Wylesianie: jakie są jego przyczyny i jak UE z nim walczy?
Dowiedz się, co powoduje wylesianie i jak nowe unijne przepisy mają ograniczyć import towarów wyprodukowanych na wylesionych gruntach.
Powierzchnia lasów na całym świecie zmniejsza się w alarmującym tempie. W latach 1990-2020 w wyniku wylesiania utracono ok. 420 milionów hektarów lasów - czyli obszar wielkości UE - według Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa.
Wylesianie to niszczenie lasów w celu innego wykorzystania gruntów. Natomiast degradacja lasów to bardziej stopniowy proces związany z niezrównoważonym pozyskiwaniem drewna, powodujący utratę podstawowych zdolności lasów, takich jak wytwarzanie drewna czy bioróżnorodność.
Procesy te w większości dotyczą trzech głównych obszarach leśnych: Amazonii (Ameryka Południowa), Konga (Afryka Środkowa) i Azji Południowo-Wschodniej. Odwrotny proces ma miejsce w UE, gdzie powierzchnia lasów wzrosła o 10% w latach 1990-2020.
Lasy zajmują 31% globalnej powierzchni lądowej i są domem dla większości ziemskiej różnorodności biologicznej. Działają również jako pochłaniacze dwutlenku węgla, wyłapując go z atmosfery, i stanowią istotne źródło dochodu dla ok. 25% światowej populacji, przy czym duża część tego obszaru jest tradycyjnie zamieszkiwana przez ludy tubylcze.
Przyczyny wylesiania i degradacji lasów
Działaność człowieka to główna przyczyna wylesiania i degradacji lasów. Mają wpływ na ludzi na całym świecie.
Rolnictwo przemysłowe
Rolnictwo jest główną przyczyną wylesiania we wszystkich regionach (z wyjątkiem Europy). Przekształcanie lasów w grunty uprawne to główna przyczyna utraty lasów - według Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa, powoduje co najmniej 50% globalnego wylesiania, głównie pod produkcję palmy olejowej i soi.
Wypas zwierząt gospodarskich to przyczyna prawie 40% globalnego wylesiania.
W Europie, zmiana lasów w grunty uprawne to przyczyna ok. 15% wylesiania; 20% powoduje wypas zwierząt gospodarskich.
Urbanizacja
Rozwój miast i infrastruktury, w tym budowa i rozbudowa dróg, stanowią trzecią co do wielkości (nieco ponad 6%) przyczynę globalnego wylesiania. W przypadku Europy, to główna przyczyna wylesiania.
Nadmierna eksploatacja zasobów drzewnych
Inne szkodliwe działania związane z działalnością człowieka to nadmierna eksploatacja drewna, w tym na opał, oraz nielegalne lub niezrównoważone pozyskiwanie drewna.
Zmiana klimatu
Zmiana klimatu jest zarówno przyczyną, jak i konsekwencją wylesiania i degradacji lasów. Związane ze zmianą klimatu ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak pożary, susze i powodzie, wpływają na lasy. Z kolei utrata lasów jest szkodliwa dla klimatu, ponieważ odgrywają ważną rolę w zapewnianiu czystego powietrza, regulacji obiegu wody, wychwytywaniu CO2, zapobieganiu utracie bioróżnorodności i erozji gleby.
Konsumpcja w UE towarów wyprodukowanych na wylesionych gruntach
Wiele towarów, którymi handluje się na całym świecie, jest wytwarzana na terenach wcześniej zajmowanych przez lasy tropikalne, które zostały przekształcone w grunty dla rolnictwa.
Konsumpcja w UE powoduje ok. 10% wylesiania na świecie. Główne konsumowane produkty to olej palmowy i soja (ponad dwie trzecie ogólnej konsumpcji).
Według Komisji Europejskiej, główne produkty importowane przez UE pochodzące z terenów wylesionych to:
- Olej palmowy 34%
- Soja 32,8%
- Drewno 8,6%
- Kakao 7,5%
- Kawa 7%
- Guma 3,4%
- Kukurydza 1,6%
Nowe rozporządzenie UE ws. towarów niepowodujących wylesiania
Wylesianie i degradacja lasów mają wpływ na cele środowiskowe UE, takie jak walka ze zmianą klimatu i utratą różnorodności biologicznej, ale także na prawa człowieka, pokój i bezpieczeństwo. Dlatego UE dąży do walki z globalną utratą lasów.
W lipcu 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła nową strategię leśną UE 2030, która ma zwiększyć ilość i jakość unijnych lasów oraz wspierać ich rolę pochłaniaczy dwutlenku węgla.
W kwietniu 2023 r. Parlament zatwierdził nowe przepisy zobowiązujące firmy do sprawdzania, czy produkty sprzedawane na rynku europejskim nie przyczyniły się do wylesiania lub degradacji lasów na świecie.
Co obejmuje nowe prawo?
Nowe prawo dotyczy produktów takich jak: olej palmowy, soja, kakao, kawa, zwierzęta gospodarskie i drewno, a także produktów pochodnych, takich jak wołowina, skóra i wyroby z papieru zadrukowanego, meble, kosmetyki i czekolada.
Firmy będą również musiały sprawdzić, czy te produkty są zgodne ze standardami dot. praw człowieka i zapewnić poszanowanie praw ludności tubylczej.
Parlament rozszerzył definicję degradacji lasów, tak aby obejmowała ona przekształcanie lasów pierwotnych lub lasów odnawiających się w sposób naturalny w lasy plantacyjne lub inne tereny zalesione.
Kary
Komisja Europejska klasyfikuje kraje na kraje niskiego, standardowego i wysokiego ryzyka. Jeśli chodzi o kraje niskiego ryzyka, firmy będą musiały przeprowadzać uproszczone kontrole produktów z tych krajów.
Jeśli firmy nie przeprowadzą kontroli, mogą zostać ukarane grzywną w wysokości do 4% ich całkowitego rocznego obrotu w UE.
Po formalnym zatwierdzeniu przez Radę przepisy wejdą w życie.
Dowiedz się więcej o działaniach Parlamentu Europejskiego na rzecz lasów:
Zrównoważone leśnictwo: prace Parlamentu na rzecz walki z wylesianiem
Gotowi na 55: Parlament za wzrostem naturalnych pochłaniaczy CO2 w UE do 2030
