Het klimaatfinancieringsplan van Europa: 1000 miljard euro 

Een maand na de presentatie van de Europese Green Deal, presenteerde de Europese Commissie een gedetailleerd voorstel voor de financiering hiervan. Het investeringsplan van de Europese Green Deal werd ontworpen om zowel overheidsinvesteringen als private middelen aan te trekken gedurende de komende tien jaar. Het plan werd besproken in het Europees Parlement op dinsdag 14 januari

Waarom is het belangrijk?

Om de Europese economie klimaatneutraal te maken tegen 2050, is een enorme investering nodig in technologie voor schone energie. Volgens schattingen van de Europese Commissie, zou het bereiken van een tussentijdse reductiedoelstelling voor broeikasgassen (40% tegen 2030) een bijkomende jaarlijkse financiering vergen van €260 miljard.

Meer informatie over de aanpak van de EU tegen klimaatverandering.

Waar komt het geld vandaan?

Ongeveer de helft van het geld zou uit de EU-begroting moeten komen, via verschillende programma’s die klimaat- en milieuvriendelijke projecten financieren zoals bijvoorbeeld landbouwfondsen, het Regionaal Ontwikkelingsfonds, Horizon Europa, LIFE en de regionale en cohesiefondsen. Ten minste 3 procent van de regionale financiering zal worden gereserveerd voor klimaatactie.

Dit zou op zijn beurt zorgen voor een bijkomende 114 miljard euro uit medefinanciering van lidstaten. Er wordt ongeveer €300 miljard aan overheidsinvesteringen en private middelen verwacht via InvestEU en EU-emissiehandelssysteem financiering (ETS of uitstoot door de industrie) én €100 miljard via het nieuwe fonds voor een rechtvaardige transitie, ingesteld om regio’s en gemeenschappen te ondersteunen die het moeilijk hebben met een groene transitie, zoals regio’s die erg afhankelijk zijn van steenkool.

Het mechanisme voor een rechtvaardige transitie

Het mechanisme zal gebaseerd zijn op 3 pijlers:

1. het fonds voor een rechtvaardige transitie
2. het InvestEU fonds
3. leningen bij de Europese Investeringsbank (EIB) gedekt door de EU-begroting

Via deze instrumenten wordt een mobilisering van 100 miljard euro publieke en private investeringen verwacht – geld dat gebruikt kan worden om werknemers nieuwe vaardigheden bij te brengen voor banen in de toekomst, om bedrijven te ondersteunen voor het creëren van nieuwe werkgelegenheid, voor investeringen in schone energie en voor de isolatie van huizen.

1) Fonds voor een rechtvaardige transitie (JTF)

De investeringen van de fondsen zouden vooral regio’s moeten helpen die afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen zoals steenkool, die nog steeds één vierde van de elektriciteitsproductie in de EU vertegenwoordigt. De steenkoolsector in de EU stelt rechtstreeks 238 000 mensen te werk in bijvoorbeeld steenkoolmijnen en energiecentrales in meer dan 100 Europese regio’s – van Polen tot Spanje. In 2015 waren er 128 steenkoolmijnen in 12 lidstaten en 207 steenkoolcentrales in 21 lidstaten.

“Dit is een boodschap aan onder andere de steenkoolmijnwerkers in Asturië, West-Macedonië of Silezië, aan veen rooiers in de Ierse Midlands of aan de Baltische regio’s die afhankelijk zijn van schaliegas. We weten dat de weg naar klimaatneutraliteit moeilijker is voor jullie. Een andere en schonere toekomst mag dan welkom zijn, maar de weg ernaar toe is ontmoedigend. Dit mechanisme voor een rechtvaardige transitie is een belofte dat de EU jullie bijstaat tijdens deze transitie,” zei Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter van de Commissie en verantwoordelijk voor de Europese Green Deal, tijdens de presentatie van het voorstel aan EP-leden op 14 januari 2020.

In mei 2020 wijzigde de Commissie het voorstel voor het fonds voor een rechtvaardige transitie, in de context van het EU-plan voor economisch herstel - Next Generation EU - om de impact van de COVID-19-pandemie te beperken.

Het Parlement gaf op 18 mei 2021 groen licht aan het JTF en bekrachtigde een akkoord dat in december 2020 met de Raad was bereiktover een pakket van 17,5 miljard euro, bestaande uit 7,5 miljard euro uit de EU-begroting voor 2021-2027 en 10 miljard euro uit het EU-herstelinstrument .

Om ervoor te zorgen dat niemand achterblijft bij de overgang naar een groenere economie, zal het fonds voornamelijk naar de minst ontwikkelde regio's, gebieden en eilanden gaan.Toegang tot financiële steun is afhankelijk van een verbintenis om de klimaatneutraliteitsdoelstelling voor 2050 te halen. Afvalverbranding en fossiele brandstoffen zijn uitgesloten.

Meer lezen over het fonds voor een rechtvaardige transitie.

2) Speciale regeling binnen het InvestEU-programma

De InvestEU-regeling moet prioriteit maken van klimaatfinanciering en van 2021 tot 2027 een totaal van €45 miljard investeren in projecten voor de ‘rechtvaardige transitie’, het voorstel van de Commissie.

Opgericht in 2018, InvestEU is het voorgenomen speerpunt investeringsprogramma van de EU om de Europese economie te stimuleren. Eind mei 2020 stelde de Commissie voor om het InvestEU budget te verhogen in het kader van ‘Next Generation EU’, en de financiering voor duurzame infrastructuur te verdubbelen tot €20 miljard, uit de totale garantie van €75 miljard in de EU-begroting.

In maart 2021 keurde het Parlement de regels voor het InvestEU-programma goed, dat publieke en private investeringen zal mobiliseren en een vereenvoudigde toegang tot financiering zal garanderen.

Het programma zal 26,2 miljard euro aan garanties ontvangen uit de EU-begroting en zal naar verwachting bijna 400 miljard euro aan investeringen opleveren. Het zal cruciale gezondheidssectoren en duurzame projecten die de milieu- en sociale doelstellingen van de EU helpen, ondersteunen - waarbij 38 procent van het totale budget wordt toegewezen aan duurzame infrastructuur.

Lees hoe InvestEU investeringen in klimaatactie zal aanmoedigen.

3) Leningen bij de overheidssector

Verdere financiering is mogelijk via leningen bij de overheidssector - €1,5 miljard aan subsidies van de meerjarenbegroting en tot €10 miljard aan leningen bij de Europese Investeringsbank (EIB) - met €25-€30 miljard aan bijkomende investeringen van overheden om de meest getroffen gebieden te helpen met de kosten om koolstofvrij te worden.

Financiering zou naar investeringen kunnen gaan zoals bijvoorbeeld naar energie en transport, maar ook naar stadsverwarmingsnetwerken en openbaar vervoer.

De leningsfaciliteit voor de publieke sector is in juni door de plenaire vergadering goedgekeurd. EP-leden herhaalden hun oproep tot meer financiering en financiële steun voor de voorbereidingsfase van een investeringsproject. Ze vroegen om voorwaarden om ervoor te zorgen dat de begunstigden de fundamentele waarden van de EU respecteren. Ze willen ook het toepassingsgebied uitbreiden naar staatsbedrijven en lokale of regionale overheidsbedrijven.

Tijdens een stemming in november 2020 over het investeringsplan voor een duurzaam Europa om de Green Deal te financieren, uitten de leden hun bezorgdheid dat de COVID-19-crisis de mobilisatie van fondsen voor groene investeringen zou kunnen beïnvloeden. Ze zeiden dat de groene transitie inclusief moet zijn en de principes van economische, sociale en ecologische duurzaamheid moet respecteren, terwijl de verschillen tussen de lidstaten moeten worden verkleind, het concurrentievermogen moet worden gestimuleerd en duurzame, hoogwaardige banen moeten worden gecreëerd.