Verbetering van de volksgezondheid: EU-maatregelen toegelicht
De EU draagt bij aan de verbetering van de volksgezondheid door middel van financiering en wetgeving over een breed scala aan onderwerpen, zoals voedsel, ziekten, schone lucht en meer.
Waarom gezondheidsbeleid op EU-niveau?
De verantwoordelijkheid voor het organiseren en leveren van gezondheidszorg en sociale zekerheid ligt in de eerste plaats bij de nationale overheden. De rol van de EU is om de EU-landen aan te vullen en te ondersteunen bij het verbeteren van de gezondheid van EU-burgers, het verminderen van ongelijkheden op gezondheidsgebied en het streven naar een socialer Europa.
Arbeidsmarktontwikkelingen en het vrije verkeer van personen en goederen op de interne markt vereisen de coördinatie van volksgezondheidskwesties. Het volksgezondheidsbeleid van de EU heeft landen geholpen bij het bundelen van middelen en het aanpakken van gemeenschappelijke uitdagingen zoals antimicrobiële resistentie, het verminderen van de incidentie van te voorkomen chronische ziekten en de gevolgen van verhoogde levensverwachtingen voor gezondheidszorgstelsels.
"Bij de bepaling en de uitvoering van elk beleid en elk optreden van de Unie wordt een hoog niveau van bescherming van de menselijke gezondheid verzekerd."
De EU geeft aanbevelingen en heeft wetten en normen om EU-burgers te beschermen, zoals bijvoorbeeld bij gezondheidsproducten en -diensten (zoals geneesmiddelen, medische hulpmiddelen, e-gezondheid) en patiënten (regels over de rechten van patiënten bij grensoverschrijdende gezondheidszorg).
Coronavirus
Tijdens de COVID-19-crisis, heeft de EU met de lidstaten samengewerkt om de nationale gezondheidszorg te versterken en de verspreiding van het virus te beperken, door beschermend materieel en medische toelevering in heel Europa te verzekeren, door middelen te mobiliseren, door onderzoek en innovatie te steunen voor efficiënte behandelingen en interventies, het coördineren van de eisen met betrekking tot reizen en het nauwkeurig onderzoeken van het uitrolproces van vaccins.
Bekijk de tijdlijn van EU-acties tegen COVID-19.
Sinds het begin van de pandemie heeft telewerken voor veel uitdagingen gezorgd rond de organisatie van de werktijd, de balans tussen werk en privé en het welzijn. Volgens een studie op verzoek van de Parlementaire commissie vrouwenrechten veroorzaakte de druk om werk en gezin te combineren vooral bij vrouwen onrust.
Versterkt EU-Gezondheidsprogramma
Gezondheidsbeleid wordt gefinancierd via het EU-Gezondheidsprogramma, dat samenwerking aanmoedigt en strategieën voor een goede gezondheid en gezondheidszorg bevordert.
De uitbraak van het coronavirus toont aan dat EU-landen beter moeten samenwerken en coördineren in tijden van crisis. In een resolutie over het economische herstelplan, eisten EP-leden een nieuw, losstaand Europees gezondheidsprogramma. Als antwoord op het Parlement, heeft de Europese Commissie voorgesteld om €9,4 miljard van de volgende meerjarenbegroting voor 2021-2027 te investeren in het “EU4Health”-programma. Dit programma is aangenomen door het Europees Parlement in maart 2021 en het programam dat 5,1 miljard euro waar is, wil de gaten in de gezondheidszorg dichten die de pandemie heeft blootgelegd, het Europese crisisbeheer verbeteren en ook innovatie en investeringen in de gezondheidszorg stimuleren.
Het nieuwe “EU4Health”-programma heeft drie prioriteiten:
- Mensen beschermen tegen ernstige grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen
- Geneesmiddelen en hulpmiddelen betaalbaar en beter beschikbaar maken
- Gezondheidszorg en de capaciteit van medisch personeel versterken
Andere fondsen voor gezondheidskwesties worden geboden door het onderzoeksprogramma Horizon 2020, het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF +) , het EU-cohesiebeleid en het Europees Fonds voor strategische investeringen.
Gespecialiseerde EU-agentschappen voor gezondheid en gezondere, veiligere werkplekken:
Geneesmiddelen en medische hulpmiddelen
De EU reguleert de autorisatie en classificatie van geneesmiddelen via het Europese regelgevingsnetwerk voor geneesmiddelen - een partnerschap tussen het Europees Geneesmiddelenbureau, nationale regelgevende instanties en de Europese Commissie. Eenmaal op de markt wordt de veiligheid van geautoriseerde producten nog steeds gemonitord.
In januari 2022 keurde het Parlement het voorlopige akkoord goed dat vorig jaar met de Raad bereikt werd over de uitbreiding van de bevoegdheden van de Europese medicijnautoriteit. Dit zorgt voor een betere paraatheid en crisisbeheer voor geneesmiddelen en medische hulpmiddelen.
Er zijn specifieke EU-regels voor geneesmiddelen voor kinderen, zeldzame ziekten, producten voor geavanceerde therapie en klinische proeven. De EU heeft ook regels om vervalste geneesmiddelen te bestrijden en ervoor te zorgen dat de handel in geneesmiddelen wordt beheerst.
Tijdens de plenaire zitting van november 2021 heeft het Europees Parlement een reeks aanbevelingen gedaan voor de herziening van de EU-geneesmiddelenwetgeving. Europarlementariërs riepen op tot betaalbare geneesmiddelen, het voorkomen van tekorten en een klimaatneutrale industrie.
Regels voor medische hulpmiddelen en medische hulpmiddelen voor in-vitrodiagnostiek, zoals hartkleppen of laboratoriumapparatuur, zijn in 2017 aangenomen om de wetenschappelijke vooruitgang bij te houden, de veiligheid te verbeteren en voor meer transparantie te zorgen.
Aangezien de regels voor het gebruik van medicinale cannabis sterk variëren tussen de EU-landen, riep het Parlement in 2019 op tot een EU-brede aanpak en naar behoren gefinancierd wetenschappelijk onderzoek.
Gezondheidszorg in het buitenland
De EU zorgt ervoor dat elke EU-burger met de Europese ziekteverzekeringskaart (EHIC) tijdens een tijdelijk verblijf toegang heeft tot medisch noodzakelijke, door de staat verleende gezondheidszorg in alle EU-landen, IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland - of het nu gaat om een zakenreis, vakantie of een studie in het buitenland. Noodzakelijke gezondheidszorg moet worden verleend onder dezelfde voorwaarden en voor dezelfde kosten als mensen die in dat land verzekerd zijn. In sommige landen is dat gratis.
Bevordering van de gezondheid, bestrijding van ziekten
De EU werkt aan gezondheidsbevordering en ziektepreventie op gebieden als kanker, geestelijke gezondheid en zeldzame ziekten, en verstrekt informatie over ziekten via het Europees Centrum voor ziektepreventie en controle (ECDC).
Het Parlement heeft in oktober 2022 een uitgebreid mandaat voor het ECDC goedgekeurd. Het centrum zal een grotere rol spelen in de ondersteuning van de EU-lidstaten bij de preventie en bestrijding van bedreigingen door infectieziekten.
Tegelijkertijd hebben de EP-leden ook een nieuw kader voor ernstige grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen goedgekeurd waarmee de EU beter kan reageren op toekomstige gezondheidscrises. Deze nieuwe maatregelen maken deel uit van de eerste stappen naar een gezondheidsunie in Europa op basis van de lessen die van de Covid-19-pandemie zijn geleerd.
Kanker
De bestrijding van kanker is één van de EU-topprioriteiten op het vlak van publieke gezondheidszorg. De EU investeert in onderzoeksprojecten en trainingsprogramma’s, keurt wetgeving goed en vult de inspanningen van de lidstaten aan door informatie uit te wisselen en goede voorbeelden te delen. De Europese Commissie presenteerde in februari 2021 het ambitieuze Europees kankerbestrijdingsplan.
Tabak
Tabaksgebruik veroorzaakt jaarlijks bijna 700.000 sterfgevallen in de EU. De bijgewerkte EU-tabaksrichtlijn, gericht op het minder aantrekkelijk maken van tabaksproducten voor jongeren, werd van toepassing in 2016. De aanbeveling van de Raad over rookvrije omgevingen van 2009 roept de EU-landen op om EU-burgers te beschermen tegen blootstelling aan tabaksrook op openbare plaatsen en op werk.
Zeldzame ziekten
Ongeveer 30 miljoen EU-burgers worden getroffen door zeldzame en complexe ziekten. Om te helpen bij diagnoses en therapieën heeft de EU in 2017 de Europese referentienetwerken (ERN's) opgezet. De 24 bestaande virtuele netwerken brengen specialisten uit verschillende landen samen die aan verschillende kwesties werken, bijvoorbeeld patiëntveiligheid of preventie van antimicrobiële resistentie.
Antimicrobiële resistentie
Antimicrobiële resistentie (AMR) is in opkomst. Dit komt door het overmatig gebruik van antibiotica, onjuiste verwijdering van medicijnen of het gebrek aan ontwikkeling van nieuwe stoffen. Het veroorzaakt ongeveer 33.000 sterfgevallen per jaar in de EU. Het EU-actieplan 2017 tegen AMR heeft tot doel bewustwording en betere hygiëne te bevorderen en onderzoek te stimuleren. In 2018 werd een nieuwe verordening inzake geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik goedgekeurd om het gebruik van antibiotica in de landbouw tegen te gaan, en de verspreiding van resistenties van dieren naar mensen te stoppen.
Vaccins
Verschillende EU-landen worden geconfronteerd met uitbraken van ziekten die door vaccins voorkomen kunnen worden, zoals mazelen. Dit is een gevolg van onvoldoende vaccinatiepercentages. In een resolutie aangenomen in 2018 pleiten Parlementsleden voor een beter afgestemd schema voor vaccinatie in heel Europa, meer transparantie bij de productie van vaccins en gezamenlijke aankopen om de prijzen te verlagen.
Mentale gezondheid
Het Europees Parlement steunt al lang het belang van mentaal welzijn. In juli 2020 erkende het Parlement geestelijke gezondheid als een fundamenteel mensenrecht en riep het op tot een EU-actieplan inzake geestelijke gezondheid. In 2021 riepen de EP-leden op tot het recht om buiten het werk offline te zijn. En tijdens de toespraak van Staat van de Europese Unie in 2022 beloofde Commissievoorzitter Ursula von der Leyen het Parlement een nieuwe EU-strategie inzake geestelijke gezondheid.
Schonere lucht, schoner water
Slechte luchtkwaliteit is de belangrijkste oorzaak van vroegtijdig overlijden in Europa. Sinds het begin van de jaren zeventig heeft de EU actie ondernomen om de uitstoot van schadelijke stoffen te beheersen. In het kader van het "pakket voor schone lucht" werd in 2016 een nieuwe richtlijn goedgekeurd die strengere nationale emissiegrenswaarden voor luchtverontreinigende stoffen stelt, zoals stikstofoxiden. De bedoeling was de gezondheidseffecten, ten opzichte van 2005, te halveren.
De Kaderrichtlijn Water beschermt EU-wateren en heeft betrekking op alle grond- en oppervlaktewateren (inclusief rivieren, meren, kustwateren).
EU-landen controleren zwemwater op bacteriën via de zwemwaterrichtlijn. De EU werkt ook de drinkwaterrichtlijn ter verbetering van de kwaliteit en toegankelijkheid van drinkwater en ter vermindering van afval dat wordt veroorzaakt door de consumptie van flessenwater.
Voedselveiligheid
De EU heeft regels die een hoog niveau van veiligheid garanderen in alle fasen van het voedselproductie- en distributieproces. In 2017 werden de officiële inspecties in de hele voedselketen aangescherpt.
Er zijn specifieke hygiënevoorschriften voor:
• Voedsel van dierlijke oorsprong
• Voedselbesmetting (vaststelling van maximumgehalten aan verontreinigingen zoals nitraten, zware metalen of dioxines)
• Nieuwe voedingsmiddelen (geproduceerd uit micro-organismen of met een nieuwe primaire moleculaire structuur)
• Materialen die met levensmiddelen in aanraking komen (zoals verpakkingsmaterialen en tafelgerei)
De EU heeft ook een strikt wettelijk kader voor de teelt en commercialisering van genetisch gemodificeerde organismen (GGO's) die worden gebruikt in diervoeders en levensmiddelen. Het Europees Parlement is bijzonder attent op mogelijke gezondheidsrisico's en heeft zich verzet tegen plannen voor de toelating van nieuwe genetisch gemodificeerde planten (zoals sojabonen).
In 2019 heeft het Parlement een verslag aangenomen over de manier om het duurzame gebruik van pesticiden te verbeteren. Ook steunt het Parlement het verslag van de speciale commissie die pleit voor transparantere vergunningsprocedures.
Nu meer consumenten biologische levensmiddelen kopen, heeft de EU de regels voor biologische landbouw geactualiseerd om strengere controles en betere preventie van besmetting te krijgen.
In mei 2020 kwam de Europese Commissie met een nieuwe EU-strategie voor duurzaam voedsel, om veiliger, voedzaam en gezonde voeding te garanderen.
Gezonde werkplekken
EU-wetgeving stelt minimale gezondheids- en veiligheidseisen voor de bescherming op de werkplek. EU-landen kunnen strengere bepalingen toepassen. Er zijn onder andere specifieke bepalingen over het gebruik van apparatuur, de bescherming van zwangere en jonge werknemers.
Om het risico dat werknemers ziek worden verder te verkleinen, hebben Europarlementariërs op 17 februari 2022 gestemd voor de herziening van de EU-regels inzake de beperking van schadelijke stoffen op de werkplek. Nieuwe regels zullen het toepassingsgebied van de richtlijn over kankerverwekkende of mutagene stoffen op het werk uitbreiden met stoffen die schadelijk zijn voor de reproductieve gezondheid.
De vergrijzende beroepsbevolking in Europa en de stijgende pensioenleeftijd brengen gezondheidsuitdagingen met zich mee. Om werknemers op de werkplek te behouden en opnieuw te integreren met verwondingen of chronische gezondheidsproblemen, heeft het Europees Parlement in 2018 maatregelen voorgesteld. Voorbeelden hiervan zijn het flexibeler maken van werkplekken door middel van programma's voor het ontwikkelen van vaardigheden, het zorgen voor flexibele arbeidsomstandigheden en het bieden van ondersteuning aan werknemers (inclusief coaching, toegang naar een psycholoog of therapeut).
Inclusieve samenleving
Om de volledige participatie van mensen met een handicap in de samenleving te waarborgen, heeft het Parlement in 2019 de Europese Toegankelijkheidswet (EAA) goedgekeurd. De nieuwe regels zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat alledaagse producten en belangrijke diensten (zoals smartphones, computers, e-books, ticketing, incheckmachines, geldautomaten) toegankelijk zijn voor ouderen en mensen met een handicap in de hele EU.
In een resolutie in juni 2020, eist het Parlement een ambitieuze EU-strategie inzake handicaps na 2020, die de rechten van mensen met een handicap opneemt in alle beleidsvormen en –gebieden en een gelijke toegang garandeert tot gezondheidszorg, werkgelegenheid, openbaar vervoer en huisvesting. In maart 2021 heeft de Commissie eennieuwe strategie aangenomen voor de periode 2021-2030 die EU-landen begeleidt om de rechten en participatie van personen met een handicap verder te verbeteren.
Kom meer te weten over sociaal beleid
- Hoe verbetert de EU werknemersrechten en arbeidsomstandigheden?
- Werkloosheid verminderen: wat doet de EU?
- Maatregelen tegen jeugdwerkloosheid in de EU
Meer informatie
-
Opens in a new window
Briefing (Engels)
