Brexit: Unia Europejska i Wielka Brytania negocjują przyszłe relacje 

Kluczową rolę w określeniu wyniku tych negocjacji odegra Parlament Europejski.

Większość głosujących w referendum 23 czerwca 2016 roku opowiedziała się za wystąpieniem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. 29 marca 2017 roku rząd brytyjski powołał się na artykuł 50. Traktatu o Unii Europejskiej, tym samym oficjalnie zgłaszając swój zamiar wyjścia ze Wspólnoty.

Wielka Brytania opuściła UE 31 stycznia 2020 roku; umowa o wystąpieniu została zatwierdzona przez brytyjski Parlament, a przez Parlament Europejski zatwierdził ją 29 stycznia 2020 roku.

Dwie umowy

UE podkreśla, że przed przed rozpoczęciem negocjacji w sprawie przyszłych stosunków należy dojśc do porozumienia w sprawie praw obywateli, Irlandii Północnej oraz rozliczenia finansowego, a także kilku innych kwestii związanych z separacją.

Po latach negocjacji, Wielka Brytania i UE uzgodniły dwa dokumenty w celu zapewnienia uporządkowanego brexitu. Pierwszym jest umowa o wystąpieniu określająca warunki dotyczące wyjścia Wielkiej Brytanii z UE, „uwzględniając ramy przyszłych stosunków z Unią” (jak zapisano w art. 50 Traktatu o Unii Europejskiej).

Umowa o ramach przyszłych stosunków to oddzielny dokument - deklaracja polityczna, która przygotowuje podstawy przyszłych ram stosunków UE-Wielka Brytania.

Dokumenty zostały zatwierdzone przez brytyjską Izbę Gmin oraz przez Parlament Europejski.

Co obejmuje umowa o wystąpieniu

Umowa o wystąpieniu porusza następujące kwestie:

• prawa obywateli UE w Wielkiej Brytanii
• prawa obywateli Wielkiej Brytanii mieszkających w innych krajach UE
• zobowiązania finansowe Wielkiej Brytanii, które podjęła jako państwo członkowskie
• kwestie granic (szczególnie pomiędzy Wielką Brytanią a Irlandią)
• międzynarodowe zobowiązania Wielkiej Brytanii, które podjęła jako państwo członkowskie (np. paryskie porozumienie klimatyczne)
• inne kwestie związane z separacją.

Co obejmuje deklaracja polityczna o ramach przyszłych stosunków

Deklaracja polityczna określa warunki współpracy w wielu dziedzinach, takich jak obronność, walka z terroryzmem, ochrona środowiska, współpraca naukowa czy edukacja.

Jedna z najważniejszych części umowy określa warunki i zasady przyszłego handlu, w tym możliwe cła, równe warunki dotyczące norm dla produktów i reguły rozwiązywania sporów.

Jak przebiegają negocjacje

Rada Europejska, czyli szefowie europejskich państw i rządów, przedstawiła wytyczne do negocjacji. Stronę unijną w rokowaniach reprezentuje były komisarz Michel Barnier (Francja). Rada w każdej chwili może doprecyzować lub uaktualnić wytyczne.

Rola Parlamentu

Posłowie do PE odegrali kluczową rolę w decydowaniu o wyniku negocjacji, ponieważ umowa o wystąpieniu nie mogła wejść w życie bez zgody Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich (Rady).

Koordynatorem ds. brexitu z ramienia Parlamentu jest poseł Guy Verhofstadt (Belgia), który korzysta z wiedzy eksperckiej komisji parlamentarnych w poszczególnych dziedzinach. Koordynatora wspiera Grupa Sterująca ds. Brexitu.

Posłowie mogą wpływać na proces negocjacji, przyjmując rezolucje wyrażające stanowisko Parlamentu.

Więcej o roli Parlamentu Europejskiego.

Stanowisko Parlamentu Europejskiego

Posłowie przyjęli stanowisko Parlamentu w rezolucji z 5 kwietnia 2017 roku, w której zawarli kluczowe zasady prowadzenia negocjacji i warunki, od których spełnienia zależeć będzie zgoda Parlamentu na porozumienie dotyczące wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Wśród priorytetów PE znajdują się: zabezpieczenie interesów obywateli UE zamieszkujących w Wielkiej Brytanii i obywateli Wielkiej Brytanii zamieszkujących w UE, kontynuacja procesu pokojowego w Irlandii Północnej oraz spełnienie zobowiązań finansowych przez Wielką Brytanię.

8 grudnia 2017 roku negocjatorzy unijni i brytyjscy uzgodnili wspólne sprawozdanie na temat poczynionych postępów w negocjacjach. 13 grudnia 2017 roku Parlament Europejski z zadowoleniem przyjął to sprawozdanie, ale jednocześnie przedstawił w rezolucji pięć kwestii, które muszą zostać rozwiązane zanim PE udzieli swojego poparcia dla ostatecznego porozumienia. Są to:

• gwarancja uzgodnionego zakresu praw obywatelskich
• nieskomplikowana procedura administracyjna powinna być udostępniona obywatelom UE i wielkiej Brytanii, którzy chcą się ubiegać o pobyt stały
• orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z sprawie praw obywateli powinny być wiążące, należy także zdefiniować rolę rzecznika spraw obywatelskich, w odniesieniu do skarg obywateli
• obywatele Wielkiej Brytanii mieszkający obecnie na terenie UE muszą mieć zagwarantowane prawo do swobodnego przemieszczania się
• zobowiązania Wielkiej Brytanii wobec Irlandii Północnej muszą zostać zrealizowane.

Posłowie dyskutowali także na temat tych kwestii podczas debaty przed głosowaniem plenarnym.

W środę 18 września 2019 r., Parlament odbył debatę i przegłosował rezolucję potwierdzającą pełne poparcie dla stanowiska UE w sprawie brexitu. W styczniu 2020 roku, posłowie do PE przegłosowali rezolucję, w której wyrazili obawy Parlamentu o prawa obywateli po wyjściu Wielkie Brytanii z UE i podkreślili, że ich zgoda na umowę o wystąpieniu będzie zależna od "zdobytych doświadczeń i udzielonych gwarancji" dotyczących ich ochrony. Posłowie do PE zatwierdzili umowę o wystąpieniu 29 stycznia 2020 roku.