Reforma systemu handlu uprawnieniami do emisji CO2 w pigułce
Celem unijnego systemu handlu emisjami (ETS) jest ograniczenie emisji dwutlenku węgla pochodzących z przemysłu. Dowiedz się, ja działa ETS i jak wygląda jego reforma.
Czym jest ETS?
Chociaż UE jest trzecim największym na świecie emitentem CO2, to ma najbardziej ambitne cele klimatyczne - chce znacznie ograniczyć emisje do 2030 r. i osiągnąć zerowe emisje netto do 2050 roku. Ustanowiony w 2005 roku Europejski system handlu emisjami (ETS), część pakietu Gotowi na 55, jest jednym z narzędzi, dzięki którym UE chce osiągnąć te cele. ETS skupia się na emisjach CO2 pochodzących z przemysłu.
Jak działa ETS?
Europejski system handlu emisjami (ETS), oparty na zasadzie "zanieczyszczający płaci", zobowiązuje ponad 10 000 elektrowni i fabryk w Unii Europejskiej do posiadania pozwolenia na emisję każdej tony CO2. Firmy kupują te pozwolenia za pośrednictwem aukcji.
Niekiedy pozwolenia przydzielano za darmo, szczególnie do tych sektorów, w których istniało ryzyko, że firmy będą przenosić produkcję do innych regionów, w których regulacje dotyczące emisji są bardziej pobłażliwe.
ETS to finansowy bodziec dla przemysłu, by emitować mniej CO2 - zgodnie z zasadą: mniej zanieczyszczasz, mniej płacisz.
Infografika: Postępy UE w realizacji celów związanych ze zmianą klimatu
Regulacja cen
Po kryzysie finansowym 2008 r. pozwolenia na emisję były bardzo tanie, bo popyt na nie spadł, a podaż pozostała na stałym poziomie.
Duża nadwyżka i niskie ceny zniechęcają firmy do inwestowania w zielone technologie, a tym samym ograniczają skuteczność programu w walce ze zmianą klimatu. Aby to rozwiązać, w 2015 r. stworzono Rezerwę Stabilności Rynkowej (MSR), aby lepiej dostosować podaż i popyt na uprawnienia poprzez umieszczenie 24% uprawnień w rezerwie, z której można je uwolnić w przypadku niedoboru.
W marcu 2023 r., obowiązywanie MSR zostało przedłużone do 2030 r., aby chronić UE przed spadkiem cen CO2 w wyniku wstrząsów zewnętrznych, takich jak pandemia Covid-19. Niższe ceny CO2 oznaczałyby mniejszą zachętę dla przemysłu do ograniczania emisji gazów cieplarnianych.
Reforma ETS w ramach Zielonego Ładu UE
Aby dostosować ETS do podwyższonych celów w zakresie redukcji emisji w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, UE uzgodniła w grudniu 2022 r. aktualizację programu, ograniczającą emisje z przemysłu o 62% do 2030 roku.
Co zawiera reforma?
Posłowie chcieli bardziej ambitnych celów niż te przedstawione w propozycji Komisji Europejskiej. Porozumienie osiągnięte między Parlamentem a rządami UE obejmuje:
- Dalsze zmniejszenie liczby rocznych uprawnień dostępnych do 2030 r. dla osiągnięcia redukcji emisji o 62% do 2030 roku, czyli o 1 punkt procentowy więcej niż w propozycji Komisji (61%).
- Zwiększone finansowanie innowacyjnych technologii i modernizacji systemu energetycznego poprzez Fundusz Innowacji i Fundusz Modernizacyjny. Część dochodów z nowego systemu handlu zostanie przeznaczona na Społeczny Fundusz Klimatyczny, który ma wspierać gospodarstwa domowe i firmy dotknięte ubóstwem energetycznym.
- Stopniowe wycofywanie bezpłatnych uprawnień dla przemysłu do 2034 r., przy jednoczesnym stopniowym wprowadzaniu unijnego mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, aby był w pełni operacyjny do 2034 roku. Mechanizm ma nakładać cenę emisji dwutlenku węgla na towary importowane z krajów o mniej rygorystycznych przepisach w zakresie ochrony klimatu i uniemożliwiłby przedsiębiorstwom przenoszenie produkcji do takich krajów.
- Rozszerzenie ETS o transport morski.
- Włączenie od 2024 r. emisji z instalacji spalania odpadów komunalnych.
- Stworzenie odrębnego systemu handlu emisjami (ETS II) dla budynków i transportu drogowego od 2027 roku. Istnieje możliwośc przesunięcia ETS II do 2028 r., aby chronić obywateli, jeśli ceny energii będą wyjątkowo wysokie. Zostanie utworzony nowy mechanizm stabilności cen, zapewniający, że jeśli cena uprawnienia w ETS II wzrośnie powyżej 45 EUR, 20 mln dodatkowych uprawnień zostanie wprowadzonych na rynek.
- Przegląd ETS dla lotnictwa ma służyć stopniowemu wycofaniu bezpłatnych uprawnień dla sektora lotniczego do 2026 r. oraz wspieranie stosowania zrównoważonych paliw lotniczych.
Wszystkie dochody z systemu handlu emisjami zostaną wyłącznie wykorzystywane na działania związane z klimatem.
Jak UE chce ograniczyć emisje z samolotów i statków? Dowiedz się więcej
Historia prac
Po tym, jak posłowie do PE i rządy UE w Radzie osiągnęli porozumienie w sprawie bardziej ambitnego Systemu Handlu Emisjami (ETS) w grudniu 2022 r.. W kwietniu 2023 r., Parlament zatwierdził porozumienie, które następnie zostało przyjęte przez państwa UE w Radzie. Dyrektywa weszła w życie w miesiąc później.
Wysiłki UE na rzecz walki ze zmianą klimatu
Istnieją też inne środki, które mają pomóc UE w realizacji jej zobowiązań wynikających z porozumienia paryskiego w sprawie zmiany klimatu i ograniczenia emisji we wszystkich sektorach gospodarki:
- rozporządzenie w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego dla ograniczenia emisji gazów cieplarnianych pochodzących z transportu, budownictwa, odpadów i rolnictwa
- rozporządzenie w sprawie użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa
- bardziej rygorystyczne normy emisji CO2 dla samochodów
- Jak UE redukuje inne gazy cieplarniane niż CO2
To najnowsza aktualizacja (18.04.2023) artykułu z 13 lutego 2017 roku.
Zapoznaj się z naszą infografiką na temat postępów UE w realizacji celów związanych ze zmianą klimatu na rok 2020.
