι ευρωβουλευτες ενέκριναν το Ευρωπαϊκο Ταμείο Αμυνας, ύψους 7,9 δισ. ευρώ, στα πλαίσια του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ (2021-2027).
- Η ενίσχυση της συνεργασίας της ΕΕ με το ΝΑΤΟ μέσω έργων σε 7 διαφορετικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων της κυβερνοασφάλειας, των κοινών ασκήσεων και της αντιτρομοκρατίας.
- Ένα σχέδιο για τη διευκόλυνση της στρατιωτικής κινητικότητας εντός της εκάστοτε χώρας και μεταξύ των χωρών της ΕΕ ώστε το στρατιωτικό προσωπικό να μπορεί να αντιδρά ταχύτερα σε περιπτώσεις κρίσεων
- Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας της χρηματοδότησης πολιτικών και στρατιωτικών αποστολών και επιχειρήσεων.
- Από τον Ιούνιο του 2017, μια νέα δομή διοίκησης και ελέγχου (MPCC) βελτίωσε τη διαχείριση κρίσεων της ΕΕ.
Περισσότερες και πιο εύστοχες δαπάνες
Επενδύοντας περισσότερο στην προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού
Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας στις 8 Δεκεμβρίου 2022, οι συνολικές ευρωπαϊκές αμυντικές δαπάνες ανήλθαν στο υψηλότερο επίπεδο των 214 δισεκατομμυρίων ευρώ το 2021, αυξημένες κατά 6% σε σχέση με το 2020, την έβδομη συνεχή χρονιά ανάπτυξης.
Η έκθεση δείχνει ότι οι δαπάνες για αμυντικό εξοπλισμό και έρευνα και ανάπτυξη αυξήθηκαν κατά 16% στα 52 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η ΕΕ ενισχύει την κοινή αμυντική στρατηγική της
Ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας υπογράμμισε την ανάγκη η ΕΕ να ενισχύσει την αμυντική στρατηγική της και να επιταχύνει την παραγωγή όπλων.
Στις 13 Ιουλίου, το Κοινοβούλιο έδωσε το πράσινο φως για χρηματοδότηση 500 εκατομμυρίων ευρώ για να βοηθήσει τη βιομηχανία της ΕΕ να αυξήσει την παραγωγή πυρομαχικών και πυραύλων για να αυξήσει τις παραδόσεις στην Ουκρανία και να βοηθήσει τις χώρες της ΕΕ να ξαναγεμίσουν τα αποθέματα, τον λεγόμενο Νόμο για την Υποστήριξη της Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP).
Οι ευρωβουλευτές υποστήριξαν την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας μέσω του Κοινού Νόμου περί Προμηθειών (EDIRPA) στις 12 Σεπτεμβρίου 2023 για να στηρίξουν τις χώρες της ΕΕ στην από κοινού αγορά αμυντικών προϊόντων, όπως οπλικά συστήματα, πυρομαχικά και ιατρικό εξοπλισμό, προκειμένου να καλυφθούν τα πιο επείγοντα και κρίσιμα κενά. Στόχος της πράξης είναι η ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης και η ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα των αμυντικών προμηθειών.
Τον Ιούνιο του 2023, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία. Το νέο εργαλείο θα έχει προϋπολογισμό 300 εκατ. ευρώ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025. Οι κοινές αγορές θα πρέπει να αφορούν τουλάχιστον τρεις χώρες της ΕΕ. Η δυνατάτητα αυτή δίνεται επίσης στη Νορβηγία, το Λιχτενστάιν και την Ισλανδία.
Τώρα απαιτείται η επίσημη έγκριση του Συμβουλίου προκειμένου να τεθεί σε ισχύ.
