Schendingen van EU-waarden: wat de EU kan doen (infografiek) 

De Europese Unie is gebaseerd op gemeenschappelijke waarden die landen en mensen binden. Deze waarden worden aan het begin van het EU-Verdrag uiteengezet, in artikel 2. Ze omvatten respect voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en respect voor de mensenrechten.

Een inbreuk op de EU-waarden rechtvaardigt een reactie op EU-niveau.

Wat is de rechtsstaat?

De rechtsstaat is één van de EU-waarden en een basisprincipe in democratische staten, omdat het onder andere bijdraagt aan eerlijkheid en transparantie.

Het beginsel van de rechtsstaat houdt in dat overheden wettelijk gebonden moeten zijn, dat ze geen willekeurige beslissingen mogen nemen en dat burgers in staat moeten zijn hun acties in onafhankelijke rechtbanken aan te vechten.

Het omvat ook de strijd tegen corruptie, die sommigen ten nadele van anderen oneerlijk bevoordeelt, en de bescherming van de mediavrijheid, zodat het publiek goed geïnformeerd wordt over het werk van de overheid.

De afgelopen jaren heeft het Europees Parlement aan de alarmbel getrokken over de verslechterende situatie op het vlak van de rechtsstaat in sommige lidstaten, zoals Hongarije. De EP-leden hebben actie ondernomen en herhaaldelijk de Commissie en de lidstaten opgeroepen om de waarden en de begroting van de EU te beschermen.

De artikel 7-procedure

De artikel 7-procedure van het EU-Verdrag werd in 1997 in het Verdrag van Amsterdam ingevoerd. Het omvat twee mechanismen om de EU-waarden te beschermen: voor preventieve maatregelen, als er een duidelijk risico bestaat dat de EU-waarden worden geschonden en sancties, als een dergelijke schending al heeft plaatsgevonden. Mogelijke sancties tegen het betreffende EU-land zijn niet duidelijk vastgelegd in de EU-verdragen, maar kunnen het opschorten van het stemrecht in de Raad en de Europese Raad omvatten.

Bij beide mechanismen moet de eindbeslissing worden genomen door de vertegenwoordigers van de lidstaten in de Raad. De drempels om tot een besluit te komen, zijn verschillend.

• In het preventieve mechanisme is voor een besluit in de Raad een meerderheid van vier vijfde van de lidstaten vereist.
• Om het bestaan ​​van een schending vast te stellen, is eenparigheid van stemmen tussen de staatshoofden en regeringsleiders van de EU vereist.

De betrokken lidstaat neemt niet deel aan beide stemmingen. Zie onze infografiek voor alle details.

Bekijk onze infografiek voor alle details.

Regels om de EU-begroting te beschermen

In 2020 keurden de EP-leden een verordening goed om de EU-financiering te beschermen tegen misbruik door lidstaten - dit wordt het "conditionaliteitsmechanisme van de rechtsstaat" genoemd. Het Parlement dringt erop aan dat dit niet alleen geldt wanneer EU-fondsen rechtstreeks worden misbruikt, zoals in geval van corruptie of fraude, maar ook wanneer systematische schendingen van fundamentele waarden het beheer van EU-fondsen kunnen beïnvloeden.

Dit betekent dat het respecteren van de rechtsstaat en andere waarden een voorwaarde is voor de lidstaten om EU-fondsen te ontvangen, omdat geld kan worden ingehouden aan landen waar gevestigde schendingen van de rechtsstaat het beheer van de EU-fondsen in gevaar brengen.

Andere maatregelen

Als de Commissie van mening is dat een lidstaat het EU-recht schendt, wat betekent dat de regels die op EU-niveau zijn overeengekomen niet worden toegepast, kan zij inbreukprocedures starten voor het Europees Hof van Justitie, die tot financiële sancties tegen het land kunnen leiden.

Het Parlement besteedt veel aandacht aan de situatie van de rechtsstaat in de lidstaten en bereidt rapporten voor over de problemen en met een oproep tot actie, inclusief het verslag over de grondrechten in 2020 en 2021.

Sinds 2020 publiceert de Europese Commissie een jaarverslag over de rechtsstaat dat zowel positieve als negatieve ontwikkelingen met betrekking tot de rechtsstaat in alle lidstaten volgt.

Het optreden van het Parlement op het vlak van de rechtsstaat in Hongarije

De EP-leden hebben in 2018 voor het eerst de procedure van artikel 7 in gang gezet toen zij de Raad vroegen te bepalen of Hongarije het risico loopt de fundamentele waarden van de EU te schenden.

Ze hebben een aantal zorgen geuit over het functioneren van de nationale instellingen, waaronder problemen met het kiessysteem, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de eerbiediging van de rechten en vrijheden van de burgers.

Het Parlement heeft een vergelijkbaar voorstel van de Commissie met betrekking tot Polen gesteund.

Op 15 september 2022 zei het Parlement dat de situatie in Hongarije zodanig is verslechterd dat het land een “electorale autocratie” is geworden, een constitutioneel systeem waarin verkiezingen plaatsvinden, maar dat respect voor democratische normen ontbreekt. In het rapport van het Parlement werd uiteengezet hoe de EU-waarden in het land sinds 2018 verder zijn verslechterd, door de “doelbewuste en systematische inspanningen van de Hongaarse regering”. De EP-leden zeiden dat de inactiviteit van de EU de democratische achterstand heeft verergerd, en dat een deel van de EU-fondsen moet worden ingehouden totdat het land voldoet aan de aanbevelingen van de EU en gerechtelijke uitspraken.

Op 18 september heeft de Commissie voorgesteld de betaling van 7,5 miljard euro aan EU-financiering aan Hongarije op te schorten als gevolg van zorgen over de rechtsstaat om de bescherming van de EU-begroting en de financiële belangen van de EU te garanderen. De EP-leden die de regels voor de bescherming van de EU-begroting via het Parlement hebben geleid, hebben het voorstel verwelkomd. In overeenstemming met de procedures zijn de volgende stappen voor de lidstaten en de Raad.

Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd in 2018 en meerdere malen bijgewerkt - de laatste update was in september 2022.