De loonkloof tussen mannen en vrouwen: definities en oorzaken 

Hoewel het principe van ‘gelijk loon voor gelijk werk' in 1957 geïntroduceerd werd met het Verdrag van Rome, blijft de zogenaamde ‘loonkloof’ in de praktijk bestaan, met slechts minimale verbeteringen tijdens de afgelopen jaren.

Wat is de loonkloof? Hoe wordt het berekend?

De loonkloof is het verschil in gemiddeld bruto uurloon tussen vrouwen en mannen. Het is gebaseerd op het salaris dat wordt uitbetaald aan werknemers, nog vóór inkomstenbelastingen en sociale zekerheid bijdragen ervan afgetrokken worden. Alleen bedrijven met tien of meer werknemers werden meegenomen in de berekening. De gemiddelde loonkloof tussen mannen en vrouwen in de EU bedroeg 13% in 2020.

Enkele van de redenen voor de loonkloof tussen mannen en vrouwen zijn structureel en houden verband met verschillen in werkgelegenheid, opleidingsniveau en werkervaring. Als we deze onderdelen verwijderen, staat wat overblijft bekend als de gecorrigeerde loonkloof tussen mannen en vrouwen.

De loonkloof tussen mannen en vrouwen in de EU

De loonkloof verschilt heel sterk in de hele EU: Letland heeft met 22,3% de grootste loonkloof, gevolgd door Estland (21,1%), Oostenrijk (18,9%), Duitsland (18,3%) en Hongarije (17,2%). Daarentegen hadden Luxemburg (0,7%), Roemenië (2,4%), Slovenië (3,1%), Italië (4,2%) en Polen (4,5%) in 2020 de kleinste loonkloof.

Meer lezen over de strijd van het Europees Parlement voor gendergelijkheid.

Het interpreteren van de cijfers is niet zo eenvoudig als het op het eerste zicht lijkt. Een lagere loonkloof in bepaalde landen wil niet per se zeggen dat er meer gendergelijkheid is. In sommige lidstaten is een lagere loonkloof een indicatie van een minderheid van vrouwen op de arbeidsmarkt. Een hogere loonkloof kan te wijden zijn aan een groter aandeel vrouwen die halftijds werken of een hogere concentratie vrouwen in een beperkt aantal beroepen. Niettemin zijn er enkele structurele oorzaken van de loonkloof tussen mannen en vrouwen.

Bekijk meer gegevens over de loonkloof tussen mannen en vrouwen.

Waarom is er een loonkloof tussen mannen en vrouwen?

Deeltijds werk

Vrouwen doen meer uren onbetaald werk dan mannen, zoals kinderopvang of huishoudelijk werk. 

Hierdoor is er minder tijd voor betaald werk. Volgens cijfers van 2020, werkt bijna één derde van de vrouwen (30%) deeltijds, terwijl maar 8% van de mannen deeltijds werkt. Wanneer er rekening wordt gehouden met onbetaald en betaald werk, werken vrouwen meer uren per week dan mannen.

Loopbaankeuzes worden beïnvloed door familieverantwoordelijkheden

Vrouwen nemen ook vaker loopbaanonderbreking: in 2018 onderbrak één derde van de werkende vrouwen in de EU de loopbaan voor kinderopvang, vergeleken met 1,3% van de mannen. Sommige loopbaankeuzes van vrouwelijke werknemers worden beïnvloed voor gezinszorg en verantwoordelijkheden binnen de familie.

Meer vrouwen aan de slag in sectoren die weinig betalen

Ongeveer 30% van de loonkloof tussen mannen en vrouwen kan toegeschreven worden aan een overgrote meerderheid vrouwen in relatief slechter betaalde sectoren zoals de zorgsector, verkoopsector of onderwijs. Het aantal vrouwen in wetenschap, technologie en toegepaste wetenschappen is gestegen. In 2020 waren 41% van de werkkracht vrouwen.

Minder en minder betaalde vrouwelijke managers

Vrouwen hebben ook minder leidinggevende functies: in 2020 waren één derde (34%) van de leidinggevenden in de EU vrouwen, en waren ze verantwoordelijk voor minder dan 50% in alle EU-landen. Als we kijken naar de kloof in verschillende beroepen worden vrouwelijke managers het meest benadeeld: ze verdienen 31% minder per uur dan mannelijke managers volgens gegevens van 2018.

Een combinatie van factoren

Vrouwen verdienen dus niet alleen minder per uur, maar verrichten ook meer onbetaald werk en minder betaalde uren en zijn vaker werkloos dan mannen. Al deze factoren samen brengen het verschil in het totale inkomen tussen mannen en vrouwen in de EU op bijna 37% (in 2018).

Voordelen van het dichten van de kloof

Een andere observatie is dat de loonkloof tussen mannen en vrouwen groter wordt met vorderende leeftijd – in de loop van een carrière samen met stijgende gezinseisen - terwijl het loonverschil kleiner is wanneer vrouwen van start gaan op de arbeidsmarkt. Met minder geld om te sparen en te investeren, wordt de kloof steeds dieper en worden vrouwen steeds vatbaarder voor armoede en sociale uitsluiting op latere leeftijd. De pensioenkloof tussen mannen en vrouwen in de EU bedroeg in 2020 ongeveer 28%.

Het verkleinen van de loonkloof tussen mannen en vrouwen zorgt voor meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen en ondersteunt armoedebestrijding en de economie gezien vrouwen aan koopkracht winnen. Het zou de belastingaanslag vergroten en enigszins de zware lasten van de verzorgingsstaat verlichten. Studies tonen aan dat het bbp met 0,1% toeneemt bij elke 1% vermindering van de loonkloof”.

Hoe het Parlement de loonkloof wil dichten

Volgende week zullen EP-leden naar verwachting aan de onderhandelingen beginnen om nieuwe wetgeving te stimuleren rond transparantie. Ze geloven dat dit de loonkloof tussen mannen en vrouwen kan verkleinen.

Het voorstel van de nieuwe regels volgt de resolutie van het Europees Parlement op 21 januari 2021 over de EU-strategie voor gendergelijkheid. Daarin riepen de Europarlementariërs de Commissie op om een ambitieus nieuw actieplan voor beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen op te stellen waarin duidelijke doelstellingen voor de lidstaten moeten worden vastgelegd om de beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen in de komende vijf jaar te verkleinen.

Daarnaast pleit het Parlement voor flexibele werktijdregelingen en om het voor vrouwen en meisjes gemakkelijker te maken om te studeren en te werken in door mannen gedomineerde sectoren, en om verloning, salaris en werkomstandigheden te verbeteren in door vrouwen gedomineerde sectoren.

Lees meer over wat het Parlement doet om gendergelijkheid in het algemeen te bevorderen en om de loonkloof tussen mannen en vrouwen te bestrijden.